Nội dung

T R Ư Ờ N G ĐẠI H Ọ C NGOẠI T H Ư Ơ N G Khoa kinh tế và kinh doanh quốc tế Chuyên ngành Kỉnh tế đối ngoại KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẼ TÀI: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG Lực BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM. Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thúy Dung. Lóp: Anh 13. Khóa: K43D - KT&KDQT. Giáo viên hưng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Thị Quy. T H ư VI s N ịM.DẴmị um Hà Nội, 06/2008. MỤC LỤC LỜI N Ó I Đ À U Ì C H Ư Ơ N G ì. M Ộ T S Ổ V Ấ N Đ Ề C H U N G V È B Ả O H I Ể M T I Ề N G Ử I 3 ì. Khái niệm, mục tiêu, quá trình hình thành và phát triển của bảo hiếm tiền gửi 3 1. Khái niệm bảo hiểm tiền gửi 3 2. Đặc điểm của bảo hiểm tiền gửi. 4 2.1. Dịch vụ bảo hiém tiền gùi là hàng hóa công. 4 2.2. Dịch vụ bảo hiếm tiền gửi là hàng hóa công không thuôn túy 5 3. Quá trình hình thành và phát triển hoạt động bảo hiểm tiền gửi 6 4. Mạc tiêu của hoạt động bảo hiếm tiền gửi. l i . Các m ô hình của bảo hiếm tiền gửi 7 8 /. Phân loại theo hình thức sở hữu 8 1.1. Tô chức bảo hiếm tiền gửi thuộc sở hữu Nhà nước 9 1.2. Tổ chức bảo hiểm tiền gửi thuộc sở hữu tư nhân 9 Lĩ. Tô chức bảo hiêm tiên gửi theo mô hình kết hợp Nhà nước và tư nhân... 10 2. Phân loại theo hình thức hoạt động. lo 2.1. Mô hình chi trà lo 2.2. Mô hình chi trả với quyển hạn mở rộng. li 2.3. Mô hình giảm thiểu rủi ro HI. Vai trò của hoạt động bảo hiểm tiền gửi trong nền kinh tế li 13 ĩ. Hoạt động bảo hiếm tiền gửi góp phần củng co niềmtíncủa công chúng đổi với hệ thống ngân hàng. 13 2. Hoạt động bảo hiểm tiền gửi tạo điều kiện thuận li cho hệ thống ngân hàng phát triển 14 3. Hoạt động bảo hiểm tiền gửi góp phần thúc đẩy huy động tiền gửi cho đầu tư phát triển IV. Các nghiệp vụ chính của t chức bảo hiểm tiền gửi 1. Nghiệp vụ kiểm tra hoạt động tổ chức bảo hiểm tiền gửi. 16 18 19 2. Nghiệp vụ hỗ trợ khách hàng. 20 2.1. Hỗ trợ tời chính 20 2.2. Hỗ trợ ổn định tẻ chức 21 2.3. Hỗ trợ kỹ năng hoạt động 21 3. Nghiệp vụ chi trả tiền bảo hiểm tiền gửi. 22 4. Nghiệp vụ tuyền truyền và phổ biển kiến thức về hoạt động bảo Mèm tiên gửi 22 V. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động bảo hiểm tiền gửi 22 1. Đóng góp tài chính của các tố chức tham gia bảo hiêm tiên gửi. 22 2. Loại tiền gửi được bảo hiếm 25 3. Hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi 26 4. Rủi ro trong hoạt động bảo hiểm tiền gửi. 4. ỉ. Rủi ro đạo đức 4.2. Rủi ro chọn nhâm đôi tượng. 27 27 28 4.3. Rủi ro trong khâu tô chức, tài chính của bảo hiêm tiên gửi 29 V I . Bảo hiểm tiền gửi ở m ộ t số nước trên thế giới và bài học k i n h nghiệm cho Việt Nam ỉ. To chức Bảo hiếm tiền gửi liên bang Mỹ. LI. Tống quan về Bảo hiếm tiền gìn liên bang Mỹ. 30 30 30 1.2. Mội so nét chính trong hoạt động bảo hiếm tiền gửi cùa FDIC. 2. Bảo hiếm tiền gửi Đài Loan 2. ì. Tổng quan về Bào hiếm tiền gửi Đài Loan 30 35 35 2.2. Một số nội dung hoạt động đáng chủ ý của Bảo hiếm tiền gửi Đài Loan. 36 3. Bảo hiếm tiền gửi Indonesia 3.1. Tống quan về Bảo hiềm tiên gửi Indonesia 3.1. Một số nét chinh trong Luểt Bảo hiêm tiền gửi Indonesia 4. Bài học kinh nghiệm về hoạt động bảo hiểm tiền gửi. 39 39 40 42 4.1. Xây dựng hành lang pháp lý đủ mạnh nham tạo điều kiện cho hoạt động bảo hiểm tiền gửi phát huy toi đa vai trò của mình 42 4.2. Xây dựng mô hình bảo hiếm tiền gửi giảm thiểu rủi ro phù hợp với xu hướng phát triển của bào hiểm tiên gửi thế giới 42 4.3. Xây dựng hệ thống tinh phí theo mức độ rủi ro nham đàm bào sự đóng góp, chia sẻ công bằng giữa các thành viên tham gia bào hiểm tiền gửi 43 4.4. Nâng cao năng lực tài chính của tô chức bào hiềm tiên gửi. 43 4.5. Đa dạng hóa các hình thức hễ trợ tài chinh đối với các ngân hàng gặp khó khăn, để vậ. C H Ư Ơ N G l i . T H Ự C T R Ạ N G B Ả O H I Ể M TIÊN G Ử I V I Ệ T N A M 44 46 ì. Khái quát chung về Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 46 /. Bối cảnh ra đời cùa Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 46 2. Ca cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của to chức Bảo hiềm tiền gửi Việt Nam. 47 3. Mô hình hoại động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam l i . Thực trạng hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 50 51 /. Cơ sở pháp lý cho hoạt động cùa Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 51 2. Tinh hình hoạt động các nghiệp vụ của Bảo hiểm dền gửi Việt Nam 52 2.1. Nghiệp vụ cấp chứng nhận bảo hiếm tiền gửi cho các tô chức tham gia bào hiếm tiền gửi 52 2.2. Nghiệp vụ thu phí bào hiếm tiền gửi của các tô chức tham gia bào Mèm tiền gửi. 54 2.3. Nghiệp vụ kiêm tra tể chức tham gia báo hiêm tiền gửi 55 2.4. Nghiệp vụ hỗ trợ các tể chức tham gia Bảo hiếm tiền gửi Việt Nam mất khả năng chi trả 57 2.5. Nghiệp vụ chi trả tiền gửi được bảo hiêm và theo dõi sau chi trả 2.6. Nghiệp vụ đầu tư tài chính 59 60 2.7. Nghiệp vụ tuyên truyền, quảng cáo 61 3. Thực trạng các nhăn tố ảnh hưởng đến hoạt động của Bảo hiểmtiềngửi Việt Nam 3. ỉ. Cơ chế và tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 63 63 3.2. Đóng góp tài chính của tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam... 64 3.3. Loại tiền gửi thuộc đối tượng được bảo hiểm 3.4. Hạn mức chi trả tiền gửi được bảo hiểm 3.5. Năng lực tài chính cùa Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 66 67 70 HI. Đánh giá về hoạt động bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam 71 1. Những thành tựu đạt được. 71 ỉ. ỉ. Hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam góp phẩn củng cô và tăng cường uy tín của các ngân hàng 72 1.2. Hoạt động cùa Bào hiểm tiên gửi Việt Nam góp phần củng cô hoạt động ngăn hàng ở Việt Nam 72 2. Một so hạn chế và nguyên nhân của Bảo hiếm tiền gửi Việt Nam 2.1. Hạn chế 74 74 2.2. Nguyên nhân 77 C H Ư Ơ N G III. CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG Lực BẢO HIỂM TIÊN G Ù I VIỆT NAM 80 ì. Sự cần thiết nâng cao năng lực bào hiểm tiền gửi Việt Nam 80 /. Đáp ứng yêu cầu đặt ra đoi với bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. 2. Đáp ứng yêu cầu mới cùa nền kinh tể Việt Nam 80 và của hoạt động ngăn hàng. 2.1. Đáp ứng yêu câu của nền kinh tể Việt Nam 2.2. Đáp ứng yêu cáu của hoạt động ngân hàng hiện nay 81 81 81 3. Khờc phục hạn chế trong hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam l i . Định hướng nâng cao năng lực Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 84 85 /. Nâng cao năng lực Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam phải dựa trên cơ sở hoàn thiện môi trường pháp lý. 85 2. Nâng cao năng lực Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam phải hướng tới mục tiêu thực hiện tốt nhiệm vụ của Bảo hiếm tiền gửi Việt Nam 86 3. Nâng cao năng lực phải đồng bộ và góp phần nâng cao vị thế Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam HI. Các giải pháp nâng cao năng lực bảo hiểm tiền gửi Việt Nam /. Nhóm giãi pháp vĩ mô. 87 87 87 LI. Khẩn trương xây dựng và hoàn thiện Luật Bào hiểm tiền gửi Việt Nam. 87 1.2. Nghiên cứu, bố sung, sửa đối các quy đnh của pháp luật hiện hành có liên quan đến hoạt động bảo hiểm tiền gửi 2. Nhóm giải pháp vi mô. 89 90 2.1. Từng bước thay đối mô hình hoạt động cùa Bảo hiểm tiên gửi Việt Nam.... 90 2.2. Xây dựng hệ thống tinh phí theo mức độ rủi ro 92 2.3. Triền khai đa dạng các hình thức hễ trợ đối với các tổ chức tham gia bào hiểm tiên gửi gặp khó khăn 93 2.4. Tăng cưng, cải tiến công tác kiêm tra, giám sát của Bào hiém tiên gửi Việt Nam đối với các tể chức tham gia bảo hiểm tiền gửi 95 2.5. Nâng cao năng lực tài chinh của tồ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.... 96 2.6. Phát triển nguồn nhân lực có trình độ cao của Bào Mèm tiên gùi Việt Nam 97 IV. Một số kiến nghị vói các cơ quan chức năng nhằm nâng cao năng lực Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 99 /. Đối với chính phủ 99 2. Đối với Ngân hàng Nhà nước. 99 3. Đồi với to chức Bảo hiếm tiền gửi Việt Nam KẾT LUẬN 100 l o i DANH MỤC BẢNG Bảng Ì. Tổng tiền gửi tiết kiệm của hộ gia đình tại các ngân hàng và quỹ tiết kiệm ở Cộng hòa Macedonia 18 Bàng 2. Hạn mức chi trả bào hiểm tiền gửi của M ỹ từ 1934 - 2007 32 Bàng 3. Bảng mức phí theo mức rủi ro của tất cả các tồ chức tài chính của Bảo hiêm tiền gửi Đài Loan 37 Bảng 4. Hạn mức chi trà bào hiểm tiền gửi/GDP trên đầu người của Việt N a m so với một sự quực gia trên thế giới 68 Bảng 5. Tỷ lệ vựn hoạt động/tổng tiền gửi được bào hiểm 2000 - 2007 70 DANH MỤC HÌNH VẼ H I . Tỷ lệ phí bảo hiểm tiền gửi M ỹ từ 1935 - 1992 31 H2. Tỷ lệ dự trữ của FDIC từ 12/2004-12/2007 33 H3. C ơ cấu tổ chức của Bào hiểm tiền gửi Việt Nam 48 H4. Sự lượng tổ chức tham gia bào hiểm tiền gửi Việt Nam từ 2001-2007 54 H5. Phí bào hiểm tiền gửi từ 2000 - 2007 55 Hô. Nguồn vựn hoạt động của 5 quỹ tín dụng lớn nhất 2007 58 H7. Lượng tiền huy động thuộc đựi tượng được bảo hiềm 73 DANH MỤC VIẾT TẮT B B (Bridge bank): Ngân hàng bắc cầu. C D I C (Central Deposit Insurance Corporation): Bào hiểm tiền gửi Trung Ương Đài Loan. F D I C (Federal Deposit Insurance Corporation): Bảo hiểm tiền gửi liên bang Mĩ. I D I C (Indonesia Deposit Insurance Corporation): Bảo hiểm tiền gửi Indonesia. O B A (Open bank assistance): Nghiệp vụ ngân hàng mở. P & A (Purchase and Assumption): Nghiệp vụ mua lại và tiếp nhận. LỜI CẢM Ơ N Đ ê hoàn thành Luận vãn tốt nghiệp, ngoài sự cố gắng và nỗ lực của bản thân, trong suốt thời gian qua, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, động viên, hướng dẫn và đóng góp ý kiến của thầy cô, gia đình và bịn bè. Trước hết, em xin bày tỏ lòng biết ơn đến cô giáo hướng dẫn, PGS.TS Nguyễn Thị Quy, người đã chì bào, hướng dẫn em tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện Đ ềtài. Em cũng xin chân thành cảm ơn TS. Bùi Khắc Sơn - Tổng giám đốc Bào hiểm tiền gửi Việt Nam, TS. Nguyễn Thị K i m Oanh - Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Hà Nội, các cán bộ viên chức thuộc các phòng ban của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, V ụ Pháp chế - Bộ Tài chính đã giúp em có những tư liệu quý báu để em có thể điều kiện hoàn thiện Đ e tài này. Đồng thời, em xin cảm ơn các thầy, cô giáo của khoa Kinh tế và K i n h doanh quốc tế, trường Đ ị i học Ngoịi thương đã cho em những bài giảng hữu ích, giúp đỡ, tịo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt bốn năm học tập tịi trường Đ ị i học Ngoịi thương. Cuối cùng, em xin cảm ơn gia đình, người thân và bịn bè đã khuyến khích, động viên, quan tâm, giúp đỡ em về mọi mặt để em hoàn thành Luận văn tốt nghiệp. LỜI NÓI Đ À U Trong nền kinh tế thị trường, hệ thống ngân hàng được v i như hệ tuần hoàn của cà nền kinh tế. Hệ thống ngân hàng hoạt động lành mạnh, ổn định sẽ góp phần phân bổ và luân chuyển các nguồn lực tài chính một cách thông suốt, hiệu quả, thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, cũng giống như các hoạt động khác, rủi ro ừong kinh doanh ngân hàng là điều không thể tránh khửi, và một khi rủi ro đó xảy ra sẽ có tác động tiêu cực tới toàn hệ thống ngân hàng và những người gửi tiền của ngân hàng đó. M ộ t quy luật tất yếu là: ở đâu có rủi ro, ở đó hình thành hệ thống bào hiểm. Rủi ro chính là nguyên nhân sinh ra bảo hiểm. V ớ i mục đích bảo vệ quyền lợi cho người gửi tiền và góp phần đàm bảo sự ồn định cùa hệ thông tài chính - ngân hàng, hạn chế những đổ vỡ, rủi ro có thể xảy ra, tố chức Bảo hiếm tiền gửi lần đầu tiên đã xuất hiện ờ M ỹ vào năm 1934 và đến nay, hiện nay, trên thế giới đã có 98 quốc gia thành lập tổ chức Bảo hiểm t iền gửi, chứng tử tính ưu việt của m ô hình hoạt động này. Tại Việt Nam, phát triển nền kinh t ế đất nước theo kinh t ế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà nước được Đảng và Nhà nước ta xác định từ khi bắt đầu công cuộc đổi mới kinh tế (1986). Sau 20 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu nổi bật như tàng trưởng kinh tế liên tục và ổn định ở mức cao (bình quân trên 7,5% trong giai đoạn 1996 - 2006), là thành viên cùa tổ chức thương mại thế giới WTO, thu nhập bình quân đầu người tâng liên tục Ương những năm qua... Bên cạnh những thành tựu nêu trên, mặt trái của kinh tế thị trường là việc phát sinh các yếu tố rủi ro đe dọa tới sự phát triển bền vững của nền kinh t ế. Các rủi ro này xuất hiện trong tất cả các lĩnh vực kinh tế, trong đó có hệ thống tài chính - ngân hàng. Vì vậy, để củng cố niềm tin và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, duy trì sự phát triển ổn định, an toàn và lành mạnh của hệ thống ngân hàng, năm 2000, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã chính thức ra đời. Sau 9 năm hoạt động và phát triển, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã từng bước Ì