Nội dung

MỤC LỤC Trang PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ.................................................................................................1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ...........................................................................................1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ....................................................................................2 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................................2 3.1. Phương pháp thu thập số liệu................................................................................2 3.2. Phương pháp thống kê kinh tế...............................................................................3 uế 3.3. Phương pháp chuyên gia chuyên khảo..................................................................3 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.........................................................4 H 4.1. Đối tượng nghiên cứu ...........................................................................................4 4.2. Phạm vi nghiên cứu...............................................................................................4 tế Phần II. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................5 h Chương I. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................5 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN.................................................................................................5 in 1.1.1. Các vấn đề liên quan đến chuỗi cung .............................................................5 cK 1.1.1.1. Khái niệm về chuỗi cung..........................................................................5 1.1.1.2. Mục tiêu của chuỗi cung ..........................................................................6 1.1.1.3. Thành phần của chuỗi cung......................................................................7 1.1.1.4. Chức năng của chuỗi cung .......................................................................9 họ 1.1.1.5. Định hướng và kiểm soát chuỗi ...............................................................9 1.1.1.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................10 Đ ại 1.1.2. Vai trò của ngành trồng chè..........................................................................11 1.1.2.1. Tác dụng của cây chè .............................................................................11 1.1.2.2. Vai trò.....................................................................................................12 1.1.3. Đặc điểm kinh tế kỹ thuật .............................................................................12 1.1.3.1. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................12 1.1.3.2. Nhóm yếu tố kỹ thuật .............................................................................13 1.1.3.3. Nhóm nhân tố kinh tế xã hội ..................................................................13 1.1.3.4. Vai trò của công tác tiêu thụ...................................................................14 1.2. CƠ SỞ THỰC TIẾN...........................................................................................14 1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chè trên thế giới ...........................................14 1.2.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chè tại Việt Nam ..........................................16 i 1.2.2.1. Tình hình sản xuất ..................................................................................16 1.2.2.2. Tình hình tiêu thụ ...................................................................................17 1.2.3. Tình hình sản xuất chè của tỉnh Nghệ An qua 3 năm 2008 - 2010 ..............19 1.2.4. Tình hình sản xuất chè của huyện Thanh Chương qua 3 năm 2008-2010........20 Chương II. PHÂN TÍCH CHUỖI CUNG SẢN PHẨM CHÈ Ở XÃ THANH THỦY HUYỆN THANH CHƯƠNG TỈNH NGHỆ AN.........................................................22 2.1. TÌNH HÌNH CƠ BẢN CỦA ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ...................................22 2.1.1. Điều kiện tự nhiên.........................................................................................22 uế 2.1.1.1. Vị trí địa lý của xã Thanh Thủy. ............................................................22 2.1.1.2. Địa hình đất đai thổ nhưỡng...................................................................22 H 2.1.1.3. Khí hậu, thời tiết.....................................................................................22 2.1.1.4. Nguồn nước, thủy văn ............................................................................24 2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội................................................................................24 tế 2.1.2.1. Kinh tế ....................................................................................................24 2.1.2.2. Văn hóa xã hội........................................................................................25 h 2.1.2.3. Tình hình sản xuất của xã Thanh Thủy trong năm 2010........................26 in 2.1.2.4. Tình hình sử dụng đất của xã .................................................................29 cK 2.1.2.5. Tình hình nhân khẩu và lao động của xã qua 3 năm 2008 - 2010 ........31 2.1.2.6. Cơ sở hạ tầng vật chất kỹ thuật của xã...................................................32 2.1.2.7. Hoạt động sản xuất chè trên địa bàn xã Thanh Thủy.............................33 2.2. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH SẢN XUẤT CỦA CÁC NÔNG HỘ TRÊN ĐỊA họ BÀN XÃ THANH THỦY .........................................................................................34 Đ ại 2.2.1. Giới thiệu ......................................................................................................34 2.2.2. Một vài nét khái quát về nông hộ .................................................................35 2.2.2.1. Tình hình sử dụng đất của các hộ sản xuất chè điều tra năm 2010........35 2.2.2.2. Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ sản xuất chè năm 2010........37 2.2.2.3. Tư liệu sản xuất và vốn của các hộ điều tra trong năm 2010.................39 2.3. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHUỖI CUNG SẢN PHẨM CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ THANH THỦY......................................................................41 2.3.1. Nhóm nhân tố tự nhiên .................................................................................41 2.3.2. Nhóm nhân tố kỹ thuật .................................................................................42 2.3.3. Nhóm nhân tố kinh tế và tổ chức xã hội .......................................................42 2.3.3.1. Thị trường và giá cả ...............................................................................42 2.3.3.2. Vốn và cơ sở hạ tầng ..............................................................................43 ii 2.3.3.3. Các chính sách kinh tế............................................................................44 2.3.4. Những nhân tố khác......................................................................................44 2.3.4.1. Kỹ thuật chăm sóc ..................................................................................44 2.3.4.2. Kỹ thuật khai thác...................................................................................44 2.3.4.3. Chu kỳ sinh trưởng và phát triển của chè...............................................45 2.4. PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ THAM GIA TRONG CHUỖI CUNG SẢN PHẨM CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ THANH THỦY ................................................45 2.4.1. Hộ sản xuất chè trên địa bàn xã Thanh Thủy ...............................................45 uế 2.4.1.1. Phân tích chi phí đầu tư thâm canh một ha chè của các hộ ở thời kỳ KTCB ..................................................................................................................45 H 2.4.1.2. Diện tích năng suất, sản lượng, giá bán và doanh thu của các hộ trong năm 2010 .............................................................................................................47 2.4.1.3. Hiệu quả sản xuất chè của các nông hộ..................................................49 tế 2.4.1.4. Xác định thu nhập của nông hộ ..............................................................49 2.4.2. Người thu gom, chế biến chè trong chuỗi cung sản phẩm trên địa bàn xã h Thanh Thủy.............................................................................................................52 in 2.4.2.1. Xí nghiệp chế biến dịch vụ chè Ngọc Lâm ............................................52 cK 2.4.2.2. Hộ thu gom và chế biến nhỏ trên địa bàn xã Thanh Thủy .....................55 2.5. PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG CỦA CHUỖI CUNG SẢN PHẨM CHÈ.............58 2.5.1. Mô tả chuỗi cung ..........................................................................................58 2.5.1.1. Chuỗi cung các yếu tố đầu vào...............................................................58 họ 2.5.1.2. Chuỗi cung sản phẩm .............................................................................60 Đ ại 2.5.1.3. Khẩu độ và các mắt xích của chuỗi cung chè ........................................61 2.5.2. Phân tích hoạt động của chuỗi cung chè.......................................................62 2.5.2.1. Các mỗi quan hệ trong chuỗi cung.........................................................62 2.5.2.2. Môi trường kinh doanh...........................................................................64 2.5.2.3. Tính định hướng thị trường ....................................................................65 2.5.2.4. Độ dài chuỗi cung sản phẩm chè trên địa bàn xã ...................................65 2.5.2.5. Chuỗi có tập trung vào người tiêu dùng không......................................65 2.5.2.6. Tính ổn định và hợp tác của chuỗi .........................................................66 2.5.2.7. Thông tin trong chuỗi cung ....................................................................67 2.5.3. Các lựa chọn của người nông dân.................................................................69 2.5.4. Mô tả môi trường cạnh tranh mà chuỗi phải đối mặt. ..................................69 2.5.5. Những trở ngại cho hoạt động của chuỗi cung và hướng cải tiến ................70 iii CHƯƠNG III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CHUỖI CUNG SẢN PHẨM CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ THANH THỦY .......................................73 3.1. THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN................................................................................73 3.2. GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CHUỖI CUNG ỨNG ..............................73 3.2.1. Giải pháp về nguồn lực.................................................................................73 3.2.2. Giải pháp khắc phục trở ngại về cơ sở hạ tầng.............................................74 3.2.3. Giải pháp về quản lý các kênh thông tin ......................................................75 3.2.4. Giải pháp về thị trường .................................................................................75 uế 3.3. GIẢI PHÁP GIÚP NÔNG HỘ TRỰC TIẾP ĐƯA SẢN PHẨM RA THỊ TRƯỜNG ...................................................................................................................76 H 3.3.1. Giải pháp ngắn hạn .......................................................................................76 3.3.2. Giải pháp dài hạn ..........................................................................................77 tế PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................78 3.1. KẾT LUẬN .........................................................................................................78 3.1.1. Về sản xuất kinh doanh của nông hộ ............................................................78 h 3.1.2. Về chuỗi cung sản phẩm chè ........................................................................78 in 3.1.3. Các khóa tập huấn nhằm nâng cao kỹ năng KDNN .....................................79 cK 3.2. KIẾN NGHỊ ........................................................................................................79 3.2.1. Đối với nông hộ ............................................................................................79 3.2.2. Đối với địa phương .......................................................................................80 3.2.3. Đối với xí nghiệp DVCB chè Ngọc Lâm .....................................................81 họ 3.2.4. Đối với UBNN xã .........................................................................................81 Đ ại TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU Bình quân XNDVCB Xí nghiệp dịch vụ chế biến. DVCB Dịch vụ chế biến. BNN & PTNT Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn. DT Diện tích. SP Sản phẩm. UBND Ủy ban nhân dân. THPH Trung học phổ thông. THCS Trung học cơ sở. KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình. XĐGN Xóa đói giảm nghèo. SXNN Sản xuất nông nghiệp. KHCN H tế h in họ KTCB Kinh doanh nông nghiệp. Nông nghiệp. cK KDNN NN uế BQ Khoa học công nghệ. Kiến thiết cơ bản. Thời kỳ kinh doanh. LĐ Lao động. Tr.đ Triệu đồng. KHTSCĐ Khấu hao tài sản cố định. TLLĐ Tư liệu lao động. BVTV Bảo vệ thực vật. CTĐT & PT Công ty đầu tư và phát triển. ĐVT Đơn vị tính Đ ại TKKD v DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1. Một chuỗi cung và một chuỗi cạnh tranh tiêu biểu .....................................5 Đ ại họ cK in h tế H uế Sơ đồ 2. Sơ đồ chuỗi cung sản phẩm chè trên địa bàn xã Thanh Thủy .................61 vi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Diện tích năng suất và sản lượng chè của cả nước qua 3 năm...................... 17 Bảng 1.2. Tình hình XK chè của Việt Nam sang thị trường chính năm 2010 .............. 18 Bảng 1.3. Diện tích năng suất và sản lượng chè của tỉnh qua 3 năm 2008 - 2010........ 19 Bảng 1.4 . Tình hình sản xuất chè của huyện Thanh Chương qua 3 năm 2008 2010....................................................................................................................... 21 Bảng 2.1. Tình hình sản xuất của xã Thanh Thuỷ qua 3 năm 2008 - 2010 (Sản uế lượng trong lĩnh vực trồng trọt) ............................................................................ 26 Bảng 2.2. Tình hình phát triển chăn nuôi của địa phương qua 3 năm 2008 - 2010 ...... 27 H Bảng 2.3. Tình hình sử dụng đất của xã Thanh Thủy qua 3 năm 2008 - 2010 ............. 29 tế Bảng 2.4. Tình hình nhân khẩu và lao động của xã qua 3 năm 2008 - 2010 ................ 31 Bảng 2.5. Hoạt động sản xuất chè của toàn xã qua 3 năm 2008 - 2010........................ 33 Bảng 2.6. Tình hình đất đai của các hộ điều tra năm 2010 (tính bình quân/hộ) ........... 36 h Bảng 2.7. Quy mô nhân khẩu và lao động của hộ sản xuất chè năm 2010 ................... 37 in Bảng 2.8. Tư liệu sản xuất và vốn của các hộ điều tra trong năm 2010 (tính bình cK quân/hộ) ................................................................................................................ 39 Bảng 2.9. Chi phí thời kỳ kiến thiết cơ bản 1 ha chè .................................................... 46 Bảng 2.10. Chi phí sản xuất chè thời kỳ kinh doanh qua 3 năm 2008 - 2010............... 47 Bảng 2.11. Năng suất sản lượng và doanh thu của các hộ điều tra qua 3 năm họ 2008 - 2010 (tính bình quân/ha) ........................................................................... 48 Bảng 2.12. Hiệu quả sản xuất chè của các hộ nông dân trên 1 ha................................. 49 Đ ại Bảng 2.13. Tổng hợp các nguồn thu bình quân của nông hộ năm 2010 ....................... 50 Bảng 2.14. Tổng hợp kết quả và hiệu quả sản xuất chè trên 1 ha ................................. 51 Bảng 2.15. Doanh thu tiêu thụ theo chủng loại trong 3 năm 2008 - 2010 .................... 53 Bảng 2.16. Chi phí chế biến một tấn chè khô của xí nghiệp năm 2010 ........................ 54 Bảng 2.17. Đặc điểm của các hộ thu gom và chế biến tư nhân..................................... 56 Bảng 2.18. Chi phí hoạt động thu mua chè của các hộ thu gom năm 2010 .................. 57 Bảng 2.19. Chi phí chế biến một tấn chè khô của hộ tư nhân chế biến năm 2010........ 57 vii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chè là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nước ta, chè mang lại hiệu quả kinh tế cao. Sản phẩm chè của nước ta đã được xuất khẩu ra thị trường quốc tế và ngày càng khẳng định vị thế của mình. Phát triển chè ở xã Thanh Thủy huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An đã góp phần tăng thu nhập, giải quyết việc làm, ổn định đời sống cho người dân, xóa đói giảm uế nghèo, thiết lập công bằng xã hội, thực hiện chiến lược đẩy mạnh xuất khẩu thay thế nhập khẩu có hiệu quả của Đảng, Nhà nước. Phân tích chuỗi cung sản phẩm chè là một H trong những việc cấp bách có ý nghĩa quan trọng ảnh hưởng đến đời sống kinh tế xã hội toàn dân, xuất phát từ yêu cầu phát triển khách quan kết hợp với nghiên cứu thực tế tiễn tôi chọn đề tài “ Phân tích chuỗi cung sản phẩm chè trên địa bàn xã Thanh Thủy, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An” in h 2. Mục đích nghiên cứu - Tiến hành xem xét các vấn đề về cơ sở lý luận và thực tiễn của chuỗi cung sản phẩm chè. cK - Đánh giá thực trạng hệ thống sản xuất nông nghiệp của nông hộ điều tra trên địa bàn xã Thanh Thủy từ đó đề xuất một số giải pháp giúp nông hộ cải thiện được vị thế của mình trong chuỗi và hạn chế được khó khăn trong quá trình tiêu thụ sản phẩm. họ - Phân tích hoạt động, những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng, tham gia đến chuỗi cung sản phẩm chè trên địa bàn xã và từ đó tìm ra những thuận lợi và những hạn chế của chuỗi cung. Đ ại - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện chuỗi cung chè trên địa bàn xã Thanh Thủy trong những năm tới. 3. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp thu thập số liệu, phương pháp thống kê kinh tế, phương pháp chuyên gia gia chuyên khảo. 4. Kết quả đạt được của đề tài Đề tài phân tích hiệu quả kinh tế trồng, chế biến và chuỗi cung sản phẩm chè trên địa bàn xã Thanh Thủy huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An. Qua đó cho thấy, chè ở xã Thanh Thủy có nhiều tiềm năng và lợi thế cạnh tranh trong suốt chuỗi cung, đem lại hiệu quả kinh tế-xã hội. Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao khả năng cung ứng sản phẩm cho thị trường trên địa bàn xã. viii PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Phát triển sản xuất, đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng nông sản là một chủ trương kinh tế lớn của Đảng và Nhà Nước trong sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước. Là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của nước ta, chè mang lại hiệu quả kinh tế cao không chỉ trong sản xuất chế biến để xuất khẩu, đáp ứng nhu cầu uế trong nước mà còn góp phần tích cực ổn định đời sống kinh tế xã hội, xoá đói giảm nghèo, đưa văn minh công nghiệp tới vùng sâu vùng xa. Mặt khác cây chè phát triển H còn tạo công ăn việc làm cho một lượng lao động rất lớn ở các vùng nông thôn, đem lại thu nhập cho họ, giúp nông thôn rút ngắn khoảng cách về kinh tế với thành thị, thiết tế lập công bằng xã hội. h Trong những năm gần đây, Chè là cây công nghiệp dài ngày có vai trò quan in trọng trong nền kinh tế xã hội nước ta. Uống chè từ lâu đã trở thành nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày, một tập quán mang nét văn hoá của người Việt Nam. Cây cK chè đang trở thành một cây trồng thế mạnh và thu hút được nhiều người trồng bởi giá trị kinh tế to lớn. Chè Xanh chè Đen là những sản phẩm tiêu dùng thường xuyên, từ họ nông thôn đến thành thị, đây là sản phẩm tiêu dùng hàng ngày gắn với đời sống tinh thần của người dân Việt Nam. Không chỉ vậy chè Việt Nam còn xuất khẩu sang thị trường nước ngoài như Trung Quốc, Châu Âu, Nhật Bản các nước có truyền thống về Đ ại trà đạo từ ngàn năm. Ngoài ra chè là cây lâu năm có thể điều tiết được mức thu nhập cho cả thời kỳ kinh tế, ít chịu sự chi phối của điều kiện tự nhiên, lao động ít mang tính thời vụ hơn, sản phẩm có khả năng bảo quản và tồn trữ được lâu. Vì vậy, nghiên cứu những vấn đề về sản xuất, chế biến và thị trường có ý nghĩa quan trọng trong việc tồn tại, phát triển của nghành chè. Những khó khăn, thách thức về thị trường, sản phẩm không chỉ diễn ra ở thị trường nước ngoài mà còn ngay tại thị trường nội địa. Tuy nhiên sản phẩm chè từ người sản xuất đến người tiêu dùng còn trải qua nhiều khâu trung gian rất phức tạp. Người sản xuất chè còn chịu nhiều rủi ro về chi phí trong chuỗi cung và lợi nhuận chưa hấp dẫn vì vậy việc mở rộng sản xuất cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm chưa cao, sản phẩm chè chế biến chưa đạt chất 1 lượng chưa phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Do vậy để sản phẩm đến tay người tiêu dùng nhanh cần có chuỗi cung ứng hoàn thiện, các kênh phân phối thuộc chuỗi cung ứng cây chè cần được đầu tư hiệu quả hơn. Thanh Thủy là một xã thuộc huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An. Đây được xem là nơi có đất đai màu mỡ, thích hợp cho trồng cây công nghiệp. Trong những năm gần đây cây chè đang được phát triển mạnh và đã mang lại nguồn thu nhập khá tốt cho hộ nông dân. Vì vậy, nghiên cứu chuỗi cung sản phẩm chè là một trong những việc cấp uế bách và có ý nghĩa rất quan trọng ảnh hưởng lớn đến đời sống kinh tế chính trị xã hội của toàn dân và xuất phát từ yêu cầu phát triển khách quan trên kết hợp với nghiên cứu H thực tiễn trong quá trình thực tập tại xí nghiệp CBDV chè Ngọc Lâm nên tôi quyết định chon đề tài “Phân tích chuỗi cung sản phẩm chè trên địa bàn xã Thanh Thủy, tế huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU h Trên cơ sở nghiên cứu này tôi phân tích thực trạng sản xuất kinh doanh của nông in hộ điển hình trồng chè trong vùng nhằm: phẩm chè. cK Tiến hành xem xét các vấn đề về cơ sở lý luận và thực tiễn của chuỗi cung sản Đánh giá thực trạng hệ thống sản xuất nông nghiệp của nông hộ điều tra trên địa bàn họ xã Thanh Thủy từ đó đề xuất một số giải pháp giúp nông hộ cải thiện được vị thế của mình trong chuỗi và hạn chế được khó khăn trong quá trình tiêu thụ sản phẩm. Đ ại Phân tích hoạt động, những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng, tham gia đến chuỗi cung sản phẩm chè trên địa bàn xã và từ đó tìm ra những thuận lợi và những hạn chế của chuỗi cung. Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện chuỗi cung chè trên địa bàn xã Thanh Thủy trong những năm tới. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1. Phương pháp thu thập số liệu  Lựa chọn địa điểm điều tra: Tiến hành điểu tra các hộ nông dân nhận khoán trên địa bàn xã Thanh Thủy, các hộ thu gom, hộ chế biến tư nhân. 2