Nội dung

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KẾ TOÁN - TÀI CHÍNH tế H uế -------------------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC in h PHAÂN TÍCH DIEÃN BIEÁN GIAÙ VAØNG VIEÄT NAM cK ÖÙNG DUÏNG MOÂ HÌNH ARIMA – ARCH/GARCH HOÀNG THỊ BÍCH VÂN Tr ườ ng Đ ại họ DÖÏ BAÙO GIAÙ VAØNG NGAÉN HAÏN Niên khóa: 2010 – 2014 ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KẾ TOÁN - TÀI CHÍNH tế H uế -------------------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC in h PHAÂN TÍCH DIEÃN BIEÁN GIAÙ VAØNG VIEÄT NAM cK ÖÙNG DUÏNG MOÂ HÌNH ARIMA – ARCH/GARCH Tr ườ ng Đ ại họ DÖÏ BAÙO GIAÙ VAØNG NGAÉN HAÏN Sinh viên thực hiện: Giáo viên hướng dẫn: Hoàng Thị Bích Vân Th.S Nguyễn Việt Đức Lớp: K44B - TCNH Niên khóa: 2010 – 2014 GVHD: ThS. Nguyễn Việt Đức uế Khóa luận tốt nghiệp Tr ườ ng Đ ại họ cK in h tế H Thực hiện khóa luận tốt nghiệp này thực sự là khoảng thời gian đầy khó khăn đối với em. Tuy nhiên, bên cạnh việc cố gắng hết sức để học tập, nghiên cứu, em đã may mắn nhận được nhiều sự giúp đỡ, hướng dẫn nhiệt tình của thầy cô giáo, các anh chị và các bạn. Chính nhờ sự hỗ trợ tận tình này mà em có thể vượt qua được nhiều trởngại để hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình. Đầu tiên em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến thầy Nguyễn Việt Đức, người đã luôn sẵn sàng hướng dẫn, hỗ trợ tận tình cho em từ việc chọn đề tài, phương pháp nghiên cứu cho đến nội dung và hoàn thiện bài làm. Nếu không có sự giúp đỡ của thầy em sẽ khó có thể hoàn thành được đề tài của mình. Một lần nữa em xin cảm ơn thầy. Em xin cảm ơn quý thầy cô khoa Kế toán – Tài chính trường Đại học Kinh tế Huế đã cùng với tri thức và tâm huyết của mình truyền đạt vốn kiến thức quý báu cho em trong suốt 4 năm học vừa qua. Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến anh Đỗ Ngọc Quân, trưởng phòng giao dịch Thống Nhất, Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh vượng chi nhánh Hồ Chí Minh; chị Tôn Nữ Triều Thanh, Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam chi nhánh Huế đã tư vấn, góp ý cho em trong quá trình thực hiện đề tài. Cuối cùng, mình muốn cảm ơn các bạn trong nhóm khóa luận đã luôn trao đổi, hỗ trợ và động viên nhau để hoàn thành tốt khóa luận này. Mặc dù đã cố gắng hết mình nhưng do điều kiện thời gian và trình độ bản thân còn hạn chế nên khóa luận tốt nghiệp của em chắc chắn còn nhiều thiếu sót. Em rất mong được sự chỉ bảo và đóng góp của thầy cô và bạn bè để bổ sung, hoàn thiện hơn nữa đề tài này. Huế, tháng 5 năm 2014 SVTH: Hoàng Thị Bích Vân Lớp: K44BTCNH Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Nguyễn Việt Đức Sinh viên Hoàng Thị Bích Vân MỤC LỤC Trang uế PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................1 1. Lý do nghiên cứu .....................................................................................................1 tế H 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................2 3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu................................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................2 5. Kết cấu đề tài ...........................................................................................................3 h PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................4 in Chương 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT .................................................................................4 cK 1.1. Tổng quan về vàng và thị trường vàng .................................................................4 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm của vàng .......................................................................4 1.1.1.1. Khái niệm ................................................................................................4 họ 1.1.1.2. Đặc điểm của vàng ..................................................................................4 1.1.2. Vai trò của vàng đối với nền kinh tế ..............................................................5 Đ ại 1.1.2. Giá vàng và các nhân tố ảnh hưởng đến giá vàng..........................................7 1.1.2.1. Giá vàng...................................................................................................7 1.1.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến giá vàng ....................................................13 1.2. Tổng quan về phương pháp dự báo ...................................................................18 ng 1.2.1. Tính Dừng ....................................................................................................19 ườ 1.2.1.1. Khái niệm ..............................................................................................19 1.2.1.2. Hậu quả của Chuỗi không dừng ............................................................19 Tr 1.2.1.3. Cách kiểm định tính dừng của chuỗi thời gian .....................................20 1.2.2. Quá trình tự hồi quy (AR), trung bình trượt (MA) và mô hình ARIMA.....21 1.2.2.1. Mô hình tự hồi quy (Autoregressive) AR(p).........................................21 1.2.2.2. Mô hình trung bình trượt (Moving Average) MA(q)............................21 1.2.2.3. Quá trình trung bình trượt kết hợp tự hồi quy (ARMA) .......................22 1.2.2.4. Quá trình trung bình trượt, đồng liên kết, tự hồi quy (ARIMA)...........22 SVTH: Hoàng Thị Bích Vân Lớp: K44BTCNH Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Nguyễn Việt Đức 1.2.3. Phương pháp Box-Jenkins (BJ) ...................................................................22 1.2.4. Lý thuyết mô hình ARCH/GARCH.............................................................24 1.2.4.1. Mô hình ARCH .....................................................................................24 1.2.4.2. L ý thuyết mô hình GARCH .................................................................26 uế Chương 2. DIỄN BIẾN GIÁ VÀNG TỪ THÁNG 1/2004 ĐẾN THÁNG 4/2014 ..29 2.1. Tổng quan về thị trường vàng Việt Nam ............................................................29 tế H 2.1.1. Tình hình khai thác và nhập khẩu vàng .......................................................29 2.1.2. Tình hình tiêu thụ vàng ................................................................................30 2.2. Phân tích diễn biến giá vàng từ năm 2004 – 2014..............................................31 2.3. Nguyên nhân sự chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới.............................46 h Chương 3. DỰ BÁO GIÁ VÀNG TỪ THÁNG 05/2014 ĐẾN THÁNG 07/2014 ...50 in 3.1. Dữ liệu ................................................................................................................50 cK 3.2. Mô hình ARIMA và GARCH để dự báo giá vàng .............................................52 3.3. Kết quả dự báo ....................................................................................................54 3.4. Nhận xét ..............................................................................................................55 họ PHẦN III. KẾT LUẬN, NHỮNG MẶT HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG MỞ RỘNG ĐỀ TÀI ................................................................................................................................57 Đ ại 1. Kết luận..................................................................................................................57 2. Hạn chế của đề tài ..................................................................................................57 3. Hướng phát triển của đề tài....................................................................................58 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tr ườ ng PHỤ LỤC SVTH: Hoàng Thị Bích Vân Lớp: K44BTCNH Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Nguyễn Việt Đức DANH MỤC BẢNG uế Bảng 3.1. Thống kê mô tả chuỗi số liệu giá vàng .........................................................50 Bảng 3.2. Thống kê mô tả chuỗi lợi suất của vàng .......................................................51 tế H Bảng 3.3. Lựa chọn mô hình ARMA (p, q)...................................................................53 Bảng 3.4: Lựa chọn mô hình ARCH (p) .......................................................................53 Tr ườ ng Đ ại họ cK in h Bảng 3.5. Kết quả dự báo giá vàng ...............................................................................55 SVTH: Hoàng Thị Bích Vân Lớp: K44BTCNH Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Nguyễn Việt Đức DANH MỤC HÌNH uế Hình 2.1. Biểu đồ giá vàng Việt Nam giai đoạn 2004 – 2014..................................................31 Hình 2.2. Biểu đồ giá vàng Việt Nam giai đoạn 2004 – 2008..................................................32 tế H Hình 2.3. Biểu đồ giá vàng Việt Nam giai đoạn 2009 – 2014..................................................37 Hình 2.4. Chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới.....................................................46 Hình 3.1. Đồ thị chuỗi dữ liệu giá vàng ...................................................................................51 Hình 3.2. Đồ thị chuỗi lợi suất của vàng ..................................................................................52 h Hình 3.3. Kết quả dự báo giá vàng theo mô hình ARMA(1,4) ................................................54 in Hình 3.4. Biểu đồ dự báo phương sai theo mô hình ARCH (1) ...............................................54 Tr ườ ng Đ ại họ cK Hình 3.5. Biểu đồ phần dư, giá trị thực và giá trị ước lượng của mô hình ARCH (1) .............55 SVTH: Hoàng Thị Bích Vân Lớp: K44BTCNH Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Nguyễn Việt Đức uế DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU : Chỉ số đo lường thống kê của sai số NHNN : Ngân hàng Nhà nước OLS : Phương pháp bình phương nhỏ nhất WGC : Hội đồng Vàng thế giới FED : Cục dữ trữ Liên bang Mỹ Tr ườ ng Đ ại họ cK in h tế H AIC, SIC, RMSE, MAE và MAPE SVTH: Hoàng Thị Bích Vân Lớp: K44BTCNH Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Nguyễn Việt Đức TÓM TẮT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Năm 2004 – 2014, những rủi ro và bất ổn diễn ra khắp nơi khiến vàng trở thành một kênh đầu tư, một phương tiện phòng tránh rủi ro được ưa chuộng hơn bao giờ hết. Từ đó, yêu cầu nắm bắt được diễn biến và dự báo giá vàng trở nên vô cùng quan trọng. uế Đó chính là lý do tôi lựa chọn đề tài “Phân tích diễn biến giá vàng Việt Nam. Ứng tế H dụng mô hình ARIMA-ARCH/GARCH dự báo giá vàng ngắn hạn” với mục tiêu phân tích tình hình biến động của giá vàng Việt Nam thông qua phân tích giá vàng SJC trong thời gian 10 năm từ 1/1/2004 đến 30/4/2014 đồng thời ứng dụng mô hình ARIMA – ARCH/GARCH để dự báo giá vàng trong 3 tháng 5,6,7/2014. h Phần nội dung đề tài bao gồm cơ sở lý luận về Vàng và thị trường vàng, nêu ra in được khái niệm, đặc điểm, vai trò của vàng đối với nền kinh tế, những nhân tố ảnh cK hưởng đến giá vàng; Lý thuyết mô hình ARIMA, ARCH, GARCH được sử dụng để phân tích chuỗi thời gian. Trong chương 2, đề tài tập trung phân tích diễn biến giá vàng theo 2 giai đoạn: họ Từ năm 2004 đến 2008 và từ năm 2009 đến đầu năm 2014. Trong đó, ở giai đoạn 1 giá vàng tăng chậm hơn nhưng tương đối đều do tình hình kinh tế chính trị khá ổn định; Đ ại giai đoạn 2 lại chứng kiến sự tăng vọt của giá vàng trong 3 năm đầu tiên do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính Mỹ, khủng hoảng nợ công châu Âu cùng hàng loạt biến cố chính trị trên thế giới. Tuy nhiên vào nửa sau của giai đoạn này kinh tế Mỹ và châu Âu ng tăng trưởng trở lại, lạm phát được kiềm chế khiến thị trường vàng có dấu hiệu hạ nhiệt. Chương này cũng giải thích tại sao giá vàng trong nước có sự chênh lệch so với giá ườ vàng thế giới. Chương 3 ứng dụng mô hình ARMA (1,4) và ARCH(1) để dự báo giá vàng SJC Tr trong 3 tháng tiếp theo. Kết quả hồi quy cho thấy giá vàng có xu hướng tăng nhẹ. Điều này phù hợp với nhận định chủ quan của tôi trong bối cảnh nhu cầu vàng trong nước đang tăng cao do tình hình bất ổn leo thang ở biển Đông, gây tâm lý bất ổn cho người dân khiến họ rút tiền từ các kênh đầu tư khác chuyển sang vàng khiến nguồn cung thiếu hụt. Cuối cùng là phần kết luận, những hạn chế và hướng mở rộng của đề tài. SVTH: Hoàng Thị Bích Vân Lớp: K44BTCNH Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Nguyễn Việt Đức PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do nghiên cứu uế Cùng với sự phát triển của sản xuất và lưu thông hàng hóa, các hình thái tiền tệ khác nhau đã ra đời và không ngừng phát triển nhằm đáp ứng, mở đường cho sự phát tế H triển của các nền kinh tế, thúc đẩy khu vực hoá, toàn cầu hoá. Các công cụ đầu tư cũng gia tăng mạnh, với sự bùng phát của thị trường tài chính, thị trường hàng hoá cả về qui mô và tốc độ luân chuyển. Tuy nhiên, bất ổn và rủi ro cũng có xu hướng gia tăng. Một mặt, tiền dấu hiệu h (giấy bạc ngân hàng, tiền đúc lẻ, tiền điện tử…) thiếu cơ sở ổn định vững chắc và thực in tế luôn chịu các áp lực giảm giá (do thâm hụt ngân sách của các Chính phủ và các vấn cK đề chính trị, xã hội, tiêu cực,…). Tốc độ lưu chuyển tiền tệ ngoài ngân hàng nhanh, cộng với sự tinh vi, phức tạp của các sản phẩm đầu tư đi kèm với các rủi ro tiềm ẩn, khó lường. Khủng hoảng tài chính Châu Á 1997-1998 và gần đây hơn là khủng hoảng họ tài chính toàn cầu 2008 là các minh chứng cụ thể. Trong bối cảnh như vậy, vai trò của vàng với tư cách của một công cụ tiền tệ, một công cụ đầu tư đã phát triển mạnh Đ ại mẽ. Khác hẳn với các kênh đầu tư khác trên thị trường tài chính, trong bối cảnh nền kinh tế bất ổn, thị trường vàng lại trở nên sôi động và cuốn hút không chỉ những nhà đầu tư mà cả các ngân hàng Trung Ương, các tổ chức tài chính lớn bởi tính hấp dẫn ng của vàng như một kênh trú ẩn an toàn, bảo đảm được nguồn vốn. Tại Việt Nam, thị trường vàng cũng trở nên sôi động hơn bao giờ hết. Trong ườ vòng 10 năm trở lại đây, giá vàng diễn biến liên tục theo chiều hướng gia tăng. Từ mức 7,92 triệu đồng/lượng vào tháng 1/2004, thị trường vàng liên tiếp lập các kỷ lục Tr mới về giá. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2006, giá vàng đã tăng đột biến từ 10,26 triệu đồng/lượng lên đến 13,55 triệu đồng/lượng. Tháng 3/2008 giá vàng đạt đỉnh 19 triệu đồng/lượng, đến tháng 10/2012, con số đã lên đến 47,13 triệu đồng/lượng, là mức giá cao nhất trong thời kì này. Việc giá vàng tăng cao và liên tục đã gây nên hội chứng tâm lý khiến nhiều người dân đổ xô đi mua vàng, khiến nhu cầu vàng ngày càng cao. Tuy nhiên, giá vàng ở thị trường thế giới cũng như Việt Nam thường xuyên biến động SVTH: Hoàng Thị Bích Vân 1 Lớp: K44BTCNH