Nội dung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG ---o0o--- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG THÔNG TIN TÍN DỤNG TRONG HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM HIỆN NAY SINH VIÊN THỰC HIỆN : BÙI LÊ DUY MÃ SINH VIÊN : A17020 CHUYÊN NGÀNH : NGÂN HÀNG HÀ NỘI - 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG ---o0o--- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG THÔNG TIN TÍN DỤNG TRONG HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM HIỆN NAY Giáo viên hướng dẫn Sinh viên thực hiện Mã sinh viên Chuyên ngành : TS. Nguyễn Thị Thúy : Bùi Lê Duy : A17020 : Ngân hàng HÀ NỘI - 2014 Thang Long University Library LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận này, em xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến giảng viên hướng dẫn Tiến sỹ Nguyễn Thị Thúy, đã tận tình hướng dẫn chỉ bảo em trong suốt quá trình viết khóa luận tốt nghiệp. Em chân thành cảm ơn quý thầy, cô trong Khoa Kinh tế - Quản lý, trường Đại học Thăng Long đã tận tình truyền đạt kiến thức trong những năm qua em được học tại trường. Với vốn kiến thức được tiếp thu trong quá trình học không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên cứu khóa luận mà còn là hành trang quý báu để em bước vào đời một cách vững chắc và tự tin. Cuối cùng em kính chúc thầy, cô dồi dào sức khỏe và thành công trong sự nghiệp cao quý. Đồng kính chúc các cô, chú, anh, chị trong Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia Việt Nam luôn dồi dào sức khỏe, đạt được nhiều thành công trong công việc. Em xin trân trọng cảm ơn ! Sinh viên thực hiện Bùi Lê Duy LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Khóa luận tốt nghiệp này là do tự bản thân thực hiện có sự hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Khóa luận là có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này ! Sinh viên Bùi Lê Duy Thang Long University Library MỤC LỤC Lời cảm ơn Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng và sơ đồ Lời mở đầu CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG THÔNG TIN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG 1.1. Hệ thống thông tin tín dụng ngân hàng ........................................................ 1 1.1.1. Khái niệm thông tin tín dụng ngân hàng...................................................... 1 1.1.2. Khái niệm hệ thống thông tin tín dụng ngân hàng....................................... 1 1.2. Cấu trúc, vận hành và quan hệ trong hệ thống TTTD ngân hàng .............. 2 1.2.1. Cấu trúc hệ thống thông tin tín dụng ngân hàng ......................................... 2 1.2.2. Chu trình vận hành của hệ thống thông tin tín dụng................................... 5 1.2.3. Các dịch vụ chính của hệ thống thông tin tín dụng ngân hàng ................... 8 1.2.3.1. Dịch vụ báo cáo thông tin tín dụng doanh nghiệp..................................... 8 1.2.3.2. Dịch vụ báo cáo thông tin tín dụng cá nhân tiêu dùng.............................. 9 1.2.3.3. Dịch vụ xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ................................................ 10 1.2.3.4. Dịch vụ chấm điểm tín dụng đối với khách hàng cá nhân ...................... 16 1.2.4. Lợi ích của hệ thống thông tin tín dụng ngân hàng ................................... 17 1.3. Phát triển hệ thống TTTD ngân hàng ..........................................................18 1.3.1. Khái niệm phát triển hệ thống TTTD ngân hàng ........................................19 1.3.2. Các tiêu chí đánh giá mức độ phát triển hệ thống TTTD ngân hàng..........19 1.3.3. Nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển hệ thống TTTD ngân hàng .............21 1.3.3.1. Năng lực của chủ thể tham gia hệ thống TTTD ngân hàng.....................21 1.3.3.2. Công nghệ tin học truyền thông................................................................21 1.3.3.3. Thị trường thông tin tín dụng ngân hàng.................................................22 1.3.3.4. Hội nhập hợp tác quốc tế ..........................................................................25 1.3.3.5. Một số nhân tố khác .................................................................................26 Kết luận chương 1.................................................................................................27 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG THÔNG TIN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG VN 2.1. Khái quát lịch sử hình thành hệ thống TTTD ngân hàng VN ....................28 2.1.1. Hoạt động tín dụng ngân hàng thời kỳ đổi mới ...........................................28 2.1.2. Rủi ro tiềm ẩn và sự hình thành nghiệp vụ thông tin tín dụng ..................28 2.1.3. Hoạt động tín rụng qua các thời kỳ và lịch sử phát triển hệ thống TTTD Ngân hàng Việt Nam.............................................................................................30 2.1.3.1. Thời kỳ 1991 - 1993 ..................................................................................30 2.1.3.2. Thời kỳ 1993 - 1995...................................................................................30 2.1.3.3. Thời kỳ 1995 - 1999...................................................................................31 2.1.3.4. Thời kỳ 1999 đến nay ................................................................................31 2.2. Thực trạng hệ thống TTTD ngân hàng VN ...............................................32 2.2.1. Hành lang pháp lý và tổ chức hệ thống TTTD ngân hàng VN....................32 2.2.2. Thực trạng các dịch vụ TTTD ngân hàng VN .............................................36 2.2.3. Những kết quả đạt được của hệ thống TTTD ngân hàng VN .....................48 2.2.4. Hạn chế của hệ thống TTTD ngân hàng VN và nguyên nhân....................53 2.3. Đánh giá mức độ phát triển hệ thống TTTD ngân hàng VN ......................58 Kết luận chương 2.................................................................................................61 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG THÔNG TIN TÍN DỤNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM 3.1. Định hướng phát triển hệ thống TTTD ngân hàng VN ...............................62 3.2. Các giải pháp phát triển hệ thống TTTD ngân hàng VN ............................62 3.2.1. Giải pháp đối với Trung tâm TTTD ngân hàng VN.....................................62 3.2.2. Giải pháp thành lập công ty TTTD tiêu dùng để thực hiện báo cáo TTTD tiêu dùng và chấm điểm tín dụng cá nhân ...................................................69 3.2.3. Giải pháp thành lập công ty xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ....................69 3.2.4. Giải pháp ứng dụng công nghệ tin học truyền thống ..................................73 3.2.5. Giải pháp tác động thị trường để phát triển dịch vụ thông tin tín dụng .......74 3.3. Một số kiến nghị ............................................................................................74 Kết luận chương 3.................................................................................................75 Lời kết Tài liệu tham khảo Thang Long University Library DANH MỤC VIẾT TẮT Cụm từ Tiếng Việt Viết tắt Doanh nghiệp DN Doanh nghiệp nhỏ và vừa Ngân hàng Ngân hàng công thương Việt Nam Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam Ngân hàng Nhà nước Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn VN Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam Ngân hàng Phát triển Việt Nam Ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngân hàng thương mại nhà nước Ngân hàng Trung ương Khách hàng Thông tin tín dụng Tổ chức tín dụng Trách nhiệm hữu hạn Xã hội chủ nghĩa Xếp loại tín dụng Việt Nam Việt Nam đồng Đô la Mỹ DNN&V NH NHCTVN NHĐT&PT NHNN NHNT NHNNo NHCSXH NHPT NHTM NHTMCP NHTMNN NHTW KH TTTD TCTD TNHH XHCN XLTD VN VND USD Cụm từ tiếng Việt/ tiếng Anh Công ty Tài chính Quốc tế International Finance Corporation Ngân hàng Nhân dân Trung Hoa People Bank of China Ngân hàng Phát triển Châu Á Asia Development Bank Ngân hàng Thế giới World Bank Quỹ Tiền tệ Quốc tế International Monetary Fund Viết tắt tiếng Anh IFC PBC ADB WB IMF Thu nhập quốc dân trong nước GDP Gross Domestic Product Trung tâm Thông tin tín dụng Credit Information Center CIC Trung tâm thông tin tín dụng Đài Loan Joint Credit Information Center JCIC Cơ quan TTTD công Public Credit Registries PCR Công ty TTTD tiêu dùng Credit Bureau CB Công ty xếp loại tín dụng doanh nghiệp Credit Rating Agency CRA Công ty Dun&Bradstreet D&B Thang Long University Library DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Bảng xếp hạng tín dụng doanh nghiệp ....................................................14 Bảng 1.2 Bảng 1.3 Thẻ điểm của Credit Bureau Hồng kông .................................................16 Thẻ điểm của công ty Nuri Solution........................................................17 Bảng 1.4 Bảng 2.1 Phí cho 1 bản báo cáo thông tin tín dụng cá nhân tiêu dùng ....................25 Kho dữ liệu thông tin tín dụng ................................................................37 Bảng 2.2 Bảng 2.3 Thang điểm tính quy mô doanh nghiệp tại CIC.......................................41 Bảng điểm các tỷ số tài chính doanh nghiệp............................................42 Bảng 2.4 Trọng số với các tỷ số tài chính doanh nghiệp.........................................43 Bảng 2.5 Bảng 2.6 Tổng hợp điểm tín dụng của một số ngân hàng thương mại ....................44 Xếp hạng doanh nghiệp tại một số ngân hàng thương mại ......................45 Bảng 2.7 Bảng 2.8 Bảng 2.9 Bảng 2.10 Bảng 2.11 Bảng 3.1 Áp dụng kết quả xếp hạng doanh nghiệp tại một số ngân hàng thương mại.....46 Tổng hợp trả lời tin 6 tháng đầu năm 2014 của CIC ................................50 Kết quả xếp hạng tín dụng năm 2013 theo ngành kinh tế .......................51 Kết quả xếp hạng tín dụng năm 2013 theo loại hình doanh nghiệp..........52 Hệ số chia sẻ TTTD tại một số khu vực ..................................................59 Cấu tạo mã doanh nghiệp........................................................................67 Bảng 3.2 Bảng 3.3 Bảng 3.4 Bảng 3.5 Cảnh báo tình hình tài chính doanh nghiệp có xu hướng xấu đi...............68 Danh sách cảnh báo những DN có dấu hiệu nghi vấn hoặc vi phạm pháp luật......68 Bảng tính điểm cho các chỉ tiêu phi tài chính..........................................71 Bảng tính điểm cho các chỉ tiêu tài chính nhóm 2 ...................................73 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Sơ đồ 1.2 Sơ đồ 1.3 Giới hạn dịch vụ thông tin tín dụng.........................................................3 Cấu trúc hệ thống thông tin tín dụng ngân hàng theo loại hình dịch vụ ...4 Chu trình vận hành hệ thống TTTD ngân hàng .......................................5 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, hoạt động tín dụng vẫn là hoạt động chính của ngân hàng thương mại (NHTM), với hai yếu tố đầu vào cơ bản là tiền vốn và thông tin. Đây là 2 yếu tố quan trọng nhất quyết định sự tồn tại và phát triển của một ngân hàng (NH). Trong các thông tin phục vụ cho kinh doanh tín dụng của NHTM thì thông tin tín dụng (TTTD) ngân hàng chiếm vị trí rất quan trọng, vì nó liên quan trực tiếp đến khách hàng, gồm thông tin về tình hình hoạt động, tình hình tài chính, đánh giá xếp loại, đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng. Vì vậy, TTTD ngân hàng đã thực sự trở thành quan trọng đối với sự sống còn của ngân hàng trong nền kinh tế thị trường. Ngày nay, TTTD càng trở nên cần thiết hơn khi nền kinh tế thế giới đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức trong quá trình toàn cầu hoá nền kinh tế. Từ sự cần thiết đó, các tổ chức tài chính quốc tế đã nỗ lực nghiên cứu, tổng kết kinh nghiệm và tìm các biện pháp thúc đẩy phát triển hoạt động TTTD trên toàn cầu với hy vọng tạo thêm những lá chắn hữu hiệu hơn với nguy cơ khủng hoảng kinh tế trong tương lai. Cùng với những nỗ lực chung của cộng đồng tài chính quốc tế, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam (VN) đã có nhiều cố gắng trong việc đẩy mạnh hoạt động của hệ thống TTTD NH VN với mục tiêu nhằm hạn chế rủi ro tín dụng, đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng VN để góp phần phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, do hoạt động TTTD ở VN còn mới mẻ, nên dù đã có nhiều cố gắng nhưng hệ thống TTTD ngân hàng VN vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của hoạt động ngân hàng. Chính vì vậy, việc nghiên cứu để đưa ra các giải pháp phát triển hệ thống TTTD ngân hàng VN đang thực sự là một yêu cầu cấp thiết cả trên phương diện lý luận và thực tiễn hoạt động ngân hàng, không những đối với riêng VN mà còn là yêu cầu bức bách đối với những nước đang phát triển, đặc biệt là đối với những nước đang chuyển sang kinh tế thị trường. Trong bối cảnh đó tôi đã lựa chọn đề tài “Phát triển hệ thống thông tin tín dụng trong hệ thống ngân hàng Việt Nam hiện nay” với mong muốn được đóng góp một phần nhỏ bé trong sự nghiệp phát triển ngành ngân hàng vì mục tiêu phát triển phồn thịnh của nền kinh tế đất nước. Sau đây cụm từ hệ thống TTTD trong hệ thống ngân hàng Việt Nam được gọi tắt là hệ thống TTTD ngân hàng Việt nam. Thang Long University Library