Nội dung

HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM Chöông I NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG CUÛA QUAÛN TRÒ I. CAÙC KHAÙI NIEÄM VEÀ QUAÛN TRÒ 1. Söï ra ñôøi cuûa Quaûn trò Quaûn trò (noùi chung) xuaát hieän raát laâu, töø khi xaõ hoäi loaøi ngöôøi bieát soáng vaø hoaït ñoäng taäp theå. Ngay töø ngaøy ñaàu, con ngöôøi soáng thaønh baày ñaøn ñaõ bieát nöông töïa vaøo nhau ñaáu tranh choáng choïi vôùi thieân nhieân khaéc nghieät, vôùi thuù döõ ñeå sinh toàn; maët khaùc, do coù söï khaùc nhau veà tuoåi taùc, trí löïc vaø theå löïc maø vò trí cuûa moãi ngöôøi trong coäng ñoàng cuõng khoâng gioáng nhau, coù ngöôøi laøm ñöïôc vieäc naøy maø khoâng laøm ñöôïc vieäc khaùc nhöng taát caû ñeàu muoán toàn taïi vaø phaùt trieån, ñôøi soáng cuûa hoï ngaøy caøng ñöôïc toát hôn. Vì vaäy, trong xaõ hoäi ñoøi hoûi phaûi coù söï phaân coâng lao ñoäng vaø töø ñoù coâng vieäc quaûn trò vaø ngöôøi quaûn trò xuaát hieän nhaèm ñieàu phoái coâng vieäc chung, laøm cho cho caùc hoaït ñoäng cuûa coäng ñoàng ñem laïi keát quaû cao hôn, ñaùp öùng ngaøy caøng nhieàu hôn nhu caàu moïi maët ñôøi soáng cuûa mình. Ñeå thích öùng vôùi söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa löïc löôïng saûn xuaát, quaûn trò ngaøy caøng ñöôïc cuûng coá vaø hoaøn thieän. Ngaøy nay, quaûn trò hình thaønh nhieàu daïng khaùc nhau: - Quaûn trò quaù trình theá giôùi voâ sinh nhö: ñaát ñai, haàm moû… - Quaûn trò quaù trình theá giôøi höõu sinh nhö: caây troàng, vaät nuoâi. - Quaûn trò xaõ hoäi loaøi ngöôøi bao goàm: + Quaûn trò nhaø nöôùc. + Quaûn trò caùc toå chöùc ñoaøn theå xaõ hoäi. + Quaûn trò saûn xuaát kinh doanh taïi caùc toå chöùc kinh teá. Ngoaøi nhöõng ñaëc ñieåm chung cuûa Quaûn trò, ôû moãi daïng quaûn trò khaùc nhau chòu söï chi phoái cuûa moät soá qui luaät rieâng vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng. Do ñoù, caàn coù nhöõng noäi dung nghieân cöùu phuø hôïp. Trong chöông trình moân hoïc naøy chuùng ta chæ ñeà caäp ñeán quaûn trò saûn xuaát kinh doanh ôû caùc doanh nghieäp vaø nghieân cöùu chuùng trong moái lieân heä höõu cô vôùi caùc daïng quaûn trò khaùc, nhaát laø quaûn trò nhaø nöôùc. Nhö vaäy, quaûn trò ra ñôøi laø moät taát yeáu khaùch quan cuøng vôùi quaù trình hình thaønh, phaùt sinh vaø phaùt trieån cuûa ñoaøn nhoùm, toå chöùc nhaø nöôùc, xaõ hoäi vaø toå chöùc kinh teá. 2. Tính taát yeáu khaùch quan cuûa Quaûn trò Töø phaân tích veà söï ra ñôøi cuûa quaûn trò ôû treân cho ta thaáy raèng, quaûn trò xuaát hieän trong ñôøi soáng xaõ hoäi loaøi ngöôøi khoâng phaûi do yù muoán chuû quan cuûa moät ai, hay moät nhoùm ngöôøi naøo maø do ñoøi hoûi cuûa thöïc taïi khaùch quan trong moät xaõ hoäi coù hoaït ñoäng taäp theå vaø coù söï phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi, caàn phaûi ñöôïc phoái hôïp caùc hoaït ñoäng rieâng leû, caù bieät nhaèm hoaøn thaønh nhöõng coâng vieäc maø töøng caù nhaân rieâng leû khoâng theå laøm ñöôïc; naâng cao hôn keát quaû maø hoï mong ñôïi. Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 1 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM - Noùi veà tính taát yeáu khaùch quan cuûa quaûn trò, C.Mac coù caâu noùi noåi tieáng: “Moät ngheä só chôi ñaøn thì töï ñieàu khieån laáy mình nhöng moät daøn nhaïc thì caàn coù ngöôøi chæ huy, ngöôøi nhaïc tröôûng”. Nhö vaäy, söï xuaát hieän ngöôøi chæ huy “ngöôøi nhaïc tröôûng” trong moät taäp theå ñeå ñieàu khieån hoaït ñoäng cuûa moät “daøn nhaïc” khoâng phaûi do oâng ta muoán hay khoâng maø do ñoøi hoûi khaùch quan cuûa moät toå chöùc, ôû ñaây laø moät “daøn nhaïc”. - Coøn theo quan ñieåm cuûa GS. HAROLD KOONTZ thì cho raèng: “ Ngay töø khi con ngöôøi baét ñaàu hình thaønh caùc nhoùm ñeå thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï, muïc tieâu maø hoï khoâng theå ñaït ñöôïc vôùi tö caùch laø caù nhaân rieâng leû, thì caùch quaûn lyù ñaõ laø moät yeáu toá caàn thieát ñeå ñaûm baûo phoái hôïp nhöõng noå löïc caù nhaân”. - Theo TS. Nguyeãn Thò Lieân Dieäp khaúng ñònh: “ Coù theå noùi raèng lyù do toàn taïi cuûa hoaït ñoäng quaûn trò chính laø vì muoán coù hieäu quaû vaø chæ khi naøo ngöôøi ta quan taâm ñeán hieäu quaû thì ngöôøi ta môùi quan taâm ñeán hoaït ñoäng quaûn trò” Nhö vaäy, Quaûn trò laø gì maø chuùng khoâng theå thieáu trong moät toå chöùc? 3. Khaùi nieäm veà Quaûn trò Quaûn trò (Management) laø töø thöôøng ñöôïc duøng phoå bieán trong nhieàu saùch giaùo khoa vaø nhieàu taøi lieäu khaùc. Neáu xeùt rieâng töøng töø moät thì ta coù theå taïm giaûi thích nhö sau: - Quaûn: laø ñöa ñoái töôïng vaøo khuoân maãu qui ñònh saün. Ví duï: Cha meï baét ñöùa beù phaûi laøm theo moät keá hoaïch do mình ñònh ra; saùng phaûi ñi hoïc, buoåi tröa nghæ ngôi, buoåi chieàu hoïc baøi, tröôùc khi ñi phaûi thöa veà phaûi chaøo, … Ñoù laø caùi khuoân maãu chuùng phaûi thöïc hieän chöù khoâng ñeå ñoái töôïng töï do hoaït ñoäng moät caùch tuøy thích. - Trò: laø duøng quyeàn löïc buoäc ñoái töôïng phaûi laøm theo khuoân maãu ñaõ ñònh. Neáu ñoái töôïng khoâng thöïc hieän ñuùng thì seõ aùp duïng moät hình phaït naøo ñoù ñuû maïnh, ñuû söùc thuyeát phuïc ñeå buoäc ñoái töôïng phaûi thi haønh. Nhaèm ñaït tôùi traïng thaùi mong ñôïi, coù theå coù vaø caàn phaûi coù maø ngöôøi ta goïi laø muïc tieâu. Sau ñaây laø nhöõng khaùi nieäm veà Quaûn trò cuûa moät soá taùc giaû laø Giaùo sö, Tieán só quaûn trò hoïc trong vaø ngoaøi nöôùc. - Theo GS. H.Koontz “ Quaûn lyù laø moät hoaït ñoäng taát yeáu; noù ñaûm baûo phoái hôïp nhöõng noå löïc caù nhaân nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích cuûa nhoùm (toå chöùc). Muïc tieâu cuûa quaûn lyù laø nhaèm maø trong ñoù con ngöôøi coù theå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa nhoùm vôùi thôøi gian, tieàn baïc, vaät chaát vaø söï baát maõn cuûa caù nhaân ít nhaát”. Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 2 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM - Quaûn trò ñöôïc xem nhö laø moät quaù trình thöïc hieän caùc chöùc naêng quaûn trò, Thaày Nguyeãn Tieán Phöôùc khaùi nieäm:“ Quaûn trò laø quaù trình hoaïch ñònh, toå chöùc, boá trí nhaân söï, laõnh ñaïo vaø kieåm soaùt coâng vieäc vaø nhöõng noå löïc cuûa con ngöôøi, ñoàng thôøi vaän duïng moät caùch coù hieäu quaû moïi taøi nguyeân, ñeå hoaøn thaønh caùc muïc tieâu ñaõ ñònh”. - Theo GS. Vuõ Theá Phuù: “quaûn trò laø moät tieán trình laøm vieäc vôùi con ngöôøi vaø thoâng qua con ngöôøi ñeå hoaøn thaønh muïc tieâu cuûa moät toå chöùc trong moät moâi tröôøng luoân luoân thay ñoåi. Troïng taâm cuûa tieán trình naøy laø söû duïng coù hieäu quaû nhöõng nguoàn taøi nguyeân coù haïn”. Töø caùc khaùi nieäm treân, chuùng ta coù theå khaùi quaùt: quaûn trò laø quaù trình taùc ñoäng thöôøng xuyeân, lieân tuïc vaø coù toå chöùc cuûa chuû theå quaûn trò (heä thoáng quaûn trò) ñeán ñoái töôïng quaûn trò (heä thoáng bò quaûn trò) nhaèm phoái hôïp caùc hoaït ñoäng giöõa caùc boä phaän, caùc caù nhaân, caùc nguoàn löïc laïi vôùi nhau moät caùch nhòp nhaøng, aên khôùp ñeå ñaït ñeán muïc tieâu cuûa toå chöùc vôùi hieäu quaû cao nhaát. Thöïc vaäy, quaûn trò thöïc chaát laø moät quaù trình taùc ñoäng maø quaù trình ñoù khoâng phaûi ngaãu nhieân maø ñöôïc tieán haønh moät caùch coùù toå chöùc vaø coù chuû ñích cuûa chuû theå quaûn trò (heä thoáng quaûn trò) ñöôïc thöïc hieän moät caùch thöôøng xuyeân, lieân tuïc nhaèm laøm cho caùc hoaït ñoäng cuûa taäp theå (toå chöùc) mang laïi keát quaû cao nhaát vôùi chi phí thaáp nhaát, thoûa maõn ngaøy caøng nhieàu hôn nhu caàu veà vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa caû coäng ñoàng. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù, quaûn trò coù nhöõng chöùc naêng, vai troø gì? Vaø caàn coù nhöõng kyõ naêng naøo? II. CHÖÙC NAÊNG, VAI TROØ VAØ KYÕ NAÊNG QUAÛN TRÒ 1. Chöùc naêng quaûn trò Chöùc naêng cuûa heä thoáng quaûn trò trong moät toå chöùc, goïi taét laø chöùc naêng quaûn trò laø nhieäm vuï chung (nhieäm vuï toång quaùt) maø heä thoáng quaûn trò phaûi thöïc hieän trong quaù trình quaûn trò. Coù nhieàu caên cöù ñeå phaân loaïi caùc chöùc naêng quaûn trò. 1.1 Caên cöù theo lónh vöïc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh: Ta coù caùc chöùc naêng quaûn trò cuï theå nhö sau: - Quaûn trò chaát löôïng. - Quaûn trò Makerting. - Quaûn trò saûn xuaát. - Quaûn trò taøi chính. - Quaûn trò keá toaùn. - Quaûn trò haønh chính, vaên phoøng… Nhö vaäy, töông öùng vôùi moãi lónh vöïc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh laø moät chöùc naêng quaûn trò. Caùch phaân loaïi naøy noù khoâng phaûn aùnh khaùi quaùt caùc nhieäm vuï chung cuûa quaûn trò, laø nhöõng chöùc naêng cuï theå ñöôïc phaân chia moät caùch linh hoaït tuøy thuoäc Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 3 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM vaøo trình ñoä phaùt trieån saûn xuaát cuûa xaõ hoäi. Khi trình ñoä saûn xuaát cuûa xaõ hoäi coøn thaáp thì söï phaân chia ít chöùc naêng; ngöôïc laïi khi trình ñoä saûn xuaát xaõ hoäi caøng cao, qui moâ saûn xuaát caøng lôùn, söï phaân coâng lao ñoäng caøng saâu seõ phaùt sinh nhieàu chöùc naêng môùi. 1.2 Caên cöù theo noäi dung cuûa quaù trình quaûn trò Taùc giaû cuûa caùc lyù thuyeát quaûn trò nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaõ ñeà ra nhöõng chöùc naêng (nhieäm vuï chung) cuûa quaûn trò nhö sau: - Naêm 1916, nhaø quaûn trò noåi tieáng ngöôøi Phaùp HENRY FAYOL cho raèng quaûn trò coù 5 chöùc naêng sau: + Chöùc naêng hoaïch ñònh (Planing). + Chöùc naêng toå chöùc (Organizing) + Chöùc naêng chæ huy (Directing) + Chöùc naêng phoái hôïp (Coordinating) + Chöùc naêng kieåm tra (Reviewing) Coù theå noùi, HENRY FAYOL laø ngöôøi coù coâng ñaàu trong vieäc hình thaønh lyù thuyeát quaûn trò töông ñoái coù heä thoáng vaø chaët cheõ nhaát luùc baáy giôø. Trong ñoù, oâng chia caùc hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc thaønh 6 nhoùm coâng vieäc, ñeà ra 14 nguyeân taéc vaø 5 chöùc naêng Quaûn trò. Nhöõng ñeà nghò naøy cuûa oâng ñaõ ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy ôû nhieàu tröôøng Ñaïi hoïc taïi nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Tuy nhieân, trong 5 chöùc naêng Quaûn trò cuûa oâng hieän coøn coù yù kieán cho raèng, phoái hôïp khoâng phaûi laø chöùc naêng maø laø muïc ñích cuûa quaûn trò. Bôõi vì, khi thöïc hieän caùc chöùc naêng hoaïch ñònh, toå chöùc, chæ huy, kieåm tra khoâng coù gì khaùc laø nhaèm ñeå phoái hôïp caùc hoaït ñoäng, caùc nguoàn löïc trong moät toå chöùc ñeå ñaït ñeán muïc tieâu maø chuû theå quaûn trò mong ñôïi. - Sau ñoù 7 naêm, vaøo naêm 1923 LYTHER GUILICK vaø LYNDAL URWICH chia thaønh 7 chöùc naêng: + Hoaïch ñònh. + Toå chöùc. + Nhaân söï (Staffing) + Thöïc hieän + Phoái hôïp. + Kieåm tra. + Taøi chính (Budgeting). Trong heä thoáng caùc chöùc naêng naøy cuõng coøn nhieàu yù kieán tranh caõi. Chaúng haïn, coù ngöôøi cho raèng chöùc naêng toå chöùc trong ñoù bao goàm coù caû chöùc naêng nhaân söï, vì vaäy khoâng theå taùch “nhaân söï” thaønh moät chöùc naêng rieâng; hoaëc “thöïc hieän” khoâng chæ laø moät Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 4 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM chöùc naêng rieâng cuûa heä thoáng quaûn trò; hay “taøi chính” laø moät chöùc naêng cuï theå chöù khoâng phaûi laø moät chöùc naêng chung cuûa quaûn trò… -Ñeán thaäp nieân 60 cuûa theå kyû XX, HAROLD KOONTZ vaø CYRIL O’DONNELL neâu leân 5 chöùc naêng: + Keá hoaïch. + Toå chöùc. + Nhaân söï. + Laõnh ñaïo. + Kieåm tra. -Vaø, ñeán thaäp nieân 80 cuûa theá kyû XX, JAMES STONER vaø STEPHEN P.ROBBINS laïi chia thaønh 4 chöùc naêng: + Hoaïch ñònh. + Toå chöùc. + Laõnh ñaïo. + Kieåm tra. - Ngaøy nay, caùc chöùc naêng chung cuûa quaûn trò ñaõ ñöôïc trình baøy trong nhieàu saùch giaùo khoa ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng Vieät Nam bao goàm: + Hoaïch ñònh. + Toå chöùc. + Ñieàu khieån. (Coù taùc giaû coøn goïi laø chöùc naêng laõnh ñaïo hoaëc chæ huy). + Kieåm tra - kieåm soaùt. Vôùi heä thoáng chöùc naêng naøy phaûn aùnh khaù ñaày ñuû nhöõng nhieäm vuï chung (nhieäm vuï toång quaùt) cuûa quaûn trò trong giai ñoaïn hieän nay. 2. Vai troø cuûa Quaûn trò Heä thoáng quaûn trò thöïc hieän caùc chöùc naêng cuûa mình thoâng qua giöõ nhieàu vai troø khaùc nhau trong quaù trình quaûn trò. Neáu chöùc naêng quaûn trò laø nhöõng nhieäm vuï chung (nhieäm vuï toång quaùt) thì vai troø quaûn trò laø nhöõng coâng vieäc cuï theå, laø taäp hôïp nhöõng haønh vi coù toå chöùc nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Theo Henry Mitzberg, nhaø nghieân cöùu Hoa Kyø cho raèng quaûn trò coù 10 vai troø phoå bieán ñöôïc taäp hôïp thaønh 3 nhoùm: - Nhoùm 1: Vai troø quan heä, bao goàm caùc vai troø laø ngöôøi ñaïi dieän; vai troø ngöôøi laõnh ñaïo; vai troø ngöôøi quan heä vôùi caùc caù nhaân vaø taäp theå trong vaø ngoaøi toå chöùc. - Nhoùm 2: Vai troø thoâng tin, bao goàm caùc vai troø laø ngöôøi cung caáp thoâng tin; phoå bieán thoâng tin; thu thaäp vaø thaåm ñònh thoâng tin. Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 5 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM - Nhoùm 3: Vai troø quyeát ñònh, bao goàm caùc vai troø nhaø doanh nghieäp; vai troø ngöôøi giaûi quyeát xung ñoät; vai troø ngöôøi phaân phoái taøi nguyeân trong toå chöùc. 3. Caùc kyõ naêng quaûn trò Ñeå theå hieän ñaày ñuû vai troø cuûa mình trong toå chöùc, ñoøi hoûi baát cöù nhaø quaûn trò naøo cuõng caàn coù 3 kyõ naêng cô baûn. Noù bieåu hieän naêng löïc cuûa ngöôøi quaûn trò, laø nguyeân nhaân söï thaønh ñaït cuûa nhaø quaûn trò. LENIN noùi: “Laøm quaûn lyù caàn phaûi raønh ngheà … töùc laø phaûi tinh thoâng taát caû moïi ñieàu kieän trong saûn xuaát, phaûi bieát kyõ thuaät saûn xuaát cao ñoä hieän ñaïi, phaûi coù söï tu döôõng nhaát ñònh veà khoa hoïc”. 3.1 Noäi dung caùc kyõ naêng quaûn trò a. Kyõ naêng nhaän thöùc (hay kyõ naêng tö duy) Laø chöùc naêng quan troïng nhaát ñoái vôùi nhaø quaûn trò, noù ñoøi hoûi nhaø quaûn trò phaûi am hieåu treân nhieàu lónh vöïc kinh teá, chính trò, xaõ hoäi; thaáu hieåu möùc ñoä phöùc taïp vaø bieát giaûm thieåu möùc ñoä phöùc taïp; nhaän bieát, phaùn ñoaùn chính xaùc nhöõng söï vaät vaø hieän töôïng vaø phaûn öùng moät caùch nhanh nhaïy caùc tình huoáng phaùt sinh. Ñaây coù theå noùi laø moät kyõ naêng quan troïng, nhaát laø trong thôøi ñaïi ngaøy nay, thôøi ñaïi cuûa neàn kinh teá tri thöùc. b. Kyõ naêng quan heä Laø kyõ naêng coù lieân quan tôùi quan heä vôùi con ngöôøi, taïo thuaän lôïi vaø thuùc ñaåy con ngöôøi hoaøn thaønh caùc coâng vieäc chung. Kyõ naêng naøy theå hieän vieäc thoâng qua caùc hình thöùc, phöông phaùp taùc ñoäng tôùi con ngöôøi nhö lôøi noùi, chöõ vieát, thaùi ñoä öùng xöû, … coù söùc thuyeát phuïc, taäp hôïp (quy tuï) ñöôïc nhöõng ngöôøi ñöùng chung quanh mình hoaøn thaønh toát nhöõng muïc tieâu ñaõ ñeà ra vôùi hieäu quaû cao nhaát. Taát nhieân, muoán laøm ñöôïc nhö vaäy coøn ñoøi hoûi ôû ngöôøi quaûn trò phaûi coù naêng löïc vaø uy tín nhaát ñònh. Ngöôøi coù naêng löïc vaø uy tín cao trong taäp theå seõ deã daøng taäp hôïp caùc thaønh vieân trong toå chöùc; ngöôïc laïi deã gaëp phaûi söï khoâng chaáp nhaän cuûa caáp döôùi ôû nhieàu möùc ñoä vaø baèng nhieàu hình thöùc khaùc nhau. c. Kyõ naêng chuyeân moân Laø khaû naêng caàn thieát ñeå thöïc hieän moät coâng vieäc cuï theå; bieåu hieän trình ñoä chuyeân moân nghieäp vuï cuûa nhaø quaûn trò nhö soaïn thaûo moät vaên baûn haønh chính, laäp moät hôïp ñoàng kinh teá, laäp trình quaûn lyù, ra moät quyeát ñònh quaûn trò, … Maëc khaùc, kyõ naêng naøy coøn ñoøi hoûi ôû ngöôøi quaûn trò phaûi hieåu bieát chuyeân moân cuûa ñôn vò mình phuï traùch, chaúng haïn moät caùn boä quaûn trò ngaân haøng phaûi am hieåu caùc nghieäp vuï ngaân haøng cuûa mình. Tuy nhieân, do vai troø cuûa quaûn trò vieân ôû caùc caáp quaûn trò khoâng gioáng nhau neân yeâu caàu möùc ñoä thaønh thaïo caùc kyõ naêng coù söï khaùc nhau. 3.2 Yeâu caàu caùc kyõ naêng quaûn trò ôû caùc caáp quaûn trò Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 6 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM - Quaûn trò vieân caáp cao: Ñoøi hoûi nhieàu ôû kyõ naêng nhaän thöùc; bieát caùch quan heä (laøm vieäc vôùi con ngöôøi) toát; nhöng ñoøi hoûi ôû kyõ naêng chuyeân moân kyõ thuaät cuï theå veà caùc lónh vöïc quaûn trò ít hôn so vôùi quaûn trò vieân ôû caùc caáp khaùc. Bôõi vì, vai troø cuûa anh ta trong heä thoáng quaûn trò laø ngöôøi hoaïch ñònh ra caùc muïc tieâu, ñöôøng loái, chính saùch, … cuûa toå chöùc; caùc nghieäp vuï chuyeân moân cuï theå phaàn lôùn do quaûn trò vieân caáp trung vaø caáp thaáp thöïc hieän. - Quaûn trò vieân caáp trung: Ñoøi hoûi caùc kyõ naêng quaûn trò ôû möùc trung bình. Bôõi anh ta laø boä phaän trung gian, vôùi vai troø chuû yeáu laø chuyeån taûi “trung chuyeån” caùc thoâng tin meänh leänh töø caáp cao xuoáng caáp thaáp vaø nhaän nhöõng thoâng tin phaûn hoài töø caáp thaáp leân caáp cao. - Quaûn trò vieân caáp thaáp: Ñoøi hoûi nhieàu ôû kyõ naêng chuyeân moân nghieäp vuï, nhöng kyõ naêng nhaän thöùc laïi ít so vôùi quaûn trò vieân caùc caáp khaùc. Bôõi vì, hoï laø nhöõng ngöôøi tröïc tieáp thi haønh caùc nghieäp vuï chuyeân moân trong töøng lónh vöïc quaûn trò cuï theå. Nhöõng yeâu caàu möùc ñoä thaønh thaïo caùc kyû naêng quaûn trò treân ñöôïc minh hoïa baèng hình sau (Xem hình 1). QTV caáp cao QTV caáp trung QTV caáp thaáp Kyõ naêng nhaän thöùc Kyõ naêng quan heä Kyõ naêng ch/moân Hình 1: Yeâu caàu möùc ñoä thaønh thaïo caùc kyõ naêng quaûn trò ñoái vôùi quaûn trò vieân ôû caùc caáp quaûn trò. Heä thoáng quaûn trò thöïc hieän caùc chöùc naêng thoâng qua caùc vai troø cuûa mình vôùi caùc kyõ naêng hoaøn haûo seõ coù moät yù nghóa to lôùn ñoái vôùi doanh nghieäp. Naêng löïc quaûn trò ngaøy nay ñöôïc xem laø moät nguoàn löïc quan troïng cho söï phaùt trieån cuûa moät quoác gia noùi chung hay moät toå chöùc kinh teá noùi rieâng. Caùc nguoàn löïc ñoù laø: naêng löïc quaûn trò, lao ñoäng (ñaëc bieät laø chaát löôïng lao ñoäng), voán, khoa hoïc kyõ thuaät - coâng ngheä vaø taøi nguyeân thieân nhieân (Xem hình 2). Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín Naêng löïc quaûn trò 7 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM Lao ñoäng Khoa hoïc kyõ thuaät Voán Taøi nguyeân HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM Hình 2: Caùc nguoàn löïc phaùt trieån cuûa moät toå chöùc. Chuùng coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi nhau. Trong ñoù, naêng löïc Quaûn trò laø quan troïng nhaát, bôõi vì caùc nguoàn löïc khaùc coù phaùt huy taùc duïng ñöôïc hay khoâng ñeàu phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo naêng löïc quaûn trò. Ñieàu ñoù coù theå chöùng minh qua caùc soá lieäu sau: 1. Theo taøi lieäu cuûa GS. Nguyeãn vaên Leâ. Nguyeân nhaân phaù saûn moäât doanh nghieäp: -60% do quaûn trò thieáu khaû naêng. -20% do chieàu höôùng baát lôïi. -10% do tai naïn . -10% do caùc yeáu toá linh tinh khaùc. 2. Caùc nhaø kinh teá Phaùp ñieàu tra nghieân cöùu vaø phaân ñònh tröôùc nhöõng toån thaát cuûa doanh nghieäp do caùc nguyeân nhaân sau: -50% thuoäc veà laõnh ñaïo. -25% thuoäc veà giaùo duïc – ñaøo taïo. -25% thuoäc veà nhöõng ngöôøi thöøa haønh. 3. Nhaät Baûn laø nöôùc ñaát heïp, ngöôøi ñoâng, caùc ñieàu kieän töï nhieân, vaên hoaù gaàn gioáng ta. Theá maø sau chieán tranh theá giôùi thöù 2 (Nhaät Baûn laø nöôùc thua traän vaø hoang taøn ñoå naùt nhö Vieät Nam sau chieán tranh) keát thuùc ngöôøi Nhaät laäp neân nhöõng kyø tích trong kinh teá laøm cho caû theá giôùi phaûi kinh ngaïc vaø hoïc hoûi ôû hoï: - Naêm 1950, GDP cuûa Nhaät laø 20 tæ USD, baèng: + 60% cuûa CHLB Ñöùc. + 50% cuûa Phaùp. +1/3 cuûa Anh. +1/17 cuûa Myõ. - Naêm 1966 (sau 16 naêm) Nhaät vöôït Phaùp. - Naêm 1967 vöôït Anh. - Naêm 1968 vöôït CHLB Ñöùc vaø cho ñeán nay vaãn laø moät cöôøng quoác kinh teá ñöùng thöù hai sau Myõ. Coù nhieàu yeáu toá ñeå ngöôøi Nhaät laøm neân ñieàu thaàn kyø ñoù, nhöng caùc nhaø kinh teá cho raèng quaûn trò laø moät yeáu toá chieám vò trí quan troïng nhaát. Quaû thaät vaäy, ngöôøi Nhaät ñaõ bieát tìm cho mình moät cung caùch quaûn trò rieâng phuø hôïp vôùi neàn vaên hoùa cuûa ñaát nöôùc vaø con ngöôøi “Maët trôøi moïc”, ñöôïc bieåu hieän moät caùch sinh ñoäng qua lyù thuyeát Z cuûa William Ouchi. Töø caùc khaùi nieäm - chöùc naêng - vai troøø chuùng ta coù theå ruùt ra caùc ñaëc ñieåm quaûn trò nhö sau: III- ÑAËC ÑIEÅM CUÛA QUAÛN TRÒ. Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 8 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 1- Ñoái töôïng quaûn trò laø con ngöôøi, quaûn trò con ngöôøi laø moät coâng vieäc khoù khaên vaø phöùc taïp. Quaûn trò suy cho ñeán cuøng laø quaûn trò con ngöôøi, ngöôøi quaûn trò laøm vieäc cuøng vôùi vaø thoâng qua ngöôøi khaùc. Trong moãi con ngöôøi hay nhoùm ngöôøi ñeàu coù nhöõng ñaëc ñieåm taâm – sinh lyù khaùc nhau, trình ñoä khaùc nhau, nhaän thöùc khaùc nhau, … daãn tôùi nhöõng haønh ñoäng khoâng gioáng nhau. Muoán quaûn trò coù hieäu quaû tröôùc heát phaûi hieåu veà hoï; hieåu ñöôïc hoï laø ñieàu khoâng deã, nhöng ñaùp öùng ñöôïc nhöõng nhu caàu cuûa hoï laïi caøng khoù khaên vaø phöùc taïp hôn nhieàu laàn, noù luoân luoân laø muïc ñích caàn vöôn tôùi cuûa caùc nhaø quaûn trò. Maët khaùc, con ngöôøi laø toång hoøa caùc moái quan heä xaõ hoäi. Soáng trong moät toå chöùc, ôû ñoù moãi ngöôøi coù nhöõng moái quan heä nhieàu maët vôùi coäng ñoàng mang tính xaõ hoäi nhö: quan heä chính trò, quan heä kinh teá, quan heä xaõ hoäi chuùng ñan xen vaøo nhau taïo thaønh nhöõng moái quan heä phöùc hôïp, taùc ñoäng thöôøng xuyeân vaø chi phoái moïi maët hoaït ñoäng cuûa caù nhaân. Thaät vaäy, quaûn trò coù hieäu quaû laø moät coâng vieäc ñaày khoù khaên vaø phöùc taïp nhaát trong trong nhöõng coâng vieäc phöùc taïp. 2- Lao ñoäng quaûn trò laø lao ñoäng trí löïc laø chuû yeáu vaø ñoøi hoûi tính naêng ñoäng saùng taïo cao. Trong heä thoáng quaûn trò coù 3 loaïi caùn boä chuû yeáu: caùn boä laõnh ñaïo, chuyeân gia vaø caùn boä nghieäp vuï - kyõ thuaät. - Caùn boä laõnh ñaïo: laø ngöôøi coù chöùc vuï quyeàn haïn nhaát ñònh trong toå chöùc, hoï laø nhöõng ngöôøi ñeà ra caùc quyeát ñònh quaûn trò, hoaïch ñònh ra caùc muïc tieâu, chieán löôïc, chính saùch, bieän phaùp cuûa doanh nghieäp. - Caùn boä chuyeân gia: bao goàm caùc kyõ sö, luaät sö, nhaø toaùn hoïc, nhaø kinh teá… laø nhöõng ngöôøi coù trình ñoä chuyeân moân -kyõ thuaät cao; hoï giöõ vai troø chuaån bò caùc phöông aùn giuùp cho caùn boä laõnh ñaïo ñeà ra caùc quyeát ñònh quaûn trò ñaûm baûo tính toái öu nhaát. - Caùn boä nghieäp vuï - kyõ thuaät: laø nhöõng ngöôøi thöïc hieän nhöõng nghieäp vuï quaûn trò cuï theå nhö caùc keá toaùn, thuû quyõ, thuû kho, thoáng keâ toång hôïp, vaên thö, laäp trình vieân maùy tính… Trong 3 loaïi caùn boä treân thì caùn boä laõnh ñaïo laø boä phaän quan troïng nhaát, noù quyeát ñònh phaàn lôùn söï thaønh baïi cuûa moät doanh nghieäp. Tuy nhieân, söï naêng ñoäng saùng taïo ñeàu caàn thieát cho taát caû quaûn trò vieân ôû caùc caáp, ñöôïc qui ñònh bôõi tính phöùc taïp cuûa quaûn trò. 3- Quaûn trò vöøa laø khoa hoïc vöøa laø moät ngheä thuaät cao. Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 9 HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM Bôûi quaûn trò khoâng nhöõng ñoøi hoûi phaûi hoaøn thaønh caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra maø phaûi hoaøn thaønh chuùng vôùi hieäu quaû cao nhaát coù theå ñöôïc. a-Tính khoa hoïc cuûa Quaûn trò theå hieän: - Thöù nhaát, quaûn trò phaûi ñaûm baûo phuø hôïp vôùi söï vaän ñoäng cuûa caùc qui luaät töï nhieân, xaõ hoäi. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi vieäc quaûn trò phaûi döïa treân söï hieåu bieát saâu saéc caùc qui luaät khaùch quan chung vaø rieâng cuûa töï nhieân vaø xaõ hoäi. - Thöù hai, treân cô sôû ñoù maø vaän duïng toát nhaát caùc thaønh töïu khoa hoïc, tröôùc heát laø trieát hoïc, kinh teá hoïc, toaùn hoïc, tin hoïc, ñieàu khieån hoïc, coâng ngheä hoïc, … vaø caùc kinh nghieäm trong thöïc teá vaøo thöïc haønh quaûn trò. - Thöù ba, quaûn trò phaûi ñaûm baûo phuø hôïp vôùi ñieàu kieän, hoaøn caûnh cuûa moãi toå chöùc trong töøng giai ñoaïn cuï theå. Ñieàu ñoù cuõng coù nghóa, ngöôøi Quaûn trò vöøa phaûi kieân trì caùc nguyeân taéc vöøa phaûi vaän duïng moät caùch linh hoaït nhöõng phöông phaùp, nhöõng kyõ thuaät Quaûn trò phuø hôïp trong töøng ñieàu kieän, hoaøn caûnh nhaát ñònh. b-Tính ngheä thuaät cuûa quaûn trò theå hieän: Ngheä thuaät laø kyõ naêng, kyõ xaûo, bí quyeát, caùi “meïo” cuûa quaûn trò. Neáu khoa hoïc laø söï hieåu bieát kieán thöùc coù heä thoáng thì ngheä thuaät laø söï tinh loïc kieán thöùc ñeå vaän duïng phuø hôïp trong töøng lónh vöïc, trong töøng tình huoáng. Ví duï: - Trong ngheä thuaät söû duïng ngöôøi. tröôùc heát phaûi hieåu ñaëc ñieåm taâm lí, naêng löïc thöïc teá cuûa con ngöôøi, töø ñoù söû duïng hoï vaøo vieäc gì, lónh vöïc gì, ôû caáp baäc naøo laø phuø hôïp nhaát; coù nhö vaäy môùi phaùt huy heát khaû naêng vaø söï coáng hieán nhieàu nhaát cuûa moãi caù nhaân cho taäp theå. - Ngheä thuaät giaùo duïc con ngöôøi. Giaùo duïc moät con ngöôøi coù theå thoâng qua nhieàu hình thöùc: khen – cheâ, thuyeát phuïc, töï pheâ bình vaø pheâ bình, khen thöôûng vaø kyû luaät ñeàu ñoøi hoûi ôû tính ngheä thuaät raát cao. AÙp duïng hình thöùc, bieän phaùp giaùo duïc khoâng phuø hôïp chaúng nhöõng giuùp cho ngöôøi ta tieán boä hôn maø ngöôïc laïi laøm phaûn taùc duïng, taêng theâm tính tieâu cöïc trong tö töôûng vaø haønh ñoäng. - Ngheä thuaät giao tieáp, ñaøm phaùn trong kinh doanh. Cuõng ñoøi hoûi tính ngheä thuaät raát cao. Trong thöïc teá khoâng phaûi ngöôøi naøo cuõng coù khaû naêng naøy, cuøng moät vieäc nhö nhau ñoái vôùi ngöôøi naøy ñaøm phaùn thaønh coâng coøn ngöôøi khaùc thì thaát baïi. - Ngheä thuaät ra quyeát ñònh quaûn trò. Quyeát ñònh quaûn trò laø moät thoâng ñieäp bieåu hieän yù chí cuûa nhaø quaûn trò buoäc ñoái töôïng phaûi thi haønh ñöôïc dieãn ñaït baèng nhieàu hình thöùc nhö: vaên baûn chöõ vieát, lôøi noùi, haønh ñoäng, … Ngoaøi ñaëc ñieåm chung cuûa quyeát ñònh quaûn trò mang tính meänh leänh, cöôõng cheá ra thì moãi hình thöùc cuûa quyeát ñònh laïi coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng, chaúng haïn nhö quyeát ñònh baèng lôøi khoâng mang tính baøi baûn, khuoân maãu nhö quyeát ñònh baèng vaên baûn chöõ vieát nhöng laïi ñoøi hoûi ôû tính saùng taïo, thích nghi vaø tính thuyeát phuïc hôn. Bieâ n soaï n: Thaân Toân Troï ng Tín HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM 10