Nội dung

ThS. NGUYỄN VĂN DUYỆT ThS. TRƯƠNG CHÍ TIẾN LÝ THUYẾT & BÀI TẬP QUẢN TRỊ SẢN XUẤT TỦ SÁCH ĐẠI HỌC CẦN THƠ −−− 2009 −−− THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG CỦA GIÁO TRÌNH 1. THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ Họ và tên: NGUYỄN VĂN DUYỆT Sinh năm: 01/01/1968 Cơ quan công tác: Bộ môn: Quản trị kinh doanh. Khoa: Kinh tế & QTKD Trường: Đại học Cần Thơ Địa chỉ Email để liên hệ: nvduyet@ctu.edu.vn 2. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG Giáo trình có thể dùng tham khảo cho những ngành nào: - Giáo trình cho chuyên ngành Quản trị kinh doanh, các ngành tham khảo: Quản trị thương mại, Quản trị Marketing, Tài chính doanh nghiệp, Công nghệ thực phẩm,... Có thể dùng cho các trường nào: - Giáo trình được sử dụng cho những trường có đào tạo các ngành thuộc lĩnh vực kinh tế Các từ khóa (Đề nghị cung cấp 10 từ khóa để tra cứu): - “Giáo trình Quản trị sản xuất − Nguyễn Văn Duyệt” Yêu cầu kiến thức trước khi học môn này: - Học viên phải nắm được kiến thức cơ bản về lĩnh vực kinh tế như: Quản trị học, Kinh tế vi mô, Kinh tế vĩ mô, Mô hình toán kinh tế Đã xuất bản in chưa, nếu có thì Nhà xuất bản nào: - Chưa xuất bản, chỉ in ấn lưu hành nội bộ tại tủ sách Đại học Cần Thơ (3 lần khoảng 5.000 quyển) 1 MỤC LỤC THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ..............................................................................................1 1. THÔNG TIN VỀ TÁC GIẢ .........................................................................................1 2. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG .....................................................................1 MỤC LỤC...........................................................................................................................2 CHƯƠNG 1:GIỚI THIỆU VỀ QUẢN TRỊ SẢN XUẤT...............................................9 I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM..................................................................................................9 1. Khái niệm về sản xuất..............................................................................................9 a. Sản xuất bậc 1 (sản xuất sơ chế): .........................................................................9 b. Sản xuất bậc 2 (công nghiệp chế tạo): ...............................................................10 c. Sản xuất bậc 3 (công nghiệp dịch vụ):...............................................................10 2. Đặc điểm của sản xuất hiện đại.............................................................................10 3. Khái niệm về quản trị sản xuất ..............................................................................11 II. CÁC BƯỚC PHÁT TRIỂN CỦA QUẢN TRỊ SẢN XUẤT .....................................11 1. Cách mạng công nghiệp ........................................................................................11 2. Quản trị khoa học ..................................................................................................12 3. Cách mạng dịch vụ.................................................................................................13 III. HƯỚNG NGHIÊN CỨU QUẢN TRỊ SẢN XUẤT .................................................14 1. Sản xuất như là một hệ thống ................................................................................14 a. Yếu tố đầu vào: ..................................................................................................15 b. Yếu tố đầu ra:.....................................................................................................17 2. Các quyết định trong quản trị sản xuất và tác nghiệp...........................................17 a. Các quyết định về chiến lược:............................................................................17 b. Các quyết định về hoạt động: ............................................................................17 c. Các quyết định về quản lý:.................................................................................17 IV. VAI TRÒ CỦA NGƯỜI QUẢN LÝ TRONG QUẢN TRỊ SẢN XUẤT:................18 1. Các kỹ năng cần thiết ở người quản trị sản xuất...................................................18 a) Kỹ năng kỹ thuật (technical skills) hoặc chuyên môn nghiệp vụ:.....................18 b) Kỹ năng nhân sự (human skills):.......................................................................18 c) Kỹ năng nhận thức hay tư duy: (conceptual skills) ...........................................19 2. Các hoạt động của người quản trị sản xuất ..........................................................19 a. Trong chức năng hoạch định:.............................................................................19 b. Trong chức năng tổ chức: ..................................................................................19 c. Trong chức năng kiểm soát:...............................................................................20 d. Trong chức năng lãnh đạo: ................................................................................20 e. Trong chức năng động viên: ..............................................................................20 f. Trong chức năng phối hợp: ................................................................................20 V. CÂU HỎI ÔN TẬP ...................................................................................................20 CHƯƠNG 2: DỰ BÁO ....................................................................................................21 I. KHÁI NIỆM VỀ DỰ BÁO. ........................................................................................21 II. PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH TÍNH. .................................................................21 1. Lấy ý kiến của ban điều hành. ...............................................................................21 2. Lấy ý kiến của người bán hàng..............................................................................21 3. Phương pháp chuyên gia (Delphi).........................................................................22 2 4. Phương pháp điều tra người tiêu dùng..................................................................22 III. PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH LƯỢNG. ...........................................................22 1. Dự báo ngắn hạn. ..................................................................................................23 a. Dự báo sơ bộ: .....................................................................................................23 b. Phương pháp bình quân di động: .......................................................................23 c. Phương pháp bình quân di động có quyền số. ...................................................25 d. Phương pháp điều hòa mũ. ................................................................................26 e .Phương pháp điều hòa mũ theo xu hướng. ........................................................27 2. Dự báo dài hạn. .....................................................................................................29 a. Phương pháp hồi qui tuyến tính. ........................................................................30 b. Tính chất mùa vụ trong dự báo chuỗi thời gian.................................................34 IV. GIÁM SÁT VÀ KIỂM SOÁT DỰ BÁO: ................................................................36 V. CÂU HỎI & BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG..................................................................38 V.1. Câu hỏi: .........................................................................................................38 V.2. Bài tập có lời giải:..............................................................................................38 Bài 1:......................................................................................................................38 Bài 2:......................................................................................................................40 Bài 3:......................................................................................................................41 Bài 4:......................................................................................................................43 Bài 5:......................................................................................................................45 Bài 6:......................................................................................................................46 V.3. Bài tập tự giải:....................................................................................................48 Bài 7:......................................................................................................................48 Bài 8:......................................................................................................................48 Bài 9:......................................................................................................................49 Bài 10:....................................................................................................................50 Bài 11:....................................................................................................................50 Bài 12:....................................................................................................................51 Bài 13:....................................................................................................................51 Bài 14:....................................................................................................................51 Bài 15:....................................................................................................................52 CHƯƠNG 3: HOẠCH ĐỊNH NĂNG LỰC SẢN XUẤT .............................................53 I. THIẾT KẾ VÀ PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM. ..............................................................53 1. Nguồn phát minh sản phẩm:..................................................................................53 2. Tổ chức nghiên cứu thiết kế và phát triển sản phẩm. ............................................53 a. Về mặt nội dung, công tác tổ chức thiết kế sản phẩm và công nghệ bao gồm 3 vấn đề cơ bản sau:..................................................................................................54 b. Những hình thức tổ chức nghiên cứu, thiết kế sản phẩm, công nghệ thường áp dụng là:...................................................................................................................54 3. Qui trình phát triển sản phẩm................................................................................55 a. Phát triển sản phẩm mới:....................................................................................55 b. Đưa sản phẩm ra thị trường nhanh hơn: ............................................................56 c. Cải tiến bản thiết kế sản phẩm hiện có: .............................................................57 d. Thiết kế thuận tiện cho sản xuất: .......................................................................57 e. Thiết kế hướng về chất lượng. ...........................................................................57 f. Thiết kế và phát triển dịch vụ mới......................................................................58 3 II. LỰA CHỌN QUI TRÌNH SẢN XUẤT:....................................................................59 1. Lựa chọn các khả năng trong qui trình sản xuất...................................................59 a. Kích thước loạt sản xuất và sự biến động của sản phẩm. ..................................59 b. Nhu cầu vốn cho việc thiết kế qui trình. ............................................................59 2. Phân tích kinh tế. ...................................................................................................60 a. Hàm số chi phí của các qui trình........................................................................60 b.Khái niệm về đòn cân hoạt động. .......................................................................61 c. Phân tích điểm hòa vốn......................................................................................61 III. HOẠCH ĐỊNH NĂNG LỰC SẢN XUẤT DÀI HẠN .............................................62 1. Định nghĩa, đo lường và dự báo năng lực sản xuất thực tế: .................................63 a. Định nghĩa năng lực sản xuất thực tế:................................................................63 b. Đo lường năng suất:...........................................................................................63 c. Dự báo nhu cầu của năng lực sản xuất:..............................................................63 d. Cách thức thay đổi năng lực sản xuất: ...............................................................64 2. Phân tích cây quyết định về hoạch định năng lực sản xuất: .................................65 IV. CÂU HỎI & BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG ................................................................66 IV.1. Câu hỏi ôn tập: .................................................................................................66 VI.2. Bài tập có lời giải: ............................................................................................67 Bài 1:......................................................................................................................67 Bài 2:......................................................................................................................68 Bài 3:......................................................................................................................69 Bài 4:......................................................................................................................70 Bài 5:......................................................................................................................73 IV.3. Bài tập tự giải:...................................................................................................74 Bài 6:......................................................................................................................74 Bài 7:......................................................................................................................75 Bài 8:......................................................................................................................75 Bài 9:......................................................................................................................76 Bài 10:....................................................................................................................76 Bài 11:....................................................................................................................77 CHƯƠNG 4: XÁC ĐỊNH ĐỊA ĐIỂM NHÀ MÁY .......................................................78 I. MỤC ĐÍCH, VAI TRÒ XÁC ĐỊNH ĐỊA ĐIỂM NHÀ MÁY. ...................................78 1. Mục đích của xác định địa điểm ............................................................................78 2. Tầm quan trọng của xác định địa điểm .................................................................79 3. Quy trình tổ chức xác định địa điểm......................................................................79 II. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC CHỌN ĐỊA ĐIỂM.............................80 1. Các nhân tố ảnh hưởng đến lựa chọn vùng...........................................................80 a. Thị trường tiêu thụ: ............................................................................................80 b. Nguồn nguyên liệu.............................................................................................80 c. Nhân tố lao động ................................................................................................81 d. Cơ sở hạ tầng kinh tế .........................................................................................81 e. Điều kiện và môi trường văn hoá xã hội............................................................81 2. Các nhân tố ảnh hưởng đến chọn địa điểm. ..........................................................82 3. Xu hướng định vị các doanh nghiệp hiện nay trên thế giới...................................82 a. Định vị ở nước ngoài..........................................................................................82 b. Định vị trong khu công nghiệp, khu chế xuất....................................................82 4 c. Xu hướng chia nhỏ các doanh nghiệp đưa đến đặt ngay tại thị trường tiêu thụ 83 III. PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH ĐỊA ĐIỂM...............................................................83 1. Phương pháp dùng trọng số đơn giản. ..................................................................83 2. Phương pháp toạ độ trung tâm..............................................................................84 3. Phương pháp bài toán vận tải. ..............................................................................85 IV. CÂU HỎI & BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG .................................................................91 IV.1. Câu hỏi ôn tập: .................................................................................................91 IV.2. Bài tập có lời giải: ...........................................................................................91 Bài 1:......................................................................................................................91 IV.3. Bài tập tự giải: ..................................................................................................92 Bài 2:......................................................................................................................92 Bài 3:......................................................................................................................93 Bài 4:......................................................................................................................94 CHƯƠNG 5: BỐ TRÍ MẶT BẰNG SẢN XUẤT VÀ DỊCH VỤ.................................95 I. MỤC TIÊU CỦA BỐ TRÍ MẶT BẰNG: ...................................................................95 1. Mục tiêu của bố trí mặt bằng sản xuất: .................................................................95 2. Mục tiêu cho bố trí kho hàng:................................................................................95 3. Mục tiêu cho bố trí mặt bằng dịch vụ:...................................................................95 4. Mục tiêu cho bố trí mặt bằng văn phòng:..............................................................96 II. BỐ TRÍ MẶT BẰNG SẢN XUẤT: ..........................................................................96 1. Các kiểu bố trí mặt bằng sản xuất:........................................................................97 a. Bố trí theo quá trình: ..........................................................................................97 b. Bố trí theo sản phẩm: .........................................................................................97 c. Bố trí theo khu vực sản xuất: .............................................................................98 d. Bố trí theo kiểu định vị cố định: ........................................................................99 2. Phương pháp phân tích bố trí mặt bằng sản xuất. ..............................................100 a. Phân tích bố trí mặt bằng theo hướng qui trình. ..............................................100 b. Phân tích mặt bằng theo hướng sản phẩm: ......................................................105 III. BỐ TRÍ MẶT BẰNG DỊCH VỤ:...........................................................................111 1. Các kiểu bố trí mặt bằng dịch vụ:........................................................................111 2. Phân tích bố trí mặt bằng dịch vụ: ......................................................................112 IV. CÂU HỎI & BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG ..............................................................113 IV.1. Câu hỏi ôn tập: ...............................................................................................113 IV.2. Bài tập có lời giải: ..........................................................................................113 Bài 1:....................................................................................................................113 Bài 2:....................................................................................................................115 Bài 3:....................................................................................................................116 Bài 4:....................................................................................................................117 Bài 5:....................................................................................................................120 Bài 6:....................................................................................................................122 Bài 7:....................................................................................................................124 IV.3. Bài tập tự giải: ................................................................................................125 Bài 8:....................................................................................................................125 Bài 9:....................................................................................................................126 Bài 10:..................................................................................................................127 Bài 11:..................................................................................................................128 5 Bài 12:..................................................................................................................129 Bài 13:..................................................................................................................129 Bài 14:..................................................................................................................130 CHƯƠNG 6: HOẠCH ĐỊNH TỔNG HỢP.................................................................132 I. MỤC TIÊU VÀ SỰ CẦN THIẾT CỦA HOẠCH ĐỊNH TỔNG HỢP. ..................................132 1. Đối tượng và phạm vi của hoạch định tổng hợp .................................................132 2. Mục tiêu của hoạch định tổng hợp ......................................................................133 3. Sự cần thiết của hoạch định tổng hợp .................................................................134 II. HOẠCH ĐỊNH TỔNG HỢP: ..................................................................................134 1. Các kế hoạch trong hoạch định tổng hợp............................................................134 a. Kế hoạch thay đổi mức dự trữ..........................................................................134 b. Kế hoạch làm thêm giờ. ...................................................................................135 c. Kế hoạch thay đổi lượt lao động theo mức nhu cầu. .......................................135 d. Kế hoạch sử dụng công nhân làm bán thời gian..............................................136 e. Kế hoạch tác động đến nhu cầu. ......................................................................136 f. Kế hoạch hợp đồng phụ....................................................................................137 g. Kế hoạch thực hiện đơn hàng chịu. .................................................................137 h. Kế hoạch sản xuất sản phẩm hổn hợp theo mùa..............................................137 2. Phương pháp hoạch định tổng hợp......................................................................138 III. LỊCH TRÌNH SẢN XUẤT CHÍNH:......................................................................143 1. Mục tiêu của lịch trình sản xuất: .........................................................................143 2. Mốc thời gian trong lịch trình sản xuất:..............................................................143 3. Qui trình xây dựng lịch trình sản xuất: ...............................................................143 IV. CÂU HỎI & BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG ..............................................................149 IV.1. Câu hỏi ôn tập: ...............................................................................................149 IV.2. Bài tập có lời giải: ..........................................................................................150 Bài 1:....................................................................................................................150 Bài 2:....................................................................................................................153 Bài 3:....................................................................................................................156 IV.3. Bài tập tự giải: ................................................................................................162 Bài 4:....................................................................................................................162 Bài 5:....................................................................................................................162 Bài 6:....................................................................................................................163 Bài 7:....................................................................................................................164 Bài 8:....................................................................................................................164 Bài 9:....................................................................................................................165 Bài 10:..................................................................................................................165 Bài 11:..................................................................................................................166 Bài 12:..................................................................................................................167 Bài 13:..................................................................................................................167 CHƯƠNG 7: HOẠCH ĐỊNH TỒN KHO ...................................................................169 I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN TỒN KHO:...........................................169 1. Hệ thống tồn kho:.................................................................................................169 2. Các quan điểm khác nhau về lượng tồn kho........................................................169 3. Phân tích chi phí tồn kho. ....................................................................................170 6 a. Các chi phí tăng lên khi tăng tồn kho. .............................................................170 b. Các chi phí giảm khi tồn kho tăng. ..................................................................171 4. Kỹ thuật phân tích ABC trong phân loại hàng tồn kho: ......................................171 II. TỒN KHO ĐÚNG THỜI ĐIỂM. ............................................................................173 1. Khái niệm về tồn kho đúng thời điểm. .................................................................173 2. Những nguyên nhân chậm trễ của quá trình cung ứng. ......................................174 3. Biện pháp giảm tồn kho trong các giai đoạn.......................................................174 III. CÁC MÔ HÌNH TỒN KHO...................................................................................175 1. Mô hình lượng đặt hàng kinh tế cơ bản (EOQ−Economic Order Quantity).......175 2. Mô hình lượng đặt hàng theo lô sản xuất (POQ−Prodution Order Quantity)....178 3. Mô hình EOQ, POQ với chiết khấu theo số lượng:.............................................180 4. Ứng dụng mô hình phân tích biên tế để xác định lượng dự trữ...........................182 IV. CÂU HỎI & BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG ...............................................................184 IV.1. Câu hỏi.........................................................................................................184 IV.2. Bài tập có lời giải: ..........................................................................................184 Bài 1:....................................................................................................................184 Bài 2:....................................................................................................................185 Bài 3:....................................................................................................................185 Bài 4:....................................................................................................................186 Bài 5:....................................................................................................................187 IV.3. Bài tập tự giải: ................................................................................................188 Bài 6:....................................................................................................................188 Bài 7:....................................................................................................................188 Bài 8:....................................................................................................................188 Bài 9:....................................................................................................................188 Bài 10:..................................................................................................................189 Bài 11:..................................................................................................................189 Bài 12:..................................................................................................................189 Bài 13:..................................................................................................................189 Bài 14:..................................................................................................................190 Bài 15:..................................................................................................................190 CHƯƠNG 8: HOẠCH ĐỊNH NHU CẦU VẬT LIỆU ...............................................191 I. MỤC TIÊU CỦA HOẠCH ĐỊNH NHU CẦU VẬT LIỆU: .....................................191 II. CÁC THÀNH PHẦN CỦA HOẠCH ĐỊNH NHU CẦU VẬT LIỆU. ....................192 1. Lịch trình sản xuất chính. ....................................................................................193 2. Các hóa đơn vật liệu. ...........................................................................................193 3. Dữ liệu trình trạng tồn kho. .................................................................................193 4. Chương trình máy tính hoạch định nhu cầu vật liệu. ..........................................193 5. Đầu ra của hoạch định nhu cầu vật liệu..............................................................194 6. Kích thước lô hàng trong hoạch định nhu cầu vật liệu. ......................................197 III. CÂU HỎI & BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG...............................................................200 III.1. Câu hỏi: ..........................................................................................................200 III.2. Bài tập có lời giải: ..........................................................................................200 Bài 1:....................................................................................................................200 Bài 2:....................................................................................................................204 Bài 3:....................................................................................................................205 7 Bài 4:....................................................................................................................208 Bài 5:....................................................................................................................210 III.3. Bài tập tự giải: ................................................................................................213 Bài 6:....................................................................................................................213 Bài 7:....................................................................................................................213 Bài 8:....................................................................................................................214 Bài 9:....................................................................................................................214 Bài 10:..................................................................................................................215 Bài 11:..................................................................................................................215 Bài 12:..................................................................................................................216 CHƯƠNG 9: LẬP LỊCH TRÌNH SẢN XUẤT ...........................................................217 I. LẬP LỊCH TRÌNH CHO CÁC HỆ THỐNG SẢN XUẤT HƯỚNG VỀ QUI TRÌNH. ......................................................................................................................................217 1. Phương pháp sắp xếp thứ tự tối ưu trong sản xuất, dịch vụ................................217 a. Trường hợp chỉ có một máy hoặc một dây chuyền sản xuất. ..........................217 b. Nguyên tắc Jonhson:........................................................................................221 c. Trường hợp tổng quát: (Lịch trình cho N công việc trên M máy)...................224 2. Phương pháp phân công công việc cho các máy: ...............................................226 II. LẬP LỊCH TRÌNH CHO CÁC HỆ THỐNG SẢN XUẤT HƯỚNG VỀ SẢN PHẨM: ......................................................................................................................................229 1. Lập lịch trình cho lô sản xuất:.............................................................................229 a. EOQ cho lô sản xuất (POQ):............................................................................229 b. Phương pháp Run-out: .....................................................................................230 2. Lập lịch trình phân phối: (Phương pháp đường cân bằng) ................................231 III. CÂU HỎI & BÀI TẬP CUỐI CHƯƠNG...............................................................234 III.1. Câu hỏi............................................................................................................234 III.2. Bài tập có lời giải: ..........................................................................................234 Bài 1:....................................................................................................................234 Bài 2:....................................................................................................................238 Bài 3:....................................................................................................................239 Bài 4:....................................................................................................................240 Bài 5:....................................................................................................................242 III.3. Bài tập tự giải: ................................................................................................243 Bài 6:....................................................................................................................243 Bài 7:....................................................................................................................243 Bài 8:....................................................................................................................243 Bài 9:....................................................................................................................244 Bài 10:..................................................................................................................245 Bài 11:..................................................................................................................245 Bài 12:..................................................................................................................245 Bài 13:..................................................................................................................246 Bài 14:..................................................................................................................246 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................247 8 Chương 1: Giới thiệu về quản trị sản xuất CHƯƠNG 1:GIỚI THIỆU VỀ QUẢN TRỊ SẢN XUẤT I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM 1. Khái niệm về sản xuất Theo quan niệm phổ biến trên thế giới thì sản xuất được hiểu là quá trình tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ. Ở nước ta lâu nay có một số người thường cho rằng chỉ có những doanh nghiệp chế tạo, sản xuất các sản phẩm vật chất có hình thái cụ thể như xi măng, tủ lạnh,... mới gọi là các đơn vị sản xuất. Những đơn vị khác không sản xuất các sản phẩm vật chất đều xếp vào loại các đơn vị phi sản xuất. Ngày nay trong nền kinh tế thị trường, quan niệm như vậy không còn phù hợp nữa. Một hệ thống sản xuất sử dụng các yếu tố đầu vào là nguyên vật liệu thô, con người, máy móc, nhà xưởng, kỹ thuật công nghệ, tiền mặt và các nguồn tài nguyên khác để chuyển đổi nó thành sản phẩm hoặc dịch vụ. Sự chuyển đổi này là hoạt động trọng tâm và phổ biến của hệ thống sản xuất. Mối quan tâm hàng đầu của các nhà quản trị hệ thống sản xuất, là các hoạt động chuyển hóa của sản xuất. Đầu vào Chuyển hóa Đầu ra -Nguồn nhân lực -Nguyên liệu -Làm biến đổi -Hàng hóa -Công nghệ -Tăng thêm giá trị -Dịch vụ -Máy móc,thiết bị -Tiền vốn -Khoa học & nghệ thuật quản trị. Sơ đồ 1-1: Quá trình sản xuất. Như vậy, về thực chất sản xuất chính là quá trình chuyển hóa các yếu tố đầu vào biến chúng thành các sản phẩm hoặc dịch vụ ở đầu ra. Ta có thể hình dung quá trình này trong sơ đồ 1-1. Theo nghĩa rộng, sản xuất bao hàm bất kỳ hoạt động nào nhằm thỏa mãn nhu cầu của con người. Nó có thể phân thành: sản xuất bậc 1; sản xuất bậc 2 và sản xuất bậc 3. a. Sản xuất bậc 1 (sản xuất sơ chế): Là hình thức sản xuất dựa vào khai thác tài nguyên thiên nhiên hoặc là những hoạt động sử dụng các nguồn tài nguyên có sẵn, còn ở dạng tự nhiên như khai thác quặng mỏ, khai thác lâm sản, đánh bắt hải sản, trồng trọt,... 9