Giáo trình Lý thuyết tiền tệ thống kê

pdf
Số trang Giáo trình Lý thuyết tiền tệ thống kê 171 Cỡ tệp Giáo trình Lý thuyết tiền tệ thống kê 2 MB Lượt tải Giáo trình Lý thuyết tiền tệ thống kê 2 Lượt đọc Giáo trình Lý thuyết tiền tệ thống kê 2
Đánh giá Giáo trình Lý thuyết tiền tệ thống kê
4.3 ( 16 lượt)
Nhấn vào bên dưới để tải tài liệu
Đang xem trước 10 trên tổng 171 trang, để tải xuống xem đầy đủ hãy nhấn vào bên trên
Chủ đề liên quan

Nội dung

MUÏC LUÏC CHÖÔNG 1 NHAÄP MOÂN THOÁNG KEÂ HOÏC ................................6 1.1. SÔ LÖÔÏC SÖÏ RA ÑÔØI VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA THOÁNG KEÂ HOÏC 6 1.2. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA THOÁNG KEÂ HOÏC. ................. 9 1.3. QUY LUAÄT SOÁ LÔÙN VAØ TÍNH QUY LUAÄT THOÁNG KEÂ......... 11 1.4. NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM THÖÔØNG DUØNG TRONG THOÁNG KEÂ HOÏC. ........................................................................................................ 11 1.4.1. 1.4.2. 1.4.3. 1.4.4. Toång theå thoáng keâ: ............................................................................... 11 Ñôn vò toång theå: ................................................................................... 13 Tieâu thöùc (tieâu chí):............................................................................. 13 Chæ tieâu thoáng keâ: ................................................................................ 13 CAÂU HOÛI OÂN TAÄP CHÖÔNG 1 ............................................................................. 14 CHÖÔNG 2 QUAÙ TRÌNH NGHIEÂN CÖÙU THOÁNG KEÂ ..................... 15 2.1. HEÄ THOÁNG CHÆ TIEÂU THOÁNG KEÂ ........................................................ 15 2.1.1. Khaùi nieäm heä thoáng chæ tieâu thoáng keâ (goïi taét laø heä thoáng chæ tieâu).... 15 2.1.2. Nguyeân taéc xaây döïng heä thoáng chæ tieâu thoáng keâ .................................. 15 2.2. ÑIEÀU TRA THOÁNG KEÂ ........................................................................... 16 2.2.1. KHAÙI NIEÄM, YÙ NGHÓA NHIEÄM VUÏ............................................ 16 2.2.1.1. Khaùi nieäm:........................................................................................ 16 2.2.1.2. YÙù nghóa: ............................................................................................ 16 2.2.1.3. Yeâu caàu: ........................................................................................... 16 2.2.2. NOÄI DUNG KEÁ HOAÏCH ÑIEÀU TRA THOÁNG KEÂ. ....................... 17 2.2.2.1. Xaùc ñònh muïc ñích nhieäm vuï cuûa coâng taùc ñieàu tra thoáng keâ: ... 17 2.2.2.2. Xaùc ñònh ñoái töôïng ñieàu tra, ñôn vò ñieàu tra: ............................... 17 2.2.2.3. Noäi dung ñieàu tra:............................................................................ 17 2.2.2.4. Xaùc ñònh thôøi gian vaø ñòa ñieåm ñieàu tra: ....................................... 18 2.2.2.5. 2.2.2.6. 2.2.3. Laäp bieåu ñieàu tra höôùng daãn caùch ghi: .......................................... 18 Keá hoaïch tieán haønh:......................................................................... 18 CAÙC LOAÏI ÑIEÀU TRA THOÁNG KEÂ............................................. 18 2.2.4. HAI HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC ÑIEÀU TRA THOÁNG KEÂ................. 19 2.2.4.1. Baùo caùo thoáng keâ ñònh kyø:.................................................................... 19 2.2.4.2. Ñieàu tra chuyeân moân: ........................................................................... 20 CAÙC PHÖÔNG PHAÙP THU THAÄP TAØI LIEÄU BAN ÑAÀU. ............ 20 2.2.5.1. Ñaêng kyù tröïc tieáp:............................................................................ 20 2.2.5.2. Phoûng vaán:........................................................................................ 20 2.2.5.3. Ñaêng kyù qua chöùng töø soå saùch: ........................................................... 20 2.2.5. 1 . Muïc luïc 2.2.6. CAÙC SAI SOÁ TRONG ÑIEÀU TRA THOÁNG KEÂ VAØ BIEÄN PHAÙP KHAÉC PHUÏC............................................................................................. 20 2.3. TOÅNG HÔÏP THOÁNG KEÂ.......................................................................... 21 2.3.1. KHAÙI NIEÄM YÙ NGHÓA. ............................................................... 21 2.3.1.1. Khaùi nieäm:........................................................................................ 21 2.3.1.2. YÙ nghóa: ............................................................................................ 21 2.3.1.3. Nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa toång hôïp thoáng keâ............................... 21 2.3.1.4. Baûng thoáng keâ vaø ñoà thò thoáng keâ: ................................................ 22 2.4. PHAÂN TÍCH THOÁNG KEÂ......................................................................... 28 2.4.1. KHAÙI NIEÄM YÙ NGHÓA NHIEÄM VUÏ. ........................................... 28 2.4.2. CAÙC NGUYEÂN TAÉC CÔ BAÛN CUÛA PHAÂN TÍCH THOÁNG KEÂ. ... 29 2.4.3. CAÙC VAÁN ÑEÀ CHUÛ YEÁU KHI TIEÁN HAØNH PHAÂN TÍCH THOÁNG KEÂ. .................................................................................................................. 30 2.4.3.1. Xaùc ñònh nhieäm vuï cuï theå cuûa phaân tích thoáng keâ. ..................... 30 2.4.3.2. Löïa choïn ñaùnh giaù taøi lieäu duøng ñeå phaân tích.............................. 30 2.4.3.3. Xaùc ñònh caùc phöông phaùp vaø caùc chæ tieâu phaân tích. .................. 31 2.4.3.4. So saùnh ñoái chieáu caùc chæ tieâu........................................................ 31 2.4.3.5. Ruùt ra keát luaän vaø ñeà xuaát kieán nghò............................................. 32 CAÂU HOÛI OÂN TAÄP CHÖÔNG 2 ............................................................................. 33 CHÖÔNG 3 PHAÂN TOÅ THOÁNG KEÂ.................................. 34 3.1. KHAÙI NIEÄM:................................................................................. 34 3.2. PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TOÅ THOÁNG KEÂ: ........................................ 35 CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP CHÖÔNG 3........................................................................ 43 CHÖÔNG 4 4.1. CHÆ TIEÂU TUYEÄT ÑOÁI:............................................................... 45 4.1.1. 4.1.2. 4.2. Soá töông ñoái ñoäng thaùi:....................................................................... 50 Soá töông ñoái keá hoaïch:........................................................................ 52 Soá töông ñoái keát caáu:........................................................................... 53 Soá töông ñoái cöôøng ñoä: ....................................................................... 54 Soá töông ñoái so saùnh: .......................................................................... 54 CHÆ TIEÂU BÌNH QUAÂN: ............................................................. 54 4.3.1. 4.3.2. 4.4. Chæ tieâu tuyeät ñoái thôøi ñieåm: .............................................................. 45 Chæ tieâu tuyeät ñoái thôøi kyø:................................................................... 46 CHÆ TIEÂU TÖÔNG ÑOÁI: .............................................................. 49 4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. 4.2.4. 4.2.5. 4.3. LÖÔÏNG HOAÙ HIEÄN TÖÔÏNG KINH TEÁ XAÕ HOÄI............. 45 Khaùi nieäm, yù nghóa vaø ñaëc ñieåm:....................................................... 54 Caùc loaïi soá bình quaân:......................................................................... 55 MOÁT............................................................................................... 63 Trang 2 "" Muïc luïc 4.4.1. Khaùi nieäm ............................................................................................. 63 4.4.2. Coâng thöùc xaùc ñònh moát ...................................................................... 63 4.4.3. ÖÙng duïng cuûa moát trong thöïc tieãn: .................................................... 67 4.5. SOÁ TRUNG VÒ ................................................................................ 67 4.5.1. Khaùi nieäm ............................................................................................. 67 4.5.2. Caùch xaùc ñònh soá trung vò ................................................................... 67 4.5.3. Tính chaát cuûa soá trung vò .................................................................... 69 4.6. ÑOÄ BIEÁN THIEÂN CUÛA TIEÂU THÖÙC: .............................................. 69 4.6.1. Khaùi nieäm, yù nghóa:............................................................................. 69 4.6.2. Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä bieán thieân cuûa tieâu thöùc: .......................... 70 4.7. Caùc phöông phaùp tính phöông sai:........................................................ 74 CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP CHÖÔNG 4........................................................................ 75 CHÖÔNG 5 TÖÔNG QUAN VAØ HOÀI QUY .......................... 83 5.1. MOÁI LIEÂN HEÄ GIÖÕA CAÙC HIEÄN TÖÔÏNG, NHIEÄM VUÏ CUÛA PHÖÔNG PHAÙP HOÀI QUY VAØ TÖÔNG QUAN. .................................. 83 5.2. TÖÔNG QUAN TUYEÁN TÍNH GIÖÕA HAI TIEÂU THÖÙC............ 84 5.2.1. 5.2.2. 5.3. TÖÔNG QUAN PHI TUYEÁN TÍNH GIÖÕA HAI TIEÂU THÖÙC. .. 90 5.3.1. 5.3.2. 5.4. Tröôøng hôïp soá lieäu chöa phaân toå: ...................................................... 84 Tröôøng hôïp soá lieäu ñöôïc phaân toå: ...................................................... 89 Caùc phöông trình hoài quy: .................................................................. 91 Caùc loaïi chæ tieâu ñaùnh giaù töông quan phi tuyeán. ............................ 92 LIEÂN HEÄ TÖÔNG QUAN TUYEÁN TÍNH GIÖÕA NHIEÀU TIEÂU THÖÙC....................................................................................................... 95 CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP CHÖÔNG 5........................................................................ 98 CHÖÔNG 6 DAÕY SOÁ THÔØI GIAN................................. 101 6.1. KHAÙI NIEÄM:.................................................................................. 101 6.2. CAÙC CHÆ TIEÂU PHAÂN TÍCH: ........................................................ 102 6.2.1. Möùc ñoä trung bình theo thôøi gian: .................................................... 102 6.2.2. Löôïng taêng hoaëc giaûm tuyeät ñoái: ..................................................... 104 6.2.3. Toác ñoä phaùt trieån: .............................................................................. 105 6.2.4. Toác ñoä taêng hoaëc giaûm: .................................................................... 106 6.2.5. Trò tuyeät ñoái cuûa 1% taêng (hoaëc giaûm): .......................................... 106 6.3. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP BIEÅU HIEÄN XU HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN CUÛA HIEÄN TÖÔÏNG: ............................................................................. 107 6.3.1. 6.3.2. 6.3.3. Phöông phaùp môû roäng khoaûng caùch thôøi gian: ............................... 107 Phöông phaùp soá trung bình tröôït:..................................................... 108 Phöông phaùp hoài quy:........................................................................ 109 Trang 3 "" Muïc luïc 6.3.4. Phöông phaùp bieåu hieän bieán ñoäng thôøi vuï:..................................... 111 CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP CHÖÔNG 6...................................................................... 113 CHÖÔNG 7 7.1. YÙ NGHÓA VAØ TAÙC DUÏNG CUÛA CHÆ SOÁ: ............................... 115 7.1.1. 7.1.2. 7.1.3. 7.2. PHÖÔNG PHAÙP CHÆ SOÁ.................................... 115 Khaùi nieäm chæ soá:............................................................................... 115 Ñaëc ñieåm cuûa phöông phaùp chæ soá:.................................................. 115 Taùc duïng chæ soá:................................................................................. 115 PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH CHÆ SOÁ:....................................... 115 7.2.1. 7.2.2. 7.2.3. Phaân loaïi chæ soá:................................................................................. 115 Phöông phaùp tính chæ soá phaùt trieån: ................................................. 117 Heä thoáng chæ soá:................................................................................. 125 7.3. VAÄN DUÏNG HEÄ THOÁNG CHÆ SOÁ ÑEÅ PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH BIEÁN ÑOÄNG KEÁT QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA MOÄT TOÅNG THEÅ PHÖÙC TAÏP. .................................................... 134 7.3.1. Phaân tích söï bieán ñoäng cuûa chæ tieâu chaát löôïng bình quaân qua hai thôøi gian khaùc nhau (phaân tích söï bieán ñoäng hieäu quaû hoaït ñoäng):.............. 134 7.3.2. Phaân tích söï bieán ñoäng cuûa toång theå phöùc taïp ñoàng chaát vaø tìm nguyeân nhaân aûnh höôûng. ................................................................................... 136 CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP CHÖÔNG 7...................................................................... 138 CHÖÔNG 8 ÑIEÀU TRA CHOÏN MAÃU ......................... 141 8.1. KHAÙI NIEÄM, ÖU NHÖÔÏC ÑIEÅM VAØ PHAÏM VI SÖÛ DUÏNG ÑIEÀU TRA CHOÏN MAÃU.................................................................................. 141 8.1.1. 8.1.2. 8.1.3. 8.1.4. Khaùi nieäm:.......................................................................................... 141 Öu ñieåm cuûa ñieàu tra choïn maãu:...................................................... 141 Phaïm vi söû duïng ñieàu tra choïn maãu: ............................................... 142 Toång theå chung vaø toång theå maãu: .................................................... 143 8.2. ÑIEÀU TRA CHOÏN MAÃU NGAÃU NHIEÂN................................... 144 8.3. ÑIEÀU TRA CHOÏN MAÃU PHI NGAÃU NHIEÂN. ......................... 159 8.2.1. Nhöõng vaán ñeà lyù luaän........................................................................ 144 8.2.2. Caùc phöông thöùc toå chöùc choïn maãu ....................................................... 153 8.2.3. Ñieàu tra choïn maãu nhoû vaø choïn maãu thôøi ñieåm. .................................. 157 8.3.1. Phaûi baûo ñaûm chính xaùc ñoái töôïng ñieàu tra. ......................................... 159 8.3.2. Vaán ñeà choïn ñôn vò ñieàu tra. ................................................................. 160 8.3.3. Xaùc ñònh soá ñôn vò ñieàu tra..................................................................... 161 8.3.4. Sai soá choïn maãu ....................................................................................... 161 8.3.5. Huaán luyeän löïc löôïng tham gia ñieàu tra................................................ 162 CAÂU HOÛI VAØ BAØI TAÄP CHÖÔNG 8 ................................................................... 163 Trang 4 "" Muïc luïc TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................................... 165 PHUÏ LUÏC ................................................................................................. 166 Phuï luïc 1. Maãu laáy yù kieán khaùch haøng ....................................................... 166 Phuï luïc 2. Maãu baùo caùo thoáng keâ ñònh kyø .................................................. 167 Phuï luïc3. Tính heä soá a, b treân excel cho phöông trình hoài quy y = a + bx..... 168 Trang 5 Chöông 1. Nhaäp moân thoáng keâ hoïc --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Chöông 1 1.1. NHAÄP MOÂN THOÁNG KEÂ HOÏC SÔ LÖÔÏC SÖÏ RA ÑÔØI VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA THOÁNG KEÂ HOÏC Trong cô cheá kinh teá thò tröôøng, caùc nhaø kinh doanh, nhaø quaûn lyù, nhaø kinh teá coù nhieàu cô hoäi thuaän lôïi cho coâng vieäc nhöng cuõng coù khoâng ít thöû thaùch. Vaán ñeà naøy ñoøi hoûi caùc chuyeân gia ñoù phaûi naâng cao trình ñoä veà thoáng keâ. Ñaây laø moät trong nhöõng ñieàu kieän taát yeáu cuûa kieán thöùc ñeå caïnh tranh treân thöông tröôøng, laø yeáu toá caàn thieát cuûa vaán ñeà nghieân cöùu xu höôùng vaø döï baùo veà möùc cung caàu, töø ñoù ñöa ra caùc quyeát ñònh toái öu trong caùc lónh vöïc hoaït ñoäng kinh doanh trong neàn kinh teá haøng hoùa vaø dòch vuï. Thuaät ngöõ “Thoáng keâ “ ñöôïc söû duïng vaø hieåu theo nhieàu nghóa: Thöù nhaát, thoáng keâ ñöôïc hieåu laø moät hoaït ñoäng thöïc tieãn veà vieäc thu thaäp, tích luõy, xöû lyù vaø phaân tích caùc döõ lieäu soá. Nhöõng soá lieäu naøy ñaëc tröng veà daân soá, vaên hoaù, giaùo duïc vaø caùc hieän töôïng khaùc trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Thöù hai, thoáng keâ coù theå hieåu laø moät moân khoa hoïc chuyeân bieät hay laø moät ngaønh khoa hoïc chuyeân nghieân cöùu caùc hieän töôïng trong ñôøi soáng xaõ hoäi nhôø vaøo maët löôïng cuûa chuùng. Nhö moät coâng cuï, nguyeân lyù thoáng keâ laø caùc phöông phaùp quan troïng cuûa vieäc laäp keá hoaïch vaø döï baùo cuûa caùc nhaø kinh doanh, nhaø quaûn trò, vaø caùc chuyeân gia kinh teá. Giöõa khoa hoïc thoáng keâ vaø thöïc tieãn coù moái töông quan vaø lieân heä maät thieát. Khoa hoïc thoáng keâ söû duïng caùc soá lieäu thöïc teá töø caùc cuoäc ñieàu tra thoáng keâ, toång hôïp chuùng laïi ñeå phaân tích, nhaän ñònh veà hieän töôïng nghieân cöùu. Ngöôïc laïi, trong nhöõng hoaït ñoäng thöïc tieãn, lyù thuyeát khoa hoïc thoáng keâ ñöôïc aùp duïng ñeå giaûi quyeát cho töøng vaán ñeà quaûn lyù cuï theå. Thoáng keâ coù lòch söû phaùt trieån qua nhieàu theá kyû. Söï xuaát hieän vaø phaùt trieån cuûa noù laø do nhu caàu thöïc tieãn cuûa xaõ hoäi: Khi caàn ñeå tính toaùn daân soá, soá gia suùc, ñaát ñai canh taùc, soá taøi saûn v.v. . . Nhöõng hoaït ñoäng naøy xuaát hieän raát sôùm ôû Trung Quoác töø theá kyû 23 tröôùc coâng nguyeân. Vaøo thôøi La maõ coå ñaïi cuõng dieãn ra söï ghi cheùp, tính toaùn nhöõng ngöôøi daân töï do, soá noâ leä vaø cuûa caûi. . . Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, haøng hoùa trong nöôùc cuõng nhö treân thò tröôøng theá giôùi ngaøy caøng taêng leân, ñieàu naøy ñoøi hoûi phaûi coù caùc thoâng tin veà thoáng keâ. Phaïm vi hoaït ñoäng cuûa thoáng keâ ngaøy caøng môû roäng, daãn ñeán söï hoaøn 6 "" Chöông 1. Nhaäp moân thoáng keâ hoïc --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- thieän cuûa caùc phöông phaùp thu thaäp, xöû lyù vaø phaân tích thoáng keâ. Trong thöïc teá, Caùc hoaït ñoäng ña daïng cuûa thoáng keâ ñöôïc theå hieän nhôø vaøo söï tích hôïp nhieàu nguyeân lyù, töø ñoù khoa hoïc thoáng keâ ñöôïc hình thaønh. Nhieàu nhaän ñònh cho raèng: Neàn taûng cuûa khoa hoïc thoáng keâ ñöôïc xaây döïng bôûi nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Anh Wiliam Petty (1623 – 1687). Töø caùc taùc phaåm “Soá hoïc chính trò”, “Söï khaùc bieät veà tieàn teä” vaø moät soá taùc phaåm khaùc nöõa, K. Markc ñaõ goïi Petty laø ngöôøi saùng laäp ra moân Thoáng keâ hoïc. Petty ñaõ thaønh laäp moät höôùng nghieân cöùu khoa hoïc gaén vôùi “Soá hoïc chính trò”. Moät höôùng nghieân cöùu cô baûn khaùc cuõng laøm khoa hoïc thoáng keâ phaùt trieån ñoù laø höôùng nghieân cöùu cuûa nhaø khoa hoïc ngöôøi Ñöùc G. Conbring (1606 – 1681), oâng ñaõ xöû lyù, phaân tích heä thoáng moâ taû cheá ñoä Nhaø nöôùc. Moân sinh cuûa oâng laø giaùo sö luaät vaø trieát hoïc G. Achenwall (1719 – 1772) laàn ñaàu tieân ôû tröôøng Toång hôïp Marburs (1746) ñaõ daïy moân hoïc môùi vôùi teân laø “Statistics”. Noäi dung chính cuûa khoùa hoïc naøy laø moâ taû tình hình chính trò vaø nhöõng söï kieän ñaùng ghi nhôù cuûa Nhaø nöôùc. Soá lieäu veà Nhaø nöôùc ñöôïc tìm thaáy trong caùc taùc phaåm cuûa M.B. Lomonosov (1711 – 1765), trong ñoù caùc vaán ñeà ñöa ra xem xeùt laø daân soá, taøi nguyeân thieân nhieân, taøi chính, cuûa caûi haøng hoùa. . . ñöôïc minh hoïa baèng caùc soá lieäu thoáng keâ. Höùông phaùt trieån naøy cuûa thoáng keâ ñöôïc goïi laø thoáng keâ moâ taû. Sau ñoù, giaùo sö tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Gettingen A. Sliser (1736 – 1809) caûi chính laïi quan ñieåm treân. OÂng cho raèng, thoáng keâ khoâng chæ moâ taû cheá ñoä chính trò Nhaø nöôùc, maø ñoái töôïng cuûa thoáng keâ, theo oâng, laø toaøn boä xaõ hoäi. Söï phaùt trieån tieáp theo cuûa thoáng keâ ñöôïc vun ñaép bôûi nhieàu nhaø khoa hoïc lyù thuyeát vaø caùc nhaø khoa hoïc thöïc nghieäm. Trong ñoù, ñaùng quan taâm laø nhaø thoáng keâ hoïc ngöôøi Bæ A. Ketle (1796 – 1874), oâng ñoùng goùp moät coâng trình ñaùng giaù veà lyù thuyeát oån ñònh cuûa caùc chæ soá thoáng keâ. Xu höôùng toaùn hoïc trong thoáng keâ ñöôïc phaùt trieån trong coâng trình nghieân cöùu cuûa Francis Galton (Anh, 1822 – 1911), K. Pearson (Anh, 1857 – 1936), V. S. Gosset (Anh, bieät hieäu Student, 1876 – 1937), R. A. Fisher (Anh, 1890 – 1962), M. Mitrel (1874 – 1948) vaø moät soá nhaø toaùn hoïc khaùc nöõa. . . F. Galton ñi tieân phong ôû nöôùc Anh veà Thoáng keâ hoïc, oâng ñöa ra khaùi nieäm môû ñaàu veà heä thoáng töông hoã caùch thaêm doø thoáng keâ ñeå xaùc ñònh hieäu quaû cuûa vieäc caàu kinh. OÂng ñaõ cuøng K. Pearson thaønh laäp taïp chí sinh traéc (Biometrika). Keá tuïc coâng trình cuûa Galton, K. 7 "" Chöông 1. Nhaäp moân thoáng keâ hoïc --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Pearson laø moät trong nhöõng ngöôøi saùng laäp ra ngaønh Toaùn hoïc Thoáng keâ hieän ñaïi. OÂng nghieân cöùu caùc maãu, ñöa ra nhöõng heä soá maø ngaøy nay ta goïi laø heä soá Pearson. OÂng nghieân cöùu lyù thuyeát tieán hoaù theo moâ hình Thoáng keâ toaùn hoïc cuûa oâng. Coøn nhaø toaùn hoïc V. Gosset döôùi danh hieäu Student ñaõ ñöa ra lyù thuyeát choïn maãu nhoû ñeå ruùt ra keát luaän xaùc ñaùng nhaát töø hieän töôïng nghieân cöùu. R. Fisher ñaõ coù coâng phaân chia caùc phöông phaùp phaân tích soá löôïng, oâng ñaõ phaùt trieån caùc phöông phaùp thoáng keâ ñeå so saùnh nhöõng trung bình cuûa hai maãu, töø ñoù xaùc ñònh söï khaùc bieät cuûa chuùng coù yù nghóa hay khoâng. M. Mitrel ñaõ ñoùng goùp yù töôûng “Phong vuõ bieåu kinh teá”. Nhö vaäy, ñaïi dieän cho khuynh höôùng naøy laø cô sôû Lyù thuyeát xaùc suaát thoáng keâ. Ñoù laø moät trong caùc ngaønh toaùn öùng duïng. Goùp phaàn quan troïng cho söï phaùt trieån cuûa thoáng keâ laø caùc nhaø khoa hoïc thöïc nghieäm. ÔÛ theá kyû XVIII, trong coâng trình khoa hoïc cuûa I.C. Kirilov (1689 – 1737) vaø V. N. Tatisev (1686 – 1750) thoáng keâ chæ ñöôïc luaän giaûi chuû yeáu nhö moät ngaønh khoa hoïc moâ taû. Nhöng sau ñoù, vaøo nöõa ñaàu theá kyû XIX, khoa hoïc thoáng keâ ñaõ chuyeån thaønh yù nghóa nhaän thöùc. V.S. Porosin (1809 – 1868) trong taùc phaåm “Nghieân cöùu nhaän xeùt veà nguyeân lyù thoáng keâ” ñaõ nhaán maïnh: “Khoa hoïc thoáng keâ khoâng chæ giôùi haïn ôû vieäc moâ taû”. Coøn I.I. Srezenev (1812 – 1880) trong quyeån “Kinh nghieäm veà ñoái töôïng, caùc ñôn vò thoáng keâ vaø kinh teá chính trò” ñaõ noùi raèng: “Thoáng keâ trong raát nhieàu tröôøng hôïp ngaãu nhieân ñaõ phaùt hieän ra “Nhöõng tieâu chuaån hoaù””. Nhaø thoáng keâ hoïc danh tieáng D.P. Jurav (1810 – 1856) trong nghieân cöùu “Veà nguoàn goác vaø öùng duïng cuûa soá lieäu thoáng keâ” ñaõ cho raèng: “Thoáng keâ laø moân khoa hoïc veà caùc tieâu chuaån cuûa vieäc tính toaùn”. Trong nghieân cöùu cuûa giaùo sö tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Peterbur A.A. Truprov (1874 – 1926), thoáng keâ ñöôïc xem nhö phöông phaùp nghieân cöùu caùc hieän töôïng töï nhieân vaø xaõ hoäi soá lôùn. Giaùo sö I.U.E. Anson (1835 – 1839, tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Peterbur) trong quyeån “Lyù thuyeát thoáng keâ” ñaõ goïi thoáng keâ laø moân khoa hoïc xaõ hoäi. Ñi theo quan ñieåm naøy coù nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng A.I. Trurov (1842 – 1908) trong taùc phaåm “Thoáng keâ hoïc” ñaõ nhaán maïnh: “Caàn nghieân cöùu thoáng keâ vôùi qui moâ lôùn nhôø vaøo phöông phaùp ñieàu tra döõ lieäu vôùi ñaày ñuû soá löôïng vaø yeáu toá caàn thieát ñeå töø ñoù coù theå mieâu taû caùc hieän töôïng xaõ hoäi, tìm ra quy luaät vaø caùc nguyeân nhaân aûnh höôûng”. 8 "" Chöông 1. Nhaäp moân thoáng keâ hoïc --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Coøn nghieân cöùu cuûa nhaø baùc hoïc A.A. Caufman (1874 – 1919) ñaõ neâu leân quan ñieåm veà thoáng keâ nhö laø “Ngheä thuaät ño löôøng caùc hieän töôïng chính trò vaø xaõ hoäi”. Nhö vaäy, lòch söû phaùt trieån cuûa thoáng keâ cho thaáy: Thoáng keâ laø moät moân khoa hoïc, ra ñôøi vaø phaùt trieån nhôø vaøo söï tích luõy kieán thöùc cuûa nhaân loaïi, ruùt ra ñöôïc töø kinh nghieäm nghieân cöùu lyù thuyeát vaø thöïc tieãn, cho pheùp con ngöôøi söû duïng ñeå quaûn lyù xaõ hoäi. Trong vieäc chuaån bò nhaèm coù ñöôïc thoâng tin chính xaùc, ñaày ñuû cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc nhaø quaûn trò, chuyeân vieân kinh teá thì nhöõng chuyeân vieân naøy caàn ñöôïc trang bò toát veà kieán thöùc thoáng keâ, bao goàm nhieàu moân hoïc. Tröôùc heát, laø moân Nguyeân lyù thoáng keâ – Moân cô sôû ñeå nghieân cöùu, thoáng keâ kinh teá xaõ hoäi. Ngoaøi ra caàn moân Thoáng keâ chuyeân ngaønh, Thoáng keâ doanh nghieäp – Laø caùc phöông phaùp thoáng keâ, ñaùnh giaù phaân tích hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaønh vaø doanh nghieäp; moân Döï baùo – Duøng döï baùo haøng hoùa, dòch vuï thò tröôøng vaø caùc hieän töôïng khaùc trong moái quan heä phuï thuoäc laãn nhau. 1.2. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA THOÁNG KEÂ HOÏC. Ñeå phaân bieät moân khoa hoïc naøy vôùi moân khoa hoïc khaùc phaûi döïa vaøo ñoái töôïng nghieân cöùu rieâng bieät cuûa töøng moân. Nhö vaäy ñoái töôïng cuûa thoáng keâ hoïc laø gì ? Noù khaùc vôùi caùc moân khoa hoïc khaùc nhö theá naøo. - Tröôùc heát goïi thoáng keâ hoïc laø moät moân khoa hoïc xaõ hoäi vì phaïm vi nghieân cöùu cuûa noù laø caùc hieän töôïng vaø quaù trình kinh teá xaõ hoäi. Caùc hieän töôïng vaø quaù trình naøy bao goàm: + Caùc ñieàu kieän cuûa saûn xuaát vaø trình ñoä saûn xuaát: daân soá, söùc lao ñoäng, taøi nguyeân thieân nhieân, cuûa caûi quoác daân tích luyõ... + Quaù trình taùi saûn xuaát xaõ hoäi qua caùc khaâu: saûn xuaát, phaân phoái, vaø söû duïng saûn phaåm xaõ hoäi. + Ngoaøi ra noù coøn nghieân cöùu veà ñôøi soáng vaø sinh hoaït cuûa nhaân daân: trình ñoä vaên hoaù, tình hình söùc khoeû, tình hình sinh hoaït chính trò, xaõ hoäi ... * Phaïm vi nghieân cöùu cuûa thoáng keâ hoïc laø caùc hieän töôïng saûn xuaát khoâng bao goàm caùc hieän töôïng tö nhieân, caùc vaán ñeà kyõ thuaät, tuy nhieân trong nghieân cöùu, thoáng keâ hoïc phaûi nghieân cöùu ñeán nhöõng aûnh höôûng cuûa nhaân toá töï nhieân vaø kyõ thuaät ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát, phaûi nghieân cöùu ñeán tình hình aùp duïng caùc 9 "" Chöông 1. Nhaäp moân thoáng keâ hoïc --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- bieän phaùp kyõ thuaät saûn xuaát tieân tieán nhaèm phaân tích trình ñoä saûn xuaát cuûa xaõ hoäi vaø taùc duïng cuûa kyõ thuaät môùi ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát. -Thöù hai, thoáng keâ hoïc nghieân cöùu caùc hieän töôïng kinh teá xaõ hoäi nhôø vaøo vieäc nghieân cöùu caùc con soá thöïc teá cuûa hieän töôïng ñoù, hay noùi caùch khaùc thoáng keâ nghieân cöùu maët löôïng trong söï lieân heä chaët cheõ vôùi maët chaát cuûa moät hieän töôïng, moät quaù trình cuï theå, töùc laø seõ thoâng qua nhöõng bieåu hieän veà soá löôïng, qui moâ keát hôïp quan heä tyû leä, toác ñoä phaùt trieån ... ñeå ruùt ra nhöõng keát luaän veà baûn chaát vaø tính qui luaät cuûa hieän töôïng nghieân cöùu, bôûi vì moïi söï vaät cuõng nhö moïi hieän töôïng saûn xuaát ñeàu coù maët chaát vaø maët löôïng khoâng taùch rôøi nhau. Maët löôïng phaûn aùnh qui moâ, toác ñoä phaùt trieån... trong noäi boä söï vaät. Ví duï maët löôïng giuùp ta nghieân cöùu qui moâ saûn xuaát cuûa moät xí nghieäp: coù soá coâng nhaân laø bao nhieâu, soá saûn phaåm (böu, ñieän) saûn xuaát ra trong moät ngaøy... hoaëc giuùp ta nghieân cöùu ñöôïc keát caáu coâng nhaân: bao nhieâu % laø coâng nhaân böu, bao nhieâu % laø coâng nhaân ñieän... Maët chaát giuùp ta bieát ñöôïc söï vaät ñoù laø caùi gì? Giuùp ta phaân bieät söï vaät aáy vôùi söï vaät khaùc. Ví duï nghieân cöùu cheá ñoä saûn xuaát, cheá ñoä phuïc vuï, quy moâ phuïc vuï cuûa böu cuïc vaø cuûa böu ñieän vaên hoaù xaõ giuùp ta phaân bieät ñöôïc söï khaùc nhau giöõa böu cuïc vaø böu ñieän vaên hoùa xaõ. Nhö vaäy ta thaáy raèng löôïng vaø chaát laø moät theå thoáng nhaát trong moät söï vaät, söï vaät khoâng theå coù chaát maø khoâng coù löôïng vaø ngöôïc laïi löôïng naøo cuõng laø löôïng cuûa moät chaát nhaát ñònh. - Thöù ba, caùc hieän töôïng maø thoáng keâ hoïc nghieân cöùu phaûi laø hieän töôïng soá lôùn, laø toång theå caùc hieän töôïng caù bieät vì nhö ta bieát löôïng cuûa hieän töôïng caù bieät thöôøng chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu nhaân toá, coù nhöõng nhaân toá baûn chaát, taát nhieân, cuõng coù nhöõng nhaân toá khoâng baûn chaát, ngaãu nhieân, do ñoù chæ coù thoâng qua vieäc nghieân cöùu moät soá lôùn hieän töôïng, taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá ngaãu nhieân ñöôïc buø tröø vaø trieät tieâu, baûn chaát vaø tính qui luaät cuûa hieän töôïng môùi coù khaû naêng theå hieän roõ reät. - Ngoaøi ra, nhöõng qui luaät maø thoáng keâ tìm ra ñöôïc vôùi moät hieän töôïng kinh teá xaõ hoäi naøo ñoù noù chæ ñuùng trong moät phaïm vi nhaát ñònh, moät thôøi kyø nhaát ñònh, chöù khoâng nhö quy luaät töï nhieân, noù ñuùng trong baát kyø thôøi gian vaø ñòa ñieåm naøo. Töø nhöõng phaân tích treân ta coù theå keát luaän raèng: Thoáng keâ hoïc laø moät moân khoa hoïc xaõ hoäi, noù nghieân cöùu maët löôïng trong söï lieân heä chaët cheõ vôùi maët chaát cuûa caùc hieän töôïng kinh teá - xaõ hoäi soá lôùn trong ñieàu kieän thôøi gian vaø ñòa ñieåm cuï theå. 10
This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.