Nội dung

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o §¹i häc huÕ trung t©m ®µo t¹o tõ xa PGS. ts. Vâ kh¸nh vinh - ts. nguyÔn trung tÝn (§ång chñ biªn) Gi¸o tr×nh Liªn hîp quèc Tæ chøc vµ ho¹t ®éng (In lÇn thø hai, cã söa ch÷a bæ sung) Nhµ XuÊt b¶n C«ng an nh©n d©n Hµ Néi - 2003 1 MỤC LỤC Ch−¬ng I: Liªn Hîp Quèc - Mét tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ .....4 I. Kh¸i niÖm tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ .............................................4 II. Thµnh lËp vµ gi¶i thÓ tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ .........................5 III. C¬ së ph¸p lý cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ...............................6 IV. ThÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ. .............................................................................................................8 V. C¸c c¬ quan cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ...................................9 VI. Th«ng qua quyÕt ®Þnh cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ..............10 VII. LÞch sö ra ®êi, môc ®Ých, nguyªn t¾c cña LHQ...............................10 VIII. HiÕn ch−¬ng LHQ - mét v¨n b¶n ph¸p lý nÒn t¶ng .....................12 C©u hái h−íng dÉn häc tËp ........................................................................14 Ch−¬ng II: C¸c c¬ quan chÝnh cña liªn hîp quèc...............................15 I. §¹i héi ®ång..........................................................................................15 II. Héi ®ång B¶o an..................................................................................17 III. Héi ®ång kinh tÕ - x· héi ..................................................................28 IV. Ban th− ký..........................................................................................29 V. Toµ ¸n quèc tÕ......................................................................................30 VI. Héi ®ång qu¶n th¸c............................................................................32 C©u hái h−íng dÉn häc tËp ........................................................................34 Ch−¬ng III: Vai trß cña Liªn Hîp Quèc trong viÖc b¶o vÖ hßa b×nh vµ ph¸t triÓn hîp t¸c kinh tÕ - x· héi.....................................................35 I. Vai trß cña LHQ trong viÖc b¶o vÖ hßa b×nh.......................................35 II. Vai trß cña LHQ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi ....................61 C©u hái «n tËp..................................................................................................78 Ch−¬ng IV: Vai trß cña LHQ trong viÖc b¶o vÖ quyÒn con ng−êi vµ vÊn ®Ò nh©n ®¹o........................................................................................79 I. Vai trß cña liªn hîp quèc trong viÖc b¶o vÖ quyÒn con ng−êi ............79 II. Vai trß cña LHQ trong vÊn ®Ò nh©n ®¹o ...........................................90 C©u hái h−íng dÉn häc tËp ........................................................................94 Ch−¬ng V: Liªn Hîp Quèc vµ sù ph¸t triÓn luËt quèc tÕ ................95 I. §iÒu chØnh ph¸p lý c¸c tranh chÊp quèc tÕ.........................................95 II. Sù ph¸t triÓn vµ qu¸ tr×nh ph¸p ®iÓn hãa luËt quèc tÕ ....................99 2 C©u hái h−íng dÉn häc tËp ......................................................................111 Ch−¬ng VI: C¸c tæ chøc chuyªn m«n cña Liªn Hîp Quèc...............112 I. C¸c tæ chøc chuyªn m«n trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i vµ n¨ng l−îng.....................................................................112 II. C¸c tæ chøc chuyªn m«n trong lÜnh vùc tµi chÝnh...........................125 III. C¸c tæ chøc chuyªn m«n vÒ giao th«ng vËn t¶i..............................131 IV. C¸c tæ chøc chuyªn m«n cña LHQ vÒ v¨n hãa khoa häc vµ gi¸o dôc. ................................................................................................................136 V. C¸c tæ chøc chuyªn m«n trong lÜnh vùc b−u ®iÖn ...........................140 VI. C¸c tæ chøc chuyªn m«n trong lÜnh vùc lao ®éng vµ søc kháe. .....145 VII. Tæ chøc khÝ t−îng quèc tÕ ..............................................................150 C©u hái h−íng dÉn häc tËp ......................................................................153 Phô lôc I ........................................................................................................154 Phô lôc II ......................................................................................................185 Phô lôc III.....................................................................................................191 Phô lôc IV .....................................................................................................195 3 Ch−¬ng I Liªn Hîp Quèc - Mét tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ I. Kh¸i niÖm tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ C¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ lµ mét trong c¸c h×nh thøc hîp t¸c cña c¸c quèc gia ®ãng mét vai trß to lín trong ®êi sèng quèc tÕ hiÖn nay. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ vµo cuèi thÕ kû XIX lµ kÕt qu¶ cña xu h−íng quèc tÕ hãa ®êi sèng nh©n lo¹i (Tæ chøc §iÖn tÝn quèc tÕ 1865. Tæ chøc B−u chÝnh quèc tÕ 1874). HiÖn nay trªn thÕ giíi cã kho¶ng 4000 tæ chøc quèc tÕ, trong ®ã kho¶ng 300 tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ. Trong sè c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ, Liªn hîp quèc (LHQ) ®−îc coi lµ tæ chøc lín nhÊt vµ quan träng nhÊt. ThuËt ng÷ “Tæ chøc quèc tÕ” ®−îc sö dông ®Ó ¸m chØ c¶ tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ vµ tæ chøc quèc tÕ cÊp phi chÝnh phñ. Tuy nhiªn c¬ së ph¸p lý cña viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña chóng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau. C¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung sau: Thµnh viªn lµ c¸c quèc gia; T«n träng chñ quyÒn cña c¸c quèc gia thµnh viªn; cã ®iÒu −íc quèc tÕ d−íi d¹ng v¨n b¶n thµnh lËp tæ chøc (vÝ dô, HiÕn ch−¬ng LHQ): cã sù hiÖn diÖn cña c¸c c¬ quan th−êng trùc (®iÓm c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt víi héi nghÞ quèc tÕ). Víi c¸c ®iÓm trªn, tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ®−îc hiÓu lµ sù liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia, dùa trªn c¬ së ®iÒu −íc quèc tÕ nh»m ®¹t nh÷ng môc ®Ých chung nhÊt ®Þnh, cã c¸c c¬ quan th−êng trùc vµ ho¹t ®éng v× c¸c môc ®Ých chung c¸c quèc gia thµnh viªn víi ®iÒu kiÖn t«n träng chñ quyÒn cña hä. Trong khi ®ã, ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c tæ chøc quèc tÕ phi chÝnh phñ thÓ hiÖn ë chç, chóng ®−îc thµnh lËp kh«ng dùa trªn c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ mµ dùa trªn sù liªn kÕt c¸c c¸ nh©n hoÆc ph¸p nh©n (vÝ dô, Tæ chøc Ch÷ thËp ®á quèc tÕ). ë ®©y chóng t«i chñ yÕu tËp trung lµm s¸ng tá kh¸i niÖm c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ. 4 C¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ®−îc ph©n thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau c¨n cø vµo c¸c c¬ së ph©n lo¹i nhÊt ®Þnh. C¨n cø vµo sè l−îng c¸c thµnh viªn tham gia tæ chøc, c¸c tæ chøc quèc tÕ ®−îc ph©n chia thµnh: tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ phæ biÕn (vÝ dô LHQ vµ c¸c tæ chøc chuyªn m«n cña nã) vµ tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ kh«ng phæ biÕn (vÝ dô, c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ë c¸c khu vùc, ch¼ng h¹n, tæ chøc §«ng Nam ¸-ASEAN). C¨n cø vµo thÈm quyÒn (lÜnh vùc ho¹t ®éng), chóng ®−îc ph©n thµnh hai lo¹i; tæ chøc chung (ho¹t ®éng cña tæ chøc liªn quan tíi c¸c lÜnh vùc, vÝ dô nh− LHQ, Tæ chøc §«ng Nam ¸) vµ tæ chøc chuyªn m«n (ho¹t ®éng cña tæ chøc liªn quan tíi mét lÜnh vùc chuyªn m«n cña ®êi sèng quèc tÕ, vÝ dô, Tæ chøc Hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ, Tæ chøc Së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi, Tæ chøc DÇu löa quèc tÕ). C¨n cø vµo quyÒn h¹n, c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ®−îc chia thµnh hai lo¹i kh¸c nhau: c¸c tæ chøc mang tÝnh chÊt liªn quèc gia (môc ®Ých c¸c tæ chøc nµy lµ tæ chøc sù hîp t¸c quèc tÕ vµ quyÕt ®Þnh cña tæ chøc chØ liªn quan trùc tiÕp tíi c¸c quèc gia thµnh viªn, kh«ng liªn quan trùc tiÕp tíi c¸ nh©n vµ ph¸p nh©n cña hä(1) vµ c¸c tæ chøc mang tÝnh chÊt trªn quèc gia (môc ®Ých cña c¸c tæ chøc nµy lµ quèc tÕ hãa, do vËy quyÕt ®Þnh cña chóng cã ý nghÜa trùc tiÕp víi c¸c c¸ nh©n vµ ph¸p nh©n cña c¸c c¸ nh©n vµ ph¸p nh©n cña c¸c quèc gia thµnh viªn, vÝ dô, Liªn minh ch©u ¢u). C¨n cø vµo trËt tù kÕt n¹p thµnh viªn, c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ còng ®−îc chia lµm hai lo¹i: më (bÊt cø quèc gia nµo còng cã thÓ trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc) vµ ®ãng (c¨n cø vµo môc ®Ých, thÈm quyÒn cña tæ chøc, cã nh÷ng quèc gia kh«ng thÓ trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc). II. Thµnh lËp vµ gi¶i thÓ tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ C¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ®−îc coi lµ chñ thÓ ph¸i sinh cña luËt quèc tÕ (hay cßn ®−îc gäi lµ c«ng ph¸p quèc tÕ). Qu¸ tr×nh thµnh lËp tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ®−îc tiÕn hµnh qua ba giai ®o¹n: th«ng qua v¨n b¶n thµnh lËp; t¹o dùng c¬ së vËt chÊt cho tæ chøc; triÖu tËp c¸c c¬ quan chÝnh ®Ó b¾t ®Çu sù ho¹t ®éng thùc tÕ cña tæ chøc. Sù tho¶ thuËn ý chÝ cña c¸c quèc gia thµnh viªn vÒ thµnh lËp tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh d−íi hai ph−¬ng thøc: ®iÒu −íc (1) §a sè c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ hiÖn nay lµ lo¹i nµy, vÝ dô nh− LHQ 5 quèc tÕ; quyÕt ®Þnh cña tæ chøc quèc tÕ ®ang tån t¹i - tæ chøc quèc tÕ sinh ra tæ chøc quèc tÕ. Ph−¬ng thøc phæ biÕn nhÊt ®−îc ¸p dông lµ ký kÕt ®iÒu −íc quèc tÕ. Ph−¬ng thøc nµy th−êng ®−îc tiÕn hµnh theo c¸ch tæ chøc héi nghÞ quèc tÕ ®Ó so¹n th¶o vµ th«ng qua v¨n b¶n thµnh lËp tæ chøc. Tªn gäi cña c¸c v¨n b¶n nµy cã thÓ rÊt kh¸c nhau (vÝ dô, HiÕn ch−¬ng, quy chÕ, ®iÒu lÖ, c«ng −íc). Ngµy c¸c v¨n b¶n ®ã cã hiÖu lùc lµ ngµy thµnh lËp tæ chøc. Giai ®o¹n thø hai trong qu¸ tr×nh thµnh lËp tæ chøc lµ giai ®o¹n h×nh thµnh c¬ cÊu vËt chÊt cña tæ chøc. §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých trªn, c¸c quèc gia thµnh viªn tho¶ thuËn thµnh lËp c¸c c¬ quan hç trî chuyªn m«n. C¸c c¬ quan nµy tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc sau: so¹n th¶o quy chÕ cña c¸c c¬ quan chÝnh cña tæ chøc (th−êng trùc, kh«ng th−êng trùc); gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc liªn quan tíi trô së chÝnh cña tæ chøc; so¹n th¶o ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cho cuéc häp ®Çu tiªn cña c¸c c¬ quan chÝnh cña tæ chøc; chuÈn bÞ c¸c tµi liÖu vµ kiÕn nghÞ tíi tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò cña ch−¬ng tr×nh nghÞ sù. C¸c quèc gia kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ cã thÓ cö quan s¸t viªn tíi tham dù c¸c cuéc häp cña c¸c c¬ quan cña tæ chøc nÕu nh− ®iÒu ®ã ®−îc ghi nhËn trong v¨n b¶n thµnh lËp cña tæ chøc. ë mét sè tæ chøc quèc tÕ c¸c quèc gia kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cã thÓ cö mét ph¸i ®oµn quan s¸t viªn th−êng trùc (vÝ dô, Vatican vµ Thuþ SÜ cã ph¸i ®oµn nh− vËy t¹i LHQ) Sù triÖu tËp cuéc häp c¸c c¬ quan chÝnh cña tæ chøc vµ viÖc b¾t ®Çu cña chóng lµ giai ®o¹n hoµn tÊt vÊn ®Ò thµnh lËp tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ. C¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ chÊm døt mäi ho¹t ®éng cña m×nh (sù tån t¹i) khi c¸c quèc gia thµnh viªn tho¶ thuËn nh− vËy. Th«ng th−êng viÖc gi¶i thÓ c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ®−îc chÝnh thøc ho¸ b»ng mét ®iÒu −íc quèc tÕ d−íi d¹ng biªn b¶n vÒ gi¶i thÓ (VÝ dô, Tæ chøc HiÖp −íc Vacsava ®· gi¶i thÓ trªn c¬ së biªn b¶n cuéc häp cña Uû ban t− vÊn chÝnh trÞ cña tæ chøc t¹i Pra-ha ngµy 1 th¸ng 7 n¨m 1991; Héi ®ång T−¬ng trî kinh tÕ ®· ®−îc gi¶i thÓ trªn c¬ së biªn b¶n Bu-®a-pet ngµy 28 th¸ng 6 n¨m 1991. III. C¬ së ph¸p lý cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ Mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt quèc tÕ - nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vÒ chñ quyÒn gi÷a c¸c quèc gia lµ mét nguyªn t¾c chØ ®¹o trong viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. C¸c khÝa c¹nh cña nguyªn t¾c nµy ®−îc thÓ 6 hiÖn ë ®©y lµ: v¨n b¶n thµnh lËp tæ chøc ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së tho¶ thuËn tù nguyÖn b×nh ®¼ng cña c¸c quèc gia thµnh viªn; vÊn ®Ò t−¬ng quan gi÷a chñ quyÒn quèc gia thµnh viªn víi môc ®Ých vµ lîi Ých chung cña tæ chøc ®−îc gi¶i quyÕt trong v¨n b¶n thµnh lËp tæ chøc. Gi÷a chóng sÏ kh«ng tån t¹i bÊt kú m©u thuÉn nµo, nÕu nh− quèc gia thµnh viªn tù nguyÖn thùc hiÖn c¸c cam kÕt phï hîp víi ®iÒu lÖ cña tæ chøc (v¨n b¶n thµnh lËp) vµ c¸c nguyªn t¾c ®−îc thõa nhËn chung. Trong khoa häc ph¸p lý quèc tÕ cã quan ®iÓm phæ biÕn cho r»ng c¸c quèc gia thµnh viªn khi thµnh lËp tæ chøc quèc tÕ ®· trao cho tæ chøc quèc tÕ n¨ng lùc ph¸p lý quèc tÕ vµ n¨ng lùc hµnh vi ph¸p lý quèc tÕ. Bëi vËy c¸c tæ chøc quèc tÕ cã c¸c kh¶ n¨ng sau: tham gia vµo x©y dùng vµ th«ng qua c¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ; ®¶m b¶o tu©n thñ c¸c quy ph¹m ®ã. ChÝnh v× vËy, c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ®−îc coi lµ c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ. ViÖc san sÎ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c quèc gia thµnh viªn cho tæ chøc quèc tÕ kh«ng cã nghÜa lµ tæ chøc quèc tÕ cã t− c¸ch chñ thÓ luËt quèc tÕ nh− c¸c quèc gia - chñ thÓ ®Çu tiªn, c¬ b¶n chñ yÕu cña luËt quèc tÕ. QuyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ cña tæ chøc quèc tÕ hÑp h¬n so víi c¸c quèc gia. ViÖc san sÎ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô nh− vËy ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së hai nguyªn t¾c sau: quèc gia thµnh viªn chØ ®−îc phÐp chuyÓn trao c¸c quyÒn mµ m×nh cã (ë ®©y cã sù hiÖn diÖn cña nguyªn t¾c cæ ®iÓn cña ph¸p luËt La M· kh«ng ai cã thÓ chuyÓn trao quyÒn cña m×nh cho ng−êi kh¸c nhiÒu h¬n anh ta cã); quèc gia thµnh viªn kh«ng thÓ chuyÓn trao mét sè quyÒn ®Æc tr−ng cho quèc gia (vÝ dô, chñ quyÒn vÒ l·nh thæ). Nh− vËy quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ cã hai ®Æc ®iÓm: mang tÝnh chÊt môc ®Ých vµ chøc n¨ng; mang tÝnh chÊt ®iÒu −íc. TÝnh chÊt môc ®Ých vµ chøc n¨ng ®ã thÓ hiÖn ë chç, c¸c quèc gia chuyÓn trao cho tæ chøc c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ®ñ ®Ó thùc hiÖn c¸c môc ®Ých vµ c¸c chøc n¨ng ®Æt ra (vÝ dô, LHQ ®−îc c¸c quèc gia chuyÓn trao c¸c quyÒn ®Ó duy tr× hoµ b×nh vµ an ninh nh©n lo¹i, c¸c quyÒn ®ã ®−îc thÓ hiÖn râ nhÊt qua c¸c quyÒn h¹n cña Héi ®ång b¶o an). TÝnh ®iÒu −íc thÓ hiÖn ë chç, c¸c tæ chøc quèc tÕ cã quyÒn ký c¸c ®iÒu −íc trong ph¹m vi thÈm quyÒn cña m×nh. Ngoµi ra c¸c tæ chøc quèc tÕ cßn cã quyÒn: tham gia vµo quan hÖ ngo¹i giao (vÝ dô, cã c¸c ®¹i diÖn ë c¸c quèc gia; trao ®æi c¸c ®¹i diÖn víi c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c); lùa chän c¸c nh©n viªn hµnh chÝnh, kü thuËt trªn c¬ së hîp ®ång. Víi t− c¸ch lµ chñ thÓ luËt quèc tÕ, c¸c tæ chøc quèc tÕ còng ph¶i thùc hiÖn c¸c nghÜa vô ph¸p lý quèc tÕ trªn c¬ së luËt quèc tÕ (c¸c cam kÕt cña 7 m×nh phï hîp víi luËt quèc tÕ) vµ ph¶i bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ do hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt quèc tÕ cña m×nh. Mçi mét tæ chøc quèc tÕ ®Òu cã nguån tµi chÝnh nhÊt ®Þnh ®−îc h×nh thµnh tõ sù ®ãng gãp cña c¸c quèc gia thµnh viªn trªn c¬ së tho¶ thuËn vµ ®−îc sö dông v× c¸c môc ®Ých chung mµ c¸c tæ chøc ®−îc c¸c quèc gia thµnh viªn giao phã trong v¨n b¶n thµnh lËp. Ngoµi ra c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ cßn ho¹t ®éng víi t− c¸ch lµ ph¸p nh©n d©n sù trªn c¬ së ph¸p luËt c¸c quèc gia. Bëi vËy c¸c tæ chøc quèc tÕ: cã quyÒn ký c¸c hîp ®ång mang tÝnh chÊt d©n sù; cã quyÒn së h÷u bÊt ®éng s¶n vµ ®éng s¶n; cã thÓ lµ nguyªn ®¬n hoÆc bÞ ®¬n tr−íc toµ ¸n d©n sù cña c¸c quèc gia. Tuy nhiªn trong vÊn ®Ò nµy, c¸c tæ chøc cÊp chÝnh phñ còng nh− c¸c quèc gia thµnh viªn cã quyÒn miÔn trõ t− ph¸p. IV. ThÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ. §Ó thùc hiÖn c¸c môc ®Ých vµ nhiÖm vô ®Æt ra c¸c tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ cã thÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng x¸c ®Þnh ®−îc ghi nhËn râ trong v¨n b¶n thµnh lËp cña c¸c tæ chøc t−¬ng øng. ThÈm quyÒn cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ th−êng ®−îc hiÓu lµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña tæ chøc. Tuy nhiªn møc ®é quyÒn h¹n ®ã l¹i phô thuéc vµo quyÒn h¹n cña tæ chøc (vÝ dô, còng trong lÜnh vùc hoµ b×nh vµ an ninh nh−ng thÈm quyÒn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ khu vùc h¹n chÕ h¬n rÊt nhiÒu so víi LHQ). Bëi vËy, viÖc x¸c ®Þnh kh¸i niÖm thÈm quyÒn mét c¸ch chuÈn x¸c kh«ng thÓ kh«ng c¨n cø vµo quyÒn h¹n cña tæ chøc. V× thÕ thÈm quyÒn cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ lµ lÜnh vùc mµ ë ®ã tæ chøc tiÕn hµnh ho¹t ®éng trªn c¬ së c¸c quyÒn h¹n ®−îc giao. Chøc n¨ng cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ ®−îc hiÓu lµ c¸c ph−¬ng thøc tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc ®Ých vµ nhiÖm vô ®−îc giao trong ph¹m vi thÈm quyÒn vµ quyÒn h¹n cña m×nh. Chøc n¨ng c¬ b¶n cña tæ chøc quèc tÕ ®−îc chia thµnh ba lo¹i: chøc n¨ng ®iÒu chØnh, chøc n¨ng kiÓm tra vµ chøc n¨ng hµnh ®éng. Chøc n¨ng ®iÒu chØnh cña tæ chøc ®−îc thÓ hiÖn: khi tæ chøc ban hµnh v¨n b¶n trong néi bé tæ chøc (vÝ dô, c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan tæ chøc); ký kÕt c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ víi c¸c chñ thÓ kh¸c cña luËt quèc tÕ (chøc n¨ng ®iÒu chØnh bªn ngoµi). Chøc n¨ng kiÓm tra cña tæ chøc ®−îc thùc hiÖn qua viÖc cö c¸c ®oµn kiÓm tra hoÆc thu thËp th«ng tin tõ c¸c quèc gia thµnh viªn (vÝ dô, kiÓm tra viÖc 8 thùc hiÖn c¸c cam kÕt qua viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu chØnh). Chøc n¨ng hµnh ®éng ®−îc tiÕn hµnh nh»m môc ®Ých kh«i phôc l¹i c¸c quyÒn trªn c¬ së v¨n b¶n thµnh lËp, trªn c¬ së thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu chØnh vµ kÕt qu¶ thu ®−îc qua viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra ( vÝ dô, LHQ quyÕt ®Þnh ®−a lùc l−îng vò trang ®i b¶o vÖ hoµ b×nh, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cÊm vËn). V. C¸c c¬ quan cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ C¬ quan cña tæ chøc quèc tÕ ®−îc hiÓu lµ bé phËn cÊu thµnh cña tæ chøc ®−îc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së v¨n b¶n thµnh lËp hoÆc c¸c v¨n b¶n kh¸c cña tæ chøc (vÝ dô, HiÕn ch−¬ng LHQ quy ®Þnh c¬ cÊu cña LHQ gåm s¸u c¬ quan chÝnh). C¬ quan cña tæ chøc quèc tÕ cã: thÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng x¸c ®Þnh; c¬ cÊu bªn trong: trËt tù th«ng qua quyÕt ®Þnh; quy chÕ ph¸p lý. VÒ nguyªn t¾c, thÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan cña tæ chøc quèc tÕ ®−îc h×nh thµnh tõ thÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng cña tæ chøc. Do vËy c¸c c¬ quan cña tæ chøc cã thÓ cã thÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng kh¸c nhau nh−ng kh«ng bao giê v−ît qu¸ thÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng tæ chøc mµ chóng lµ c¸c bé phËn cÊu thµnh. C¸c c¬ quan tæ chøc quèc tÕ ®−îc ph©n chia thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau. C¨n cø vµo tÝnh chÊt thµnh viªn, c¸c c¬ quan ®ã cã c¸c lo¹i: liªn chÝnh phñ, liªn quèc héi (vÝ dô, Liªn minh ch©u ¢u), hµnh chÝnh (bao gåm nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng víi t− c¸ch c¸ nh©n). Trong sè ®ã, c¸c c¬ quan quan träng nhÊt lµ c¸c c¬ quan mang tÝnh chÊt liªn chÝnh phñ. C¸c c¬ quan hµnh chÝnh cña tæ chøc lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu cña bÊt kú tæ chøc quèc tÕ nµo. Chóng bao gåm c¸c thµnh viªn ho¹t ®éng víi t− c¸ch c¸ nh©n vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc tæ chøc. ViÖc bæ nhiÖm, tuyÓn chän c¸c viªn chøc ®ã ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së tho¶ thuËn cña c¸c quèc gia thµnh viªn. C¨n cø vµo sè l−îng thµnh viªn, c¸c c¬ quan cña tæ chøc quèc tÕ gåm hai lo¹i: c¬ quan chung (gåm ®¹i diÖn cña tÊt c¶ quèc gia thµnh viªn) vµ c¬ quan cã sè l−îng h¹n chÕ (gåm ®¹i diÖn mét sè quèc gia th−êng ®−îc bÇu theo nhiÖm kú trªn c¬ së tho¶ thuËn). C¬ quan chung cña tæ chøc th−êng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò quan träng nhÊt nh−: x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch chung cña tæ chøc; th«ng qua c¸c dù th¶o ®iÒu −íc vµ kiÕn nghÞ; gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ng©n s¸ch vµ tµi chÝnh; xem xÐt söa ®æi bæ sung ®iÒu lÖ; gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi thµnh viªn: kÕt n¹p, khai trõ, ®×nh chØ c¸c quyÒn vµ −u ®·i. C¬ quan cã sè l−îng h¹n chÕ th−êng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi ho¹t ®éng th−êng xuyªn cña tæ chøc. 9 VI. Th«ng qua quyÕt ®Þnh cña tæ chøc quèc tÕ cÊp chÝnh phñ C¸c quyÕt ®Þnh cña tæ chøc quèc tÕ ®−îc c¸c c¬ quan cña nã th«ng qua. QuyÕt ®Þnh cña tæ chøc chÝnh phñ lµ sù biÓu hiÖn ý chÝ chung cña c¸c quèc gia thµnh viªn. Qu¸ tr×nh th«ng qua quyÕt ®Þnh phô thuéc vµo mét lo¹t c¸c yÕu tè: quy ®Þnh trong v¨n b¶n thµnh lËp; quy chÕ vµ thµnh phÇn cña c¬ quan; bÇu kh«ng khÝ chÝnh trÞ trong quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn ®¹i diÖn t¹i c¸c c¬ quan ®−a ra quyÕt ®Þnh. Tr×nh tù ®−a ra quyÕt ®Þnh cña tæ chøc ®−îc tiÕn hµnh qua c¸c b−íc sau: ®−a ra s¸ng kiÕn vÒ quyÕt ®Þnh; th¶o luËn vÒ quyÕt ®Þnh t¹i c¬ quan; biÓu quyÕt th«ng qua quyÕt ®Þnh. QuyÕt ®Þnh ®−îc th«ng qua theo mét trong c¸c nguyªn t¾c sau: nhÊt trÝ hoµn toµn, qu¸ b¸n tèi thiÓu, qu¸ b¸n tèi ®a. VII. LÞch sö ra ®êi, môc ®Ých, nguyªn t¾c cña LHQ a. LÞch sö ra ®êi LHQ lµ trung t©m cña thÕ giíi trong viÖc gi÷ g×n hoµ b×nh vµ an ninh nh©n lo¹i, thóc ®Èy sù hîp t¸c kinh tÕ - x· héi gi÷a c¸c quèc gia. Sù ra ®êi cña LHQ lµ thµnh qu¶ chiÕn th¾ng cña c¸c d©n téc thuéc phe ®ång minh trong chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Tuy nhiªn mét trong c¸c nguyªn nh©n kh¸c dÉn tíi sù ra ®êi cña tæ chøc LHQ cã thÓ kÓ tíi lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ quèc tÕ trªn quan hÖ toµn cÇu; cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt trªn thÕ giíi. Sù kiÖn ®Çu tiªn dÉn tíi viÖc thµnh lËp LHQ lµ Tuyªn bè chung §¹i T©y D−¬ng do Tæng thèng Mü F.D.Ru-d¬-ven vµ Thñ t−íng Anh U. Síc-sin ký ngµy 14 th¸ng 8 n¨m 1941 vµ Tuyªn bè cña ChÝnh phñ Liªn X« t¹i héi nghÞ cña phe ®ång minh t¹i London ngµy 24 th¸ng 9 n¨m 1941. Trong c¸c v¨n b¶n ph¸p lý chÝnh trÞ quèc tÕ ®ã ®· h×nh thµnh c¸c t− t−ëng vÒ sù cÇn thiÕt x©y dùng trËt tù thÕ giíi hoµ b×nh hîp t¸c sau chiÕn tranh. V¨n b¶n ph¸p lý quèc tÕ ®Çu tiªn vÒ t− t−ëng thµnh lËp mét tæ chøc quèc tÕ míi nh»m duy tr× hoµ b×nh vµ an ninh nh©n lo¹i lµ Tuyªn bè chung cña ChÝnh phñ Liªn X« vµ ChÝnh phñ Ba Lan ngµy 4 th¸ng 12 n¨m 1941. Trong tuyªn bè ®ã cã nªu râ r»ng: thÕ giíi hoµ b×nh vµ c«ng b»ng chØ cã thÓ ®¶m b¶o b»ng mét tæ chøc quèc tÕ míi dùa trªn sù liªn kÕt chÆt chÏ cña c¸c quèc gia d©n chñ. 10