Nội dung

y o c u -tr a c k .c ED = ∆Q P 1 P 1 P × = × = × ∆P Q ∆P Q tgα Q ∆Q (3.2) Döïa vaøo coâng thöùc (3.2) vaø ñoà thò (3.4) ta thaáy raèng: ñoä co giaõn tyû leä nghòch vôùi giaù trò ñoä doác. Moät soá tröôøng hôïp minh hoaï veà quan heä giöõa ñoä doác vaø ñoä co giaõn cuûa ñöôøng caàu: P Ñoä doác tgα = ( ∆P > ∆ Q ) ∆P ∆P >1 ∆Q P0 α P1 (D) 0 Q0 Q Q1 Ñoà thò 3.5. Ñöôøng caàu ít co giaõn. Moät söï thay ñoåi trong giaù ( ∆ P) laøm thay ñoåi ít hôn trong löôïng caàu ( ∆ Q) Ñoä doác tgα = P ( ∆P < ∆Q ) ∆P ∆P <1 ∆Q P0 α P1 (D) Q 0 Q0 Q1 ∆Q Ñoà thò 3.6. Ñöôøng caàu co giaõn nhieàu. Moät söï thay ñoåi trong giaù ( ∆ P) laøm thay ñoåi nhieàu hôn trong löôïng caàu ( ∆ Q). 87 .d o m o w w w .d o C lic k to bu y bu to k lic C w w w N O W ! h a n g e Vi e N PD ! XC er O W F- w m h a n g e Vi e w PD XC er F- c u -tr a c k .c y o c u -tr a c k .c P Ñoä doác tgα = ( ∆P = 0 ) ∆P =0 ∆Q (D) P0 0 Q Ñoà thò 3.7. Ñöôøng caàu co giaõn hoaøn toaøn. Moät söï thay ñoåi nhoû trong giaù ( ∆ P) laøm thay ñoåi raát lôùn (voâ taän) löôïng caàu ( ∆ Q). P Ñoä doác tgα = (D) ( ∆Q = 0 ) ∆P =∞ ∆Q P0 Q Q0 Ñoà thò 3.8. Ñöôøng caàu hoaøn toaøn khoâng co giaõn. Moät söï thay ñoåi duø theá naøo trong giaù ( ∆ P) cuõng khoâng laøm thay ñoåi löôïng caàu ( ∆ Q). P ∆P Ñoä doác tgα = ( ∆P = ∆ Q ) P0 ∆P =1 ∆Q 45 P1 (D) Q 0 Q0 Q1 ∆Q Ñoà thò 3.9. Ñöôøng caàu co giaõn moät ñôn vò. Moät söï thay ñoåi trong giaù ( ∆ P) laøm thay ñoåi töông öùng löôïng caàu ( ∆ Q). 88 .d o m o w w w .d o C lic k to bu y bu to k lic C w w w N O W ! h a n g e Vi e N PD ! XC er O W F- w m h a n g e Vi e w PD XC er F- c u -tr a c k .c y o c u -tr a c k .c Ñoä co giaõn vaø doanh thu: Tuyø thuoäc vaøo ñoä co giaõn cuûa caàu so vôùi giaù, söï aûnh höôûng ñeán doanh thu töø söï thay ñoåi cuûa giaù seõ khaùc nhau. Ví duï: Khaûo saùt caùc soá lieäu ñôn giaûn sau ñaây: Löôïng Doanh Ñoä co (QD) Thu (R) giaõn (ED) 10 0 0 9 5 45 -9 8 10 80 -4 7 15 105 -2,333 6 20 120 -1,5 5 25 125 -1 4 30 120 -0.666 3 35 105 -0,428 2 40 80 -0,25 1 45 45 -0,111 0 50 0 Giaù (P) Trò tuyeät ñoái cuûa ñoä co giaõn lôùn hôn 1 ( ED > 1)  giaûm giaù, doanh thu taêng (E D = 1) , doanh thu cöïc ñaïi Trò tuyeät ñoái cuûa ñoä co giaõn nhoû hôn 1 ( ED < 1)  giaûm giaù, doanh thu giaûm Baûng 3.4. Quan heä giöõa doanh thu vaø ñoä co giaõn 3.3. DÖÏ BAÙO LÖÔÏNG TIEÂU THUÏ VÔÙI PHÖÔNG PHAÙP HOÀI QUY ÑA BIEÁN 3.3.1. Khaùi quaùt Khoái löôïng tieâu thuï chòu aûnh höôûng bôûi raát nhieàu nhaân toá. Ñoù coù theå laø: giaù caû cuûa chính haøng hoaù vaø dòch vuï (chính giaù), chi phí quaûng caùo, giaù baùn cuøng maët haøng cuûa ñoái thuû caïnh tranh; giaù haøng coù tính thay theá vaø giaù caû haøng hoaù boå sung; laø toå chöùc kyõ thuaät thöông maïi vaø phöông thöùc tieâu thuï; laø thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi, chính saùch baûo hoä maäu dòch cuûa chính phuû hay caùc hieäp ñònh thöông maïi song phöông vaø ña phöông; laø söï thay ñoåi thôøi trang, thò hieáu, 89 .d o m o w w w .d o C lic k to bu y bu to k lic C w w w N O W ! h a n g e Vi e N PD ! XC er O W F- w m h a n g e Vi e w PD XC er F- c u -tr a c k .c y o c u -tr a c k .c taäp quaùn, toân giaùo, giôùi tính, leã hoäi, muøa vuï hay laø naéng möa thôøi tieát,… cuøng nhieàu yeáu toá raát khoù ñònh löôïng khaùc maø cho duø veà maët lyù thuyeát ñi chaêng nöõa cuõng khoâng theå naøo nhaän thöùc, giaûi thích, suy ñoaùn, öôùc ñoaùn hay döï baùo heát ñöôïc. Trong phaïm vi muïc naøy, ñeå ñôn giaûn, khoái löôïng tieâu thuï ñöôïc xeùt giôùi haïn trong moái quan heä chæ vôùi 2 nhaân toá: giaù baùn (X1) vaø chi phí quaûng caùo (X2). Giaû ñònh giaù trò quan saùt cuûa caùc bieán coá laø coá ñònh (khoâng ngaãu nhieân) vaø giöõa caùc bieán ñoác laäp (X1, X2) khoâng coù quan heä tuyeán tính tuyeät ñoái töùc khoâng coù hieän töôïng coäng tuyeán hoaøn toaøn (ña coäng tuyeán). Töùc laø, neáu caû hai bieán ñoäc laäp cuøng xuaát hieän vaø neáu giöõa chuùng coù moái quan heä ña coäng tuyeán, moâ hình döï baùo khi aáy seõ trôû neân khoâng theå thöïc hieän, khoâng theå duøng noù ñeå giaûi thích hay phaân tích döï baùo ñöôïc. Veà maët lyù thuyeát, khoái löôïng tieâu thuï coù quan heä nghòch bieán vôùi giaù baùn saûn phaåm. Vaø, khoái löôïng tieâu thuï coù quan heä thuaän bieán vôùi chi phí quaûng caùo. Taát nhieân quan heä nhö vaäy tröôùc heát phaûi hieåu laø chuùng ñaõ ñöôïc aán ñònh saün bôùi caùc lyù thuyeât kinh teá. Nhöng lyù thuyeát tuyeät nhieân khoâng traû lôøi cuï theå ñöôïc raèng: thay ñoåi bao nhieâu, thay ñoåi nhö theá naøo? Khoái löôïng tieâu thuï thay ñoåi bao nhieâu phaàn traêm töø 1% thay ñoåi trong giaù baùn, hay trong chi phí quaûng caùo? Phaân tích ñònh löôïng vôùi phöông phaùp hoài quy laø nhaèm ñi tìm caâu traû lôøi, ñeå giaûi thích vaø ñeå cuûng coá, hoã trôï ngöôïc laïi cho lyù thuyeát. 3.3.2. Ñònh daïng phöông trình theå hieän moái quan heä Phöông trình (moâ hình) hoài quy döôùi daïng tuyeán tính: Y = b0 + b1X1 + b2X2 + e Trong ñoù: Y: Khoái löôïng tieâu thuï X1: Giaù baùn saûn phaåm 90 .d o m o w w w .d o C lic k to bu y bu to k lic C w w w N O W ! h a n g e Vi e N PD ! XC er O W F- w m h a n g e Vi e w PD XC er F- c u -tr a c k .c y o c u -tr a c k .c X2: Chi phí quaûng caùo b0: soá haïng coá ñònh – tung ñoä goác b1: möùc taùc ñoäng ñeán khoái löôïng khi giaù baùn thay ñoåi 1 ñôn vò; b2: möùc taùc ñoäng ñeán khoái löôïng khi quaûng caùo thay ñoåi 1 ñôn vò; e: Sai soá, theå hieän möùc taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá khaùc khoâng theå bieát hoaëc khoâng ñöôïc ñöa vaøo moâ hình Trong thöïc teá, coù nhieàu phöông phaùp khaùc nhau ñeå tieán haønh xaùc laäp moâ hình hoài quy ña bieán. Coù 2 phöông phaùp ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø phöông phaùp “töø treân xuoáng” (top down) vaø phöông phaùp “töø döôùi leân” (bottom up). Vôùi phöông phaùp “top down”, tröôùc tieân xaây döïng moâ hình bao goàm taát caû caùc bieán giaûi thích (bieán ñoäc laäp) ñöôïc tieân ñoaùn laø coù taùc ñoäng ñeán bieán keát quaû (bieán phuï thuoäc). Tieáp theo ñoù, qua kieåm ñònh vaø chuaån ñoaùn seõ loaïi boû bôùt caùc bieán khoâng coù taùc ñoäng hoaëc coù taùc ñoäng yeáu ñeán moâ hình cho ñeán khi ñaït ñöôïc moät moâ hình toát ñeå coù theå söû duïng giaûi thích vaø döï baùo. Vôùi phöông phaùp “bottom up”, vieäc xaây döïng moâ hình ñi töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø ñôn bieán ñeán ña bieán cho ñeán khi moâ hình coøn coù theå ñaït toát hôn sau moãi laàn theâm vaøo moät bieán giaûi thích. 3.3.3. Thu thaäp döõ lieäu vaø tính toaùn nhöõng giaù trò thoáng keâ ñaëc tröng a. Thu thaäp döõ lieäu Ñeå phaân tích coù yù nghóa, döõ lieäu cuûa caùc bieán soá trong tröôøng hôïp naøy phaûi coù cuøng kyø phaùt sinh, töùc cuøng moät thôøi ñieåm (döõ lieäu cheùo) vaø khoâng chòu söï taùc ñoäng khaùch quan ñoät bieán giöõa caùc kyø thuoäc phaïm vi vaø ñoái töôïng nghieân cöùu hoài quy. Moät taäp döõ lieäu coù nhieàu “ñieåm naèm ngoaøi” (outliers) töùc nhöõng ngoaïi leä quaù xa vôùi quy luaät thoâng thöôøng, veà maët nghieân cöùu thoáng keâ hoài quy duøng ñeå döï baùo laø khoâng toát cho moâ hình. 91 .d o m o w w w .d o C lic k to bu y bu to k lic C w w w N O W ! h a n g e Vi e N PD ! XC er O W F- w m h a n g e Vi e w PD XC er F- c u -tr a c k .c