Nội dung

GIÁO TRtl S H H ẳ N t ô l u DÀNH CHO DU LỊCH • l i 50 apÌ 3 H à MOI NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI 4 VAI TRÒ CỦA VÁN HÓA HÁN ■NÔM TROrc; HOẠT ĐỘNG DU LỊCH VẢ VAN ĐÍ: THlẾ l KẾ (lẢO TRÌNH HÁN NÔM DÀNH CHO DU I>ỊCH Đ t ă m các m iền đ ấ t nước! t h u ở n g th ứ c n h ữ n g c ả n h đẹp kỳ t h ú dt b iên tạo và n h ả n tạo v ừ a để n h ẹ m ìn h s a u n h ữ n g n g à y t h á n g l a đ ộ n g với n h ữ n g m ù a, n h ữ n g vụ, v ừ a để n â n g t h ê m h iể u biết, thêm ình vể với đòi s ô n g c ủ a d â n tộc, c ủ a cộng đồng... t ừ lâu đã trí tiàn h k h á t v ọ n g c ủ a d u k h á c h và k h á c h h à n h hương. N h ữ u í ơi k h á c h du lịch t h ư ờ n g lui tới là n h ữ n g nơi có th iê n n h iê n k : ảo, có k h u n g c ả n h v ã n h ó a đ ậ m n é t n h â n v ãn . T ro n g sô' đó, tríố h ê t p h ả i k ể đ ế n các di tíc h lịch sử - v ă n h óa n h u đền, chùa, mèu, đìiili, lă n g tẩ m , n h à thờ... m à t r ê n đ ấ t míớc ta t h ậ t nhiềuV( kể: Đ ề n H ù n g (V inh P h ú ) , đ ộ n g T a m T h a n h (L ạ n g Sơn), đền Kế] Bạc (H ài Dương), Yên T ử ( Q u ả n g N inh), P h ủ G iàj' (N a m Đ ịnh) QÙa T h ày , c h ù a H ư ơ n g (H à Tây), V ă n M iếu, đền Ngọc Sơn, chữ T r ấ n Quốc, c h ù a K im L iên, p h ủ T ây Hồ (H à Nội), n ú i Non Kưc (N in h Bình), k h u vực H o à n g T h à n h Đ ại Nội, các lă n g tẩ m cỉacác v u a N g u y ễ n , V ă n M iế u (H uế), n ú i N on Nuớc (Q u ả n g Nam), ổ th ị cổ Hội An, các c h ù a ở t h à n h phô' Hồ C hí M in h và N a m ỉ ộ i ế n t ậ n cả v ù n g H à T iê n x a xôi... Cicỉi tích lịch sử v á ư h ó a n à y đ ể u c h ứ a tr o n g m ìn h m ộ t bộ p h ậ n / ă hóa, v ă n t ừ đ á n g c h ú ý: V ă n hóa, v ă n từ H á n Nôm. V án hóa, văi từ H á n - N ô m ỏ các nơi đ â 3’ điíỢc tồn giữ và p h á t tr iể n tro n g đ u iiọ i dạng. T ừ d ạ n g n h u t ấ m b iển báo du k h á c h h ã y d ừ n g ch â n h ụ n ã ) , đến di tích rồi, h a y h à n g c h ữ gh i tê n di tích, các cặp cảu đô'i, đề từ, hoành phi - đại tự, các tấm bia ghi lại lịc}hi siúừ í cùa tưng di tích hay tên những ngiíời đã góp công tôn tạo, ttrù m jg g tu, giữ gìn để chúng còn lại với chúng ta đến ngà}’ nay. Tâĩtt mlhhiên, những chĩ báo, giới thiệu về di tích đã đitợc con ngitòi hiệiinn đại giúp n hau hiểu ở những lời giới thiệu bằng chữ quốc :ngữ vvvà cà bằng tiếng Anh nữa. Nhưng hai hệ thông ngôn ngữ - văm tiựí • trên đây không bao giờ có thể thay th ế đitợc hệ thông ngôn nigữ - - - văn tự chữ Hán - chữ Nôm vì những di tích chữ Hán - chữ Nômmn kia gần với những ngiíời đã đặt nển móng xâj’ dựng, tr ù n g If.u (cccác di tích hơn chúng ta nhiều lắm, Chữ Hán, chữ Nôm ở đây đãi tăng thêm vẻ trang nghiêm và cũng là những lời chỉ dẫn về cda tÚQóch có sức thuyết phục nhất. Du khách đến thăm quan ch ù a , đtềìn, 1 miếu mạo có thể hít thờ những nét riêng của từng chùa, từ n g d ì ể n , , , từng miếu... qua dòng tên di tích ở ngay cổng ra vào. Ba ch ữ ìliịt H ùng Vương lăng liitóng du khách về cội nguồn dân tộc. 11 ị1i Í=ũJ Ngọc Sơn từ hướng cho du khách về đền Ngọc Sơn tro n g Ihồ ] 1 Hoàn Kiếm. Mấy chữ ÌB Ịíỉcl lẺĨ w Trấn Quốc cổ tự dẫn du khác,'lu v/éềề một miền tịnh độ. Cliùa giữ một vai trò đặc biệt trong đời S3ố n tg g j tinh thần của đất nước. Trấn Qiiôc chùa xita, cái chùa m à laii lịc;hhh, gốc gác của nó gắn liền với việc dựng nuớc Vạn Xuân của vuai Ljý/ / Nam Đế cách đáy hơn chục th ế kỷ theo truyền thuyết... Tên của các di tích thitờng gọn gàng trong ba c h ữ llài Icòờối giới thiệu ngắn gọn về bản thán di tích, song du khách có t h ể Ihiếỉủùu hơn về di tích qua các cặp cáu đôi ở ngay tam quan (đặc b i ệ t líà. cỀặộiỊp câu đối ở cổng chính mà chúng tôi gọi là cặp câu đôl d ẫn - cặjp) ccâáâu đôi hướng dẫn, giới thiệú bao quát n h ấ t về cảnh quan, đặc điiểmi I 1 riêng biệt trong thờ cúng của từng chùa, từng đền...). Có lẽ khô)mg í r a i khi đến thàm Hà Nội lại không ghé qua Kiếm Hồ, n g á m (đíềni I I Ngọc Sơn, nơi có sơn, có thủy, nơi con người hòa với tự n h iê n giùìứứa một v ù n g đô th ị s ầ n u ấ t . Dạc' (ìiem c h u n g vể plio ng c ả n h đéii ỉgọc Sơn đã đuợc t h ể h ệ n Iigay tro n g cáj) c á u đòi clản ỏ t a m quan: K * ã ÜJ - * A í i » Ä itt ít' í s E m L â m tỉiù đ à n g SƠÌI. n/ia t lộ tiệm n ììựp g i a i cân/i. T ầ m nnvờn Ịììiỏup, có. t h ừ t n i n g vò ìiạn p h o n g quatìị. (M en Mfc lần non. một cliíờng d á n d ả n ta vào c ả n h ử p , T ìm Iigiui hỏi cội, (roiif: cliõn lùiy vỏ hạii vẻ phong qiiaig). T h ậ t khó tó h ể KÌdi t h iệ u vể c à n h q u aii đ ền Ngọc Sơii m ột cácli súc tích il)f tlié néii cliúiig t.a cliỉ sử ching Iih ữ n g ti ci’ia ngòn ngữ h iện ia. Đọc nó ta tư ớ n g n liư đ a n g có Iigiíời clản t; cỉên nơi giai c à n h n a y tro n g niìiih bao n h i ê u c h iiy ẹ n xiía. N ào VI n ú i Độc Tôn, (nơi t ’Qg Thaj) Bút), n ào x ư a tliời T rịn li G ian g , 110 đ â y là cung K h á n h Tiụy... ròi với bao sự việc có tíiih c h ấ t "qíiôc )ién" cỉia n h ữ n g n ă ỉ i UU tlié kỳ XIX klii T liãiig L ong đổi tê n th à n i H à Nội, thủ đô đư dcỉặt ò Hue. tlianli Hà Nội bị liạ cấ p là th à n l c u a inọỉ; uììlì. V ẳ h Meu cliuyĨMi vào H u e lliì m âiih d á l đểii Ngọi S dn Iiay đang đ ứ ng 1 t r ụ sờ cùa iiluinK Iigười troiifí hội H ư ớ n g tliện những ngiíời ti’Og h a n g klioa y iap tlieo N ho học. P h ư ơ n g D in h Nguyễn Văn Siêi m ột Viiii tài c ủ a H à Nội đã gó|) cóng r ấ t Iđi siìa sang xâj’ d ự ng là kliiiòn viẽii c ù a d ẻ n Ngọc Sơ)i nay, vể CI b ả n mang d áng hìiili ủ a lẩn sửa c h ứ a ấy... "Sơn", "tluV "cluiyện người xưa" VÒII là n é t riên g cho cụii dii lịch Kiéni Hồ - Nọc Sơii. Plioiig cảnli nước non đã đẹp nliiíiu cầ n ])hài có Iihảii tócii iiịíUỜi. bời vi: Sưri bát tại cao. hửii tien tắc ¡anh. Thày bất tại tìiíii. /ìữn lonf¡ tăc linìì (Núi cliảiig vi cao, có tiên tiì nôi tiêng; niíớc klún vi .sâu, có rồng thì lióa linh - Lưu Vũ Tích ■ L ậu thất minh). D ó cíig là m ọt Iroiig n lu ín g k h ía cạnli tií tiíờng cia các bậc hiền triết 11) xưa: "Nhan g iả tìhạo sơn, trí g iả n h ạ o tìiủ y - Bậc nhân giả thì vui với cảnh núi noii, b'ặc trí giả thì vui vầy 'vớii :sóng Iiitớc". ĐềnNgọc Sơn còn thờ Trán Hưng Đạo để thể h iện nhiaáân tó uliân kiệt trong mối quan hệ với địa linh. Văn Miếu Hà Nội lại là nơi có cảnli quan kliác với đtỄHii !^Ngọc ^ìơn nhiều, mặc dù plúa táy nam ciia Văn Miếu ngày xưf:a cccớó hồ, nhưng là nơi thò Khổng Tử vá là nơi rèn giũa văii n ghiệp) chiQoo các Iilià Nho, clio nên, qua cập cáu đôi dẫn ờ ngoài nghi nién đãi I thấy (táy khác Ngọc Sơn nhiều lắm. Ỉ1 ĩ ĩ fẵ « ỉ Í# * æ BP ^ tii ^ P1 i ĩ A ffi Đạo nhược lộ n/tièn, đắc kỳ mòn nhi nhập Tìiánli tức thiên dã. bất. khả giai nhí thăng. (Đạo như cỉơờiig vậy ! Tìm clược cửa thì vào Tliáiih tức tròi cao! Không thang nào với aổi)), Cặp cáu đối dẫii ctặc khí vị Nho. Đạo ở đây là clạo Klliiổniiing, là con đường clio bất kỳ ai muôn vươn lên địa vị cao saniỊ'.. T71 Ivhi cử theo lối triij’ển thông khi xưa chì dựa vào các kinh đ i ể n (c-ủaii I Nho g;ia, ai nià n ắm ctược các k inh điển, biết cách học (tim điíỢc (cửíaaa) tlii s<ẽ biết điíỢc (tạo Nho và điều ấj' cũng có nghĩa là có t h ể tlhiainnm gia tỉlii cử,nêu thi đỗ, thì vinh thán, I)liì gia... Song th á n h (cliiỉi KvïKliô’ng T’li) làtrời cao, chảng thang nào vói đitợc, cliảng ai s à n h đũiíỢcco.c. Nói V'ể đạo Nlio, nói về tliánh Khổiig nlur tliê cũng chính l;à cc:ácH;hh nói b.ao quát (hiy n h ất cho Vãn Miêu. Cáng đi vào troiig di tích thì từng bức dại tự, tìtng C:ặ|)) Ciuuuii đòi ừ tiíiig địa cliểin lại đi sâu vào các chi tiết có liẽii quan cttêni lỊuccich sử V:ăn lióa cụ tliẻ và đều là Iihững biển hiện cho n h ữ n g t r iiy ề ỉiii ttltltliống V:ãii lióa quá khứ... Ngay củ dòng chữ thường thấy trê'ii U'iià của Iilúều nhà dãn ậz JC ^ (cáccc.c nóc M (càn: ngiij’êii, haa.nlilih.il, lợi. trin h - đíc c ủ a q u ẻ cà n là: đ ứ n g ctáii, h a n h thô n g , có lợi và chíih tritc, vửiiỊ tôt) c ũ n g m a n g d ấ u ấii v ă n h ó a q u á kliứ. Nói (ên v á n hóa, vãn từ Haii Nóin ờ các di tích lịch sư - văn lóii không tli! k h ô n g nói đến văn kliác tr ê n đá, trê n đồng, trc n gỗ... Hiu nh ư mọi liểm đểu có bia dá. Nơi nào có bia đá nliiểu có th ể lập thàili nhà bia ièiig (bi đình). Bia đá ờ từ n g nơi là n h ữ n g traiig ve lịch sứ cíia bàn (íãii di tícli, lịcli sử của đòi sóng cộng đồng và rộng hơn Ii'ta là từng nảiih nhò của CUÒII sử lớn vế lịch sử củ a cả đ ấ t nước và can tộc. Bia (á thưòiig kể về sự tícli, vé lý do d ự n g cliùa, di.tiig đểii, chuíí bia, vểcaili (luan (li tícli. Bia đá cũ n g được d ù n g để ghi tên các tliệii naiii. túiiiữ cỉã có lòiiịỊ còntí đức clio công cuộc tạo tu... N hùig d ieu n é u tr ẻ n k h ỏ n g nói nổi inột t ro n g m uô n ửc trệii lẩn giá l ị c ủ a các di sả n vãi\ hóa, v ă n từ H á n - Nòni ờ các c ụ n (li tích lịclisử - văii lióa pliục VII hoi.it clộiig (lu lịch. Cac (li sà n \ăn hóa Hai-Nóiii (Jiiả là u liữ n g tài liệu tliiè t thi.íc BÌúp dở cho n h i n g ngơòi làn công tác tỉiới tliiọu (lu l ị c h .N h ư n g imiòii liiểu (luợc 'ác giá trị l á n - N ò m tro n g các cli ticli cte pliục vụ cho lioạt ctộníỉcỉii Uch, Clmg ta p h ả i có n h ĩtu g cacli tiẽp cậ u đặc tliù. Có th ể nói (ló là cácầ iẽi) cạ n (li sàii Hiiii - N ò m ờ các di tích từ (íóc độ lịch sĩivà văn hoa D ươ ng n h iê n , vai trò n g ữ v ă n ỏ đ á y cũiig r ấ t (luan trọiií. bổi vì c;c giá trị lịch sử - văii lióa kia được cliuyểii tải v à có’ (ỉi)li bằiig cá plu íơ u g tiện ngò n ngiì - v á n tự. Nhi'tng bVíc dại tự. Iilitiig tấ m hoaih phi, Iiliững dõi cáu (tói, n h ữ n g đẻ từ, n h ữ n g bài iniili trên chiòng, n h ữ n g tấ n i bia ctá... d ể u là n h ữ n g s ả n ])hẩin Iigóntií. đều cb lin ing qu y l u ậ t Iigòn t ừ chi phôi. T ro n g m ột qiiỹ thòi poll có hạa.việc tiếị) xúc các ỉíiá ti'Ị v ă n hóa, v ã n từ Háii - N òm như qiL c h ủ tiọiiịí đón các quy t.ac n g ô n từ có tínli clìấ t h à n â m nhií tii) liiổii liẹ tlioiig n g ữ pliáỊ), cơ c ấ u vòn từ... th i d ư ờ ng Iilư ßji là q m u k h o át, viểii vóng. S o n g k h ỏ n g để cặ p đ ến các v ấ n đ( (ló thì sê Uióng tliè nói (tược cac pliiíơng th ứ c diễn đ ạ t c ủ a v ă n lióa Hán • lỏm ở các (li tích, v à lại, s i n h v iên c h u y ẻ n n g à n h dii lịch chưa đitợc cliuẩii bị vể cIhì Hán. clio nén. việc làin ch o nigiícòàiời học nhận ra được đặc thù ngỏii ngủ của các vãn bản Hán - Niòni llủàlà cần thiết, quan trọng tníớc n h ất vă phải đi từng bitớc một. Đó làu ỉ phài đi từ những kết hỢp từ ngữ đơn giản nhất. Hơn nữa, t r o n g klhiiiii dạy chữ Hán, chữ Nòm phải kết hợp với các tri thức vãn hóiOi quiái á khứ có tính chất tổng hợp đọng lại trong các di sản văn h ó a, v/ãă'ăii từ Hán - Nóm. Sau đó tiến hành dạy văn hóa. vãn tìt H á n -N ỏ in ii 11 triíc tiếp phục VII cho công tác du lịch. Những điều trên s è là nũlnhữ ng vấn để mấu chốt có tính chất phitơiig pháp luận cho xây (diíiijgj g giáo trình Háii-Nôm phục vụ du lịch. Kinh nghiệm dạy và học cluì Hán cổ và các v ă n bàni 1 cổ ờ Trung Quô'c, Việt Nam va cà ờ nhiều nước trên thé giới (lờ Plh.uhàp, ỏ Anh, ở Đức, ở Nga...) cho thấy rằng dạy theo clô'i, b ắ t đ:ắii tttiitừ các đơii vị nhỏ n hất (tự) luóii là lòi liọc cìược nhiều Iigifôi sử' dụninmg vá có hiệu quả hơn cà. Bàn thán nluìng ngirời sáng tạo r a Iiilu'íiiiaing giá trị văii hóa. văii từ Hán - Nôm ỏ các di tích lịch sử c ũ n g l à cíiiQcic sản phẩm của lối clạj' và học chĩí Han truyền thỏng. Dạy c h ít troiimmg SI.Í liêii liệ với các kết hợp tií có nghĩa để qua đó nià Iiliớ cllnũ. KÍCKliỏng phải ngẫu nliiên mà cuô'n Thiên T ự vân ra đòi từ đời Li.íơiií.gỊ g (thế kỷ VI), qviyển Taììi tự kinh ra đời tit thòi Tống cho đ è n ba.\yyiy giờ, nhiểii nơi vẫn còn sử dụng và chúiig (lược tái bàn với sò ’lượiiiiíỊng rất lớn. Những Iiguời đi học cliữ Hán klii xita bắt đầu tìí v i ệ c họỉocọc chit trong những kết hợp nhò (3 chữ. 4 chữ, 5 chữ rồi 7 ch ữ ), học' ■c kinh tniyện rồi làni cáu ctô'i, sau cló tiên tới làm các văn b à n llớn Ihh hơn... Do vặy, để ctọc các văn bàn Hán Nỏm ở các di tích phiic 'v ụ duiulu lịch tnrớc hết pliài biết một sỏ lượiig chrt Hán n h ất định cũiigĩ Iihiuiliu các Iiguyên tắc cấn tạo chữ Nỏin, Xuất phát từ nluìng đòi liỏ)i CÓ5 ) ó tính -hít ngón ngữ học và văn hóa của việc nghiên cứu cii s:ản IHHHán Vòm ờ các di tích phục vụ hoạt động du lịch, chúng tỏi t]i II điUiđita ra nột mô hinh kết cấu của giáo trình Háii-Nôm dành c h o dui I u lịch 'ồ 111 3 plián: - Pliần thử nliất: Chữ Hán, cliữ Nôm . - Pla i th ử hai: Han-Nóin d à n h cho clu lịch theo th è loại v án b ản - Plan t h ứ ba: Haii-N óni th eo |)h á n v ù n g du lịch. P h m t h ử n h ấ t : C hữ H á n. c h ữ N ò m gồm 32 bài nhỏ. Mỗi bà thưòiiggom 2 tiế t lêii lớị). Trói tlu tc tế, ])hẩii n ay Ếìỏm liai bộ p h ậ n : Bộ p h ậ n t h ứ n h ủ gồm cái Ig iiy ê n tắc liọc cliứ H á n inà h á u nliií giáo trìn li c h ữ Hái nào c ũ ĩg p liả i có nhií: chrt H á n . cách viêt c h ữ Haii. 6 Ị)liép cấ u tại chìĩ Hái -ri b â u , 214 bộ chữ H án. c h iè t tit - mẹo n h đ chít H an, viè clnì Hái inỷ tlu iạ t... Bộ p h ậ n t h ừ h a i là p liần Độc lìcin gồm n h ữ n i bài h occìữ H á n cụ thể, nịỉán tíỌii- thỏiig d ụ n g , mỗi bài tlu íò n g CI từ 20 đii 30 lán ch ữ x u ấ t hiện, đư ợr bò tn' tro n g 2 tiế t học. Cuỏ p h ầ n £>)( b ã n là 10 bai k hó a dài liơii, b a n g v á n xuôi th ư ờ n g đưỢi lấy tio ig c á c t ạ p t r u y ệ n cổ ticli Iilní; H a i B ù T r ư n g , T r u y ệ n h á n l chưng :aih, D á vọ n g p/iu. S ự tich T á y Hồ, M a i A n Tiêìii, Tỉiầi L ong E o .T /iả n Đ o n g Co... cỉể c h ủ yévi d à n h cho việc Iiliớ lại cln H án. Cui p h á ii n ày là Iih ữ n g n g u y ê n tắc c h í n h (lẽ cấ u tạo clii Nôm. P h iỉ t l i ử h a i : H á ti-N ón i p h ụ c vụ (III lịch theo thê loại văi bủn. D;yl¿i I)liần trự c tié)) |)hục vụ clio n liữ n g người làin công tá' (lu lịch (óiiy việc củ a họ k h i luiớiiịỊ (lản. k h a i tliác du lịch có liêi qu an tnt- tié p cìẻii m ột só t h ể loại v an b ả n H á n 'N ỏ m ở các clị: điểm hi\ cac cli tích lịcli sử - v ăn lióa ))liục vụ cUi lịch nliư: têi chữ H á i.ch ữ NỎIII củ a c:ic cli tich. h o à n h |)lii - đại tự. c ã u dò’i, th( clể tiì. \ái bia, m inli t i ẽ n cliuôiiịĩ, kliáỉih. Học đọc tên, n h ậ n clạiií têii, cắ lịiliĩa tê n cliữ H an, các hoáiili ])lii - đại tự, cãii đôi, văi bia sẽ li lội (lung cliủ yêu phục vụ cóng việc luíớiig (lan và nghiêi cứu dilịtli. Pluìii Iiày ịíỏni (5 bai cụ tliể. Bón bài cỉẩu (đọc tẻii chi Hán. clũN ỏ iu cac cli tích lỊcli sứ - vãn hóa, lioànli plii - (lại ụt, câi đôi, vil ha) đểu (lược xây (lựng tlieo mỏ liiiili. có ý n g h ĩa kliai quá đồng tliòi lại có minh họa cụ thể. Riêng liai bài cuỏì cùa I^híần mààỊà3' (đề từ ò các di tích và chĩì Hán. chữ NỎỈII trong tranh dãii giiaỉii), icclchúng tói cliì giới tliiệu bước đáu. Việc học các văii bàn Han-Nôni pihục' 'V vụ du lịch theo thể loại ở đáy còn kru ý clio người đọc vể cac rigiiyiên tíMcăc xảy (lựiig văn bàn cliữ Han, xét về mạt Iigỏii ngữ liọc trên cái i:iển tivii ri thức vãn hóa Hán-Nòni pliục vụ clio (lu lịch. Học chữ Hán ờ đây lá liọc têu các di tích lịcli sử v à V'ăn Ihh hóa vì cliúiig là nliũng két liợp đơn tíiàii Iilúú... chù yẻii lá lk(ẻt hioỢiỢp ba, chừ... iná lại có ý nghía sãu xa (bới vi việc cliọii tèn đáui 'CÓ i))Ui)hải làị dơn giàn, người xiía dã lốiití v;u) trong (tó bao Iiliieii uriớic vọỉíiụ n g vil chờ inoiig...). Hơn nữa việc học tẽn các cli tícli lịch sử - v ã n llih hóa sa lù clip người làm CÕIIỈĨ tác (hi lịch làm quen vơi các v á n clể đtịịítịa lý J vãii hóa Iiliâii văn. biết (litợc (1|;1 ctiểin các chùn, (lếu, (đ iiih,,. , níiéiiị mạo... Tất Iihiéii, Iroiig khiiòn khỏ một bài học về tẽia các (d:lidi tícli lỊcli sử - văii hóa, khòug t.liể hy vọng siới tliiệii được quai nhiiẽểiểu caũ di tích, song, Iilut thé cũng là si,f bát đầu cho cònpt t á c (du llịlịilịch tì^ góc độ vãii hóa, văii từ Hán - Nỏm. Bước tiẽp tlieo sẽ là (lọc các bvtc đại tỊt ờ cac di tic lu. Đ ạ ú i ii tvt lí| vấn dể rất pliức tạp bởi vi klii soạii các đại tit n á y ingitcờờtời xud thường lấy cliử ngliĩa tủ các sácli vờ, Thật kliôiig clễ idlàngỉ ’ g gì cl^ liieii ngay ý nghía của các tấm clại tự, soiig về mặt ngóiin ngiYt í ữ - vai! tự. (lây là những kết liợp văn tự litrtng ctôì Iigán (2 chũt., 3 IC chữ, -ị chữ lá chù yêu). Do vặy, dọc dại lự cũng là bước logic Itiiêíp ssaaìau cúá viẹc học chữ Hán ờ cúc (li ticli. Trong các cli tích lỊcli sử - vãn hóa thường có câ\i 'đlòi. >> Xét vi mặt, Iigòii ngữ - ván tự, cãii đòi lioàn clùnli hơn, cliii Ili'ơin, (đđ đầy (lí hơn về cú I)liá)) và văn bân. Do vậy, bước tiẽ]) theo (!(>(■ (tlíiỊÌ tniụtví sè li (tọc cáu (lôi. 1(1 ở cá: li tích, bia ký, Iiiinli ván... là các văn bản có độ dài hơn cà. Đó cũng là inục tiêu quaii trọn g c ủ a việc đọc H áii-N òm ờ các di tích. Do Tậy. tiép theo câu đòi sẽ là học đén các văn bia, đèn các bài minh... Sií ỉhiết k ế có t í n h c liấ t Iih ậ p để t r ê n đ ã y ciia m ột k h ó a trình H i i - N ỏ m cho d u lịch, tlieo c h ú n g tôi, sẽ đ á p ứ n g đựơc h a i y ê u c i u . Y ê u c ẩ u t h ứ n h ấ t có t í n h c h ấ t sU p h ạ m v à t r u y ề n thốag c i í v iệc học cliữ H áii di t ừ n h ữ n g k ẻ t hợp n g ô n n g ữ văn tự c (ác c ấ p độ n h ỏ clếi) các k ế t hợi) ở các c ấ p độ lớn hơn. Song, Cíi q u a n t r ọ n g liơn là ò' chỗ Iigiíời học c h ữ H á n tr o n g phạin VJ i h o á trìiili n à y s ẽ l à m q u eii với cá c di tícli lịch SỈI vãn hóa lỉộ t c á c h t r ự c tiê]). Hệ Ihúig v ă n từ c h ữ H á n clirt N ôin ở t ừ n g địa đ iể m và tro n g tổiif t h é c ic địa đ iể m lịcli s ử - v ã n h ó a p h ụ c v ụ cho lioạt động du lịch, nói d iu iiß có t ín h c h ấ t p h ạ m trù . Đ iểu n à y t h ể h iện ỏ chỗ: Vó’ii ch\ì Igliĩa ờ các ơ in h , (lù ít d ù nliiéu, pliải kliác với c h ù a , ờ chùa ít ilúểu c ũ n g k h a c với núếic... Ngay cả Iiluìng nrti có sự tổng hỢp tr o n g thờ (c h ả n g h ạ n ò Iihíiig d u a tiểii P h ậ t , liạu M ẫ u h a y h ậ u T h á n h ) n h ư n g từ n g chỗ th ờ n h it tlé c ũ n g có n h ữ n g Iigỏii n g ữ đặc t n í n g . Nói đ ến P h ậ t hay d ù ig n lữ ig chữ: t,/iiẻn m ó n . cãnỉi. P h ậ t, sắc. k h ó n g . t ừ bi. tìií xả. vô iườní, láy tìiièn, g iá c ngộ... Nói đến nơi thờ M ail th ì h a y có n h ỉ n g íỉỉỉ Iiliit tièn cả n h, B o n g L ai, M ầ u đ ứ c. K h ô n đức, clìung, dục... Nói (lén các đ ển tliờ các n liá n v ặ t lịch sử "sinh ui lương tướng t í li tììẫn " th ì tln íừ n g có Iih ữ n g cliữ nlií/'; a n h lin h , hiển thánh, lỏi lin h . ÌIỘ quốc, t i d â n ... Đ iểu ấy cho pliép ta. ở n h ữ n g mức độ :lo p hép, liên tưởng đèn các p h ạ m t r ù nííỏn n g ữ - v ă n tií ỏ tìíDg địi (iểin. (P liạ n i t r ù n g ó n tigữ - v ăn tií ờ ctãy clKỢc h iể u tlieo p h i m ti ù v o i i từ), Việc n a m vỏn từ tlieo c h ủ để cliủa. đ ìn h , q u á n 11