Nội dung

®¹i häc huÕ trung t©m ®µo t¹o tõ xa gs.ts. ®ç h÷u ch©u Gi¶n yÕu vÒ tõ vùng vµ ng÷ nghÜa tiÕng viÖt (t¸i b¶n lÇn thø t­ ) Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc HuÕ- 2012 Më ®Çu Kh¸i qu¸t vÒ tõ vùng häc I - §Þnh nghÜa Ng«n ng÷ víi t­ c¸ch lµ mét hÖ thèng c¸c ®¬n vÞ ch­a ®i vµo ho¹t ®éng giao tiÕp, gåm ba bé phËn lín: ng÷ ©m, tõ vùng, ng÷ ph¸p. Tõ vùng häc lµ mét chuyªn ngµnh ng«n ng÷ häc cã nhiÖm vô nghiªn cøu tõ vùng cña ng«n ng÷. Tõ vùng lµ tËp hîp c¸c tõ vµ c¸c ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng víi tõ. Tõ vùng häc ®¹i c­¬ng lµ mét trong nh÷ng chuyªn ngµnh cña Ng«n ng÷ häc ®¹i c­¬ng, cã nhiÖm vô x©y dùng nh÷ng lÝ thuyÕt, nh÷ng kh¸i niÖm kh¸i qu¸t, c¬ b¶n vµ nh÷ng ph­¬ng ph¸p chØ ®¹o viÖc nghiªn cøu tõ vùng cña c¸c ng«n ng÷ cô thÓ. Tõ vùng häc cô thÓ lµ tõ vùng häc cã nhiÖm vô nghiªn cøu tõ vùng cña tõng ng«n ng÷ cô thÓ. Gi¸o tr×nh nµy lµ gi¸o tr×nh tõ vùng häc cô thÓ, cã ®èi t­îng nghiªn cøu lµ tõ vùng cña tiÕng ViÖt. Nã lµ mét bé phËn cña ViÖt ng÷ häc. Tõ vùng cña mét ng«n ng÷ cã thÓ ®­îc nghiªn cøu trong sù h×nh thµnh, biÕn ®æi c¶ vÒ h×nh thøc ng÷ ©m, c¶ vÒ néi dung ý nghÜa trong lÞch sö. VÝ dô, tõ no trong tiÕng ViÖt hiÖn nay ®­îc dïng ®Ó chØ c¶m gi¸c cña d¹ dµy khi ®· chøa ®ñ l­îng thùc phÈm, nh­ng vµo thÕ kØ XVII nã ®­îc dïng víi nghÜa réng r·i h¬n, chØ sù ®Çy ®ñ, trän vÑn: Gåm no v¨n vò mäi tµi (Thiªn Nam ng÷ lôc) §ã lµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña tõ vùng häc lÞch sö. Tõ vùng häc miªu t¶, cßn gäi lµ tõ vùng häc ®ång ®¹i, cã nhiÖm vô nghiªn cøu tõ vùng cña mét ng«n ng÷ trong tr¹ng th¸i hiÖn nay cña nã, t¹m thêi kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®æi trong lÞch 3 sö. Gi¸o tr×nh nµy lµ gi¸o tr×nh tõ vùng häc miªu t¶ vÒ tiÕng ViÖt. Nh÷ng bé phËn cô thÓ th­êng ®­îc gi¶i quyÕt trong tõ vùng häc miªu t¶ lµ: 1. X¸c ®Þnh c¸i ®¬n vÞ gäi lµ tõ cña ng«n ng÷ ®ang nghiªn cøu lµ g×, nh­ thÕ nµo, chóng ®­îc cÊu t¹o ra sao. 2. NghÜa cña tõ lµ g×. 3. C¸c bé phËn hîp thµnh tõ vùng cña mét ng«n ng÷ lµ g×, quan hÖ gi÷a c¸c tõ vµ c¸c ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng víi tõ trong tõng bé phËn ®ã ra sao. 4. C¸c tõ ®· ho¹t ®éng nh­ thÕ nµo ®Ó t¹o nªn c¸c c©u vµ c¸c ng«n b¶n trong giao tiÕp. Nh÷ng bé phËn trªn ®©y sÏ ®­îc cô thÓ ho¸ khi chóng ta ®i s©u vµo tõ vùng häc miªu t¶ tiÕng ViÖt. Ii - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Chóng ta vËn dông ph­¬ng ph¸p hÖ thèng ®éng (cßn cã thÓ gäi lµ ph­¬ng ph¸p hÖ thèng - chøc n¨ng) ®Ó nghiªn cøu tõ vùng. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th×: 1. Chóng ta quan niÖm r»ng tõ vùng cña mét ng«n ng÷ kh«ng ph¶i lµ sù tËp hîp ngÉu nhiªn c¸c tõ vµ c¸c ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng víi tõ gièng nh­ mét ®èng g¹ch hay mét ®èng c¸t, gi÷a chóng kh«ng cã quan hÖ g×. Tõ vùng cña mét ng«n ng÷ lµ mét hÖ thèng cã tæ chøc, gi÷a c¸c ®¬n vÞ hîp thµnh (tøc c¸c tõ vµ c¸c ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng víi tõ) cã nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh. Do ®ã, ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc ®Æc tÝnh cña mét ®¬n vÞ nµo ®Êy ph¶i t×m ra nh÷ng quan hÖ gi÷a ®¬n vÞ ®ã víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c, ®Æc ®iÓm ®Ých thùc cña mét ®¬n vÞ chØ ®­îc ph¸t hiÖn ra khi chóng ta ®èi lËp nã víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c trong tõ vùng. VÝ dô, ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc nghÜa vµ ph¹m vi sö dông cña mét tõ ®¬n gi¶n nh­ lµ tõ lóa, chóng ta ph¶i ®èi lËp nã víi c¸c tõ nh­ thãc, g¹o, c¬m, trÊu, ng«, khoai, ®ç, kª,... §ã lµ nh÷ng tõ mµ sau nµy chóng ta sÏ biÕt lµ nh÷ng tõ cïng n»m trong mét quan hÖ däc, mét tr­êng tõ vùng ng÷ nghÜa. L¹i ph¶i ®Æt nã trong quan hÖ ngang nh­ trång lóa, cÊy lóa, gÆt 4 lóa, h¹t lóa, ®æ lóa vµo bå,... (trong khi ®ã kh«ng cã quan hÖ ngang nh­ trång thãc, cÊy thãc, gÆt thãc),... 2. Tõ vùng lµ mét hÖ thèng cùc lín cña ng«n ng÷. Nã gåm hµng chôc v¹n, cã khi cßn nhiÒu h¬n n÷a c¸c ®¬n vÞ tõ vùng gåm rÊt nhiÒu hÖ thèng nhá h¬n, c¸c hÖ thèng nµy l¹i chia thµnh nh÷ng hÖ thèng nhá h¬n n÷a. V× vËy, khi nghiªn cøu mét ®¬n vÞ tõ vùng nµo ®ã, ph¶i ®Æt nã trong hÖ thèng con cña nã. Vµ quan hÖ trong hÖ thèng tõ vùng tr­íc hÕt lµ quan hÖ gi÷a c¸c hÖ thèng con víi nhau. 3. TÝnh hÖ thèng cña tõ vùng kh«ng chØ thÓ hiÖn trong quan hÖ gi÷a c¸c tõ víi c¸c tõ trong hÖ thèng con mµ cßn thÒ hiÖn trong néi bé mét tõ. Nghiªn cøu tõ vùng theo quan ®iÓm hÖ thèng cßn ph¶i ph¸t hiÖn ra tÝnh hÖ thèng bªn trong mét tõ, trong néi bé tõ. 4. Gi÷a c¸c hÖ thèng con trong lßng tõ vùng cã sù giao chÐo nhau. Cã nh÷ng ®¬n vÞ tõ vùng võa thuéc hÖ thèng con nµy, võa thuéc hÖ thèng con kia. Trë l¹i vÝ dô vÒ tõ lóa  tõ nµy võa thuéc hÖ thèng con chØ c¸c lo¹i h¹t, võa thuéc hÖ thèng con chØ c¸c lo¹i c©y. Tr¸i l¹i, tõ thãc chØ n»m trong hÖ thèng con chØ c¸c lo¹i "h¹t", mµ kh«ng n»m trong hÖ thèng con chØ c¸c lo¹i "c©y" (kh«ng nãi, vÝ dô "trång thãc ngoµi ruéng", "thî gÆt thãc"). Nh­ thÕ, hÖ thèng tõ vùng (vµ hÖ thèng nãi chung) lµ mét hÖ thèng më, mçi hÖ thèng gåm mét nhãm ®¬n vÞ thuéc trung t©m vµ nh÷ng ®¬n vÞ n»m trong vïng ngo¹i vi, nghÜa lµ nh÷ng ®¬n vÞ võa thuéc hÖ thèng nµy võa thuéc hÖ thèng kia. Trong vÝ dô võa dÉn th× tõ thãc thuéc nhãm tõ trung t©m cña hÖ thèng chØ c¸c lo¹i h¹t, cßn tõ lóa ë vïng ngo¹i vi. 5. HÖ thèng kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× khÐp kÝn, cè ®Þnh, cøng nh¾c. Tr¸i l¹i, nã lµ c¸i g× ®ã lu«n lu«n vËn ®éng, cã sù chuyÓn ho¸ th­êng xuyªn gi÷a c¸c ®¬n vÞ tõ hÖ thèng nµy sang hÖ thèng kia trong khi nã vÉn thuéc hÖ thèng cò cña nã. VÝ dô, tõ ®iÖn. Tho¹t ®Çu tõ nµy ra ®êi chØ mét d¹ng n¨ng l­îng míi ë ViÖt 5 Nam, ho¹t ®éng trong tõ lo¹i danh tõ. ThÕ råi, nã ®­îc dïng víi nghÜa "mét v¨n b¶n ®­îc göi b»ng ®iÖn" (mét bøc ®iÖn). Nh­ thÕ nã ®· chuyÓn tõ tr­êng "d¹ng n¨ng l­îng" sang tr­êng chØ c¸c th«ng ®iÖp, c¸c v¨n b¶n ®­îc göi ®i (cïng tr­êng víi tõ th­, th«ng ®iÖp, c«ng v¨n,...). HiÖn nay, ngoµi nghÜa danh tõ, nã ®· ®­îc dïng víi nghÜa ®éng tõ nh­ trong c©u "Cã g× anh ®iÖn ngay cho t«i.". Quan niÖm hÖ thèng ®éng nãi mét c¸ch s¬ l­îc lµ nh­ vËy. VËn dông quan niÖm nµy vµo viÖc nghiªn cøu tõ vùng, chóng ta tr­íc hÕt chó ý ®Õn c¸c vËn ®éng, c¸c c¬ chÕ, c¸c chøc n¨ng chi phèi sù ho¹t ®éng, sù chuyÓn ho¸ cña c¸c ®¬n vÞ tõ vùng. Nh÷ng hiÖn t­îng, sù kiÖn cô thÓ kh«ng quan träng b»ng c¸c c¬ chÕ, c¸c vËn ®éng vµ c¸c chøc n¨ng ®»ng sau chóng. TiÕng ViÖt lµ mét ng«n ng÷ ®¬n lËp, c¸c tõ kh«ng biÕn ®æi h×nh th¸i, cho nªn vai trß cña tõ vùng rÊt quan träng trong viÖc t¹o ra vµ hiÓu, lÜnh héi ý nghÜa cña c¸c ng«n b¶n trong giao tiÕp. NÕu nh­ trong tÊt c¶ c¸c ng«n ng÷ trªn thÕ giíi hiÖn nay, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· kh¼ng ®Þnh vai trß quyÕt ®Þnh cña ng÷ nghÜa trong viÖc miªu t¶, gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng ng«n ng÷ th× trong tiÕng ViÖt, vai trß cña ng÷ nghÜa cßn quan träng h¬n nhiÒu. Mµ ng÷ nghÜa g¾n liÒn víi tõ vùng, mÆc dÇu kh«ng chØ cã vÊn ®Ò nghÜa cña tõ (hiÖn nay cßn cã vÊn ®Ò nghÜa cña c©u, nghÜa cña ph¸t ng«n, nghÜa cña c¸c hµnh vi ng«n ng÷, nghÜa cña v¨n b¶n,...). ChÝnh v× vËy, cã thÓ nãi, n¾m ®­îc tõ vùng cña tiÕng ViÖt lµ n¾m ®­îc gÇn nh­ toµn bé tiÕng ViÖt. Nãi kh¸c ®i, tõ vùng häc tiÕng ViÖt ph¶i lµ mét bé phËn c¬ b¶n hîp thµnh tri thøc vÒ tiÕng ViÖt cña thÇy gi¸o, c« gi¸o vµ cña ng­êi ViÖt Nam nãi chung. C©u hái h­íng dÉn häc tËp 1. ThÕ nµo lµ tõ vùng häc ? C¸c bé phËn th­êng ®­îc nãi ®Õn trong tõ vùng häc lµ g× ? 6 2. ThÕ nµo lµ ph­¬ng ph¸p hÖ thèng ? ThÕ nµo lµ quan hÖ ®ång nhÊt, ®èi lËp, quan hÖ ngang vµ quan hÖ däc trong tõ vùng ? C¸ch vËn dông c¸c quan hÖ ®ã ®Ó nghiªn cøu tõ vùng tiÕng ViÖt nh­ thÕ nµo ? H·y thö vËn dông ph­¬ng ph¸p hÖ thèng ®Ó t×m hiÓu nghÜa cña tõ bèi rèi. 3. Trong tiÕng ViÖt, vÞ trÝ cña nh÷ng hiÓu biÕt vÒ tõ vùng nh­ thÕ nµo ? V× sao cuèn s¸ch nµy l¹i cã tiªu ®Ò lµ Gi¶n yÕu vÒ tõ vùng - ng÷ nghÜa tiÕng ViÖt ? Ch­¬ng I Tõ vµ ng÷ cè ®Þnh Nh­ ®· nãi, tõ vùng lµ tËp hîp, nãi cho ®óng h¬n lµ hÖ thèng mµ c¸c ®¬n vÞ hîp thµnh lµ tõ vµ ng÷ cè ®Þnh, tøc lµ c¸c ®¬n vÞ t­¬ng ®­¬ng víi tõ. Ch­¬ng nµy cã nhiÖm vô x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ tõ, thÕ nµo lµ ®¬n vÞ tõ vùng. I - Tõ lµ g× ? 1. Kh¸i niÖm H·y t­ëng t­îng mét gia ®×nh cã ba ng­êi con, ng­êi thø nhÊt lµ trai, thø hai lµ g¸i, thø ba còng lµ g¸i. Mçi khi cÇn gäi ®Õn mét trong ba ng­êi con ®ã, bè mÑ kh«ng thÓ nãi ®¹i lo¹i nh­: "§øa con trai thø nhÊt (hoÆc ®øa con g¸i thø hai, ®øa con g¸i thø ba cña bè mÑ) l¹i ®©y !"mµ ph¶i gäi, vÝ dô nh­: "Th¾ng ¬i (hoÆc Lan ¬i, Thanh ¬i) l¹i ®©y !". VÝ dô nµy cho thÊy:  Nh÷ng ng­êi con ®· trë thµnh quen thuéc, trong ®êi sèng, trong gia ®×nh hä lu«n lu«n ®­îc nh¾c ®Õn, nãi c¸ch kh¸c, trong sinh ho¹t vµ trong ý thøc cña bè mÑ hä ®· thµnh nh÷ng vËt cè ®Þnh, thµnh nh÷ng ®¬n vÞ cña nhËn thøc vµ cña viÖc sö dông tiÕng ViÖt.  Nh÷ng c¸ch gäi "®øa con trai thø nhÊt",... kh«ng tiÖn dông, g©y trë ng¹i rÊt lín cho bè mÑ khi cÇn nh¾c ®Õn, khi cÇn 7 nãi mét ®iÒu g× vÒ con hoÆc nãi víi con. Bè mÑ ph¶i ®Æt cho mçi ng­êi mét tªn, ng¾n gän, cè ®Þnh. Mçi tªn ®· trë thµnh vËt ®¹i diÖn cho mçi ng­êi con cña hä. Tõ vÝ dô nµy, cã thÓ suy réng ra r»ng, x· héi ViÖt Nam tõ x­a ®Õn nay cã v« vµn nh÷ng sù vËt, nh÷ng con ng­êi, nh÷ng ho¹t ®éng, nh÷ng t×nh c¶m, nh÷ng tr¹ng th¸i ®· trë nªn cè ®Þnh (kh«ng ph¶i ®èi víi chØ mét ng­êi mµ ®èi víi c¶ mét thÕ hÖ, vµ kh«ng chØ ®èi víi mét thÕ hÖ mµ ®èi víi tÊt c¶ c¸c thÕ hÖ con ng­êi ViÖt Nam). Chóng ®· trë thµnh nh÷ng ®¬n vÞ tinh thÇn ®­îc nhËn thøc vµ ®­îc sö dông trong giao tiÕp, trong t­ duy. Mçi sù vËt, mçi ng­êi nh­ vËy cÇn cã tªn gäi ng¾n gän, cè ®Þnh, chung cho mäi thµnh viªn cña x· héi ViÖt Nam. Cã ®iÒu, nÕu nh­ trong gia ®×nh nä, vËt ®­îc gäi tªn lµ tõng c¸ thÓ riªng rÏ th× trong ng«n ng÷ chóng lµ c¶ mét lo¹i,... Nh÷ng tªn gäi nh­ vËy trong ng«n ng÷ lµ mét tõ. §ã lµ c¸c tõ nh­ : ng­êi, thî,... c¸, gµ,... ®i, lµm,... ®Ñp, xÊu, trßn, mÐo,... vui, buån, yªn tÜnh,... B­íc ®Çu cã thÓ nãi, ®èi víi tiÕng ViÖt, tõ lµ nh÷ng h×nh thøc ng÷ ©m t­¬ng ®èi ng¾n gän, cè ®Þnh, s½n cã, b¾t buéc ®èi víi mäi thµnh viªn trong x· héi biÓu thÞ nh÷ng néi dung tinh thÇn ®­îc xem lµ ®¬n vÞ nhËn thøc vµ giao tiÕp còng cã tÝnh chÊt s½n cã, cè ®Þnh (trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh) b¾t buéc. Tõ lµ nh÷ng ®¬n vÞ nhá nhÊt ®­îc dïng ®Ó t¹o nªn c¸c c©u, c¸c ph¸t ng«n cô thÓ mang ý nghÜa cô thÓ. 2. Chøc n¨ng giao tiÕp vµ tõ §¹i bé phËn c¸c tõ cña tiÕng ViÖt cã chøc n¨ng gäi tªn, cßn gäi lµ chøc n¨ng ®Þnh danh. Nh­ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c tõ ®Òu cã chøc n¨ng ®Þnh danh. VÝ dô trong c¸c c©u nãi sau ®©y :  T«i ®i Hµ Néi ®©y. Anh kh«ng ®i µ ?  Mét häc sinh kh«ng chØ th«ng minh mµ cßn ch¨m chØ th× ch¾c ch¾n sÏ tèt nghiÖp xuÊt s¾c. C¸c tõ ®©y; kh«ng...µ ?; kh«ng chØ ... mµ cßn; th×,... kh«ng t­¬ng øng víi bÊt k× mét sù vËt, mét hiÖn t­îng nµo. Chóng kh«ng ph¶i lµ c¸c tªn gäi cña sù vËt, hiÖn t­îng. Chóng kh«ng cã chøc n¨ng ®Þnh 8 danh mÆc dÇu chóng vÉn cã nghÜa. Chóng hoÆc ®­îc dïng ®Ó b¸o cho ta biÕt ng­êi nãi dïng c©u nãi theo c¸ch nµo (theo hµnh vi ng«n ng÷ nµo), nh­ tõ ®©y ®­îc dïng khi ng­êi nãi muèn l­u ý ng­êi nghe ®Õn lêi nãi vµ viÖc lµm s¾p diÔn ra cña anh ta; Kh«ng...µ? ®­îc dïng ®Ó hái vÒ ý kiÕn, th¸i ®é cña ng­êi nghe vÒ mét hiÖn t­îng, sù kiÖn nµo ®Êy; tõ ch¾c ch¾n dïng ®Ó kh¼ng ®Þnh; tõ kh«ng chØ...mµ cßn, th×,... ®­îc dïng ®Ó liªn kÕt c¸c c©u nhá víi nhau. V× vËy, ®Ó cho kh¸i qu¸t, chóng ta cã thÓ ®Þnh nghÜa tõ cña tiÕng ViÖt nh­ sau: Tõ lµ nh÷ng h×nh thøc ng÷ ©m nhá nhÊt, cè ®Þnh, s½n cã, b¾t buéc biÓu thÞ nh÷ng sù vËt, hiÖn t­îng ®· trë thµnh nh÷ng ®¬n vÞ nhËn thøc vµ giao tiÕp ®èi víi ng­êi ViÖt Nam hoÆc lµ dÊu hiÖu chØ dÉn c¸ch dïng lêi nãi vµ c¸c quan hÖ gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn t­îng,... ®­îc nãi ®Õn trong c©u. Tõ lµ ®¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt dïng ®Ó t¹o ra vµ ®Ó hiÓu ý nghÜa cña c©u. §¹i bé phËn c¸c tõ tiÕng ViÖt cã chøc n¨ng ®Þnh danh. Mét bé phËn nhá kh«ng cã chøc n¨ng nµy nh­ng rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra c¸c c©u cô thÓ, kh«ng cã chóng chóng ta sÏ kh«ng t¹o ra vµ hiÓu ®óng ý nghÜa cña c©u cô thÓ. ChØ riªng nh÷ng tõ ®Þnh danh kh«ng thÓ t¹o ra ®­îc nh÷ng c©u nãi thùc cã trong giao tiÕp. II  Ng÷ cè ®Þnh lµ g× ? §ã lµ nh÷ng tæ hîp c¸c tõ cè ®Þnh vÒ mÆt c¸c tõ cô thÓ t¹o nªn chóng, cè ®Þnh vÒ mÆt kÕt cÊu có ph¸p, cè ®Þnh vÒ nghÜa vµ còng cã tÝnh chÊt s½n cã nh­ tõ. V× vËy chóng lµ nh÷ng ®¬n vÞ t¹o c©u nh­ tõ. §ã lµ c¸c ®¬n vÞ nh­ : mÆt tr¸i xoan v¶i th­a che m¾t th¸nh dÇu d·i giã s­¬ng hµng thÞt nguýt hµng c¸ dai nh­ ®Øa mÑ trßn con vu«ng vông chÌo khÐo chèng chuét ch¹y cïng sµo vông móa chª ®Êt lÖch hßn ®Êt nÐm ®i, hßn ch× nÐm l¹i Tuy nhiªn, v× lµ nh÷ng ®¬n vÞ lín h¬n tõ cho nªn viÖc sö dông chóng ®Ó t¹o c©u ph¶i theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, kh«ng gän nh­ sö dông tõ. Ng÷ cè ®Þnh lµ nh÷ng ®¬n vÞ t­¬ng 9 ®­¬ng víi tõ vµ cïng víi tõ lµm thµnh tõ vùng cña mét ng«n ng÷, cña tiÕng ViÖt. III  CÊu t¹o tõ CÊu t¹o tõ cã nhiÖm vô nghiªn cøu c¸c ph­¬ng thøc cÊu t¹o nªn tõ vµ ph©n lo¹i c¸c tõ xÐt vÒ mÆt h×nh thøc cÊu t¹o vµ vÒ ý nghÜa cã quan hÖ víi ph­¬ng thøc t¹o nªn c¸c lo¹i tõ ®ã. 1. §¬n vÞ cÊu t¹o tõ 1.1. §¬n vÞ cÊu t¹o tõ lµ g×? §¬n vÞ cÊu t¹o tõ lµ nh÷ng yÕu tè nhá nhÊt trùc tiÕp kÕt hîp víi nhau t¹o nªn c¸c tõ. CÇn chó ý ®Õn tÝnh chÊt "trùc tiÕp". LÊy vÝ dô, xÐt vÒ mÆt ng÷ ©m tõ nhµ lµ do ©m vÞ phô ©m / nh/ kÕt hîp víi ©m vÞ nguyªn ©m / a/ cïng víi thanh ®iÖu huyÒn t¹o nªn. C¸c ©m vÞ nµy kh«ng trùc tiÕp t¹o nªn tõ. §¬n vÞ trùc tiÕp t¹o nªn tõ lµ c¶ ©m tiÕt / nhµ/. Còng nh­ vËy, tõ / mÆc c¶/ do c¸c ©m vÞ / m/, / ¨/, / k/, / k,/, / a/ t¹o nªn nh­ng trùc tiÕp t¹o nªn nã lµ hai ®¬n vÞ / mÆc/ vµ / c¶/. Nãi nh­ vËy cã nghÜa lµ muèn trùc tiÕp t¹o nªn tõ, ngoµi tÝnh chÊt nhá nhÊt, c¸c ®¬n vÞ t¹o nªn tõ cßn ph¶i cã thªm tÝnh chÊt kh¸c, cã gi¸ trÞ quyÕt ®Þnh h¬n so víi tÝnh nhá nhÊt vÒ mÆt ng÷ ©m. HiÖn nay, vÒ ®¬n vÞ t¹o tõ tiÕng ViÖt, ®¹i thÓ cã hai quan niÖm kh¸c nhau, thø nhÊt cho ®¬n vÞ t¹o tõ lµ "tiÕng", vµ tiÕng ®­îc ®ång nhÊt víi ©m tiÕt. Theo c¸ch hiÓu nµy th× gÇn 2 v¹n ©m tiÕt mµ hÖ thèng ng÷ ©m tiÕng ViÖt cã thÓ t¹o nªn ®Òu lµ tiÕng, tøc ®Òu lµ ®¬n vÞ t¹o tõ. Thùc tÕ kh«ng ph¶i nh­ vËy. Cho ®Õn nay chØ kho¶ng h¬n 6000 ©m tiÕt cña tiÕng ViÖt cã mÆt trong c¸c tõ thùc cã cña tiÕng ViÖt. GÇn 14000 ©m tiÕt cßn l¹i hÇu nh­ kh«ng xuÊt hiÖn trong tõ tiÕng ViÖt, kÓ c¶ trong c¸c tõ vay m­în tiÕng n­íc ngoµi. V¶ ch¨ng, hiÖn nay tiÕng ViÖt kh«ng bao giê kÕt hîp c¸c ©m tiÕt bÊt k× víi nhau ®Ó biÓu thÞ nh÷ng sù vËt hiÖn t­îng míi trong ®êi sèng ViÖt Nam. NÕu kh«ng t¹o ®­îc tõ theo kiÓu ViÖt Nam th× tiÕng ViÖt thµ ®i m­în, vÝ dô m­în tõ ¨ng ten, chø kh«ng kÕt hîp c¸c ©m tiÕt theo kiÓu nh­ khoÌ xiÖt ®Ó chØ c¸i "¨ng ten". Nh­ vËy cã nghÜa lµ ©m tiÕt hay tæ hîp ©m tiÕt tiÕng ViÖt muèn ®ãng vai trß ®¬n vÞ cÊu 10 t¹o tõ ph¶i cã thªm ®iÒu kiÖn nµo ®Êy n÷a quan träng h¬n lµ ®iÒu kiÖn ng÷ ©m lµ ©m tiÕt (tiÕng). Quan niÖm thø hai kh«ng lÊy ®iÒu kiÖn lµ ©m tiÕt lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh, mµ ®­a ra ®iÒu kiÖn vÒ nghÜa. §¬n vÞ cÊu t¹o tõ lµ h×nh thøc ng÷ ©m nhá nhÊt, cã nghÜa. Nh­ng, v× kh«ng ph©n biÖt c¸c ®¬n vÞ t¹o tõ nguyªn cÊp víi nh÷ng ®¬n vÞ ®­îc s¶n sinh ra theo c¸c ph­¬ng thøc t¹o tõ nªn gÆp nh÷ng tr­êng hîp ©m tiÕt mÊt nghÜa nh­ h©u, hÊu,... vµ c¸c yÕu tè l¸y nh­ gµng trong gän gµng, hæn trong hæn hÓn th× lóng tóng vµ biÕn ®æi tiªu chuÈn ý nghÜa cña c¸c ®¬n vÞ t¹o tõ thµnh tiªu chÝ cã gi¸ trÞ khu biÖt ý nghÜa. Nh­ vËy, theo quan ®iÓm nµy yÕu tè cÊu t¹o tõ cña tiÕng ViÖt lµ nh÷ng h×nh thøc ng÷ ©m cã ý nghÜa (nh­ xe, ®¹p trong tõ xe ®¹p) hay cã gi¸ trÞ khu biÖt ý nghÜa( nh­ hÊu, h©u trong d­a hÊu, diÒu h©u hay gµng, hæn trong gän gµng, hæn hÓn) nhá nhÊt. V× diÒu kh¸c víi diÒu h©u, d­a gang kh¸c víi d­a hÊu ; v× gän kh¸c víi gän gµng, hÒn hÓn, hµo hÓn kh¸c víi hæn hÓn nªn h©u, hÊu, gµng, hæn míi cã gi¸ trÞ khu biÖt ý nghÜa. 1.2. Gi¸o tr×nh nµy chÊp nhËn quan ®iÓm vÒ yÕu tè cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt sau ®©y:  YÕu tè cÊu t¹o tõ ®­îc gäi lµ tõ tè.  Cã hai lo¹i tõ tè chÝnh, tõ tè c¬ së, cßn gäi lµ tõ tè nguyªn cÊp vµ tõ tè thø sinh lµ tõ tè ®­îc s¶n sinh ra do tõ tè c¬ së theo ph­¬ng thøc l¸y. VÝ dô, trong tõ l¸y gän gµng, gän lµ tõ tè c¬ së, gµng lµ tõ tè thø sinh. Kh«ng cã tõ tè c¬ së th× kh«ng tõ tè thø sinh kh¸c nhau cho dï chóng hoµn toµn gièng nhau vÒ h×nh thøc ng÷ ©m. VÝ dô, nhµng trong nhÑ nhµng vµ nhµng trong nhÞp nhµng lµ hai tõ tè thø sinh kh¸c nhau, mét do nhÑ mµ cã, mét do nhÞp mµ cã,... Còng nh­ vËy, xa trong xÊu xa vµ xa trong xãt xa, mµ trong m­ît mµ vµ trong mÆn mµ lµ c¸c tõ tè thø sinh kh¸c nhau.  C¸c tõ tè c¬ së lµ nh÷ng h×nh thøc ng÷ ©m cã nghÜa thùc, cã thÓ gi¶i nghÜa ®­îc. H×nh thøc ng÷ ©m cña c¸c yÕu tè c¬ së cã thÓ lµ mét ©m tiÕt (mét tiÕng). §ã lµ ®¹i bé phËn c¸c yÕu tè c¬ së 11