Nội dung

Giáo án hóa học lớp 10 nâng cao Bài 50 CÂN BẰNG HOÁ HỌC mục tiêu bài học Học sinh hiểu: - Cân bằng hoá học là gì? - Hằng số cân bằng là gì? Ý nghĩa của hằng số cân bằng. - Thế nào là sự chuyển dịch cân bằng và những yếu tố nồng độ, nhiệt độ, áp suất ảnh hưởng đến chuyển dịch cân bằng hoá học như thế nào? Học sinh vận dụng: - Vận dụng thành thạo nguyên lí chuyển dịch cân bằng cho một cân bằng hoá học. - Sử dụng biểu thức hằng số cân bằng để tính toán. Chuẩn bị Giáo viên: - Bảng 1.2 - hệ cân bằng N2O4 (k) (Thiếu) 2NO2 (k) ở 250C. - Hai ống nghiệm đựng khí NO2 (có màu như nhau); Một cốc nước đá để làm thí nghiệm chuyển dịch cân bằng 2NO2 (THIếU) N2O4. Học sinh: Xem lại các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng. GợI ý Tổ CHứC HOạT ĐộNG DạY HọC I - PHẢN ỨNG MỘT CHIỀU, PHẢN ỨNG THUẬN NGHỊCH VÀ CÂN BẰNG HOÁ HỌC 1. Phản ứng một chiều Hoạt động 1: - HS nghiên cứu SGK và cho biết thế nào là phản ứng một chiều - dựa vào thí dụ SGK để giải thích. - GV chốt lại: Phản ứng chỉ xảy ra theo một chiều xác đinh jđược gọi là phản ứng một chiều. Trong phương trình hoá học của phản ứng một chiều, người ta dùng mũi tên chỉ chiều phản ứng. 2. Phản ứng thuận nghịch Hoạt động 2: HS nghiên cứu thí dụ trong SGK và trả lời câu hỏi: Thế nào là phản ứng thuận nghịch? Biểu diễn phản ứng thuận nghịch như thế nào? Đặc điểm của phản ứng thuận nghịch là gì? So với phản ứng một chiều có gì khác? 3. Cân bằng hoá học Hoạt động 3: - GV nêu vấn đề: Thí nghiệm cho 0,500 mol H2 và 0,500 mol I2 vào bình kín ở 4300C chỉ thu được 0,786 mol HI. Hãy giải thích, viết PTHH và tính lượng mỗi chất có trong hệ. GV: Làm thí nghiệm ngược lại, nếu đun nóng 1,00 mol HI trong bình kín, ở 4300C. Kết quả cũng chỉ thu được 0,107 mol H2, 0,107 mol I2 và 0,786 mol HI. Điều đó có nghĩa tại điều kiện đã cho nồng độ các chất H2, I2, HI trong hỗn hợp phản ứng là không đổi. Người ta nói phản ứng trên đã đạt đến trạng thái cân bằng. Đó là một cân bằng hoá học. Đặt vấn đề: Tại sao ở trạng thái cân bằng nồng độ các chất trong hệ phản ứng không thay đổi theo thời gian? (GV gợi ý: Dựa vào SGK so sánh tốc độ phản ứng thuận và nghịch). - GV tổng kết: + Cân bằng hoá học là trạng thái của phản ứng thuận nghịch khi tốc độ phản ứng thuận nghịch bằng tốc độ phản ứng nghịch. + Cân bằng hoá học là cân bằng động. II - HẰNG SỐ CÂN BẰNG 1. Cân bằng trong hệ đồng thể Hoạt động 4: GV hướng dẫn HS xét phản ứng thuận nghịch ở trạng thái cân bằng: N2O4 (k) (thiếu) 2NO2 (k) và nghiên cứu bảng 7.2 SGK. 2  NO 2  So sánh các tỉ số tương ứng với các giá trị nồng N 2 O4  độ NO2 và N2O4 tại các thời điểm khác nhau. HS nhận xét: Tỉ số đó hầu như không đổi. Giá trị trung bình là 4,63. 10-3. - GV: Giá trị đó gọi là hằng số cân bằng của phản ứng trên, kí hiệu là K. Vậy: KC 2  NO 2  = = 4,63 . 10-3 N 2 O4  Giải thích biểu thức tính hằng số cân bằng: NO2 và N2O4: nồng độ mol của NO2 và N2O4 ở trạng thái cân bằng: Số mũ 2 ở nồng độ NO2 và số mũ 1 ở nồng độ N2O4 ứng đúng với hệ số của chúng trong PTHH của phản ứng. - Cho phương trình của phản ứng thuận nghịch dạng tổng quát: aA + bB (Thiếu) cC + dD (A, B, C, D là chất khí hay chất tan trong dung dịch). Hãy viết biểu thức tính hằng số cân bằng và giải thích các đại lượng trong biểu thức. Trả lời: KC = C  D c d Aa B b 2. Cân bằng tron hệdị thể Hoạt động 5: - GV nêu vấn đề: Vì nồng độ chất rắn được coi là hằng số nên nó không có mặt trong biểu thức hằng số cân bằng KC. GV yêu cầu HS viết biểu thức hằng số cân bằng của các phương trình hoá học: C(r) + CO2 (k) (Thiếu) 2CO (k); KC 2  CO  = CO2  CaCO3 (r) (Thiếu) CaO (r) + CO2 (k); KC = CO2 GV lưu ý HS: + Hằng số cân bằng của một phản ứng xác định chỉ phủ thuộc vào nhiệt độ. + Đối với một phản ứng xác định, nếu thay đổi hệ số các chất trong phản ứng thì giá trị hằng số cân bằng cũng thay đổi (xem thí dụ SGK). + Đối với phản ứng có mặtchất rắn, nồng độ chất rắn được coi là một hằng số nên không có nồng độ chất rắn trong biểu thức tính hằng số cân bằng. - GV đặtvấn đề: Giá trị hằng số cân bằng có ỹ nghĩa từ giá trị hằng số cân bằng sẽ biết được lượng chất phản ứng còn lại và lượng sản phẩm tạo thành ở trạng thái cân bằng từ đó biết được hiệu suất phản ứng. Thí dụ 1: Phản ứng nung vôi CaCO3 (thiếu) CaO + CO2 có hằng số cân bằng ở 8200C là KC = 4,28. 10-3; và ở 8800C là KC = 1,06.10-2. Tính lượng CO2 thu được ở mỗi nhiệt độ và cho nhận xét. Bài giải: Biểu thức hằng số cân bằng của phản ứng đã cho: KC = HI  2 H 2 I 2  = 36 Gọi x là nồng độ H2 tham gia phản ứng. Vậy cũng có x mol/l I2 tham gia phản ứng và có 2x mol/l HI tạo thành. Lúc cân bằng: H2 = I2 = (O,02 - x) ; HI = 2x Thay các giá trị tìm được vào biểu thức tính hằng số cân bằng: ( 2 x) 2 (0,02  x )(0,02  x ) = 36 Giải phương trình  x = 0,015 H2 = I2 = 0,02 - 0,015 = 0,005 (mol/l) HI = 2 X 0,015 = 0,03 (mol/l) Vậy lúc cânbằng nồng đô H2 là 0,005 mol/l; nồng độ I2 là 0,005 mol/l và nồng độ HI là 0,03 mol/l. III - SỰ CHUYỂN DỊCH CÂN BẰNG HOÁ HỌC 1. Thí nghiệm Hoạt động 6: Nếu có điều kiện, GV làm thí nghiệm như SGK hoặc nêu hiện tượng để HS giải thích. Trước khi nhúng ống nghiệm a vào nước đá, màu hỗn hợp khí ở cả 2 ống nghiệm a và b là như nhau. Nghĩa là trạng thái cân bằng được thiết lập ở cả 2 ống nghiệm là như nhau. Khi nhúng ống a vào nước đá, màu ở ống a nhạt hơn màu ở ống b. Chứng tỏ dưới tác dụng của nhiệt, cân bằng chuyển dịch. Tốc độ phản ứng nghịch (phản ứng tạo thanh N2O4 không màu) lớn hơn tốc độ phản ứng thuận (phản ứng phân huỷ N2O4 thành NO2 mầu nâu đỏ). Hiện tượng đó gọi là sự chuyển dịch cân bằng. 2. Định nghĩa - HS phát biểu kết luận về sự chuyển dịch cân bằng. IV. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÂN BẰNG HOÁ HỌC - GV đăth vấn đề: Ở điều kiện không đổi, cân bằng hoá học có thể được bảo toàn trong thời gian lâu tuỳ ý. Nhưng khi các điều kiệnbên ngoài như nồng độ, áp suất, nhiệt độ thay đổi, cân bằng hoá học sẽ bị chuyển dịch. Ta hãy xét các yếu tố ảnh hưởng đến cân bằng hoá học. 1. Ảnh hưởng của nồng độ Hoạt động 7: - GV nêu vấn đề: Ở 8000C, phản ứng thuận nghịch C(r) + CO2 (k) (Thiếu) 2CO (k) Có hằng số cân bằng K = 9,2 . 10-2 Nếu tăng nồng độ CO2 bằng cách đưa thêm CO2 vào bình phản ứng thì cân bằng sẽ chuyển dịch như thế nào? HS giải: Biểu thức tính hằng số cân bằng của phản ứng trên được viết: KC = CO 2 = 9,2. 10-2 CO2  Để K không đổi nghĩa là tỉ số CO 2 không đổi khi CO2  CO2 tăng thì CO cũng phải tăng lên. GV: Như vậy tốc độ phản ứng thuận, phản ứng tạo thành CO lớn hơn hay nói cách khác cân bằng dịch chuyển về phía làm giảm nồng độ CO2. Ngược lại, nếu tăng nồng độ CO bằng cách đưa thêm CO vào tình phản ứng thì cân bằng sẽ chuyển dịch theo chiều nghịch, làm tăng nồng độ CO2, nói cách khác cân bằng chuyển dịchvề phái làm giảm nồng độc CO.