Nội dung

KiÓm tra bµi cò ThÕ nµo lµ kÝch th­íc cña quÇn thÓ? Ph©n biÖt kÝch th­íc tèi thiÓu vµ kÝch th­íc tèi ®a? Kích thước của quần thể phụ thuộc vào các yếu tố nào? I.KHÁI NIỆM 1.VD: - Số lượng cây dương xỉ giảm mạnh do cháy rừng. - Số lượng muỗi tăng vào mùa hè. Nêuthỏ, một ví tăng dụ về biến động số lượng - Số lượng mèosố rừng giảm theo kỳ trong 9-10 năm. cáchu thể quần thể mà em biết ? 2.Định nghĩa: Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể trong quần thể. 3.Phân loại: Có các dạng biến động số lượng nào ? Hoàn thành PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 ? PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: TÌM CÁC DẠNG BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ BIẾN ĐỘNG VÍ DỤ THEO? CHU (1) KỲ - Số lượng ếch tăng mạnh vào mùa mưa. - Số lượng muỗi tăng vào mùa hè. - Số lượng mèo rừng tăng giảm theo chu kỳ 9-10 năm. - Biến động số lượng cá cơm ở biển Peru 7 năm. Nhận xét Số lượng cá thể của quần thể biến động theo chu kỳ. KHÔNG THEO ? (2) CHU KỲ - Số lượng nấm men tăng mạnh trong vại dưa. - Số lượng cây dương xỉ giảm mạnh do cháy rừng. - Số lượng gà ở Thái Nguyên giảm mạnh do dịch cúm gia cầm H5N1. - Số lượng cá thu giảm mạnh do sự đánh bắt quá mức của ngư dân ven biển. Số lượng cá thể của quần thể biến động một cách đột ngột. Nhận Hãy xétxác đặc định điểm dạng chung biếncủa động cácsốdạng lượng biến cá động thể của số quần lượngthể trong ở cột mỗi1,cột cột? 2 ? a. Bieán ñoäng theo chu kì Chim ,cu g¸y xuÊt hiÖn nhiÒu vµo mïa thu ho¹ch lóa, ng« Ếch nh¸i ph¸t triÓn m¹nh vµo mïa m­a hàng năm Sè l­îng thiªu th©n t¨ng vµo mïa hÌ 1. Thế nào là biến động số lượng cá thể của quần thể theo chu kỳ ? Cho ví dụ ? 2. Nguyên nhân của biến động theo chu kỳ ? 3. Biến động theo chu kỳ gồm những loại nào ? Cho ví dụ ở mỗi loại ? 4. Vì sao soá löôïng Thoû vaø Meøo röøng laïi taêng vaø giaûm theo chu kì gaàn gioáng nhau? §å thÞ thÓ hiÖn sù biÕn ®éng sè l­îng thá vµ mÌo rõng theo chu kú 9 – 10 n¨m . Bieán ñoäng theo chu kì MÌo rõng b¾t thá §å thÞ thÓ hiÖn sù biÕn ®éng sè l­îng thá vµ mÌo rõng theo chu kú 9 – 10 n¨m Thá lµ thøc ¨n cña mÌo rõng. Sè l­îng mÌo rõng phô thuéc vµo thøc ¨n lµ thá. Sè MÌo rõng cã nguån thøc ¨n dåi dµo  Sè l­îng t¨ng. Tuy nhiªn, sè l­îng thá còng p mÌo rõng. Sè l­îng thá vµ mÌo rõng phô thuéc lÉn nhau. b. Bieán ñoäng khoâng theo chu kì 1.Moâ taû söï bieán ñoäng soá löôïng caù theå Thoû khoâng theo chu kì ôû OÂxtraâylia? 2. Thế nào là biến động số lượng cá thể của quần thể không theo chu kỳ?Cho VD? Nguyên nhân? Hình 39.1:Ñoà thò bieán Hình 39.2: Ñoà thò bieán ño ñoäng löôïng caù theå Thoû khoân soá löôïng Thoû vaø chu kì ôû OÂxtraâylia Meøo röøng Canaña theo chu kì 9-10 naêm Ch¸y rõng trµm U Minh Th­îng th¸ng 3- 2002 II/ NGUYEÂN NHAÂN GAÂY BIEÁN ÑOÄNG VAØ SÖÏ ÑIEÀU CHÆNH SOÁ LÖÔÏNG CAÙ THEÅ CUÛA QUAÀN 1.NguyênTHEÅ nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể: Nguyeân nhaân naøo gaây ra söï bieán ñoäng soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå ? Hoàn thành PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 ? PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Xác định nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể quần thể (Thời gian: 3 phút) QUẦN THỂ 1. Cáo ở đồng rêu phương Bắc 2. Sâu hại mùa màng 3. Cá cơm ở vùng biển Peru 4 .Chim cu gáy 5. Muỗi 6. Ếch nhái 7.Bò sát, ếch nhái ở miền Bắc Việt Nam 8. Bò sát, chim nhỏ, gặm nhấm 9. Động thực vật rừng U Minh 10. Thỏ ở Australia NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG QUẦN THỂ Nhóm NTST Số lượng chuột lemmus. HS Döïa vaøoPHIẾU baûng xác định HỌChãy TẬP SỐ 2 các nguyên nhân chính nhân gây gây nênbiến biến động số lượng thể Xác định nguyên động số lượng cá thể cá quần thể trong quần thể ? QUẦN THỂ 1. Cáo ở đồng rêu phương Bắc NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG QUẦN THỂ Nhóm NTST Số lượng chuột lemmus. HS 2. Sâu hại mùa màng Cây trồng, khí hậu. 3. Cá cơm ở vùng biển Peru 4 .Chim cu gáy Dòng nước nóng. Nguồn thức ăn (lúa, ngô…) 5. Muỗi Nhiệt độ, độ ẩm. VS 6. Ếch nhái Mùa mưa. VS 7.Bò sát, ếch nhái ở miền Bắc Việt Nam Nhiệt độ (<8oC) Lũ lụt thất thường. Cháy rừng. VS VS VS 8. Bò sát, chim nhỏ, gặm nhấm 9. Động thực vật rừng U Minh 10. Thỏ ở Australia Virus gây bệnh u nhầy. VS,HS VS HS HS 1.Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể: Nguyên nhân Phụ thuộc mật độ quần thể Yếu tố ảnh hưởng chủ yếu Ảnh hưởng tới Nhân tố vô sinh Không. Khí hậu (toC, độ ẩm …) - Sinh sản. - Khả năng thụ tinh. - Sức sống của con non. Nhân tố hữu sinh Có. - Cạnh tranh (Cùng loài) - Kẻ thù. - Thức ăn. - Sự phát tán. - Sức sinh sản. - Tỉ lệ tử vong. -Thông qua trạng thái sinh lý của các cá thể. Cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể trong biến động có chu kỳ như thế nào? PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ (Thời gian: 3 phút) Điền vào chỗ các dấu chấm (…) bỏ lửng đã được đánh số: A Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định B Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao Môi trường thuận lợi (Thức ăn, kẻ thù, …) -Sinh sản ……….(1) -Tử vong ………..(2) -Nhập cư ……....(3) -Cạnh tranh (cùng loài) → …………..(5) -Nguồn thức ăn (có hạn) -Kẻ thù ………………….(6) … (4) … (7) Tóm lại: Cơ chế điều chỉnh số lượng cá3thể của quần thể PHIẾU HỌC TẬP SỐ là sựCƠ thống giữa tỉ lệ sinh sản, nhập cưTHỂ với tỉCỦA lệ tử CHẾnhất ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ vong và phát tán của các cá thểTHỂ trong quần thể. QUẦN - Cơ chế điều chỉnh tăng: A Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định Môi trường thuận lợi (Thức ăn, kẻ thù, …) định tên cơ - CơXác chế điều chỉnh giảm: B Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao -Sinh sản …..(1) Tăng -Tử vong …...(2) Giảm -Nhập cư …...(3) Tăng Số lượng cá (4) thể thể quần tăng … chế cho mỗi sơ đồ (A,B)? -Cạnh tranh (cùng loài) → ….(5) xuất cư, tử vong -Nguồn thức ăn (có hạn) -Kẻ thù …(6) nhiều Số lượng cá thể (7) của quần thể giảm … 2.Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể - Quần thể luôn có xu hướng tự điều chỉnh Sự biến đổi số cá lượng của quần tác động số lượng thể bằng cáchthể làmdogiảm hoặctổng kíchhợp của các thích nhân làm tố sinh thái. phản tăng sốVậy lượng cáứng thể của quần thể SV trước tác động của môi trường như thế nào (môi trường thuận lợi - Điều thuận lợithuận quầnlợi thể) ? tăng mức vàkiện môi sống trường không sinh sản + nhiều cá thể nhập cư tới SL cá thể tăng cao -> cạnh tranh -> mức tử vong tăng,sức sinh sản giảm, xuất cư tăng -> slượng cá thể của QT giảm. - Điều kiện sống không thuận lợi: ngược lại. 3. Trạng thái cân bằng của quần thể: Møc c©n b»n g Sè l­îng c¸ thÓ H39.3: Sô doà ñieàu chænh soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå trôû laïi möùc caân baèng. Cơ chếth¸i điều chỉnh: sự thống nhất giữa tỉ lệ sinh ®¹t sản, nhập với tỉ quÇn lệ -Tr¹ng c©n làb»ng cña quÇn thÓ ®­îcư c khi tử vong và xuất cư của các cá thể trong quần thể. Nêu chỉnh thái cân thÓ cã l­mức îngchế c¸c c¸ æn ®Þnh vµ b»ng víi Quần thểsè đạtcơ độ cânđiều bằngthÓ khi các yếutrạng tố: sinh sản, tửc©n vong, xuất Quần thể được điều chỉnh về mức cân bằng khi nào ? cư, nhập cư có mối quan hệ với nhau theo phương trình: kh¶ n¨ng cungbằng cÊp nguån sèng cña của quần thể ? m«i tr­êng. b + i = d + e b: sinh sản, i: nhập cư d: tử vong, e: xuất cư . TRẮC NGHIỆM Câu 1: Trạng thái cân bằng của quần thể đạt được khi A. Có hiện tượng ăn lẫn nhau. B. Số lượng cá thể nhiều thì tự chết. C. Số lượng cá thể ổn định và cân bằng với nguồn sống của môi trường. D. Tự điều chỉnh. Câu 2: Sự biến động số lượng cá thể của quần thể do: A. Tác động của con người. B. Sự phát triển quần xã. C. Sự tác động nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh. D. Khả năng cạnh tranh cao. TRẮC NGHIỆM Câu 3: Biến động nào sau đây là biến động theo chu kỳ A. Số lượng bò sát giảm vào những năm có mùa đông giá rét B. Số lượng chim, bò sát giảm mạnh sau những trận lũ lụt C. Nhiều sinh vật rừng bị chết do cháy rừng D. Ếch nhái có nhiều vào mùa mưa Câu 4: Trường hợp nào sau đây cho thấy sinh vật biến động không theo chu kỳ A. Chim di trú mùa đông B. Động vật biến nhiệt ngủ đông C. Số lượng ruồi muỗi nhiều vào các tháng xuân hè D. Số lượng thỏ ở Australia giảm vì bệnh u nhầy TRẮC NGHIỆM Câu 5: Nhân tố sinh thái hữu sinh A. Khí hậu, thổ nhưỡng B. Nhiệt độ,ánh sáng, số lượng kẻ thù ăn thịt C. Là nhóm nhân tố không phụ thuộc mật độ quần thể D. Là nhóm nhân tố phụ thuộc mật độ quần thể ? Sù biÕn ®éng sè l­îng c¸ thÓ cña quÇn thÓ sinh vËt cã ý nghÜa g× ®èi víi ®êi sèng cña sinh vËt? §èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ b¶o vÖ tµi nguyªnøng sinhtæng vËt? hîp cña quÇn thÓ tr­íc Ph¶n ®iÒu kiÖn sèng ®Ó phï hîp víi kh¶ n¨ng cung cÊp nguån sèng cña m«i tr­ êng. S¶n xuÊt NN: X¸c ®Þnh ®óng lÞch thêi vô  VËt nu«i vµ c©y trång sinh tr­ëng trong ®iÒu kiÖn tèt nhÊt  N¨ng suÊt cao. B¶o vÖ tµi nguyªn sinh vËt: B¶o vÖ c¸c loµi quý hiÕm, h¹n chÕ sù ph¸t triÓn qu¸ møc cña c¸c loµi sinh vËt g©y h¹i g©y mÊt c©n b»ng sinh th¸i. Tª gi¸c hai sõng Chuét ®¸ Voi hoang dại BÀI TẬP VỀ NHÀ -Trả lời câu hỏi 1-5 SGK và câu hỏi: - Ng­êi ta th¶ mét sè c¸ thÓ thá vµo mét ®ång cá. Lóc ®Çu, sè l­îng thá t¨ng nhanh nh­ng sau ®ã t¨ng chËm l¹i vµ cµng vÒ sau sè l­îng thá cµng Ýt thay ®æi. - H·y nªu c¸c nguyªn nh©n dÉn tãi sè l­îng thá t¨ng nhanh ë giai ®o¹n ®Çu? - Soạn bài mới 40: Quần xã sinh vật và một số đặc trưng cơ bản của quần xã. - Nguyªn nh©n nµo lµm gi¶m dÇn møc ®é t¨ng sè c¸ thÓ? XIN CAÛM ÔN CAÙC THAÀY COÂ.