Nội dung

TiÕt 66 - V¨n ban: HAI CHỮ NƯỚC NHÀ - Trần Tuấn Khải 1. Mục tiêu: a. kiến thức: - Cảm nhận được nội dung trữ tình yêu nước trong đoạn thơ trích : "Nỗi đau mất nước và ý chí phục thù cứu nước." - Tìm hiểu sức hấp dẫn nghệ thuật của ngòi bút Trần Tuấn Khải cách khai thác đề tài lịch sử, sự lựa chọn thể thơ thích hợp, việc tạo dựng không khí, tâm trạng giọng điệu thơ thống thiết. b. Kĩ năng: - Rèn kĩ năng phân tích tác phẩm. - Cảm thụ được cảm xúc mãnh liệt thể hiện bằng thơ song thất lục bát. - Rèn KN tự nhận thức, KN tư duy sáng tạo.. c. Thái độ: Giáo dục Hs ý thức đọc - hiểu Vb, cảm nhận được giá trị của tác phẩm, phân tích tác phẩm. 2. Chuẩn bị: - Gv: Giáo án, SGV, bài tập TN. - Hs: Học bài cũ, chuẩn bị bài mới. 3. Các hoạt động dạy và học: (16p) a. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra 15p Câu 1: Chép thuộc lòng bài thơ “Muốn làm thằng Cuội”? Câu 2: Phân tích cái "Ngông " của Tản Đà trong bài thơ này? b. Bài mới: Giới thiệu bài: Trần Tuấn Khải: Là 1 nhà thơ yêu nước đầu thể kỷ 20, mượn 1 câu chuyện lịch sử: Lời dặn dò con trai Nguyễn Trãi khi Nguyễn Phi Khanh bị giặc Minh bắt về TQ để giãi bầy tâm sự yêu nước thương nòi và khích động tinh thần cứu nước của nhân dân ta đầu thể kỷ 20. Hoạt động của Thầy HĐ của Trò ND cần đạt HĐ1: HD HS tìm hiểu về tác giả tác phẩm.(3p) I. Tác giả, tác phẩm. - Theo dõi CT trình bầy nét chính về tác giả? - Nêu xuất xứ của văn bản ? 1. Tác giả. Trần tuấn Khải ( 1885 - 1983 ) bút hiệu á Nam. 2. Tác phẩm. Là bài thơ mở đầu tập: "Bút quan hoài" I, Văn bản là đoạn đầu của bài thơ. HĐ2: HD HS đọc hiểu văn bản.(7p) II. Đọc - hiểu văn - HD đọc, đọc mẫu, gọi HS - Nghe, đọc. đọc văn bản. - Nhận xét về giọng điệu trong đoạn trích ? - Khi nuối tiếc, tự hào, khi căm uất, khi thiết tha. bản. 1. Đọc. - Thường mượn đề tài lịch sử hoặc những biển tượng NT bóng gió để bộc lộ nỗi đau mất nước , nỗi căm hận bọn cướp nước và bè lũ tay sai. Tác phẩm chính : Bút quan hoài - Gọi HS đọc chú thích từ? : I ; II, "Với sơn hà" I ; II... - Học sinh đọc. - Cảm xúc bao trùm đoạn thơ là gì ? - Đây là lời trăng trối của người - Nhận xét về thể thơ? cha với con trước giờ vĩnh biệt, Trình bầy hiểu biết của em trong bối cảnh nước mất nhà về thể thơ này ? tan. Nó nặng ân tình và cũng tràn đầy nỗi xót xa, đau đớn. - Thể thơ song thất lục bát. - Học sinh trình bầy . - Thể thơ này góp phần vào việc miêu tả giọng - Cách ngắt nhịp và những điệu như thế nào? thanh trắc nằm ở giữa hai câu 7, 2. Từ khó. 3. Thể thơ: Thể thơ song thất lục bát. kết hợp với âm điệu của câu lục bát làm cho nhạc tính của từng khổ thơ trở nên phong phú hơn, rất thích hợp với diễn tả những tiếng lòng sầu thảm hay là vì nỗi giận dữ, oán thán . - Bài thơ có 3 phần: + 8 câu đầu: Tâm trạng của người cha trong cảnh ngộ éo le, đau đớn. + 20 câu tiếp: Tình trạng đất nc trong cảnh đau thương, tang tóc. - Bố cục của đoạn trích và + 8 câu cuối: Thế bất lực của người cha và lời trao gửi cho ý chính của từng phần? con. 4. Bố cục: 3 phần HĐ3: HD tìm hiểu văn bản. (15p) III. Tìm hiểu chi tiết. - Nhận xét về bối cảnh - Biên ải là nơi tận cùng của đất không gian của cuộc chia nước phủ lên cảnh vật 1 màu ly ? tang tóc, thê lương và cảnh vật 1. Tâm trạng người ấy lại càng giục cơn sầu trong cha trong cảnh ngộ lòng người. Sức gợi tả là ở đó. - Bối cảnh đó có ý nghĩa như thế nào ? éo le đau đớn. - Cuộc chia ly diễn ra ở nơi biên giới ảm đạm, heo hút: ải Bắc, mâu sầu, gió thảm, hổ thét, chim kêu... - H/C: Cha bị giải sang Tàu, ko mong ngày trở lại, con muốn - Em hãy phân tích hoàn đi theo cha để phụng cảnh éo le và tâm trạng - Đối với cả 2 cha con tình nhà nghĩa nước đều sâu đậm, da dưỡng cho tròn đạo nhân vật cha và con. diết và để tột cùng đau đớn xót hiếu. xa. Nước mất nhà tan, cha con ly biệt cho nên máu và lệ hoà quyện là sự chân thật tậm đáy lòng, không có chút sáo mòn nào cả . - Có ý nghĩa như 1 lời trăng trối. Nó thiêng liêng súc động và có sức truyền cảm mạnh hơn bao giờ hết khiến người nghe phải khắc cố ghi tâm. - Trong bối cảnh và tâm trạng như vậy lời khuyên của cha có ý nghĩa như thế - Đọc. nào ? 2. Nỗi lòng người "Giống Hồng Lạc hoàng thiên đã định", Anh hùng hiệp nữ cha trước cảnh nước mất nhà tan. - Gọi hs đọc 20 câu thơ xưa nay kém gì! tiếp. - Người cha nhắc đến lịch - Đặc điểm truyền thống dân sử DT qua những lời tộc: Nòi giống cao quý, lịch sử khuyên nào? lâu đời, nhiều anh hùng hào kiệt. - Qua các sự tích "Giống Hồng Lạc" "Giời Nam riêng một cõi", "Anh hùng hiệp nữ". Đặc điểm nào - Vì DT ta vốn có lsử hào hùng. của dân tộc được nói tới ? - Vì người cha muốn khích lệ - Tại sao khi khuyên con dòng máu anh hùng DT ở trở về tìm cách cứu nước, người con. cứu nhà, người cha lại nhắc đến lsử của anh hùng dân tộc? - Niềm tự hào DT:1 Biểu hiện ở - Điều này thể hiện sâu sắc lòng yêu nước . tình cảm sâu đậm nào của người cha? - Những hình ảnh: "Bốn phương khói lửa bừng bừng", " Xương rừng máu sông", " thành tung quách vỡ ", "bỏ vợ lìa con"mang t/c ? Những hình ảnh đó gợi - ước lệ, tượng trưng. cho người đọc liên tưởng tới hình ảnh 1 đất nước như thế nào? Giáo viên: - Những h/a trên nói về - Hình ảnh ước lệ tình hình đnước ĐV chúng - Có giặc giã, bị huỷ hoại. ta dưới ách đô hộ của giặc Minh. Cảnh đnước tơi bời trong khói lửa, đốt phá giết chóc của bọn xl tàn bạo. Quyết tâm tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ, làm cho bao người dân con đỏ nheo nhóc khôn cùng( Cáo Bình Ngô ). Nhưng chú ý của tác giả không phải nói tới thời đã qua mà muốn người đọc liên tưởng tới tình hình đất nước hiện thời . - Tâm trạng của người cha trước lúc qua biên giới, nghĩ về tình hình đất nước được miêu tả như thế nào? - Đó còn là tâm trạng của ai, trong hoàn cảnh nào? - Giọng điệu của đoạn thơ có còn tự hào như ở đoạn trên nữa không, đó là giọng điệu như thế nào? Nghe tiếp thu tượng trưng. Giáo viên : Giọng thơ tâm huyết đầy bi phẫn này là sở trường của Trần tuấn Khải, có sức rung động lớn nhất là đối với những tâm hồn đồng điệu ở thời điểm - Cảnh nước mất nhà tan. đó ! - Đó là những tâm trạng: - Để diễn tả tâm trạng bi thương ấy tác giả đã sử " Xé tâm can", "Ngậm ngùi" " dụng biện pháp NT gì ? tác khóc than", "thương tâm", "xây dụng của biện pháp NT khối nát" "Vật cơm sầu", "càng đó? nói càng đau". - Đó vừa là tâm trạng của Nguyễn phi Khanh, vừa là tâm trạng của tác giả và nhân dân - Gọi HS đọc đoạn thơ Đại Việt đầu thể kỷ XV. cuối. - Giọng điệu không còn tự hào như đoạn trên nữa mà trở nên lâm ly, thống thiết lẫn phần - Những lời thơ nào diễn tả phẫn uất hờn căm. Mỗi dòng tình cảm thực của người thơ là 1 tiếng than, tiếng nấc xót xa cay đắng. cha. - Các chi tiết "tuổi già sức yếu", "đành chịu bó tay", " thân lươn bao quản " cho thấy người cha đang trong cảnh ngộ như thế nào? - Nỗi đau mất nước. - Nỗi đau thiêng liêng cao cả, vượt lên trên số phận cá nhân mà trở thành nỗi đau non nước, kinh động trời đất. - Giọng điệu: - Sử dụng nhân hoá và so sánh - Người cha nói tới cạnh để tả nỗi đau mất nước thấu đến + Lâm ly thống thiết. ngộ bất lực của mình nhằm cả trời đất, sông núi Đại Việt. mục đích gì? + Phẫn uất,hờn căm. - Người cha đã dặn con những lời cuối cùng như thế nào? Giáo viên : - Học sinh đọc. Người cha hoàn toàn tin tưởng và trông cậy vào con trai sẽ thay mình rửa nhục " Cha sót phận tuổi già sức yếu, cho nhà, cho nước. Đó là lỡ sa cơ đành chịu bó tay: nhiệm vụ trọng đại vô "Thân lươn bao quản vùng lầy " cùng, khó khăn vô cùng, thiêng liêng vô cùng. - Tại sao ngườ cha lại mong con nhớ tổ tông khi trước? - Biện pháp NT: Nhân hoá SS. -> Nhấn mạnh nỗi đau mất nước. - Tuổi già sức yếu, bất lực. - Lời khuyên nhủ của người cha được tác giả - Khích lệ con làm tiếp những diễn tả bằng giọng điệu điều cha chưa làm được, giúp như thế nào? ích cho nước nhà . - Nỗi lòng nào của người cha được gửi gắm qua lời khuyên nhủ chân thành, " Giang sơn gánh vác... con. thống thiết ấy ? cậy Con nên nhớ tổ tông khi trước. Đã từng phen vì nước gian lao Bắc nam bờ cõi phân mao, Ngọn cờ đl máu đào còn đây" 3. Thế bất lực của người cha và lời trao gửi cho con. - Tuổi già sức yếu, bất lực. - Khích lệ con làm thếp những điều cha chưa làm được. - Khích lệ con nối nghiệp vẻ vang của tổ tông. - Giọng điệu: thống thiết chân thành. - đặt niềm tin vào con và đất nước. - Tình yêu con hoà trong tình yêu đất nước DT. - Để khích lệ con nối nghiệp vẻ vang của tổ tông. - Thống thiết chân thành. - Yêu con yêu nước. - Đặt ntin vào con và đất nước . - Tình yêu con hoà trong tình yêu đất nước, dân tộc. HĐ 4: HD tổng kết.(2p) - GV tổng kết, Gọi HS đọc GN. IV. Tổng kết. - Đọc ghi nhớ. * Ghi nhớ: SGK HĐ5: HD luyên tập. (8p) - Có người nhận xét thơ Trần tuấn Khải vẫn sử dụng nhiều hình ảnh, từ ngữ có tính chất ước lệ, sáo mòn. Hãy tìm trong đoạn thơ 1 số hình ảnh, từ ngữ như thế và cho biết tại sao nó vẫn có sức truyền cảm mạnh mẽ ? - Một số hình ảnh có tính chất V. Luyện tập. ước lệ, sáo mòn: "ải bắc", "gío Bài tập 1. thảm", "mây sầu", hỏ thét", "chim kêu", máu nóng", hồn nước", "Hồng lạc","Vong quốc" , "héo hon tấc da". "Là chã dòng châu"... Tuy nhiên các hình ảnh này gắn với lòng yêu nước thiết tha, nối đau sâu sắc trước tình cảm chân thành của tác giả trước tình cảnh đất nước bị xâm lược nên vẫn gây xúc động lòng người. - Sức hấp dẫn của đoạn thơ xuất phát thừ cảm xúc mãnh liệt, lòng yêu nước thiết tha của Trần Tuấn Khải. - Theo em sức hấp dẫn > - Thể loại STLB ( Chinh phụ nhất của đoạn thơ XP từ ngâm) là thể loại phù hợp vớiviệc diễn tả tâm trạng u đâu? buồn, sầu thảm hay nỗi oán thán, căm hờn. Bài tập 2. - Vì sao Trần Tuấn Khải chọn thể loại song thất lục bát để gửi gắm niềm tâm sự của mình? Bài tập 3. c. Củng cố: (3p) Khái quát ND, NT của VB. d. Dặn dò: (2p)Về nhà: - Học ND, NT của VB. Ôn tập tất cả các kiến thức đã học chuẩn bị KT học kì I. - Chuẩn bị hoạt động ngữ văn: Làm thơ 7 chữ. _______________________________________