Nội dung

Văn bản: SÔNG NÚI NƯỚC NAM ( LÝ THƯỜNG KIỆT) PHÒ GIÁ VỀ KINH ( TRẦN QUANG KHẢI) A- Mục tiêu bài học: * Kiến thức: - Qua 2 bài thơ trung đại, HS hiểu được khí phách và khát vọng của dân tộc ta thời xưa thể hiện ở tinh thần độc lập dân tộc, tự hào về chiến thắng chống ngoại xâm, khẳng định sức mạnh dân tộc trong việc bảo vệ và phát triển đất nước. - Nhận biết thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, ngũ ngôn tứ tuyệt đường luật. * Kỹ năng: - Rèn HS kỹ năng tìm hiểu , phân tích thơ trữ tình trung đại. Kỹ năng đọc - hiểu văn bản thơ trữ tình TĐ. * Giáo dục HS ý thức dân tộc, niềm tự hào dân tộc. Biết ơn và gìn giữ những gì mà cha ông để lại. - B- Chuẩn bị: *-Những điều cần lưu ý: Việc dạy thơ dịch cần phối hợp cả 3 văn bản, tránh lấy lời dịch làm nguyên văn *- Đồ dùng: Bảng phụ chép phần phiên âm. C- Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học: I- Ổn định tổ chức Sĩ số: 7a5: 7a2: II- Kiểm tra: - Đọc thuộc lòng những câu hát châm biếm? Nêu hiểu biết của em về 1 bài ca dao em thích ? * Y/c: - Đọc rõ ràng, diễn cảm - Trả lời như đã phân tích trong bài. III- Bài mới: Đất nước ta trải qua bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước, bao triều đại đi qua là bấy nhiêu triều đại đứng lên đấu tranh chống ngoại xâm giữ nước. Truyền thống ấy đã được phản ánh trong các tác phẩm văn học, đặc biệt là văn học Lí Trần. Hai văn bản mà chúng ta được học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về điều đó. Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức I - Sông núi nước Nam ( Nam quốc sơn hà - Lý Thường Kiệt ): HS đọc chú thích sgk (63). GV: Đây là bài thơ “thần”, bài thơ không có tên nhưng nhiều người đặt tên là “Nam quốc sơn hà” (Sông núi nước Nam) 1-Giới thiệu chung: * Tác giả: - Lý Thường Kiệt(1077) - Em có nhận xét gì về số câu, số chữ - Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt (Đường luật).- Bài thơ có 4 câu, mỗi câu có 7 trong câu, cách hiệp vần ? tiếng. 2- Đọc - Hiểu văn bản: Hướng dẫn đọc: dõng dạc, trang nghiêm thể hiện được khí phách hào hùng của bài thơ, nhịp 4/3. HS đọc chú thích trên bảng phụ. - Sông núi nước Nam được coi là * Đại ý: tuyên ngôn độc lập là lời tuyên bố về chủ quyền của đất nước và khẳng định không 1 thế lực nào được bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của xâm phạm. nước ta viết bằng thơ. Vậy tuyên ngôn độc lập là gì ? - Sông núi nước Nam là 1 bài thơ thiên về biểu ý (bày tỏ ý kiến). Vậy nội dung biểu ý đó được thể hiện *Bố cục: 2 phần theo 1 bố cục như thế nào? Hãy nhận xét bố cục và biểu ý đó? - 2 câu đầu: nước Nam là của người Nam. Điều đó được sách trời định sẵn, rõ ràng. - 2 câu cuối: kẻ thù không được xâm phạm, xâm phạm thì thế nào cũng chuốc phải thất bại thảm hại. -> Bố cục gọn gàng, chặt chẽ. Biểu ý rõ ràng) HS đọc 2 câu đầu. - 2 câu đầu ý nói gì? G : Hai câu đầu nêu lên 1 nguyên lí khách quan, tất yếu, có giá trị như lời tuyên ngôn. Nó là quyền độc lập và a, Hai câu đầu: tự quyết của dân tộc ta. Đó là ý chí sắt đá của 1 dân tộc có bản lĩnh, có Nam quốc sơn hà Nam đế cư truyền thống đấu tranh. Hai câu thơ có giá trị mở đầu cho 1 tuyên ngôn Tiệt nhân định phận tại thiên thư độc lập ngắn gọn của nước Đại Việt -> Nước Nam là của người Nam, điều hùng cường ở thế kỷ XI. đó đã được sách trời định sẵn, rõ ràng. - Nói như vậy là để nhằm mục đích gì ? Người viết đã bộc lộ tình cảm gì trong 2 câu thơ này? Hs đọc 2 câu thơ cuối 2 câu cuối nói lên ý gì ? (Nói về truyền thống đấu tranh bất khuất của dân tộc ta và nêu lên 1 nguyên lí có t/ chất hệ quả đối với 2 câu thơ trên) - Nói như vậy để nhằm mục đích gì? - Ngoài biểu ý Sông núi nước Nam có biểu cảm (bày tỏ cảm xúc) không ? Nếu có thì thuộc trạng thái =>Khẳng định chủ quyền đất nước. nào? Thể hiện tình y/nước, niềm tự hào dân G : Ngoài biểu ý còn có biểu cảm rất tộc sâu sắc trong 2 trạng thái : - Lộ rõ: Bài thơ đã trực tiếp nêu rõ ý tưởng bảo vệ quyền độc lập và kiên quyết chống ngoại xâm. - ẩn kín : bài thơ b,Hai câu cuối: có sắc thái biểu hiện cảm xúc mãnh Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm liệt, với ý chí sắt đá trong lời nói, người đọc phải suy nghĩ, nghiền Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư. ngẫm mới thấy ý tưởng đó. - Em có nhận xét gì về thể thơ, giọng điệu, nhịp thơ? Tác dụng? ->Kẻ thù không được xâm phạm. Xâm phạm thì thế nào cũng chuốc phải thất GV: Bài thơ của Lý Thường Kiệt là bại thảm hại. kết tinh ý chí độc lập đã ăn sâu trong máu thịt của DT VN từ nghìn đời nay, nó có 1 sức mạnh kì diệu mỗi khi Tổ Quốc bị xâm lăng giày xéo thì nó trỗi dậy chiến đấu với 1 niềm tin lớn không gì lay chuyển nổi. Bài thơ là lời kêu gọi, truyền hịch, truyền niềm tin, niềm phấn khởi cho quân ta; đồng thời cũng là lời cảnh báo gieo sự hoang mang, hoảng hốt tới quân thù. HS đọc ghi nhớ HS đọc chú thích sgk (66). - Tác giả bài thơ là ai? - Bài thơ viết vào thời gian nào? => Đây là lời cảnh báo hành động xâm lược của kẻ thù và khẳng định sức mạnh của dân tộc Việt Nam. - Em có nhận xét gì về số câu, số chữ trong câu, cách hiệp vần? So sánh với thể thơ thất ngôn...? Hướng dẫn đọc: Giọng phấn chấn, hào hùng, chậm chắc. Nhịp 2/3. HS đọc chú thích ở bảng phụ. - Bài thơ đề cập đến vấn đề gì ? -> Bài thơ viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt, nhịp 4/3, giọng thơ đanh thép, - Nội dung của 2 câu đầu và 2 câu hùng hồn, dõng dạc biểu thị ý chí và cuối khác nhau ở chỗ nào? (2 câu sức mạnh Việt Nam. đầu nói về hào khí chiến thắng. 2 câu - Bài thơ có bố cục như thế nào ? sau nói về khát vọng thái bình của * Ghi nhớ : ( sgk 65 ) dân tộc) - Đọc 2 câu đầu. - Hai câu đầu nêu ý gì ? (2 câu đầu của bài thơ nói về 2 chiến thắng. Chiến thắng Chương Dương sau nhưng được nói trước chiến thắng Hàm Tử, để làm sống lại không khí của chiến trường. Hai câu thơ như 1 ghi chép cảnh chiến trường kinh thiên động địa) II- Phò giá về kinh (Tụng giá hoàn kinh sư): 1- Giới thiệu tác giả - tác phẩm . - Tác giả: Trần Quang Khải - Bài thơ viết năm 1285 - Thể thơ: ngũ ngôn tứ tuyệt (Đường luật) - Bài thơ có 4 câu, mỗi câu có 5 tiếng. - Em có nhận xét gì về lời thơ của tác giả ? Tác dụng của lời thơ đó? (Lời thơ rõ ràng, rành mạch và mạnh mẽ gân guốc làm sống dậy 1 không 2- Đọc - Hiểu văn bản: khí trận mạc như có tiếng va của đao * Đọc kiếm, tiếng ngựa hí, quân reo!) - Nhắc đến 2 trận đánh đó để nhằm mục đích gì? * Chú thích : - Qua đó tác giả muốn bộc lộ tình * Đại ý: Bài thơ nói về 2 chiến thắng cảm gì? giặc Mông và giặc Nguyên đời Trần và ý thức XD nước sau khi có thái bình. * Bố cục: 2 phần a,Hai câu đầu: Hào khí chiến thắng HS đọc 2 câu cuối. Đoạt sáo Chương Dương độ, - ý 2 câu cuối nói gì? (2 câu cuối là lời động viên, phát triển đất nước trong hoà bình. Như vậy thái bình vừa là thành quả chiến đấu, vừa là cơ hội để gắng sức. Đó là chiến lược giữ nước lâu bền) Cầm Hồ Hàm Tử quan. - Hai câu cuối đã bộc lộ được tình cảm gì ? HS đọc ghi nhớ – sgk (68 ) - Em có nhận xét gì về cách biểu ý -> Nói về thắng lợi của 2 trận đánh ở Chương Dương và Hàm Tử. của bài thơ? H : Bài thơ được biểu ý 1 cách rõ ràng, diễn đạt ý tưởng trực tiếp, không hình ảnh hoa mĩ, cảm xúc trữ tình được nén kín trong ý tưởng. 2 câu đầu là niềm tự hào mãnh liệt trước chiến thắng, 2 câu sau là niềm tin sắt đá vào sự bền vững muôn đời của đất nước -> Lời thơ rõ ràng, rành mạch - Làm sống dậy không khí trận mạc. - Cách biểu ý và biểu cảm của bài Phò giá về kinh và bài Sông núi nước Nam có gì giống nhau ? (Nhận xét 2 bài thơ Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh: - Hai bài thơ đều thể hiện 1 chân lí lớn lao và thiêng liêng đó là : Nước VN là của người VN, không ai được xâm phạm, nếu xâm phạm sẽ bị thất bại (bài 1). => Ca ngợi chiến thắng hào hùng của dân tộc trong cuộc chiến chống quân Mông-Nguyên xâm lược. - Thể hiện niềm tự hào dân tộc. - bài 2 là ngợi ca khí thế hào hùng của dân tộc qua chiến đấu và khát b, Hai câu cuối : Khát vọng thái bình vọng XD phát triển đất nước trong hoà bình. -Hai bài thơ đều là thể thịnh trị của dân tộc. Đường luật. Một theo thể thất ngôn Thái bình tu trí lực, tứ tuyệt, 1 theo thể ngũ ngôn tứ tuyệt. Cả 2 bài thơ đều diễn đạt ngắn Vạn cổ thử giang san. gọn, xúc tích, cảm xúc và ý tưởng hoà làm một -> Nói về việc xây dựng đất nước - Em có biết 2 Văn bản được coi là trong thời bình với 1 niềm tin sắt đá tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 và 3 vào sự bền vững muôn đời của đất của dân tộc VN ta tên là gì ? Do ai nước. viết và xuất hiện bao giờ ? => Thể hiện niềm tin sắt đá vào sự bền vững muôn đời của đất nước. * Ghi nhớ: sgk(68) III- Tổng kết: * Luyện tập: - Tuyên ngôn lần thứ 2: Cáo bình Ngô của Nguyễn Trãi (TK XV) - Tuyên ngôn lần thứ 3: Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh (2.9.1945) IV- Hướng dẫn học bài: - Học thuộc lòng 2 bài thơ (phiên âm, dịch thơ). - Học thuộc 2 ghi nhớ. - Soạn bài: Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường..., Bài ca Côn Sơn. D-Rút kinh nghiệm: