Nội dung

Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) TABLE OF CONTENTS CH¦¥NG1 ¦u thÕ vµ xu híng ph¸t triÓn cña ®iÖn tho¹i Internet:............................................................................7 1.1 Nh÷ng u thÕ cña dÞch vô tho¹i qua internet...............7 1.2 Sù 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4 1.2.5 ph¸t triÓn cña c¸c dÞch vô ®iÖn tho¹i Internet:......9 Tho¹i th«ng minh ..............................................................9 DÞch vô tÝnh cíc cho bÞ gäi.............................................10 DÞch vô Callback Web ....................................................10 DÞch vô fax qua IP ..........................................................10 DÞch vô Call center ........................................................11 1.3 ThÞ trêng hiÖn nay..................................................11 1.4 Xu híng thÞ trêng tho¹i Internet trong t¬ng lai.........13 CH¦¥NG2 C«ng nghÖ c¬ së..............................................16 2.1 Kü thuËt nÐn tÝn hiÖu tho¹i....................................16 2.1.1 Tæng quan......................................................................16 2.1.2 Nguyªn lý chung cña bé m· ho¸ CELP...............................18 2.1.3 Nguyªn lý m· ho¸ CS-ACELP.............................................21 2.1.3.1 Nguyªn lý chung cu¶ bé m· ho¸.................................21 2.1.3.2 Nguyªn lý bé m· ho¸ CS-ACELP..................................22 2.1.3.3 Nguyªn lý bé gi¶i m· CS-ACELP.................................23 2.1.4 ChuÈn nÐn G.729A..........................................................24 2.1.5 ChuÈn nÐn G.729B..........................................................26 2.2 B¸o hiÖu DTMF (Dial tone Multi Frequency )..............27 2.2.1 B¸o hiÖu DTMF qua b¶n tin UserInputIndication .............27 2.2.1.1 ThiÕt bÞ ®Çu cuèi thu ph¸t DTMF.............................28 2.2.1.2 Gateway thu ph¸t DTMF.............................................28 2.2.1.3 Gate Keeper thu vµ ph¸t c¸c tÝn hiÖu ©m thanh D.323..................................................................................... 28 2.2.2 DTMF ®îc truyÒn th«ng qua giao thøc thêi gian thùc RTP (Real time Transport Protocol)..................................................29 Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 1 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 2.3 Khö tiÕng väng........................................................29 2.4 C¬ chÕ b¶o mËt.......................................................30 2.4.1 §Þnh nghÜa vµ kh¸i niÖm................................................31 2.4.2 Thu tôc Authentication gi÷a hai ®Çu cuèi.......................32 2.4.2.1 Thñ tôc Authentication cña Diffie-Hellman.................32 2.4.2.2 Thñ tôc Authentication dùa vµo nhËn d¹ng................33 2.4.3 Thñ tôc Authentication gi÷a ®Çu cuèi vµ Gatekeeper. . . .33 2.4.3.1 Thñ tôc Authentication kh«ng cã th«ng tin ngÇm ®Þnh tríc............................................................................... 33 2.4.3.2 Thñ tôc Authentication dùa trªn th«ng tin ngÇm ®Þnh tríc ........................................................................................ 33 2.4.4 Thñ tôc m· ho¸ b¶o mËt luång d÷ liÖu............................34 2.4.5 Xö lý khi nhËn thÊy mÊt an toµn......................................34 2.4.6 VÝ dô b¶o mËt b»ng c¸ch sö dông Token.........................34 CH¦¥NG3 CÊu tróc m¹ng vµ cÊu h×nh chuÈn cña m¹ng IP...36 3.1 Tæng quan vÒ cÊu h×nh chuÈn cña m¹ng VoIP .........36 3.2 C¸c cÊu h×nh chuÈn vµ chøc n¨ng cña c¸c phÇn tö.....37 3.2.1 ThiÕt bÞ ®Çu cuèi ..........................................................37 3.2.2 M¹ng truy nhËp IP............................................................38 3.2.3 Gatekeeper (GK)..............................................................38 3.2.4 Gateway(GW)..................................................................39 3.3 C¸c giao diÖn chuÈn ................................................42 3.3.1 Mét thÝ dô vÒ cÊu h×nh m¹ng VoIP................................44 CH¦¥NG4 Xö lý cuéc gäi vµ tÝnh cíc.................................45 4.1 §¨ng ký dÞch vô ......................................................45 4.2 ThiÕt lËp cuéc gäi ...................................................46 4.2.1 Cuéc gäi tõ ®Çu cuèi H.323 tíi thuª bao trong SCN.........46 4.2.2 Cuéc gäi thuª bao trong m¹ng SCN tíi ®Çu cuèi H.323:. . .48 4.2.3 Phèi hîp ho¹t ®éng víi b¸o hiÖu DTMF:............................50 4.2.4 Lùa chän nhµ cung cÊp m¹ng:........................................50 4.3 Thùc hiÖn cuéc gäi...................................................50 4.3.1 Kh¸i niÖm chung..............................................................50 Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 2 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 4.3.2 C¸c trêng hîp ngo¹i lÖ trong giai ®o¹n thùc hiÖn cuéc gäi 51 4.4 Gi¶i phãng cuéc gäi:.................................................51 4.5 NhËn d¹ng thuª bao chñ gäi......................................51 4.6 M« h×nh tÝnh cíc vµ c¸ch tÝnh cíc trong m¹ng VOIP...52 CH¦¥NG5 §¸nh sè vµ chuyÓn ®æi ®Þa chØ.......................58 5.1 Yªu cÇu chung.........................................................58 5.1.1 Yªu cÇu víi cuéc gäi tõ IP ®Õn PSTN:...............................58 5.1.2 Yªu cÇu ®èi víi cuéc gäi tõ PSTN ®Õn IP:........................59 5.1.3 Yªu cÇu ®èi víi cuéc gäi tõ PSTN ®Õn IP ®Õn PSTN:......59 5.1.4 Yªu cÇu ®èi víi cuéc gäi tõ IP ®Õn PSTN ®Õn IP:............59 5.1.5 C¸c ph¬ng thøc quay sè:.................................................59 5.1.6 C¸c sè lùa chän................................................................60 5.2 Ph¬ng ph¸p ®¸nh sè thuª bao:.................................61 5.2.1 Yªu cÇu ®èi víi quy t¾c ®¸nh sè:....................................61 5.2.2 Quy t¾c ®¸nh sè ®Ó hç trî t¹i giao diÖn ®èi víi m¹ng PSTN:........................................................................................ 61 5.2.3 Ph¬ng ph¸p ®¸nh sè thuª bao ........................................62 5.2.3.1 Quy t¾c cña IETF......................................................62 5.2.3.2 KhuyÕn nghÞ cña ETSI...............................................63 5.3 Ph¬ng ph¸p chuyÓn ®æi sè E.164 vµ ®Þa chØ IP:.....66 5.3.1 KhuyÕn nghÞ cña IETF....................................................66 5.3.2 §Þnh tuyÕn cho c¸c lo¹i h×nh dÞch vô............................67 5.4 Ph¬ng ph¸p ®Þnh tuyÕn gi÷a PSTN vµ IP.................69 5.4.1 C¸ch thø nhÊt .................................................................69 5.4.2 C¸ch thø hai.....................................................................69 5.4.3 C¸ch thø ba...................................................................... 69 5.5 KÕt luËn..................................................................70 CH¦¥NG6 §¸nh gi¸ chÊt lîng dÞch vô..................................71 6.1 §¸nh gi¸ theo chñ quan............................................71 6.2 §¸nh gi¸ theo kh¸ch quan..........................................71 Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 3 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 6.3 §¸nh gi¸ theo ®é trÔ ................................................74 CH¦¥NG7 Kh¶ n¨ng triÓn khai dÞch vô .............................75 7.1 C¸c ®éng lùc chÝnh.................................................75 7.2 kh¶ n¨ng phæ biÕn dÞch vô tho¹i qua Internet..........75 7.2.1 Ph¬ng ¸n 1: DÞch vô tho¹i Internet lµ thø yÕu.................76 7.2.2 Ph¬ng ¸n 2 :dÞch vô tho¹i Internet chiÔm lÜnh thÞ trêng. 77 7.3 Sù ¶nh hëng ®Õn c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô viÔn th«ng ...........................................................................78 7.3.1 T¬ng lai cña m¹ng viÔn th«ng.........................................79 7.3.2 Sù thay ®æi nhu cÇu cña kh¸ch hµng............................80 7.3.3 VÞ trÝ cña IP vµ sù liªn quan víi m¹ng chuyÓn m¹ch kªnh. 80 7.3.4 ChiÕn lîc cña c¸c nhµ khai th¸c dÞch vô viÔn th«ng víi dÞch vô IP................................................................................. 81 7.3.4.1 Nhµ khai th¸c m¹ng truy nhËp vµ m¹ng ®êng dµi......82 7.3.4.2 Nhµ khai th¸c m¹ng ®êng trôc .................................83 7.3.4.3 Nhµ khai th¸c m¹ng truy nhËp...................................84 CH¦¥NG8 thiÕt kÕ Gateway tho¹i Internet vµ m« t¶ phÇn mÒm VIPGATE.................................................................86 8.1 M«i trêng ph¸t triÓn.................................................86 8.1.1 tæng quan ......................................................................86 8.1.2 CÊu tróc phÇn cøng :.......................................................94 8.2 Gi¶i ph¸p thiÕt lËp bé ®Öm .....................................96 8.2.1 Ph¬ng ph¸p truyÒn d÷ liÖu qua 3 bé ®Öm....................98 8.2.2 Ph¬ng thøc truyÒn d÷ liÖu qua hai bé ®Öm................100 8.3 TriÖt tiÕng väng....................................................100 8.4 PhÇn mÒm VIPGate................................................100 8.4.1 Giíi thiÖu chung.............................................................100 8.4.2 CÊu tróc ch¬ng tr×nh....................................................101 8.4.2.1 §iÒu khiÓn xö lý cuéc gäi.........................................101 8.4.2.2 NÐn TÝn hiÖu tho¹i..................................................101 Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 4 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 8.4.2.3 §iÒu khiÓn truyÒn d÷ liÖu trªn m¹ng IP...................102 8.4.3 §Æc tÝnh kü thuËt cña VIPGate......................................102 8.4.3.1 TÝnh n¨ng vµ yªu cÇu kü thuËt................................102 8.4.3.2 Giao diÖn ngêi sö dông............................................103 CH¦¥NG9 thö nghiÖm DÞch vô tho¹i Internet...................106 9.1 CÊu h×nh thö nghiÖm............................................106 9.2 CÊu h×nh ®o kiÓm.................................................106 9.3 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ chÊt lîng dÞch vô.........................108 Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 5 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) lêi nãi ®Çu §Çu n¨m 1995 c«ng ty VocalTec ®a ra s¶n phÈm phÇn mÒm tho¹i qua Internet (kÕt nèi ®iÓm -®iÓm) ®Çu tiªn trªn thÕ giíi .Sau ®ã ,nhiÒu c«ng ty ®· ®Çu t nghiªn cøu vµ ®a ra c¸c s¶n phÈm th¬ng m¹i.Th¸ng 3/1996 ,VocalTec kÕt hîp víi Dialogic ®· ®a ra s¶n phÈm cæng kÕt nèi PSTN vµ Internet ®Çu tiªn trªn thÕ giíi.HiÖp héi c¸c nhµ s¶n xuÊt tho¹i qua m¸y tÝnh ECTF ®· ra ®êi nh»m ®a ra c¸c tiªu chuÈn tho¹i qua Internet .HiÖp héi bao gåm 36 c¸c c«ng ty m¸y tÝnh vµ viÔn th«ng hµng ®Çu thÕ giíi nh AT&T ,IBM,Sun Microsystems,Digital,Ericsson,v.v... MÆc dï c«ng nghÖ tho¹i qua Internet ®· ®îc th¬ng m¹i ho¸ tõ n¨m 1995,nhng viÖc nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy ë ViÖt Nam cßn qu¸ Ýt.Víi lîi thÕ gi¸ cíc thÊp ,dÞch vô tho¹i qua m¹ng Internet thùc sù ®· lµm nhiÒu nhµ kinh doanh viÔn th«ng quan t©m. Trong thêi gian thùc tËp tõ 1/12/1999 em ®· cã may m¾n ®îc tham gia cïng nhãm nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ tho¹i trong m¹ng Internet ë ViÖt Nam t¹i phßng ChuyÓn m¹ch ViÖn Khoa Häc Kü ThuËt Bu §iÖn.V× thêi gian cã h¹n nªn trong khu«n khæ b¶n ®å ¸n tèt nghiÖp nµy chØ xin ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c«ng nghÖ Internet Telephony vµ nh÷ng kÕt qu¶ c«ng viÖc mµ em ®· thu thËp vµ thùc hiªn trong thêi gian qua. HiÖn t¹i dÞch vô Tho¹i qua Internet vÉn cha ®îc xem lµ hîp ph¸p ë ViÖt Nam nhng viÖc nghiªn cøu dÞch vô nµy lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ theo kÞp vµ n¾m b¾t ®îc c«ng nghÖ míi trong t¬ng lai.Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thµy gi¸o Ngä V¨n Toµn khoa ®iÖn tö viÔn th«ng trßng ®¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi,kü s NguyÔn Ngäc Thµnh cïng toµn thÓ c¸c c¸n bé nghiªn cøu phßng chuyÓn m¹ch ViÖn Khoa häc Kü ThuËt Bu §iÖn ®· gióp ®ì Em thêi gian qua. Sinh viªn :Ph¹m ViÖt Dòng. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 6 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 7 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Chapter 1 CH¦¥NG1 ¦u thÕ vµ xu híng ph¸t triÓn cña ®iÖn tho¹i Internet: 1.1Nh÷ng u thÕ cña dÞch vô tho¹i qua internet. §Çu n¨m 1995 c«ng ty VocalTec ®a ra s¶n phÈm phÇn mÒm Internet Telephony ®Çu tiªn trªn thÕ giíi .Sau ®ã nhiÒu c«ng ty viÔn th«ng lín ®· ®Çu t ®a ra nh÷ng s¶n phÈm th¬ng m¹i nhng kÕt qu¶ cßn nhiÒu h¹n chÕ .GÇn ®©y cïng víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin ,ch©t lîng cña tho¹i Internet ®· gÇn ®¹t ®Õn chÊt lîng cña tho¹i truyÒn thèng PSTN .Mét sè h·ng viÔn th«ng lín nh AT&T Sprint vµ Telstra ®· th«ng b¸o vÒ viÖc chuyÓn c¸c m¹ng viÔn th«ng chñ ®¹o sang nÒn chuyÓn m¹ch gãi .§iÒu nµy cã nghÜa lµ phÇn lín lu lîng tho¹i sÏ ®îc truyÒn qua m¹ng m¹ch gãi trong thêi gian kh«ng xa .§iÖn tho¹i qua Internet ®· g©y ®îc sù chó ý m¹nh mÏ nhÊt vµ cã kh¶ n¨ng ®Ó trë thµnh nÒn t¶ng cho m¹ng tho¹i c«ng nghÖ chuyÓn m¹ch gãi .Mét bÝ quyÕt thµnh c«ng cña dÞch vô tho¹i qua m¹ng Internet lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng nh dÞch vô tho¹i truyÒn thèng ®Æc biÖt lµ trong tho¹i ®êng dµi . B¶ng 1:Gi¸ thµnh cña dÞch vô tho¹i Internet * Giao dÞch ®iÖn tho¹i Gi¸ chuÈn (1) Gi¸ chiÕt khÊu (1) Gi¸ tiÕt kiÖm (1) USA -Germany USA-Ngeria usa-Saudi Arabia USA-Singapore $1.36 $1.86 $1.87 $1.56 $0.89 $1.41 $1.40 $1.03 $0.78 $1.28 $1.27 $0.90 Gi¸ dÞch vô tho¹i qua Internet (2) $0.10-$0.45 $0.10-$0.45 $0.10-$0.45 $0.10-$0.45 *Cã hiÖu lùc tõ 12/97 Chó ý: (1) B¶ng gi¸ trªn do AT&T ®Þnh cho c¸c giao dÞch ®iÖn tho¹i tõ Mü tíi mét sè níc vµ ®îc tÝnh cho mçi phót .Gi¸ ChuÈn tÝnh tõ Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 8 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 14:00h ®Õn 20:00h;Gi¸ chiÕt khÊu ®îc tÝnh tõ 20:00h ®Õn 03:00h;Gi¸ tiÕt kiÖm ®îc tÝnh tõ 03:00h ®Õn 14:00h hµng ngµy. (2) Møc gi¸ ®Þnh s½n cña dÞch vô tho¹i qua Internet tõ Mü tíi mét sè níc. Nguyªn nh©n khiÕn dÞch vô tho¹i qua Internet cã gi¸ thµnh thÊp lµ do hiÖu qu¶ kü thuËt vµ lîi thÕ kinh tÕ vÒ mÆt l©u dµi (IDC trong ITU,1997).Theo Cian Pablo Villamil ,qu¶n lý t¹i Andersen Consulting:”Ban ®Çu ngêi ta cho r»ng c¬ héi nµy sÏ mÊt ®i khi gi¸ b¾t ®Çu gi¶m xuèng .Giê ®©y, chóng ta míi nhËn thÊy r»ng dÞch vô tho¹i Internet cã lîi thÕ kinh tÕ l©u dµi do chi phÝ cho c¸c thiÕt bÞ ngµy cµng gi¶m ®i” (Evagora ,1997). C«ng nghÖ chuyÓn m¹ch gãi sö dông hiÖu qu¶ h¬n so víi c«ng nghÖ chuyÓn m¹ch kªnh truyÒn thèng .Khi m¹ng PSTN ®îc l¾p ®Æt ( vµo cuèi thÕ kû 19,®Çu thÕ kû 20) ,thiÕt bÞ chuyÓn m¹ch rÊt ®¾t trong khi ®ã chi phÝ cho d©y dÉn l¹i thÊp.§Õn nh÷ng n¨m 70,gi¸ thµnh cña c¸c thiÕt bÞ m¸y tÝnh gi¶m.V× vËy gi¸ thµnh cña c¸c thiÕt bÞ chuyÓn m¹ch còng h¹ rÊt nhanh ,tèc ®é gi¶m chi phÝ cho l¾p ®Æt c¸p còng kh«ng theo kÞp .(Theo ý kiÕn cña Gordon Moore,mét trong nh÷ng nhµ s¸ng lËp c«ng ty Inlel).Ngµy nay c¸c bé Touter víi gi¸ thµnh thÊp ®· thay thÕ bé chuyÓn m¹ch vµ d©y dÉn víi gi¸ thµnh ®ang t¨ng dÇn ,th× nh÷ng chuyÓn m¹ch gãi tiÕt kiÖm h¬n,do ®ã sÏ cung cÊp ®îc d÷ liÖu cã hiÖu qu¶ h¬n nhiÒu. §èi víi chuyÓn m¹ch gãi ,gi¸ thµnh lµ kho¶ng 4US cents /1Kbyte, so víi 15cents /1Kbytes d÷ liÖu cña chuyÓn m¹ch kªnh Mét sè ngêi vÉn b¨n kho¨n vÒ viÖc chia tÝn hiÖu tho¹i thµnh mét sè lîng lín c¸c gãi vµ viÖc thªm phÇn mµo ®Çu vµo mçi gãi ®Ó ®a ra luång d÷ liÖu.§iÒu nµy Ýt nhiÒu cã ý nghÜa quan träng trong viÖc cËp nhËt kü thuËt nÐn mµ ®îc t¹o ra bíi c¸c ®Çu cuèi cña Internet h¬n lµ n©ng cÊp phÇn cøng cña PSTN .Trong hÖ thèng chuyÓn m¹ch kªnh ,toµn bé phÇn cøng trong toµn bé m¹ng cÇn ®îc n©ng cÊp ®Ó tËn dông ®îc c¸c tiÕn bé cña kü thuËt nÐn.C¸c ®Çu cuèi Internet ,c¸c PC chuÈn cã thÓ thùc hiÖn bÊt kÓ c«ng nghÖ nÐn tèt nhÊt hay kh«ng ,vµ bÊt kÓ lµ chóng ë ®©u. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 9 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Kh¸ch hµng cã thÓ sö dông IP cho mäi viÖc do ®ã cã ®îc m¹ng chung cho c¶ dÞch vô tho¹i trªn Internet hoÆc Intranet nh multimedia. Ngay c¶ trong trêng hîp ®¬n gi¶n nhÊt ,tiÕng nãi ®îc chuyÓn qua Internet còng khã mµ sai lÖch h¬n so víi tiÕng nãi trong d¹ng t¬ng tù truyÒn qua c¸p ®ång xo¾n .VÊn ®Ò chñ yÕu khi ®ãng gãi phÇn mÒm m· ho¸ tÝn hiÖu tho¹i thµnh c¸c gãi còng bÞ biÕn ®æi.NhiÒu nhµ to¸n häc ®· cho r»ng ph¶i cÇn ®Õn SuperComputer ho¹t ®éng trong vµi tuÇn , thËm chÝ vµi th¸ng ®Ó thùc hiÖn ®îc cuéc gäi trong hai phót. TÝnh kinh tÕ cña quy m« rÊt thÊy râ trong hÖ thèng , bëi v× Internet còng nh PSTN lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu m¹ng .ThËm chÝ mét PSTN nhá còng tËn dông ®îc kÕt nèi víi c¸c m¹ng kh¸c. C¸c tiªu chuÈn chung cho dÞch vô tho¹i qua Internet HÇu hÕt c¸c nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng ®Òu chÊp nhËn tiªu chuÈn H.323 vµ T.120 mµ cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng trong ph¹m vi quèc tÕ. (Thùc hiÖn tiªu chuÈn nµy cã mét ý nghÜa lµ bÊt kú mét ngêi sö dông IP nµo còng cã thÓ nãi chuyÖn ®îc víi mét IP kh¸c.) .Theo Fost vµ sullivan ,ngêi ta hi väng r»ng tiªu chuÈn quèc tÕ míi nµy sÏ dÉn ®Õn sù t¨ng trëng m¹nh ë trªn thÞ trßng cña dÞch vô tho¹i Internet trong nh÷ng n¨m tíi . ChÝnh s¸ch trî gióp c«ng céng ,®Æc biÖt ë Mü ,®· lµm cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Ýt tèn kÐm h¬n so víi PSTN.Suèt trong thêi gian ph¸t triÓn qua, nhê cã c¸c c¬ quan nhµ níc nªn ngêi ta kh«ng cÇn ®Õn bé phËn nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn thÞ trêng ®Ó thu håi vèn Ýt nhÊt lµ ë Mü ,c¸c ISP kh«ng ph¶i tr¶ phÝ truy nhËp. DÞch vô tho¹i Internet ®· bá qua hÖ thèng tÝnh gi¸ quèc tÕ.Mét nhµ cung cÊp dÞch vô tho¹i Internet víi Gateway trong ph¹m vi níc ngoµi chØ ph¶i tr¶ phÝ giao dich quèc tÕ cña quèc gia ®ã , hoÆc chi phÝ cho cuéc gäi néi h¹t chø kh«ng ph¶i lµ thanh to¸n chi phÝ quèc tÕ. 1.2Sù ph¸t triÓn cña c¸c dÞch vô ®iÖn tho¹i Internet: N¨m M«i trêng sö dông 1994 PC-PC 1998 -PC-PC -PC-Fax Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 10 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Lo¹i kh¸ch hµng Nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm VoIP Kh¶ n¨ng ho¹t ®éng víi c¸c m¹ng kh¸c ChÊt lîng dÞch vô Theo tiªu chuÈn cña riªng tõng h·ng ph¸t triÓn kÐm -PC-®iÖn tho¹i -§iÖn tho¹i -®iÖn tho¹i -ISP -Nhµ b¸n lÎ -Nhµ khai th¸c m¹ng T¬ng thÝch tiªu chuÈn ITU H323, cho phÐp ho¹t ®éng gi÷a c¸c Gateway GÇn b»ng chÊt lîng tho¹i qua PSTN B¶ng 1.2 Sù ph¸t triÓn cña tho¹i qua IP §iÖn tho¹i Internet kh«ng chØ cßn lµ c«ng nghÖ cho giíi sö dông m¸y tÝnh mµ cho c¶ ngêi sö dông ®iÖn tho¹i quay vµo Gateway.DÞch vô nµy ®îc mét sè nhµ khai th¸c lín cung cÊp vµ chÊt lîng tho¹i kh«ng thua kÐm chÊt lîng cña m¹ng tho¹i th«ng thêng,®Æc biÖt lµ trªn c¸c tuyÕn quèc tÕ . MÆc dï vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò vÒ ®é t¬ng thÝch cña c¸c Gateway ,c¸c vÊn ®Ò nµy sÏ sím ®îc gi¶i quyÕt khi tiªu chuÈn H.323 cña ITU ®îc sö dông réng r·i. suèt tõ khi c¸c m¸y tÝnh b¾t ®Çu kÕt nèi vãi nhau ,vÊn ®Ò c¸c m¹ng phc hîp lu«n lµ mèi quan t©m cña mäi ngêi .M¹ng m¸y tÝnh ph¸t triÓn bªn c¹nh m¹ng ®iÖn tho¹i .C¸c m¹ng m¸y tÝnh vµ m¹ng ®iÖn tho¹i song song tån t¹i ngay trong cïng mét c¬ cÊu ,gi÷a c¸c c¬ cÊu kh¸c nhau ,vµ trong m¹ng réng WAN .C«ng nghÖ tho¹i IP kh«ng ngay lËp tøc ®e do¹ ®Õn m¹ng ®iÖn tho¹i toµn cÇu mµ nã sÏ dÇn thay thÕ tho¹i chuyÓn m¹ch kªnh truyÒn thèng. Sau ®©y lµ c¸c øng dông cña dÞch vô tho¹i Internet tiªu biÓu: 1.2.1 Tho¹i th«ng minh HÖ thèng ®iÖn tho¹i ngµy cµng trë nªn h÷u hiÖu : rÎ ,phæ biÕn ,dÔ sö dông ,c¬ ®éng .Nhng nã hoµn toµn “ngí ngÈn “.Nã chØ cã 12 phÝm ®Ó ®iÒu khiÓn. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ,ngêi ta ®· cè g¾ng ®Ó t¹o ra tho¹i th«ng minh , ®Çu tiªn lµ c¸c tho¹i ®Ó bµn ,sau lµ ®Õn c¸c server .Nhng mäi cã g¾ng ®Òu thÊt b¹i do tån t¹i c¸c hÖ thèng cã s½n. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 11 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Internet sÏ thay ®æi ®iÒu nµy . KÓ tõ khi Internet phñ kh¾p toµn cÇu ,nã ®· sö dông ®Ó t¨ng thªm tÝnh th«ng minh cho m¹ng ®iÖn tho¹i toµn cÇu .Gi÷a m¸y tÝnh vµ m¹ng ®iÖn tho¹i tån t¹i mét mèi liªn hÖ .Internet cung cÊp c¸ch gi¸m s¸t vµ ®iÒu khiÓn cuéc gäi mét c¸ch tiÖn lîi h¬n. Chóng ta cã thÓ thÊy ®îc kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ ®iÒu khiÓn c¸c cuéc tho¹i th«ng qua m¹ng Internet . 1.2.2 DÞch vô tÝnh cíc cho bÞ gäi Tho¹i Internet gióp b¹n cã kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô tÝnh cíc cho bÞ gäi ®Õn c¸c kh¸ch hµng níc ngoµi còng gièng nh kh¸ch hµng trong níc. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy ,b¹n chØ cÇn PC víi hÖ ®iÒu hµnh Window98 (hoÆc Window 2000) ,®Þa chØ kÕt nèi Internet (tèc ®é 28,8 kbps hoÆc nhanh h¬n ),vµ ch¬ng tr×nh phÇn mÒm chuyÓn ®æi ch¼ng h¹n nh Quicknet’s Technologies Internet PhoneJACK. Thay v× gäi qua m¹ng ®iÖn tho¹i truyÒn thèng ,kh¸c hµng cã thÓ gäi cho b¹n qua Internet b»ng viÖc sö dông ch¬ng tr×nh phÇn mÒm ch¼ng h¹n nh Internet phone cña Vocaltec hoÆc Netmeeting cña MØcrosoft .Víi c¸c ch¬ng tr×nh phÇn mÒm nµy ,kh¸ch hµng cã thÓ gäi ®Õn c«ng ty cña b¹n còng gièng nh viÖc hä gäi qua m¹ng PSTN. B»ng viÖc sö dông ch¬ng tr×nh ch¼ng h¹n Internet Phone JACK ,b¹n còng cã thÓ xö lý c¸c cuéc gäi còng gièng nh xö lý c¸c cuéc gäi kh¸c.B¹n cã thÓ ®Þnh tuyÕn c¸c cuéc gäi nµy tíi nhµ vËn hµnh ,tíi c¸c dÞch vô tù ®éng tr¶ lêi ,tíi c¸c ACD. Trong thùc tÕ ,hÖ thèng ®iÖn tho¹i qua Internet vµ hÖ thèng ®iÖn tho¹i truyÒn thèng hoµn toµn nh nhau. 1.2.3 DÞch vô Callback Web “Worldwide Web “ ®· lµm cuéc c¸ch m¹ng trong c¸ch giao dÞch víi kh¸ch hµng cña c¸c doanh nghiÖp. Víi tÊt c¶ c¸c tiÒm n¨ng cña Web ,®iÖn tho¹i vÉn lµ mét ph¬ng tiÖn kinh doanh quan träng trong nhiÒu níc. §iÖn tho¹i Web hay “bÊm sè “ (ckick to dial ) cho phÐp c¸c nhµ doanh nghiÖp cã thÓ da thªm c¸c phÝm bÊm lªn trang Web ®Ó kÕt nèi tíi hÖ thèng ®iÖn tho¹i cña hä . DÞch vô bÊm sè lµ c¸ch dÔ dµng nhÊt vµ an toµn nhÊt ®Ó ®a thªm c¸c kªnh trùc tiÕp tõ trang Web cña b¹n vµo hÖ thèng ®iÖn tho¹i. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 12 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 1.2.4 DÞch vô fax qua IP NÕu b¹n göi nhiÒu fax tõ PC ,®Æc biÖt lµ göi ra níc ngoµi th× viÖc sö dông dÞch vô Internet fax sÏ gióp b¹n tiÕt kiÖm ®îc tiÒn vµ c¶ kªnh tho¹i. DÞch vô nµy sÏ chuyÓn trùc tiÕp tõ PC cña b¹n qua kÕt nèi Internet .Hµng n¨m ,thÕ giíi tèn h¬n 30tû USD cho viÖc göi fax ®êng dµi. Nhng ngµy nay Internet fax ®· lµm thay ®æi ®iÒu nµy .ViÖc sö dông Internet kh«ng nh÷ng ®îc më rng cho tho¹i mµ cßn cho c¶ dÞch vô fax .Mét trong nh÷ng dÞch vô göi fax ®îc a chuéng nhÊt lµ comfax . Khi sö dông dÞch vô tho¹i vµ fax qua Internet ,cã hai vÊn ®Ò c¬ b¶n:  Nh÷ng ngêi sö dông dÞch vô tho¹i qua Internet cÇn cã ch¬ng tr×nh phÇn mÒm ch¼ng h¹n Quicknet’s Technologies Internet PhoneJACK .CÊu h×nh nµy cung cÊp cho ngêi sö dông kh¶ n¨ng sö dông tho¹i Internet thay cho sö dông ®iÖn tho¹i ®Ó bµn truyÒn th«ng.  KÕt nèi mét Gateway tho¹i qua Internet víi hÖ thèng ®iÖn tho¹i hiÖn hµnh. CÊu h×nh nµy cung cÊp dÞch vô tho¹i qua Internet gièng nh viÖc më réng hÖ thèng hiÖn hµnh cña b¹n. 1.2.5 DÞch vô Call center GateWay call center víi c«ng nghÖ tho¹i IP cho c¸c nhµ kiÓm duyÖn trang Web víi c¸c PC trang bÞ multimedia kÕt nèi ®îc víi bé phËn ph©n phèi c¸c cuéc gäi tù ®éng (ADC) .Mét u ®iÓm cña tho¹i IP lµ kh¶ n¨ng kÕt hîp c¶ tho¹i vµ d÷ liÖu trªn cïng mét kªnh. 1.3ThÞ trêng hiÖn nay HiÖn nay ,trªn thÞ trêng ®iÖn tho¹i Internet cã mét sè nhµ cung cÊp dÞch vô lín bao gåm c¸c nhµ vËn hµnh m¹ng nh AT&T ,Deutsche Telekom vµ Sonera nhng chñ yÕu vÉn lµ c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô thÎ vµ b¸n l¹i.§iÖn tho¹i qua Internet ( Chñ yÕu qua m¹ng Internet c«ng céng ) cã thÓ gióp c¸c nhµ b¸n lÎ dÞch vô tho¹i gi¶m ®îc chi phÝ t¨ng l·i .Mét sè nhµ cung cÊp chÝnh c¸c lo¹i dÞch vô nµy lµ Delta-3 , IDT , vµ USA GlobalLink .C¸c nhµ cung cÊp dÞch vô Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 13 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) nµy kh«ng nãi râ dÞch vô cña hä lµ tho¹i Internet vµ thêng sö dông tuyÕn Internet nh mét tuyÕn chÝnh nh»m gi¶m chi phÝ v× nã lµ tuyÕn rÎ nhÊt. Hµng triÖu ngêi kh«ng biÕt lµ m×nh ®· tõng sö dông ®iÖn tho¹i Internet. §iÖn tho¹i Internet còng t¹o c¬ héi cho mét sè h·ng míi x©m nhËp thÞ trêng nh Bestelsmann ë §øc .§èi víi c¸c nhµ vËn hµnh m¹ng míi ®ang triÓn khai dÞch vô Internet dung lîng cao,®iÖn tho¹i Internet lµ mét dÞch vô míi ®Ó cung cÊp cho kh¸ch hµng , doanh nghiÖp vµ c¬ së ®Ó tiÕp cËn thÞ trêng d©n c vµ SME. §èi víi c¸c nhµ cung cÊp dÞch ITSPc¬ së cho viÖc c¹nh vô Internet ,®©y lµ mét dÞch vô bæ sung lµm tranh vµ t¹o nguån thu míi. Nhµ cung cÊp kÕt nèi toµn cÇu Nhµ cung cÊp dÞch vô Kh¸ch hµng Nhµ m«i giíi Nhµ vËn hµnh m¹ng trªn ph¹m vi toµn c©u ISP& nhµ cung cÊp ntruy nhËp Nhµ cung cÊp truy nhËp Doanh nghiªp SME &d©n c­ H×nh 1- Chuçi gi¸ trÞ Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 14 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Mét chuçi gi¸ trÞ riªng ®îc h×nh thµnh trong thÕ giíi ®iÖn tho¹i Internet ,n¬i mµ c¸c nhµ vËn hµnh m¹ng trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ c¸c nhµ m«i giíi dÞch vô cung cÊp kÕt nèi ,th«ng tin cíc vµ qu¶n lý m¹ng cho c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô ®iÖn tho¹i Internet cã thÓ kh«ng së h÷u m¹ng truy nhËp cho dÞch vô.§iÒu nµy lµm ch« c¸c nhµ cung cÊp míi th©m nhËp thÞ trêng –hä chØ cÇn ký víi mét nhµ m«i giíi ,thݪt lËp mét POT 24 cæng dïng truy nhËp m¸y chñ ch¹y Windows NT,sö dông m¹ng cã s½n ®Ó truy cËp dÞch vô ( cã thÓ c¸c nhµ vËn hµnh m¹ng nµy còng kh«ng biÕt ®iÒu g× ®ang diÔn ra ) vµ cã nguån thu nhËp ngay lËp tøc.Cho c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô cã së h÷u m¹ng truy nhËp , hoÆc ®· cã kh¸ch hµng ,viÖc trë thµnh nhµ cung cÊp dÞch vô ®iÖn tho¹i Internet cßn dÔ dµng h¬n nhiÒu víi chØ mét Ýt ®Çu t vµ thêi gian MÆc dï hiÖn cßn t¬ng ®èi nhá ( chØ vµi phÇn tr¨m cña thÞ trêng viÔn th«ng ) , thÞ trêng nµy ®ang t¨ng trëng nhanh chãng .Sù t¨ng trëng nµy ®îc thóc ®Èy do gi¸ c¶ vµ ®Æc biÖt ®èi víi mét sè tuyÕn .Nã ®Æc biÖt thµnh c«ng cho c¸c tuyÕn kÕt nèi tíi c¸c níc n¬i mµ kh«ng më cöa thÞ trêng viÔn th«ng cho c¹nh tranh.ë ®©y ,c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô tho¹i Internet cã thÓ lîi dông c¸c kÏ hë trong quy ®Þnh hay chØ ®¬n thuÇn hi väng viÖc lµm cña m×nh kh«ng bÞ ®Ó ý.Tuy nhiªn,®iÖn tho¹i Internet kh«ng thÓ c¹nh tranh ®îc c¸c thÞ trêng cã c¹nh tranh m¹nh vµ thõa dung lîng. §iÖn tho¹i Internet hiÖn t¸c ®éng ®¸ng kÓ lªn thêi lîng cuéc gäi ë mét sè tuyÕn vµ t¸c ®éng nµy cã thÓ cßn tiÕp tôc t¨ng. §iÖn tho¹i Internet cã mét sè u ®iÓm xÐt trªn hiÖu qu¶ kü thuËt vµ ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc c¾t gi¶m phÝ vËn hµnh :  M¹ng IP tù ®éng c¾t qu·ng lÆng – gãi tin kh«ng dîc t¹o ra khi kh«ng cã ©m thanh .  M¹ng IP cã ®é tin cËy cao C¶ hai ®iÒu trªn cho thÊy tÝnh u viÖt cña m¹ng IP so víi m¹ng chuyÓn m¹ch kªnh ,®Æc biÖt kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm dung lîng vµ c¾t gi¶m chi phÝ ,tµi nguyªn d thõa .Tuy nhiªn ,®Ó ®iÖn tho¹i Internet cã thÓ chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng tho¹i ,cÇn thiÕt ph¶i thay ®æi toµn bé cÊu tróc cña thÞ trêng Internet . Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 15 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 4000 3500 IP telephony 3000 2500 Resale and call back 2000 1500 1000 PSTN 500 0 1998 1999 H×nh 1- 2000 2001 2002 2003 Thêi lîng cuéc gäi tõ USA ®Õn JAPAN 19982000(Analysys,1998) 1.4 Xu híng thÞ trêng tho¹i Internet trong t¬ng lai Cø mçi n¨m trong suèt thËp kû võa qua ,Internet l¹i t¨ng gÊp ®«i quy m« cña nã . Trong c¸c c«ng ty nghiªn cøu thÞ trêng Internet ,th× cã mét nhËn ®Þnh thèng nhÊt lµ tæng doanh sè b¸n trong n¨m 1996 lµ tõ 2 tû ®Õn 3 tû USD .Môc tiªu ®Æt ra lµ thÞ trêng sÏ t¨ng trëng réng lín víi dao ®éng tõ 110% ®Õn 175% .Forrester dù ®o¸n lµ ®Õn n¨m 2001 ,trÞ gi¸ giao dÞch sÏ ®¹t ë møc 327 tû USD,Active Media lµ 314 tû USD... Theo ý kiÕn cña Kelly cña ITU ,thÞ trêng giao dÞch tho¹i quèc tÕ ®îc ph©n thµnh 3 lÜnh vùc sau: Gi÷a c¸c quèc gia ,nh÷ng tËp ®oµn quèc tÕ nh Concert .Global One vµ AT&T-Unisource sÏ chµo b¸n thiÕt bÞ kÕt nèi ®Çu cuèi ®Õn ®Çu cuèi (end to end) .Nh÷ng tËp ®oµn nµy sÏ ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh ngµy cµng t¨ng lªn tõ phÝa dÞch vô tho¹i Internet ,tõ c¸c chñ Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 16 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) c¸c ph¬ng tiÖn quèc tÕ ( ch¼ng h¹n nh ngêi ®iÒu hµnh vÖ tinh ,c¸c nhµ ®iÒu hµnh c¸p t nh©n ...) b¸n trùc tiªp cho kh¸ch hµng vµ tõ phÝa c¸c thÞ trêng giao ngay víi møc gi¸ b¸n l¹i. §èi víi c¸c cuéc gäi gèc ,c¹nh tranh sÏ ngµy cµng trë lªn gay g¾t bái nh÷ng ngêi míi th©m nhËp thÞ trêng nh c¸c call –back, tho¹i Internet ,vµ nh÷ng ngêi b¸n l¹i th«ng qua viÖc kªu gäi sö dông card vµ b¶n quyÒn. §èi víi nh÷ng ®Çu cuèi cuéc gäi ,c¹nh tranh sÏ bÞ chËm l¹i bëi v× c¸c nhµ ®éc quyÒn tríc kia sÏ tiÕp tôc thèng trÞ vµ ®Þnh ra c¸c møc gi¸ cho c¸c cuéc gäi quèc tÕ .VÞ trÝ ®éc quyÒn cña hä sÏ bÞ suy yÕu mét c¸ch chËm ch¹p nªn sÏ ph¶i mÊt mét thêi gian dµi vµ mét lîng ®Çu t ®¸ng kÓ ®Ó triÓn khai c¸c m¹ng míi. Do vËy PTO vÉn ®Þnh gi¸ cao nhÊt mµ hä cã thÓ cho c¸c ®Çu cuèi cuéc gäi khi mµ hä vÉn ®ang ë vÞ trÝ ®éc quyÒn . Theo ITU , th× viÖc kiÓm tra kh¶ n¨ng tån t¹i cña tho¹i Internet vµ viÖc triÓn khai nã mét c¸ch réng r·i lµ c¸ch tèt nhÊt .ThËm chÝ c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô tho¹i Internet hoÆc c¸c c«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm ®Òu cã thÓ mua c¸c ISP. Do u ®iÓm gi¸ thµnh rÎ vµ c¸c dÞch vô më réng nh ®· tr×nh bµy ë trªn , dÞch vô tho¹i Internet ®· vµ ®ang t¹o ra mét thÞ trêng réng lín gåm mäi ®èi tîng sö dông nh: c¸c thuª bao gia ®×nh ,c¸c doanh nghiÖp ,c¸c tæ chøc vµ c¸c c¬ quan nhµ níc...  Theo dù b¸o cña IDC ,sè c¸c giao dÞch quèc tÕ theo ph¬ng ph¸p truyÒn thèng sÏ ®¹t 79 tû phót vµo cuèi n¨m 1999, vµ h»ng n¨m sÏ t¨ng 15%.Theo nhËn ®Þnh cña «ng Fischer th× tæng gi¸ trÞ giao dÞch trªn thÞ trêng lµ 60 tû USD . C¸c nguån tin t¬ng tù còng cho biÕt ,giao dÞch qua Internet ngµy nay ®¹t 198 triÖu phót vµ sÏ t¨ng lªn ë møc 220% hµng n¨m.  Dù ®o¸n thÞ trêng sÏ ®¹t ë møc 600 triÖu USD vµo cuèi n¨m 1999.Khi ®ã cã h¬n 16 triÖu ngêi sö dông. Tæng gi¸ trÞ giao dÞch qua thÞ trêng tho¹i qua Internet dù ®o¸n ®¹t møc 1.89 tû Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 17 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) USD vµo cuèi n¨m 2001. Theo Frost & Sullivan thÞ trêng sÏ ®¹t møc t¨ng trëng hµng n¨m lµ 149% trong 5 n¨m liÒn  Dù b¸o trong n¨m 2000 ,mét sè bé phËn lín d©n c sÏ sö dông tho¹i Internet .Chñ tÞch kiªm gi¸m ®èc ®iÒu hµnh RSL COM ,Itzhak Fischer dù b¸o r»ng ®Õn n¨m 2000 sÏ cã 15% cuéc gäi tho¹i quèc tÕ ®îc tiÕn hµnh qua Internet ,vµ mét sè ngêi cho r»ng ®Õn n¨m 2005 con sè nµy sÏ t¨ng lªn 34% .Phillip Tarifica còng b¸o c¸o r»ng sè ngêi sö dông tho¹i truyÒn thèng sÏ gi¶m do sö dông Email vµ tho¹i qua Internet .  ThÞ trêng ®iÖn tho¹i Internet sÏ t¨ng trëng vµ ®¹t doanh thu cì 2,7 tû USD vµo n¨m 2002 (Mc Kinsey Telecom Practice ). Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 18 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Chapter 2 CH¦¥NG2 C«ng nghÖ c¬ së 2.1 Kü thuËt nÐn tÝn hiÖu tho¹i 2.1.1 Tæng quan Trong m¹ng ®iÖn tho¹i th«ng thêng tÝn hiÖu ®îc m· ho¸ theo luËt A hoÆc luËt  víi tèc ®é 64kbs .Víi c¸ch m· ho¸ nµy ,cho phÐp kh«i phôc mét c¸ch t¬ng ®èi trung thùc c¸c ©m thanh trong gi¶i tÇn tiÕng nãi .Tuy nhiªn trong mét sè øng dông ®Æc biÖt yªu cÇu truyÒn ©m thanh víi tèc ®é thÊp h¬n vÝ dô nh truyÒn tÝn hiÖu tho¹i trªn Internet .Tõ ®ã ®· xuÊt hiÖn mét sè kü thuËt m· ho¸ vµ nÐn tÝn hiÖu tiÕng nã xuèng tèc ®é thÊp cô thÓ nh G.723.1,G.729A,GSM... VÒ c¬ b¶n c¸c bé m· ho¸ tiÕng nãi cã ba lo¹i :m· ho¸ d¹ng sãng (waveform) ,m· ho¸ nguån (source)vµ m· ho¸ lai (hybrid) (cã nghÜa lµ kÕt hîp c¶ hai lo¹i m· ho¸ d¹ng trªn ). Nguyªn lý cña m· ho¸ d¹ng sãng lµ m· ho¸ d¹ng sãng cña tiÕng nãi.T¹i phÝa ph¸t ,bé m· hãa sÏ nhËn c¸c tÝn hiÖu nãi t¬ng tù liªn tôc vµ m· thµnh tÝn hiÖu sè tríc khi truyÒn ®i.T¹i phÝa thu sÏ lµm nhiÖm vô ngîc l¹i ®Ó kh«i phôc tÝn hiÖu tiÕng nãi.Khi kh«ng cã lçi truyÒn dÉn th× d¹ng sãng cña tiÕng nãi kh«i phôc sÏ rÊt gièng víi d¹ng sãng tiÕng nãi gèc.C¬ së cña bé m· ho¸ d¹ng sãng lµ :nÕu ngêi nghe nhËn ®îc mét b¶n sao d¹ng sãng cña tiÕng nãi gèc th× chÊt lîng ©m thanh sÏ rÊt tuyÖt vêi.Tuy nhiªn , trong thùc tÕ,qóa tr×nh m· ho¸ l¹i sinh ra t¹p ©m lîng tö (mµ thùc chÊt lµ mét d¹ng mÐo d¹ng sãng ),song do t¹p ©m lîng tö nµy thêng ®ñ nhá ®Ó kh«ng ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng tiÕng nãi thu ®îc.¦u ®iÓm cña bé m· ho¸ lo¹i nµy lµ :®é phøc t¹p,gi¸ thµnh thiÕt kÕ ,®é chÔ vµ c«ng suÊt tiªu thô thÊp.Ngêi ta cã thÓ ¸p dông chóng ®Ó m· c¸c tÝn hiÖu kh¸c nh: tÝn hiÖu b¸o hiÖu,sè liÖu ë gi¶i ©m thanh...vµ ®Æc biÖt víi nh÷ng thiÕt bÞ ë ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh th× chóng cßn cã kh¶ n¨ng m· ho¸ ®îc c¶ tÝn hiÖu ©m nh¹c .Bé m· ho¸ d¹ng sãng ®¬n gi¶n nhÊt lµ ®iÒu chÕ Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 19 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) xung m· (PCM).®iÒu chÕ Delta (DM)...Tuy nhiªn , nhîc ®iÓm cña bé m· ho¸ d¹ng sãng lµ kh«ng t¹o ®îc tiÕng nãi chÊt lîng cao t¹i tèc ®é bit díi 16 kbps ,mµ ®iÒu nµy ®îc kh¾c phôc ë bé m· ho¸ nguån.Nguyªn lý bé m· ho¸ nguån lµ m· hãa kiÓu ph¸t ©m(vocoder),vÝ dô nh bé m· ho¸ dù b¸o tuyÕn tÝnh (LPC).C¸c bé m· ho¸ nµy cã thÓ thùc hiÖn ®îc t¹i t«c ®é bÝt câ 2 Kbps .H¹n chÕ chñ yÕu cña m· ho¸ kiÓu ph¸t ©m LPC lµ gi¶ thiÕt r»ng: tÝn hiÖu tiÕng nãi bao gåm c¶ ©m h÷u thanh vµ v« thanh.Do ®ã ,®èi víi ©m h÷u thanh th× nguån kÝch thÝch bé m¸y ph¸t ©m sÏ lµ mét d·y xung ,cßn ®èi víi c¸c ©m v« thanh th× nã sÏ lµ mét nguån nhiÔu ngÉu nhiªn.Trong thùc tÕ , cã rÊt nhiÒu c¸ch ®Ó kÝch thÝch c¬ quan ph¸t ©m .Vµ ®Ó ®¬n gi¶n ho¸,ngêi ta gi¶ thiÕt r»ng chØ cã mét ®iÓm kÝch thÝch trong toµn bé giai ®o¹n lªn giäng cña tiÕng nãi ,dï cho ®ã lµ ©m h÷u thanh hay v« thanh. Vµo n¨m 1982 .Atal ®· ®Ò ra mét m« h×nh míi vÒ kÝch thÝch ,®îc gäi lµ kÝch thÝch ®a xung.Trong m« h×nh nµy ,kh«ng cÇn biÕt tríc ®ã lµ ©m h÷u thanh hay v« thanh ,®ã cã ph¶i lµ giai ®o¹n lªn giäng hay kh«ng.Sù kÝch thÝch ®îc m« h×nh ho¸ bëi mét sè xung (th«ng thêng lµ 3 xung trªn 5ms ) cã biªn ®é vµ vÞ trÝ ®îc x¸c ®Þnh b»ng cùc tiÓu ho¸ sai lÖch ,cã tÝnh ®Õn träng sè thô c¶m ,gi÷a tiÕng nãi gèc vµ tiÕng nãi tæng hîp.ViÖc ®a ra m« h×nh nµy ®· t¹o lªn mét sù chó ý to lín vµ ®ã lµ m« h×nh ®Çu tiªn cña mét thÕ hÖ míi cña c¸c bé m· ho¸ tiÕng nã ph©n tÝch b»ng tæng hîp.Chóng cã kh¶ n¨ng cho tiÕng nãi chÊt lîng cao t¹i tèc ®é bit quanh 10 kbps vµ cã thÓ ®Õn tËn 4,8 kbps.TÝn hiÖu kÝch thÝch sÏ ®îc tèi u ho¸ mét c¸ch kü lìng vµ ngêi ta sö dông kü thuËt m· ho¸ d¹ng sãng ®Ó m· ho¸ tÝn hiÖu kÝch thÝch nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶..H×nh 2.1 ®a ra m« h×nh tæng qu¸t cña m· ho¸ tiÕng nãi theo ph¬ng ph¸p LPC ph©n tÝch tæng hîp. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 20 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) TiÕng nãi gèc Bé t¹o tÝn hiÖu kÝch thÝch u(n) Bé läc tæng hîp S*(n) TÝnh träng sè sai sè e(n) e w (n) Cùc tiÓu ho¸ sai sè a/ Bé m· ho¸ Bé t¹o tÝn hiÖu kÝch thÝch S* (n) TiÐng nãi t«ng hîp Bé läc tæng hîp b/ Bé Gi¶i m· H×nh 2- M« h×nh m· ho¸ tiÕng nãi LPC ph©n tÝch b»ng tæng hîp Trong ®ã u(n) :tÝn hiÖu kÝch thÝch S*(n): :tÝn hiÖu tiÕng nãi tæng hîp S(n) : TÝn hiÖu tiÕng nãi gèc Ew(n ) :tÝn hiÖu sai sè M« h×nh bao gåm 3 phÇn chÝnh:  PhÇn thø nhÊt : Bé läc tæng hîp LPC ,lµ bé läc toµn côc biÕn ®æi theo thêi gian ®Ó m« h×nh ho¸ ®êng bao phæ ng¾n h¹n cña d¹ng sãng tiÕng nãi .§Çu ra cña né läc tæng hîp lµ tÝn hiÖu nãi tæng hîp.  PhÇn thø 2 : Bé t¹o kÝch thÝch .Bé nµy sÏ cho ra d·y kÝch thÝch cÊp cho bé läc tæng hîp ®Ó t¹o ra tiÕng nãi t¸i t¹o ë m¸y thu.ViÖc kÝch thÝch sÏ ®îc tèi u ho¸ b»ng c¸c cùc tiÓu ho¸ sai lÖch,c¸c tÝnh träng sè thô c¶m,gi÷a tiÕng nãi gèc vµ tiÕng nãi tæng hîp. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 21 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony)  PhÇn thø 3 : Thur tôc ®îc sö dông trong viÖc tèi thiÓu ho¸ sai lÖch (Gåm 2 khèi :tÝnh träng sè sai sè vµ cùc tiÓu ho¸ sai sè). Tiªu chuÈn côc tiÓu ho¸ sai lÖch ®îc sö dông réng r·i nhÊt lµ sai lÖch b×nh ph¬ng trung b×nh (mes:mean squared error).Trong m« h×nh nµy ,tiªu chuÈn cùc tiÓu ho¸ sai sè ®îc sö dông lµ :tÝn hiÖu sai lÖch ew(n) ®îc ®a qua mét bé läc ®¸nh gi¸ träng sè sai sè ,cã tÝnh träng sè thô c¶m ,vµ bé läc nµy sÏ t¹o d¹ng phæ t¹p ©m theo mét c¸ch nµo ®ã ®Ó c«ng suÊt tÝn hiÖu sÏ tËp chung nhÊt t¹i c¸c tÇn sè formant cña phæ tiÕng nãi. Thñ tôc m· ho¸ :bao gåm 2 bíc :bíc 1 :th«ng sè cña bé läc tæng hîp ®îc x¸c ®Þnh tõ mÉu tiÕng nãi.Bíc 2 :d·y kÝch thÝch tèi u ®èi víi bé läc nµy ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch cùc tiÓu ho¸ sai sè,cã tÝnh träng sè thô c¶m ,gi÷a tiÕng nãi gèc vµ tiÕng nãi tæng hîp.Kho¶ng thêi gian tèi u ho¸ kÝch thÝch kho¶ng 47.5 ms, thÊp h¬n khung thêi gian cËp nhËt th«ng sè LPC.Khung tiÕng nã ®îc chia thµnh nhiÒu khung con ,viÖc kÝch thÝch ®îc x¸c ®Þnh riªng rÏ cho tõng khung con .C¸c tham sè cña bé läc vµ tÝn hiÖu kÝch thÝch sÏ ®îc lîng tö ho¸ tríc khi göi ®Õn phÝa thu Thñ tôc gi¶i m· :Cho tÝn hiÖu kÝch thÝch ®· ®îc gi¶i m· qua bé läc tæng hîp ®Ó tiÕng nãi ®îc kh«i phôc. Cã rÊt nhiÒu ph¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ sù kÝch thÝch:Ph¬ng ph¸p kÝch thÝch ®a xung (MPE),ph¬ng ph¸p kÝch thÝch xung ®Òu (RPE),ph¬ng ph¸p dù ®o¸n tuyÕn tÝnh kÝch thÝch m· (CELP).ë ®©y em chØ ®Ò cËp ®Õn ph¬ng ph¸p dù ®o¸n tuyÕn tÝnh kÝch thÝch m· CELP. HiÖn nay ph¬ng ph¸p nµy ®· trë thµnh c«ng nghÖ chñ yÕu cho m· ho¸ tiÕng nãi tèc ®é thÊp. 2.1.2 Nguyªn lý chung cña bé m· ho¸ CELP TÝn hiÖu kÝch thÝch lµ mét môc tõ cña mét b¶ng m· rÊt lín ®îc ph©n bè mét c¸ch ngÉu nhiªn . Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 22 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) S¬ ®å nguyªn lý cña ph¬ng ph¸p tæng hîp CELP ®îc ®a ra trong h×nh 2.2 B¶ng m· thÝch øng KhuÕch ®¹i u(n) Bé läc tæng h¬p S*(n) TiÕng nãi tæng hîp TrÔ khung con KhuÕch ®¹i B¶ng m· ngÉu nhiªn H×nh 2- S¬ ®å nguyªn lý cña ph¬ng ph¸p tæng hîp CELP T¹i phÝa ph¸t :C¸c tham sè cña bé läc tæng hîp cïng t¨ng Ých vµ ®é trÔ cña c¸c b¶ng m· (bao gåm b¶ng m· thÝch øng vµ b¶ng m· ngÉu nhiªn )®îc truyÒn ®i .T¹i phÝa thu :còng sö dông nh÷ng b¶ng thÝch øng vµ ngÉu nhiªn nh thÕ ®Ó x¸c ®Þnh tÝn hiÖu kÝch thÝch t¹i lèi vµo bé läc tæng hîp LPC ®Ó t¹o tiÕng nãi tæng hîp. B¶ng m· kÝch thÝch gåm L tõ m· (lµ c¸c vÐc t¬ ngÉu nhiªn ) cã ®é dµi N mÉu (th«ng thêng L=1024,N=40 mÉu øng víi mét khung kÝch thÝch 5ms) .B»ng c¸ch t×m kiÕm triÖt ®Ó toµn bé b¶ng m· ngÉu nhiªn ngêi ta sÏ chän ®îc tÝn hiÖu kÝch thÝch cña mét khung tiÕng nãi dµi N mÉu.Bé läc tæng hîp ®· tÝnh träng sè ®îc cho bëi : w( z ) 1 / A( z /  ) 1 /(1  P  (a  k k z k ) k 1 Trong ®ã : Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 23 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony)  lµ mét ph©n sè tõ 0 ®Õn 1. {ak} lµ c¸c tham sè bé läc tæng hîp LPC hay cßn gäi lµ hÖ sè dù ®o¸n. P lµ bËc cña bé läc tæng hîpLPC hay bËc cña bé dù ®o¸n. Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®îc c¸c tham sè cña b¶ng m· thÝch øng ( bao gåm cã t¨ng Ých vµ ®é trÔ lªn giäng) th× tiÕng nã tæng hîp ®· tÝnh träng sè s*(n) ®îc cho lµ : s * ( n)  ck (n) * h( n)  Gy ( n)  s0 * ( n) Trong ®ã : TÝch chËp lµ kh«ng nhí. ck(n) lµ tõ m· kÝch thÝch víi chØ sè k.  lµ hÖ sè tû lÖ. h(n) lµ ph¶n øng xung cña bé läc tæng hîp ®· tÝnh träng sè W(z). s0*(n) lµ ph¶n øng lèi vµo cña bé läc tæng hîp ®· tÝnh träng sè. G lµ t¨ng Ých cña b¶ng m· thÝch øng. y(n) = c’(n)*h(n) lµ ph¶n øng tr¹ng th¸i kh«ng cña bé läc tæng hîp ®· tÝnh träng sè víi tõ m· c’(n) ®îc lùa chän tõ b¶ng m· thÝch øng. Sai sè ®· tÝnh träng sè gi÷a tiÕng nã tæng hîp vµ tiÕng nãi gèc ®îc cho bëi: e­ ( n)  s ( n)  s * ( n) Trong ®ã: s*(n) : TÝn hiÖu tiÕng nãi tæng hîp s(n) : TÝn hiÖu tiÕng nãi gèc. ew(n) : TÝn hiÖu sai sè Sau ®ã sai sè nµy sÏ ®îc cùc tiÓu ho¸ b»ng ph¬ng ph¸p sai lÖch b×nh ph¬ng trung b×nh (mes): N1 E    e­ (n) 2 n 0 §é phøc t¹p cña bé m· ho¸ nµy t¨ng khi tèc ®é bit gi¶m.ThÝ dô CELP cã thÓ cho tiÕng nãi tèc ®é thÊp tíi 4.8 kbps víi tr¶ gi¸ rÊt cao vÒ Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 24 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) ®ßi hái tÝnh to¸n do : tÝn hiÖu kÝch thÝch tèi u ®îc t×m kiÕm th«ng qua b¶ng m· rÊt lín (kÝch thíc b¶ng m· thêng gåm kho¶ng 1024 môc tõ ) .§èi víi b¶ng m· cã 1024 tõ m· vµ mét khung kÝch thíc 40 mÉu th× cÇn thùc hiÖn kho¶ng 40.000 phÐp nh©n ®Ó so¸t b¶ng m· . Cã thÓ nhËn xÐt r»ng : nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p CELP lµ : cã mét thñ tôc ®ßi hái tÝnh to¸n rÊt lín rÊt khã cã thÓ thùc hiÖn trong thêi gian thùc .VËy cã mét ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc so¸t b¶ng m· sao cho kh«ng ¶nh hëng tíi chÊt lîng tiÕng nãi .§ã lµ ph¬ng ph¸p sö dông c¸c b¶ng m· ®¹i sè ACELP (Algebraic CELP) trong ®ã c¸c b¶ng m· ®îc t¹o ra nhê c¸c m· söa lçi nhÞ ph©n ®Æc biÖt .Vµ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ rµ so¸t b¶ng m·,ngêi ta sö dông c¸c b¶ng m· ®¹i sè cã cÊu liªn kÕt CS-ACELP (Conjugate-Structure ACELP) .KhuyÕn nghÞ ITU G.729 ®a ra nguyªn lý cña bé m· ho¸ tiÕng nãi sö dông ph¬ng ph¸p CS-ACELP m· ho¸ tiÕng nãi tèc ®é thÊp 8kbps. 2.1.3 Nguyªn lý m· ho¸ CS-ACELP TÝn hiÖu PCM 64 kbps ®Çu vµo (theo quy luËt A hoÆc ) qua bé m· ho¸ thuËt to¸n CS-ACELP ,®îc lÉy mÉu t¹i tÇn sè 8khz ,sau ®ã qua bé chuyÓn ®æi thµnh tÝn hiÖu PCM ®Òu 16 bit ®a tíi ®Çu vµo bé m· ho¸ .TÝn hiÖu ®Çu ra bé gi¶i m· sÏ ®îc chuyÓn ®æi thµnh tÝn hiÖu PCM (theo quy luËt A hoÆc ) theo ®óng tÝn hiÖu vµo .C¸c ®Æc tÝnh ®Çu vµo / ®Çu ra kh¸c ,gièng tÝn hiÖu PCM 64 kbps (theo khuyÕn nghÞ ITU G.711),sÏ ®îc chuyÓn ®æi thµnh tÝn hiÖu ra PCM theo ®óng quy luËt cña tÝn hiÖu ®Çu vµo ë bé gi¶i m· . 2.1.3.1 Nguyªn lý chung cu¶ bé m· ho¸ Bé m· ho¸ CS-ACELP dùa trªn c¬ së cña bé m· dù b¸o tuyÕn tÝnh kÝch thÝch m· CELP . Bé m· ho¸ CS-ACELP thùc hiÖn trªn c¸c khung tiÕng nãi chu kú 10 ms t¬ng ®¬ng víi 80 mÉu t¹i tèc ®é l©ý mÉu 8000 mÉu /s.Cø mçi mét khung 10 ms ,tÝn hiÖu tiÕng nã l¹i ®îc ph©n tÝch ®Ó trÝch lÊy c¸c tham sè cña bé m· CELP (®ã lµ :c¸c hÖ sè cña bé läc dù b¸o thÝch øng ,chØ sè c¸c b¶ng m· cè ®Þnh vµ b¶ng m· thÝch øng cïng víi t¨ng Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 25 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Ých cña b¶ng m· ). C¸c tham sè nµy sÏ ®îc m· ho¸ vµ truyÒn ®i.Sù ph©n bè bit cña c¸c tham sè m· ho¸ ®îc tr×nh bÇy ë b¶ng 2.1.3.1 Sè bit trong khung con 1 Sè bit trong khung con 2 L0,L1,L2,L3 P1,p2 P0 C1,C2 S1,S2 GA1,GA2 8 1 13 4 3 5 13 4 3 Tæng sè bit trong 1 khung 18 13 1 26 8 6 GB1,GB2 4 4 8 Tham sè Tõ m· C¸c cÆp v¹ch phæ §é trÔ m· thÝch øng §é ch½n lÎ trÔ tríc ChØ sè m· cè ®Þnh DÊu m· cè ®Þnh C¸c ®é khuÕch ®¹i m· (bíc1) C¸c ®é khuÕch ®¹i m· (bíc2) Tæng céng 80 b¶ng 2.1.3.1 Sù ph©n bè bit cña c¸c tham sè cña thuËt to¸n CS-ACELP tèc ®é 8 kbit/s (khung 10 ms) T¹i phÝa thu :sö dông c¸c tham sè nµy ®Ó kh«i phôc c¸c tham sè tÝn hiÖu kÝch thÝch vµ c¸c tham sè cña bé läc tæng hîp .TÝn hiÖu tiÕng nãi sÏ ®îc kh«i phôc b»ng c¸ch läc c¸c tham sè tÝn hiÖu kÝch thÝch nµy th«ng qua bé läc tæng hîp ng¾n h¹n. Bé läc tæng hîp ng¾n h¹n dùa trªn c¬ së bé läc dù b¸o tuyÕn tÝnh LP bËc 10 .Bé läc tæng hîp dµi h¹n ,hay bé läc tæng hîp ®é cao dung cho viÖc lµm trßn m· thÝch øng .Sau khi kh«i phôc ,nhê bé läc sau tiÕng nãi sÏ lµm t¨ng ®é trung thùc. 2.1.3.2 Nguyªn lý bé m· ho¸ CS-ACELP S¬ ®å khèi bé m· ho¸ ®îc m« t¶ nh h×nh 2.3 Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 26 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) tiÕng nãi ®Çu vµo B¶ng m· cè ®Þnh B¶ng m· thÝch øng Khèi tiÒn xö lý Khèi tæng hîp LP sù l­îng tö ho¸ vµ néi suy LPC info Gc Bé läc tæng hîp + + Gp Bé läc tæng hîp ®é cao LPC info §é c¶m nhËn T×m b¶ng m· cè ®Þnh Sù l­îng tö ho¸ ®é khuÕch ®¹i Sù l­îng tö ho¸ ®é khuÕch ®¹i luång bit ph¸t ®i LPC info H×nh 2-S¬ ®å khèi bé m· ho¸ TÝn hiÖu ®Çu vµo ®a qua bé tiÒn xö lý ,bé nµy cã hai chøc n¨ng :läc th«ng cao vµ tÝnh to¸n tÝn hiÖu.TÝn hiÖu ®Çu ra bé tiÒn xö lý lµ tÝn hiÖu ®Çu vµo cña c¸c khèi tæng hîp tiÕp sau.Sù tæng hîp dù b¸o tuyÕn tÝnh (LP)®îc thùc hiÖn mét lÇn trong mét khung 10ms ®Ó tÝnh c¸c hÖ sè cña bé läc dù b¸o tuyÕn tÝnh (LP).C¸c hÖ sè nµy ®îc biÕn ®æi thµnh c¸c cÆp v¹ch phæ (LSP) vµ ®îc lîng tö b»ng ph¬ng ph¸p lîng tö ho¸ vÐc t¬ dù b¸o hai bíc (VQ) 8 bit.TÝn hiÖu kÝch thÝch ®îc lùa chän b»ng c¸ch cùc tiÓu ho¸ sai sè ,cã tÝnh ®Õn träng sè thô c¶m ,gi÷a tiÕng nãi gèc vµ tiÕng nãi tæng hîp.C¸c tham sè kÝch thÝch (gåm :b¶ng m· cè ®Þnh vµ b¶ng m· thÝch øng)®îc x¸c dÞnh qua tõng khung con 5ms(t¬ng ®¬ng 40mÉu).C¸c hÖ sè cña bé läc LP ®· ®îc lîng tö vµ cha ®îc lîng tö ®îc sö dông cho ph©n khung thø 2 ,cßn t¹i ph©n khung thø nhÊt c¸c hÖ sè cña bé läc LP ®· ®îc néi suy sÏ ®îc sö dông (trong c¶ hai trêng hîp ®· lîng tö vµ cha lîng tö).§é trÔ bíc m¹ch vßng hë sÏ ®îc tÝnh to¸n mét lÇn trong mét khung 10ms dùa trªn ®é lín tÝn hiÖu Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 27 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) tho¹i .Sau ®ã c¸c phÐp tÝnh nµy sÏ lÆp l¹i trong tõng ph©n khung tiÕp theo.TÝn hiÖu ban ®Çu x(n) ®îc tÝnh b»ng c¸c läc ®é d LP th«ng qua bé läc tæng hîp W(z)/A(z).Tr¹ng th¸i ban ®Çu cña bé läc nµy Lµ TÝn hiÖu lçi gi÷a tÝn hiªu d LP vµ tÝn hiÖu kÝch thÝch .Sù ph©n tÝch bíc cña m¹ch vßng ®ãng sÏ thùc hiÖn sau ®ã (®Ó t×m ®é trÔ m· thÝch øng vµ ®é khuÕch ®¹i )dïng tÝn hiÖu ban ®Çu x(n) vµ ®Æc tuyÕn xung h(n) ,b»ng c¸ch lµm trßn gi¸ trÞ ®é trÔ bíc cña m¹ch vßng hë.§é trÔ bíc ®îc m· ho¸ b»ng m· 8 bit trong ph©n khung thø nhÊt ,®é vi sai cña ®é trÔ ®îc m· ho¸ b»ng m· 5 bit trong ph©n khung thø 2 .TÝn hiÖu x’(n) lµ tÝn hiÖu cña 2 tÝn hiÖu :tÝn hiÖu ban ®Çu x(n) vµ tÝn hiÖu m· thÝch øng –lµ tÝn hiÖu m· cè ®Þnh.TÝn hiÖu nµy ®îc dïng trong viÖc t×m tÝn hiÖu kÝch thÝch tèi u .Gi¸ trÞ kÝch thÝch m· cè ®Þnh ®îc m· ho¸ b»ng m· ®¹i sè 17 bit(trong ®ã :chØ sè b¶ng m· cè ®Þnh ®îc m· ho¸ b»ng tõ m· C1,C2-13 bit ; DÊu b¶ng m· cè ®Þnh ®îc m· ho¸ b»ng tõ m· S1,S2-3bit).C¸c bé khuÕch ®¹i b¶ng m· cè ®Þnh vµ b¶ng m· thÝch øng ®îc lîng tö ho¸ b»ng vÐc t¬ 7 bit(Trong ®ã:ë bíc 1 ®îc m· ho¸ b»ng tõ m· GA1,GA2 3 bit ; ë bíc 2 ®îc m· ho¸ b»ng tõ m· GB1,GB2-4 bit ).t¹i ®©y sù dù ®o¸n trung b×nh ®éng MA cho bé khuÕch ®¹i m· cè ®Þnh .Cuèi cïng ,dùa vµo c¸c bé nhí läc sÏ x¸c ®Þnh ®îc tÝn hiÖu kÝch thÝch. 2.1.3.3 Nguyªn lý bé gi¶i m· CS-ACELP S¬ ®å khèi cña bé gi¶i m· ®îc m« t¶ trong h×nh 2.4 B¶ng m· cè ®Þnh Gc Bé läc ng¾n h¹n bé xö lý tr¹m B¶ng m· thÝch øng Gp H×nh 2-S¬ ®å nguyªn lý cña bé gi¶i m· CS-ACELP Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 28 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) §Çu tiªn ,c¸c chØ sè cña c¸c tham sè ®îc trÝch ra tõ buång bit thu.C¸c chØ sè nµy sÏ ®îc gi¶i m· ®Ó thu l¹i c¸c tham sè cña bé m· ho¸ trong 1 khung tiÕng nãi 10 ms .C¸c tham sè ®ã lµ :c¸c hÖ sè LSP ,2 phÇn ®é trÔ bíc(®é trÔ bíc vµ ®é vi sai cña ®é trÔ bíc),2 vec t¬ b¶ng m· cè ®Þnh (chØ sè m· cè ®Þnh vµ chØ sè b¶ng m· cè ®Þnh ),vµ 2 tËp hîp ®é khuÕch ®¹i b¶ng m· cè ®Þnh vµ b¶ng m· thÝch øng .C¸c hÖ sè LSP ®îc néi suy vµ ®îc chuyÓn ®æi thµnh c¸c hÖ sè bé läc LP cho mçi ph©n khung.Sau ®ã ,cø mçi ph©n khung thùc hiÖn c¸c bíc tiÕp theo: Gi¸ trÞ kÝch thÝch ®îc kh«i phôc lµ tæng cña vÐc t¬ b¶ng m· cè ®Þnh vµ b¶ng m· thÝch øng nh©n víi c¸c gi¸ trÞ khuÕch ®¹i t¬ng øng cña chóng. TiÕng nãi ®îc kh«i phôc b»ng c¸ch läc gi¸ trÞ kÝch thÝch nµy th«ng qua bé läc tæng hîp LP TÝn hiÖu tiÕng nãi kh«i phôc ®a qua bíc xö lý tr¹m ,bao gåm bé läc thÝch øng dùa trªn c¬ së c¸c bé läc tæng hîp ng¾n h¹n vµ dµi h¹n ,sau ®ã qua bé läc th«ng cao vµ bé n©ng tÝn hiÖu. B¶ng 1.2 :C¸c tham sè cña bé m· vµ gi¶i m· CS-ACELP ký hiÖ u m« t¶ c¸ c bit L0 L1 L2 L3 C¸c chØ sè dù b¸o MAchuyÓn m¹ch cña bé lîng tö LPS Vec t¬ bíc ®Çu tiªn cña bé lîng tö LPS Vec t¬ thÊp bíc thø hai cña bé lîng tö LPS Vec t¬ cao bíc thø hai cña bé lîng tö LPS §é trÔ lªn giäng cña khung con thø nhÊt Bit ch½n lÎ dµnh cho ®é trÔ lªn giäng DÊu cña c¸c xung b¶ng m· cè ®Þnh cña khung con thø nh©t B¶ng m· cè ®Þnh cña khung con thø nhÊt KhuÕch ®¹i b¶ng m· (bíc 1 )cña khung con thø nh©t KhuÕch ®¹i b¶ng m· (bíc 2 )cña khung con thø 1 7 5 5 P1 P0 S1 C1 GA1 GB1 8 1 4 13 3 3 Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 29 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) P2 S2 C2 GA2 GB2 nh©t §é trÔ lªn giäng cña khung con thø hai DÊu cña c¸c xung b¶ng m· cè ®Þnh cña khung con thø hai B¶ng m· cè ®Þnh cña khung con thø hai KhuÕch ®¹i b¶ng m· (bíc 1)cña khung con thø hai KhuÕch ®¹i b¶ng m· (bíc 2)cña khung con thø hai 5 4 13 3 4 2.1.4 ChuÈn nÐn G.729A G.729A lµ thuËt to¸n m· ho¸ tiÕng nãi tiªu chuÈn cho tho¹i vµ sè liÖu ®ång thêi sè ho¸ (DSVD). G.729A lµ sù trao ®æi luång bit víi G.729 ,cã nghÜa lµ :tÝn hiÖu ®îc m· ho¸ b»ng thuËt to¸n G.729A cã thÓ ®îc gi¶i m· th«ng qua thuËt to¸n G.729 vµ ngîc l¹i.Gièng nh G.729 ,nã sö dông thuËt to¸n dù b¸o tuyÕn tÝnh m· kÝch thÝch ®¹i sè ®îc cÊu tróc liªn kÕt (CS-ACELP) víi c¸c khung 10ms.Tuy nhiªn ,mét vµi thuËt to¸n thay ®æi sÏ ®îc giíi thiÖu mµ kÕt qu¶ cña c¸c thuËt to¸n nµy lµm gi¶m 50% ®é phøc t¹p . Nguyªn lý chung cña bé m· hãa vµ gi¶i m· cña thuËt to¸n G.729A gièng nh G.729 .C¸c thñ tôc lîng tö ho¸ vµ ph©n tÝch LP cña bé khuÕch ®¹i b¶ng m· cè ®Þnh vµ thÝch øng gièng nh G.729.C¸c thay ®æi thuËt to¸n so v¬i G.729 sÏ tæng kÕt nh sau: Bé läc träng sè thô c¶m sö dông c¸c tham sè bé läc LP ®· lîng tö vµ ®îc biÓu diÔn lµ ¦(z) =A(z)/A(z/) vãi gi¸ trÞ =0,75. Ph©n tÝch ®é lªn giäng m¹ch vßng hë ®¬n gi¶n ho¸ b»ng c¸ch sö dông ph¬ng ph¸p decimation (cã nghÜa lµ trÝch lÊy 10 mÉu ) trong khi tÝnh sù t¬ng quan cña tiÕng nã träng sè. C¸c tÝnh to¸n ph¶n øng xung cña bé läc tæng hîp träng sè W(z)/A(z) ,cña tÝn hiÖu ban ®Çu ,vµ viÖc thay thÕ W(z) b»ng 1/A(z/ ). ViÖc t×m b¶ng m· thÝch øng ®îc ®¬n gi¶n ho¸ .ViÖc tim sÏ cùc ®¹i ho¸ gi¸ trÞ t¬ng quan gi÷a kÝch thÝch tríc vµ tÝn hiÖu ban ®Çu läc tríc ( n¨ng lîng cña kÝch thÝch tríc läc lµ kh«ng ®¸ng kÓ ). Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 30 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) ViÖc t×m b¶ng m· cè ®Þnh ®îc ®¬n gi¶n ho¸.Thay v× tËp trung ë m¹ch vßng tæ ong ,gi¶i ph¸p t×m s¬ ®å h×nh c©y ®é s©u tríc ®îc sö dung. T¹i bé gi¶i m· , ho¹ ba cña bé läc sau sÏ ®îc ®¬n gi¶n b»ng c¸ch sö dông chØ c¸c ®é trÔ nguyªn. Chøc n¨ng TiÒn xö lý Ph©n tÝch LP Lîng tö ho¸ vµ néi suy LSP BiÕn ®æi LSP thµnh A(z) & träng sè Lªn giäng m¹ch vßng hë Lªn giäng m¹ch vßng ®ãng B¶ng m· ®¹i sè Lîng tö ho¸ c¸c bé khuÕch ®¹i T×m kÝch thÝch vµ cËp nhËt bé nhí Tæng Céng (m· ho¸) Gi¶i m· Bé läc sau Xö lý sau Tæng céng gi¶i m· Tæng céng (m· ho¸ +gi¶i m·) WPOPS G.72 9 0,20 1,63 0,95 0,30 1,45 5,83 6,35 0,46 0,21 14,3 8 0,68 2,13 0,22 3,03 17,4 1 G.729 A 0,20 1,28 0,95 0,12 0,82 1,55 1,86 0,46 0,08 7,32 0,68 0,73 0,22 1,63 8,95 C50 MIPS G.729 G.729A 0,226 1,957 1,390 0,461 1,563 3,453 8,406 0,643 0,278 0,226 1,696 1,390 0,173 0,955 1,778 3,046 0,643 0,112 18,37 7 1,133 2,539 0,266 3,938 22,31 5 10,019 1,133 1,000 0,226 2,399 12,418 B¶ng 2.3 C¸c th«ng sè WMOPS vµ MIPS cña G.729 vµ G.729A . MIPS :(Million Instructions Per Second ) : triÖu c©u lÖnh trªn mét gi©y WMOPS: (Weighted Milion Operations Per Second): triÖu thao t¸c trªn 1 gi©y. C¶ hai bé m· ho¸ G.729 vµ G.729A ®· ®îc thö nghiÖm trªn vi m¹ch T1TMS320C50 DSP.Trong thö nghiÖm USH, thuËt to¸n m· ho¸ song c«ng G.729A yªu cÇu 12,4 MIPS, trong khi G.729 yªu cÇu 22,3 MIPS .ViÖc gi¶m ®é phøc hîp cña c¶ hai bé m· ho¸ G.729 vµ G.729A Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 31 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) ®îc ®a ra trong b¶ng 2.3 cho c¶ hai phÇn m· ho¸ vµ gi¶i m·. §é phøc t¹p ë ®©y thÓ hiÖn qua 2 sè h¹ng :C50 MIPS vµ WOPS cña thuËt to¸n c¬ së .VÒ yªu cÇu G.729A yªu cÇu Ýt h¬n 2k RAM vµ 10k ROM trong khi G.729 yªu cÇu kho¶ng 2k RAM vµ 11k ROM.HiÓn nhiªn víi viÖc sö dông G.729A gi¶m ®îc kho¶ng 50% ®é phøc t¹p so víi G.729, víi viÖc gi¶m mét Ýt chÊt lîng trong trêng hîp 3 bé ®«i (m· ho¸ / gi¶i m·) vµ trong trêng hîp cã t¹p ©m nÒn. 2.1.5 ChuÈn nÐn G.729B G.729B ®a ra mét nguyªn lý nÐn im lÆng tèc ®é bÝt thÊp ®îc thiÕt kÕ vµ tèi u ho¸ ®Ó lµm viÖc chung ®îc víi c¶ G.729 vµ G.729A phøc t¹p thÊp.§Ó ®¹t ®îc viÖc nÐn im lÆng tèc ®é bit thÊp chÊt lîng tèt ,mét m« ®un bé dß ho¹t ®éng tho¹i khun c¬ b¶n lµ yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó dß c¸c khung tho¹i kh«ng tÝch cùc,gäi lµ c¸c khung t¹p ©m nÒn hoÆc khung im lÆng.§èi víi c¸c khung tho¹i kh«ng tÝch cùc ®· dß ®îc nµy, mét m« ®un truyÒn gi¸n ®o¹n ®o sù thay ®æi theo thêi gian cña ®Æc tÝnh tÝn hiÖu tho¹i kh«ng tÝch cùc vµ quyÕt ®Þnh xem cã mét khung m« t¶ th«ng tin im lÆng míi kh«ng cã thÓ ®îc göi ®i ®Ó duy tr× chÊt lîng t¸i t¹o cña t¹p ©m nÒn t¹i ®Çu thu.NÕu cã mét khung nh thÕ ®îc yªu cÇu ,c¸c tham sè n¨ng lîng vµ phæ m« t¶ c¸c ®Æc tÝnh c¶m nhËn ®îc cña t¹p ©m nÒn ®îc m· ho¸ vµ truyÒn ®i mét c¸ch hiÖu qu¶ dïng 15b/khung .T¹i ®Çu cuèi thu ,m« ®un t¹o t¹p ©m phï hîp sÏ t¹o t¹p ©m nÒn ®Çu ra sö dông tham sè cËp nhËt ®· ph¸t hoÆc c¸c tham sè ®· cã tríc ®ã.T¹p ©m nÒn tæng hîp ®¹t ®îc b»ng c¸ch läc dù b¸o tuyÕn tÝnh tÝn hiÖu kÝch thÝch gi¶ tr¾ng ®îc t¹o ra trong néi bé cña møc ®iÒu khiÓn .Ph¬ng ph¸p m· ho¸ t¹p ©m nÒn tiÕt kiÖm tèc ®é bit cho tiÕng nã m· ho¸ t¹i tèc ®é bit trung b×nh thÊp 4kbps trong cuéc ®µm tho¹i tiÕng nãi b×nh thêng ®Ó duy tr× chÊt lîng ®µm tho¹i. §èi víi c¸c øng dông DSVD (Digital Simultaneous Voice and data: tho¹i vµ sè liÖu ®ång thêi sè ho¸ ) vµ ®é nh¹y tèc ®é bit kh¸c ,G729B lµ mét ®iÒu kiÖn tèi cÇn thiÕt ®Ó gi¶m t«c ®é bit h¬n n÷a b¨ng c¸ch sö dông c«ng nghÖ nÐn im lÆng.Khi kh«ng cã tiÕng nãi ,tèc ®é bit cã thÓ gi¶m,gi¶i phãng dung lîng kªnh cho c¸c øng dông x¶y ra ®ång Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 32 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) thêi,vÝ dô nh ®êng truyÒn tiÕng kh¸c trong ®iÖn tho¹i tÕ bµo ®a truy nhËp ph©n kªnh theo m·/theo thêi gian (TDMA/CDMA) hoÆc truyÒn sè liÖu ®ång thêi.Mét phÇn ®¸ng kÓ trong cuéc ®µm tho¹i th«ng thêng lµ im lÆng ,trung b×nh lªn tíi 60% cña mét cuéc ®µm tho¹i 2 chiÒu. Trong suèt qu¸ tr×nh im lÆng ,thiÕt bÞ ®Çu vµo tiÕng,vÝ dô nh tai nghe ,sÏ thu th«ng tin tõ m«i trêng ån .Møc vµ ®Æc tÝnh ån cã thÓ thay ®æi ®¸ng kÓ,tõ mét phßng im lÆng tíi ®êng phè ån µo hoÆc tõ mét chiÕc « t« chuyÓn ®éng nhanh,Tuy nhiªn ,hÇu hÕt c¸c nguån t¹p ©m thêng mang th«ng tin Ýt h¬n th«ng tin tiÕng ,v× vËy, trong c¸c chu kú kh«ng tÝch cùc tû sè nÐn sÏ cao h¬n .NhiÒu øng dông ®iÓn h×nh, vÝ dô hÖ thèng toµn cÇu ®èi víi ®iÖn tho¹i di ®éng GSM ,sö dông viÖc dß t×m chu kú im lÆng vµ chÌn t¹p ©m phï hîp ®Ó t¹o ®îc hiÖu qu¶ m· ho¸ cao h¬n. XuÊt ph¸t tõ quan niÖm vÒ dß t×m im lÆng vµ chÌn t¹p ©m phï hîp dÉn ®Õn c¸c c«ng nghÖ m· ho¸ tiÕng mÊu kÐp..C¸c mÉu khac nhau bëi tÝn hiÖu ®Çu vµo ,®îc hiÓn thÞ lµ :tho¹i tÝch cùc ®èi víi tiÕng nãi vµ tho¹i kh«ng tÝch cùc ®èi víi im lÆng hoÆc t¹p ©m nÒn,®îc x¸c ®Þnh bëi sù ph©n lo¹i tÝn hiªu.Sù ph©n lo¹i nµy cã thÓ ®îc thùc hiÖn bªn trong hoÆc bªn ngoµi bé m· ho¸ tiÕng nãi.Bé m· ho¸ tiÕng toµn tèc cã thÓ cã t¸c dông trong qu¸ tr×nh tiÕng tho¹i tÝch cùc,nhng cã mét nguyªn lý m· ho¸ kh¸c ®îc dïng ®èi víi tÝn hiÖu tho¹i kh«ng tÝch cùc,sö dông Ýt bit h¬n ,tû sè nÐn trung b×nh cao h¬n.Sù ph©n lo¹i nµy ®îc gäi chung lµ bé dß ho¹t ®éng tho¹i (VAD: Voice Activity Detector ) vµ ®Çu ra cña bé nµy gäi lµ møc ho¹t ®éng tho¹i.Møc ho¹t ®éng tho¹i lµ 1 khi cã mÆt ho¹t ®éng tho¹i vµ lµ 0 khi kh«ng cã ho¹t ®éng tho¹i. ThuËt to¸n VAD vµ bé m· ho¸ tiÕng nãi kh«ng tÝch cùc ,gièng víi c¸c bé m· ho¸ G.729 vµ G.729A, ®îc thùc hiÖn trªn c¸c khung cña tiÕng nãi ®· ®îc sè ho¸.§Ó phï hîp kÝch thíc c¸c khung gièng nhau ®îc dïng cho mäi s¬ ®å vµ kh«ng cã ®é trÔ thªm vµo nµo ®îc t¹o ra bëi thuËt to¸n VAD hoÆc bé m· ho¸ tho¹i kh«ng tÝch cùc ®èi víi nÐn cao h¬n .§Çu vµo bé m· ho¸ tiÕng nãi lµ tÝn hiÖu tiÕng nãi ®Õn ®· ®îc sè ho¸ .Víi mçi khung tiÕng nãi ®Çu vµo ,VAD ®a ra møc ho¹t ®éng tho¹i ,møc nµy ®îc dïng nh mét chuyÓn m¹ch gi÷a c¸c bé m· ho¸ tho¹i tÝch Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 33 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) cùc vµ kh«ng tÝch cùc.Khi bé m· ho¸ tho¹i tÝch cùc cã t¸c dông,luång bit tho¹i tÝch cùc sÏ göi tíi bé gi¶i m· tÝch cùc cho mçi khung.Tuy nhiªn,trong c¸c chu kú kh«ng tÝch cùc ,bé m· ho¸ tho¹i kh«ng tÝch cùc cã thÓ ®îc chän ®Ó göi ®i c¸c th«ng tin míi nhÊt gäi lµ bé m« t¶ viÖc chÌn im lÆng (SID :Silence Insertion Descriptor ) tíi bé gi¶i m· kh«ng tÝch cùc hoÆc kh«ng göi g× c¶ .Kü thuËt nµy cã tªn lµ truyÒn gi¸n ®o¹n (DTX :Discontinuous Transmission ) .Víi mçi khung ,®Çu ra cña mçi bé gi¶i m· ®îc dïng lµm tÝn hiÖu kh«i phôc. Ngoµi c¸c chuÈn nÐn ®· ®îc nªu trªn cßn mét sè chuÈn nÐn ®Ó nÐn tÝn hiÖu tho¹i tèc ®é thÊp nh GSM 10.6 ;G.723 trong khuyÕn nghÞ H.323... 2.2B¸o hiÖu DTMF (Dial tone Multi Frequency ) Còng nh c¸c thuª bao ®iÖn tho¹i th«ng thêng ,mçi thuª bao trong m¹ng ®iÖn tho¹i Internet cã mét ®Þa chØ thÓ hiÖn díi d¹ng sè .C¸c sè nµy ®îc truyÒn díi d¹ng tÝn hiÖu DTMF ,trong phÇn nµy em xin tr×nh bµy s¬ lîc c¸c ph¬ng thøc truyÒn b¸o hiÖu DTMF trong m¹ng. 2.2.1 B¸o hiÖu DTMF qua b¶n tin UserInputIndication TÊt c¶ c¸c phÇn tö H.323 trong m¹ng ®Òu ph¶i cã kh¶ n¨ng nhËn tÝn hiÖu DTMF trªn b¶n tin UserInputIndication cña H.245 vµ truyÒn nã tíi c¸c phÇn tö khac trong m¹ng .B¶ng 4 liÖt kª tÊt c¶ c¸c tr êng hîp trao ®æi b¸o hiÖu DTMF cña c¸c phÇn tö m¹ng. Nguån §Çu cuèi H.323 Gateway H.323 Gatekeeper H.323 M¹ng phi H.323 §Çu cuèi H.323 M/O M/O M/O Gateway H.323 M/O M/O M/O N/A M/O §Ých Gatekeeper H.323 M/O M/O M/O N/A M¹ng H.323 N/A M/O N/A phi N/A Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 34 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Chó thÝch: -M/O :b¾t buéc hoÆc lùa chän -N/A: Kh«ng sö dông B¶ng 4. 2.2.1.1 ThiÕt bÞ ®Çu cuèi thu ph¸t DTMF T¹i phÝa ph¸t ,®Ó tr¸nh cho gateway khái bÞ nhÇm gi÷a tÝn hiÖu ©m thanh H.323 vµ tÝn hiÖu DTMF trong b¶n tin UserInputIndication H.225 ,thiÕt bÞ ®Çu cuèi H.323 sÏ kh«ng m· ho¸ tÝn hiÖu DTMF trong luång d÷ liÖu ©m thanh H.323. T¹i phÝa nhËn ,thiÕt bÞ ®Çu cuèi D.323 sÏ chuyÓn c¸c tÝn hiÖu DTMF nhËn ®îc trªn b¶n tin UserInputIndication thµnh d¹ng ngêi sö dông cã thÓ c¶m nhËn ®îc vÝ dô nh tÝn hiÖu tone hoÆc gi¸ trÞ ghi vµo mét hép tho¹i. 2.2.1.2 Gateway thu ph¸t DTMF Do nhiÖm vô lµm cÇu nèi trung gian gi÷a m¹ng H.323 vµ m¹ng phi H.323 nªn tÊt c¶ c¸c gateway ®Òu ph¶i cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi tõ d¹ng tÝn hiÖu DTMF nhËn ®îc tõ phÝa m¹ng phi H.323 thµnh b¶n tin UserInputIndication H.245 ®Ó truyÒn ®i trong m¹ng H.323 vµ ngîc l¹i. Khi nhËn ®îc tÝn hiÖu DTMF tõ phÝa m¹ng phi H.323 th× ngoµi viÖc chuyÓn ®æi trªn nã sÏ lo¹i bá tÝn hiÖu nµy khái luång tÝn hiÖu ©m thanh. Khi ph¸t tÝn hiÖu DTMF cho m¹ng phi H.323 th× gateway sÏ gi¶ thiÕt r»ng kh«ng cã mét tÝn hiÖu DTMF nµo trªn luång tÝn hiÖu H.323. 2.2.1.3 Gate Keeper thu vµ ph¸t c¸c tÝn hiÖu ©m thanh D.323. Gatekeeper cã thÓ thùc hiÖn viÖc kh«i phôc tÝn hiÖu DTMF trong b¶n tin UserInputIndication nhËn ®îc tõ mét phÇn tö H.323 vµ truyÒn nã cho mét phÇn tö H.323 kh¸c cã liªn quan tíi cuéc gäi. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 35 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 2.2.2 DTMF ®îc truyÒn th«ng qua giao thøc thêi gian thùc RTP (Real time Transport Protocol) §©y lµ mét ph¬ng ph¸p ®îc lùa chän sö dông ®Ó truyÒn DTMF th«ng qua mét RTF riªng biÖt ®îc tr×nh bµy trong b¶n th¶o cña IETF (draftietf-avt-dtmf-00.txt).Nõu ®îc thö nghiÖm ®¹t kÕt qu¶ tèt vµ ®îc VoIP forum th«ng qua th× nã sÏ trë thµnh mét trong hai ph¬ng ph¸p mµ c¸c ®Çu cuèi cã thÓ lùa chän ®Ó truyÒn DTMF. Kh¶ n¨ng thu ph¸t tÝn hiÖu theo ph¬ng thøc ®îc tr×nh bµy trong draft-ietf-avt-dtmf-00.txt cña mét thiÕt bÞ ®Çu cuèi ®îc thiÕt lËp b»ng mét b¶n tin H.245 TerminalCapabilitySet .§Çu cuèi sÏ sö dông c¸c bit nhËn d¹ng IMTC DTMF ®Ó chØ ra kh¶ n¨ng m· ho¸ vµ gi¶i m· RTP DTMF. C¸cbit IMTC DTMF ®Ó chØ ra kh¶ n¨ng nhËn RTP DTMF s¾p sÕp theo thø tù: CapabilityTable.capability.ReceiveAudioCapbility.nonStandar.nonStan darIdentifier.object C¸c bit nhËn d¹ng IMTC DTMF ®Ó chØ ra kh¶ n¨ng truyÒn RTP DTMF s¾p sÕp theo thø tù CapabilityTable.capability.Tr¸nmitAudioCapbility.nonStandar.nonStand arIdentifier.object Khi mét thiÕt bÞ ®Çu cuèi hç trî ph¬ng thøc thu ph¸t DTMF ®îc tr×nh bµy trong draft-ietf-avt-dtmf-00.txt th× H.245 sÏ më kªnh logic c¨n cø vµo b¶n tin H.245 openLogicalChanel 2.3Khö tiÕng väng Trong m¹ng IP ®êng truyÒn tiÕng väng lµ ®êng trßn (round –trip) vµ t¹o ra do m¹ch hybrid (chuyÓn 2 d©y-4 d©y) ,mÆt kh¸c tÝn hiÖu sÏ tÝch luü qua c¸c qu¸ tr×nh xö lý (m· hãa vµ gi¶i m· ,®ãng gãi vµ gi¶i ®ã gãi ) vµ truyÒn dÉn tÝn hiÖu. V× vËy tiÕng väng lµ mét trong Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 36 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) nh÷ng yÕu tè chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng cuéc tho¹i trªn m¹ng Internet . Th«ng thêng viÖc khö tiÕng väng ®îc thùc hiÖn trong c¸c Gateway vµ khèi nµy tu©n theo c¸c khuyÕn nghÞ G.165 vµ G.167. H×nh 1.3 sau ®©y m« t¶ ®êng truyÒn cña tÝn hiÖu trªn ®ã cã c¸c m¹ch triÖt tiÕng vong. + - Speech Decoding Packe t Buffer Speech Decoding t Buffer Echo Canceler Echo Canceller Telephone Packet Transmission Echo Packe Speech Encoding Speech Encoding - Telephone Echo + H×nh 2-M¹ch triÖt tiÕng väng 2.4C¬ chÕ b¶o mËt. §èi víi c¸c dÞch vô dùa trªn c¬ së khuyÕn nghÞ H.323 vµ khuyÕn nghÞ H.245 cña ITU-T mµ cô thÓ mét trong c¸c dÞch vô nµy lµ Tho¹i Internet ,c¬ chÕ b¶o mËt cña chóng ®îc thùc hiÖn theo khuyÕn nghÞ H.235 cña ITU-T.C¬ chÕ b¶o mËt trong khuyÕn nghÞ nµy chñ yÕu nh»m chèng l¹i mäi cè g¾ng thùc hiÖn nghe trém trong m¹ng còng nh mäi cè g¾ng lµm lÖch híng c¸c luång d÷ liÖu. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 37 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) AV App H.26 X G.XXX Data App Termial control and Management Encryption RTP T.124 H.225.0 Terminal to Gatekeeper Signaling (RAS) H.224.0 Call Signaling H.245 Sec. Cap. T.125 RTCP Transport Security Unreliable Transport Network Sercurity Reliable Transport T.123 Network Layer Link Layer Physical Layer H×nh 2- Ph¹m Vi t¸c ®éng cña khuyÕn nghÞ H.235 H×nh 2.4 thÓ hiÖn ph¹m vi t¸c ®éng cña c¬ chÕ b¶o mËt theo khuyÕn nghÞ H235 vµo m« h×nh ph©n líp trong khuyÕn nghÞ H323 2.4.1 §Þnh nghÜa vµ kh¸i niÖm Authentication: lµ thñ tôc kiÓm tra thuª bao muèn sö dông dÞch vô lµ ai.Authentication ®îc sö dông ®Ó thùc hiÖn kÕt nèi ngêi sö dông vµ tæng ®µi dùa trªn c¸c Certificate.Thñ tôc nµy còng ®îc tæng ®µi sö dông ®Ó thùc hiÖn trao ®æi th«ng tin riªng gi÷a hai phÇn tö nh mËt khÈu tÜnh hoÆc lµ trao ®æi tríc mét vµi th«ng tin ngÇm ®Þnh .Authentication cã t¸c dông ng¨n chÆn ngêi l¹ sö dông dÞch vô Certificate: lµ c¸c th«ng tin chøa ®Æc ®iÓm nhËn d¹ng.Th«ng thêng Certificate bao gåm th«ng tin nhËn d¹ng nhµ cung cÊp dÞch vô,nhËn d¹ng ngêi sö dông.Certificate ®îc sö dông ®Ó thiÕt lËp c¸c kªnh an toµn(kªnh b¸o hiÖu cuéc gäi vµ ®iÒu khiÓn cuéc gäi) Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 38 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Kªnh H.245 an toµn: lµ kªnh H.245 mµ trªn ®ã tríc khi trao ®æi c¸c b¶n tin ®iÒu khiÓn H.245 ,c¸c phÇn tö ph¶i thùc hiÖn thñ tôc b¾t tay vµ thñ tôc Authentication. Kªnh H.245 kh«ng an toµn: kªnh H.245 còng cã thÓ ho¹t ®éng theo chÕ ®é kh«ng an toµn vµ khi ®ã hai phÇn tö sÏ thiÕt lËp mét kªnh logic an toµn gi÷a chóng ®Ó thùc hiÖn thñ tôc Authentication (vÝ dô nh TLS hoÆc IPSEC ®îc sö dông ®Ó më mét kªnh logic øng víi mét gi¸ trÞ encryptionData). 2.4.2 Thu tôc Authentication gi÷a hai ®Çu cuèi Thñ tôc Authentication gåm hai lo¹i: lo¹i thø nhÊt lµ m· ho¸ ®èi xøng kh«ng yªu cÇu th«ng tin ngÇm ®Þnh tríc nµo gi÷a hai phÇn tö ,lo¹i thø hai lµ cã mét vµi th«ng tin ngÇm ®Þnh tríc gi÷a hai phÇn tö. 2.4.2.1 Thñ tôc Authentication cña Diffie-Hellman Thñ tôc Authentication nµy thuéc lo¹i thø nhÊt .NghÜa lµ tríc hÕt ph¶i trao ®æi th«ng tin ngÇm ®Þnh (cã thÓ lµ tõ kho¸ ) gi÷a hai phÇn tö phôc vô cho c¸c giao tiÕp cã tÝnh riªng t. Sau khi trao ®æi xong tõ kho¸ c¶ hai phÇn tö sÏ lùa chän thuËt to¸n ®Ó xö lý nã .Sau ®ã tõ kho¸ nµy sÏ ®îc sö dông ®Ó m· ho¸ mäi thong tin hái -®¸p.Mét trêng hîp h·n h÷u cã thÓ x¶y ra lµ thñ tôc DiffieHellman ph¸t hiÖn tõ kho¸ cã c«ng dông kÐm th× mét trong hai phÇn tö sÏ huû bá kÕt nèi vµ t¸i thiÕt lËp kÕt nèi víi tõ kho¸ kh¸c.Nh thÓ hiÖn trªn h×nh 2.7, trong giai ®o¹n 1 hai phÇn tö trao ®æi tõ kho¸ trong thñ tôc Diffie-Hellman ,giai ®o¹n hai m« t¶ giao thøc hái ®¸p Authentication. Phase 1 EP A clearToken[Dha,timea)..],cryptoToken[...({generallD timeaDha.] a EP B clearToken[Dha,randomb,timea)..],cryptoToken[...({generallD timebDhb.] a Req uest Phase 2 clearToken[...({generallDbXOR )...] secret clearToken[...({generallDa randombt)...] randombXOR...}EDH Respo nse Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 39 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) H×nh 2-Thñ tôc Authentication cña Diffie-Hellman [... ] thÓ hiÖn chuçi cã thø tù c¸c Token () chØ ra mét token ®Æc biÖt gåm nhiÒu yÕu tè. {} EDH-Secret chØ ra c¸c phÇn tö n»m trong nã bÞ m· ho¸ b¶o mËt sö dông gi¸ trÞ EDH-Secret theo thñ tôc Diffie-Hellman. §Çu cuèi A biÕt tõ kho¸ ®Ó gi¶i m· generallD a øng víi ®Çu cuèi B cãgenerallDb lµ Dha vµ nã sÏ göi tõ kho¸ ®ã cho B trong giai ®o¹n 1 vµ ngîc l¹i ®Çu cuèi B còng göi tõ kho¸ Dhb cho A. Trong giai ®o¹n 2 thùc hiÖn thuËt to¸n ®èi víi tõ kho¸ thu ®îc gi¸ trÞ EDH-SÎcet dïng ®Ó m· ho¸ c¸c b¶n tin hái ®¸p. 2.4.2.2 Thñ tôc Authentication dùa vµo nhËn d¹ng. Thñ tôc nµy thuéc vµo lo¹i thø hai tøc lµ cã tríc th«ng tin ngÇm ®Þnh. MÆc dï c¸c thñ tôc nµy b×nh thêng ®îc thùc hiªn trªn c¶ hai híng truyÒn nhng nã còng cã thÓ chØ thùc hiÖn trªn mét híng nÕu nh chØ cÇn Authentication theo híng ®ã .Cã 3 thñ tôc Authentication thuéc lo¹i nµy :mËt khÈu m· ho¸ ®èi xøng ,mËt khÈu ngÉu nhiªn ,x¸c nhËn ch÷ ký. 1 MËt khÈu m· ho¸ ®èi xøng giao thøc nµy ®îc tr×nh bµy trong tiªu chuÈn ISO9798-2(môc 5.2.1) . 2 MËt khÈu ngÉu nhiªn Giao thc nµy ®îc tr×nh bµy trong tiªu chuÈn ISO 9798-4(môc 5.2.1). 3 C«ng nhËn ch÷ ký Giao thøc nµy ®îc tr×nh bµy trong tiªu chuÈn ISO9798-3(muc 5.2.5) Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 40 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) 2.4.3 Thñ tôc Authentication gi÷a ®Çu cuèi vµ Gatekeeper Thñ tôc Authentication gi÷a ®Çu cuèi vµ GateKeeper còng chia lµm hai lo¹i.lo¹i 1 lµ m· ho¸ ®èi xøng vµ kh«ng cã th«ng tin ngÇm ®Þnh tríc gi÷a ®Çu cuèi vµ Gatekeeper ;lo¹i 2 lµ Authentication dùa trªn th«ng tin nhËn d¹ng tån t¹i díi hai h×nh thøc lµ mËt khÈu vµ x¸c nhËn quyÒn truy cËp. C¸c b¶n tin cña thñ tôc nµy ®îc truyÒn trªn kªnh RAS nèi gi÷a ®Çu cuèi vµ Gatekeeper. 2.4.3.1 Thñ tôc Authentication kh«ng cã th«ng tin ngÇm ®Þnh tríc. Thñ tôc Authentication nµy trao ®æi b¶n tin theo thñ tôc DiffieHellman nh tr×nh bµy trong môc 2.4.2.1 .Trong giai ®o¹n 1,®Çu cuèi vµ GateKeeper trao ®æi cÆp b¶n tin GRQ/GCF trong ®ã cã chøa tõ kho¸ m· ho¸.Sau ®ã tõ kho¸ sÏ ®îc sö dông ®Ó m· ho¸ cÆp b¶n tin tiÕp theo RRQ/URQ .NÕu Gatekeeper ho¹t ®éng ë chÕ ®é nµy mµ nhËn ®îc b¶n tin GRQ kh«ng cã tõ kho¸ DH set nã sÏ tr¶ lêi b»ng b¶n tin DRJ cã chøa m· nguyªn nh©n tõ chèi securityDenial. 2.4.3.2 Thñ tôc Authentication dùa trªn th«ng tin ngÇm ®Þnh tríc Cã 3 lo¹i th«ng tin ngÇm ®Þnh tríc lµ :mËt khÈu m· ho¸ ®èi xøng ,mËt khÈu ngÉu nhiªn ,c«ng nhËn dùa trªn ch÷ ký.Còng gièng nh trao ®æi gi÷a hai ®Çu cuèi nh ®· tr×nh bµy ë môc 2.4.2.2. 2.4.4 Thñ tôc m· ho¸ b¶o mËt luång d÷ liÖu. Luång d÷ liÖu sau khi m· ho¸ sÏ ®îc chia thµnh c¸c gãi .C¸c gãi nµy sÏ ®îc ®a vµo khèi m· ho¸ b¶o mËt .T¹i ®©y viÖc m· ho¸ b¶o mËt sÏ ®îc thùc hiÖn dùa vµo c¸c tõ kho¸ sau ®ã c¸c gãi d÷ liÖu míi ®îc chÌn thªm phÇn mµo ®Çu t¬ng øng råi míi truyÒn ®i.Qu¸ tr×nh gi¶i m· b¶o mËt sÏ diÔn ra ngîc l¹i. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 41 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) C¸c tõ kho¸ (h235Key) n»m trong b¶n tin encryptionUpdate truyÒn trªn kªnh ®iÒu khiÓn H.245 khi truyÒn ®i c¸c h235key cã d¹ng chuçi octet ®· ®îc m· ho¸ theo chuÈn ASN.1 T¹i mäi thêi ®iÓm khi héi tho¹i ,®Çu cuèi nhËn hoÆc truyÒn ®Òu cã thÓ yªu cÇu tõ kho¸ míi b»ng b¶n tin encryptionUpdateRequest .Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖn tîng nµy lµ nÕu nghi ngê mét trong nh÷ng kªnh logic mÊt ®ång bé .Khi ®Çu cuèi ®ãng vai trß Master nhËn ®îc yªu cÇu nµy nã sÏ ph¸t ®i tõ kho¸ míi vµ nã còng ph¸t ®i yªu cÇu cËp nhËt tõ kho¸ míi b»ng b¶n tin encryptionUpdate .NÕu lµ cuéc gäi héi nghÞ gåm nhiÒu ®Çu cuèi ,th× MC hoÆc ®Çu cuèi Master sÏ cã nhiÖm vô ®a tõ kho¸ míi tíi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn tríc khi tõ kho¸ míi cã hiªô lùc trªn kªnh d÷ liÖu. 2.4.5 Xö lý khi nhËn thÊy mÊt an toµn NÕu mét ®Çu cuèi nhËn thÊy mÊt an toµn trªn mét trong c¸c kªnh sau: kªnh H245,kªnh d÷ liÖu an toµn(kªnh ®iÒu khiÓn h235) hoÆc kªnh nèi kÕt cuéc gäi ,ngay lËp tøc nã sÏ kÕt thóc cuéc gäi theo thñ tôc giao thøc H323 . NÕu mét ®Çu cuèi ph¸t hiÖn thÊy mÊt an toµn trªn mét trong c¸c kªnh logic ,th× ngay lËp tøc nã sÏ yªu cÇu mét tõ kho¸ míi b»ng b¶n tin encryptionUpdateRequest vµ ®ãng kªnh logic ®ã l¹i .T¹i MCU nÕu nhËn thÊy mÊt privacy trªn mét trong nh÷ng kªnh logic cã thÓ nã sÏ ®ãng tÊt c¶ c¸c kªnh logic hoÆc yªu cÇu tõ kho¸ míi ,khi ®ã MCU sÏ ph¸t b¶n tin encryptionUpdateRequest vµ encryptionUpdate tíi tÊt c¶ c¸c ®Çu cuèi. 2.4.6 VÝ dô b¶o mËt b»ng c¸ch sö dông Token B»ng c¸ch sö dông Token ta cã thÓ lµm Èn ®i c¸c th«ng tin vÒ ®Þa chØ ®Ých cña cuéc gäi.VÝ dô nh trong m¹ng ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.4.6 Trong t×nh huèng nµy thuª bao bÞ gäi(®iÖn tho¹i B) kh«ng muèn cho thuª bao chñ gäi (®Çu cuèi A) biÕt ®Þa chØ vËt lý cña nã mµ cuéc gäi vÉn thùc hiÖn ®îc .C¸c bíc b¸o hiÖu thùc hiÖn cuéc gäi mµ vÉn b¶o ®¶m yªu cÇu trªn nh sau. §Çu cuèi A göi b¶n tin ARQ tíi GateKeeper cña nã cã chøa ®Þa chØ h×nh thøc cña ®iÖn tho¹i B ®èi víi Gateway .Khi Gatekeeper nhËn Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 42 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) th¸y ®Þa chØ B chØ cã ®Æc tÝnh Privacy ,®Ó thùc hiÖn ®îc cuéc gäi nã ph¶i tr¶ lêi ®Þa chØ cña ®iÖn tho¹i B ®èi víi Gateway. Khi Gatekeeper tr¶ lêi ®Çu cuèi A b»ng b¶n tin ACF vÉn chøa th«ng tin vÒ ®Þa chØ nµy ®Ó cã thÓ kÕt nèi víi ®iÖn tho¹i B nhng nã ®· m· ho¸ b»ng c¸ch chÌn Token vµo .Khi ®ã ®Çu cuèi A kh«ng thÓ gi¶i m· ®Ó hiÓu ®îc ®Þa chØ nµy . §Çu cuèi A göi b¶n tin SETUP ®Õn Gateway cã chøa ®Þa chØ ®· m· ho¸ token nµy Gateway khi nhËn ®îc b¶n tin SETUP sÏ göi b¶n tin ARQ cã chøa ®Þa chØ ®· m· ho¸ token nhËn ®îc tíi Gatekeeper. Gatekeeper sÏ gi¶i m· ®Þa chØ nµy vµ tr¶ lêi Gateway b»ng b¶n tin ACF cã chøa sè bÞ gäi. Gatekeep er Endpoint A Gatew ay Endpoint X 2-C gäi POTS B tho¹i Internet tõ PC tíi ®iÖn tho¹i H×nh uéc ®iÖn Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 43 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Chapter 3 CH¦¥NG3 CÊu tróc m¹ng vµ cÊu h×nh chuÈn cña m¹ng IP. 3.1Tæng quan vÒ cÊu h×nh chuÈn cña m¹ng VoIP CÊu h×nh chuÈn cña m¹ng VoIP cã thÓ bao gåm c¸c phÇn tö sau: ThiÕt bÞ ®Çu cuèi kÕt nèi víi m¹ng IP;  M¹ng truy nhËp ;  M¹ng IP;  Gateway (GW);  Gateway ®iÒu khiÓn ph¬ng tiÖn (MGWC);  Gateway ph¬ng tiÖn (MGW);  Gateway b¸o hiÖu (SGW);  Gatekeeper (GK);  M¹ng SCN;  ThiÕt bÞ ®Çu cuèi kÕt nèi m¹ng SCN;  Back – end Service. H×nh 3.1 sau ®©y ®a ra mét vÝ dô cô thÓ vÒ cÊu h×nh chuÈn vµ c¸c giao diÖn c¬ b¶n trong m¹ng VoIP. D GK G GK A C H.323 Terminal B F J Media GW controller Back End Signaling GW E.b N Media GW E.a Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 44 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) H×nh 3-CÊu h×nh chuÈn c¬ b¶n cña m¹ng VoIP CÊu h×nh thÓ hiÖn trªn h×nh 3.1 bao gåm hai GK vµ giao diÖn gi÷a chóng lµ lo¹i D sÏ ®îc ®Ò cËp ®Õn sau.Mçi thiÕt bÞ ®Çu cuèi giao tiÕp víi mét GK vµ giao tiÕp nµy gièng víi giao tiÕp gi÷a thiÕt bÞ ®Çu cuèi vµ GW.Mçi GK sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý mét Domain, nhng còng cã thÓ nhiÒu GK chia nhau qu¶n lý tõng phÇn cña mét Domain trong trêng hîp mét Domain cã nhiÒu GK. Trong vïng qu¶n lý cña c¸c GK,c¸c tÝn hiÖu b¸o hiÖu cã thÓ ®îc chuyÓn tiÕp qua mét hoÆc nhiÒu GK.Do ®ã c¸c GK ph¶i cã kh¶ n¨ng trao ®æi th«ng tin víi nhau khi cuéc gäi cã liªn quan nhiÒu GK.Cã thÓ sö dông c¸c c¸ch thøc nèi sau ®©y ®Ó kÕt nèi hai GK hoÆc mét GK vµ mét GW:Delicated ,non-delicated,long –live ,on-demand. 3.2C¸c cÊu h×nh chuÈn vµ chøc n¨ng cña c¸c phÇn tö 3.2.1 ThiÕt bÞ ®Çu cuèi  Mét thiÕt bÞ ®Çu cuèi lµ mét nót cuèi trong cÊu h×nh chuÈn cña m¹ng VoIP ,nã cã thÓ ®îc kÕt nèi víi m¹ng IP sö dông mét trong c¸c giao diÖn truy nhËp sÏ ®îc tr×nh bµy sau ®©y.Mét thiÕt bÞ ®Çu cuèi cã thÓ cho phÐp mét thuª bao trong m¹ng IP thùc hiÖn mét cuéc ®iÖn tho¹i ®Õn mét thuª bao trong m¹ng SCN .C¸c cuéc gäi ®ã sÏ ®îc sù gi¸m s¸t cña GK mµ thiÕt bÞ ®Çu cuèi ®ã ®· ®¨ng ký.  Mét thiÕt bÞ ®Çu cuèi cã thÓ bao gåm c¸c chøc n¨ng sau ®©y:  Chøc n¨ng ®Çu cuèi H.225.0: thu vµ nhËn c¸c b¶n tin H.225.0;  Chøc n¨ng ®Çu cuèi H.245 :thu vµ nhËn c¸c b¶n tin H.245;  B¶o mËt kªnh truyÒn t¶i :®¶m b¶o tÝnh b¶o mËt cña kªnh truyÒn t¶i th«ng tin kÕt nèi víi thiÕt bÞ ®Çu cuèi.  B¶o mËt kªnh b¸o hiÖu : ®¶m b¶o tÝnh b¶o mËt cña kªnh b¸o hiÖu kÕt nèi víi thiÕt bÞ ®Çu cuèi; Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 45 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony)  Chøc n¨ng x¸c nhËn : thiÕt lËp ®Æc ®iÓm nhËn d¹ng kh¸ch hµng ,thiÕt bÞ hoÆc phÇn tö m¹ng;  Non-repudiation evidence gathering : thu thËp c¸c th«ng tin dung ®Ó x¸c nhËn lµ b¶n tin b¸o hiÖu hoÆc b¶n tin chøa c¸c th«ng tin ®· ®îc truyÒn hoÆc nhËn cha;  Chøc n¨ng qu¶n lý: giao tiÕp víi hÖ thèng qu¶n lý m¹ng ;  Chøc n¨ng nghi c¸c b¶n tin sö dông : x¸c ®Þnh hoÆc ghi l¹i c¸c th«ng tin vÒ sù kiÖn (truy nhËp ,c¶nh b¸o ) vµ tµi nguyªn;  Chøc n¨ng b¸o c¸o c¸c b¶n tin sö dông: b¸o c¸o c¸c b¶n tin sö dông ®· ®îc ghi ra thiÕt bÞ ngo¹i vi. 3.2.2 M¹ng truy nhËp IP M¹ng truy nhËp IP cho phÐp thiÕt bÞ ®Çu cuèi ,GW,GK truy nhËp vµo m¹ng IP th«ng qua c¬ së h¹ tÇng m¹ng s½n cã .Sau ®©y lµ mét vµi lo¹i giao diÖn truy nhËp IP ®îc sö dông trong cÊu h×nh chuÈn cña m¹ng VoIP.  Truy nhËp PSTN;  Truy nhËp ISDN;  Truy nhËp GMS;  Truy nhËp c¸p;  Truy nhËp LAN;  Truy nhËp BRAN;  Truy nhËp DECT. Trªn ®©y kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ c¸c giao diÖn truy nhËp IP,mét vµi lo¹i kh¸c ®ang ®îc nghiªn cøu ®Ó sö dông trong m¹ng VoIP .§Æc ®iÓm cña c¸c giao diÖn nµy cã thÓ g©y ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng vµ tÝnh b¶o mËt cña cuéc gäi VoIP. 3.2.3 Gatekeeper (GK) GK lµ phÇn tö trong m¹ng chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý viÖc ®¨ng ký ,chÊp nhËn vµ tr¹ng th¸i cña c¸c thiÕt bÞ ®Çu cuèi vµ GW.GK cã thÓ tham gia vµo viÖc qu¶n lý vïng ,xö lý cuéc gäi vµ b¸o hiÖu cuéc Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 46 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) gäi.Nã x¸c ®Þnh tuyÕn ®Ó truyÒn b¸o hiÖu cuéc gäi vµ néi dung ®èi víi mçi cuéc gäi. GK cã thÓ bao gåm c¸c khèi chøc n¨ng sau ®©y: - ChuyÓn ®æi ®Þa chØ E.164 : chuyÓn ®æi ®Þa chØ E.164 sang tªn gäi H.323; - ChuyÓn ®æi tªn gäi H.323: chuyÓn ®æi tªn gäi H.323 sang sè E.164; - ChuyÓn ®æi ®Þa chØ H.225.0 :ChuyÓn tõ tªn gäi H.323 sang ®Þa chØ IP ®Ó truyÒn c¸c b¶n tin H.225.0 ,hoÆc nhËn vµ truyÒn ®Þa chØ IP ®Ó truyÒn c¸c b¶n tin H.225.0,bao gåm c¶ m· lùa chän nhµ cung cÊp m¹ng; - DÞch ®Þa chØ kªnh th«ng tin :nhËn vµ truyÒn ®Þa chØ IP cña c¸c kªnh truyÒn t¶i th«ng tin ,bao gåm c¶ m· lùa chän nhµ cung cÊp m¹ng; - DÞch ®Þa chØ kªnh H.245 : nhËn vµ truyÒn ®Þa chØ IP phôc vô cho b¸o hiÖu H.245, bao gåm c¶ m· lùa chän nhµ cung cÊp m¹ng; - GK H.225.0 :truyÒn vµ nhËn c¸c b¶n tin H.225.0; - GK H.245 : truyÒn vµ nhËn c¸c b¶n tin H.245; - Giao tiÕp gi÷a c¸c GK : thùc hiÖn trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c GK; - §¨ng ký : cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn ®¨ng ký khi yªu cÇu dÞch vô; - X¸c nhËn :ThiÕt lËp c¸c ®Æc ®iÓm nhËn d¹ng cña kh¸ch hµng ,thiÕt bÞ ®Çu cuèi hoÆc c¸c phÇn tö m¹ng. - §iÒu khiÓn GK chÊp nhËn kªnh th«ng tin :cho phÐp hoÆc kh«ng cho phÐp sö dông c¸c kªnh truyÒn t¶i th«ng tin; - Non-repudiation evidence gathering : thu thËp th«ng tin dïng ®Ó x¸c nhËn lµ b¶n tin b¸o hiÖu hoÆc b¶n tin chøa th«ng tin ®· ®îc truyÒn hoÆc nhËn cha; - B¶o mËt kªnh b¸o hiÖu : ®¶m b¶o tÝnh b¶o mËt cña kªnh b¸o hiÖu kÕt nèi GK víi thiÕt bÞ ®Çu cuèi; - TÝnh cíc: thu thËp th«ng tin ®Ó tÝnh cíc; - §iÒu chØnh tèc ®é vµ gi¸ cíc: x¸c ®Þnh tèc ®é vµ gi¸ cíc sö dông; Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 47 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) - Chøc n¨ng qu¶n lý : giao tiÕp víi hÖ thèng qu¶n lý m¹ng; Chøc n¨ng ghi c¸c b¶n tin sö dông : x¸c ®Þnh hoÆc ghi l¹i c¸c th«ng tin vÒ sù kiÖn (truy nhËp ,c¶nh b¸o ) vµ tµi nguyªn; Chøc n¨ng b¸o c¸o c¸c b¶n tin sö dông :b¸o c¸o c¸c b¶n tin sö dông ®· ®îc ghi ra thiÕt bÞ ngo¹i vi. 3.2.4 Gateway(GW) Mét GW cã thÓ kÕt nèi vËt lý mét hay nhiÒu m¹ng IP víi mét hay nhiÒu m¹ng SCN .Mét GW cã thÓ bao gåm :SGW,MGW,MGWC .Mét hay nhiÒu chøc n¨ng nµy cã thÓ ®îc thùc hiÖn trong GK hay mét GW kh¸c : Gateway b¸o hiÖu (SGW ): SGW cung cÊp kªnh b¸o hiÖu gi÷a m¹ng IP vµ m¹ng SCN.Nã cã thÓ hç trî chøc n¨ng hoÆc kªnh b¸o hiÖu gi÷a m¹ng IP (vÝ dô nh H.323 ) vµ b¸o hiÖu trong m¹ng SCN (vÝ dô nh R2 ,CCS7 ). SGW cã thÓ bao gåm c¸c khèi chøc n¨ng sau : - KÕt nèi c¸c giao thøc ®iÒu khiÓn cuéc gäi SCN; - KÕt nèi b¸o hiÖu tõ m¹ng SCN : Phèi hîp ho¹t ®éng víi c¸c chøc n¨ng b¸o hiÖu cña MGWC; - Chøc n¨ng b¸o hiÖu :chuyÓn ®æi gi÷a b¸o hiÖu m¹ng IP víi b¸o hiÖu m¹ng SCN khi phèi hîp ho¹t ®éng víi MGWC; - B¶o mËt kªnh b¸o hiÖu : b¶o ®¶m tÝnh b¶o mËt cña kªnh b¸o hiÖu tõ GW; - Chøc n¨ng ghi c¸c b¶n tin sö dông :x¸c ®Þnh vµ ghi c¸c b¶n tin xö dông ra thiÕt bÞ ngo¹i vi ; - OAM&P: vËn hµnh, qu¶n lý vµ b¶o dìng ,th«ng qua c¸c giao diÖn logic cung cÊp c¸c th«ng tin kh«ng trùc tiÕp phôc vô cho ®iÒu khiÓn cuéc gäi tíi c¸c phÇn tö qu¶n lý hÖ th«ng; - Chøc n¨ng qu¶n lý :giao diÖn víi hÖ thèng qu¶n lý m¹ng ; - Giao diÖn m¹ng chuyÓn m¹ch gãi :kÕt nèi m¹ng chuyÓn m¹ch gãi; a) Gateway ph¬ng tiÖn (Media Gateway ) Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 48 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) MGW cung cÊp ph¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng chuyÓn ®æi m· ho¸ .Nã chuyÓn ®æi gi÷a c¸c m· truyÒn trong m¹ng IP (truyÒn trªn RTP/UDP/IP )víi m· ho¸ truyÒn trong m¹ng SCN (PCM,GSM). MGW cã thÓ bao gåm c¸c khèi chøc n¨ng sau :  Chøc n¨ng chuyÓn ®æi ®Þa chØ kªnh th«ng tin: cung cÊp ®Þa chØ IP cho c¸c kªnh th«ng tin truyÒn vµ nhËn ;  Chøc n¨ng chuyÓn ®æi luång :chuyÓn ®æi gi÷a c¸c luång th«ng tin gi÷a m¹ng IP vµ m¹ng SCN bao gåm viÖc chuyÓn ®æi m· ho¸ vµ triÖt tiÕng väng;  Chøc n¨ng dÞch m· ho¸ : ®Þnh tuyÕn c¸c luång th«ng tin gi÷a m¹ng Ip vµ m¹ng SCN;  B¶o mËt kªnh th«ng tin :®¶m b¶o tÝnh riªng t cña kªnh th«ng tin kÕt nèi víi GW;  KÕt cuèi chuyÓn m¹ch kªnh :bao gåm tÊt c¶ c¸c phÇn cøng vµ giao diÖn cÇn thiÕt ®Ó kÕt cuèi cuéc gäi chuyÓn m¹ch kªnh ,nã ph¶i bao gåm c¸c bé m· ho¸ vµ gi¶i m· PCM luËt A vµ PCM luËt ;  KÕt cuèi chuyÓn m¹ch gãi : chøa tÊt c¶ c¸c giao thøc liªn quan ®Õn viÖc kÕt nèi kªnh th«ng tin trong m¹ng chuyÓn m¹ch gãi bao gåm c¸c bé m· ho¸ gi¶i m· cã thÓ sö dông ®îc .Theo chuÈn H.323 th× nã bao gåm RTP/RTCP vµ c¸c bé m· ho¸ gi¶i m· nh G.711,G.723.1;  Giao diÖn víi m¹ng SCN :kÕt cuèi c¸c kªnh mang (vÝ dô nh DS0) tõ m¹ng SCN vµ chuyÓn nã sang tr¹ng th¸i cã thÓ ®iÒu khiÓn bëi chøc n¨ng xö lý kªnh th«ng tin;  Chøc n¨ng chuyÓn ®æi kªnh th«ng tin gi÷a IP vµ SCN :chuyÓn ®æi gi÷a kªnh mang th«ng tin tho¹i ,fax,d÷ liÖu cña SCN vµ c¸c gãi d÷ liÖu trong m¹ng chuyÓn m¹ch gãi .Nã còng thùc hiÖn chøc n¨ng xö lý tÝn hiÖu thÝch hîp vÝ dô nh :nÐn tÝn hiÖu tho¹i,triÖt tiÕng väng ,triÖt kho¶ng lÆng,m· ho¸,chuyÓn ®æi tÝn hiÖu fax vµ ®iÒu tiÕt tèc ®é modem t¬ng tù.Thªm vµo ®ã nã cßn thùc hiÖn chuyÓn ®æi gi÷a tÝn hiÖu DTMF trong m¹ng SCN vµ c¸c tÝn hiÖu thÝch hîp trong m¹ng chuyÓn m¹ch gãi khi mµ c¸c bé m· ho¸ tÝn hiÖu tho¹i kh«ng m· ho¸ tÝn hiÖu DTMF.Chøc n¨ng chuyÓn ®æi kªnh th«ng tin gi÷a IP vµ SCN còng cã thÓ thu thËp th«ng tin vÒ lu lîng gãi vµ chÊt lîng kªnh ®èi víi mçi cuéc gäi ®Ó sö dông trong viÖc b¸o c¸o chi tiÕt vµ ®iÒu khiÓn cuéc gäi; Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 49 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony)  Chøc n¨ng ghi c¸c b¶n tin sö dông : x¸c ®Þnh vµ ghi c¸c b¶n tin b¸o hiÖu vµ c¸c b¶n tin th«ng tin truyÒn vµ nhËn;  Chøc n¨ng b¸o c¸o c¸c b¶n tin sö dông ; b¸o c¸o c¸c b¶n tin sö dông ra thiÕt bÞ ngo¹i vi ;  OAM&P :vËn hµnh ,qu¶n lý vµ b¶o dìng ,th«ng qua c¸c giao diÖn logic cung cÊp c¸c th«ng tin kh«ng trùc tiÕp phôc vô cho ®iÒu khiÓn cuéc gäi tíi c¸c phÇn tö qu¶n lý hÖ thèng;  Chøc n¨ng qu¶n lý :giao diÖn víi hÖ thèng qu¶n lý m¹ng;  Giao diÖn m¹ng chuyÓn m¹ch gãi:kÕt cuèi m¹ng chuyÓn m¹ch gãi. b) Gateway ®iÒu Controller) khiÓn ph¬ng tiÖn (MGWC-Media Gateway MGWC ®ãng vai trß phÇn tö kÕt nèi MGW ,SGW,vµ GK .Nã cung cÊp sö lý cuéc gäi cho GW ;nã ®iÒu khiÓn MGW;nã nhËn th«ng tin b¸o hiÖu SCN tõ SGW vµ th«ng tin b¸o hiÖu tõ IP tõ GK. MGWC cã thÓ bao gåm c¸c khèi chøc n¨ng sau : - - Chøc n¨ng GW H.225.0 :truyÒn vµ nhËn c¸c b¶n tin H.225.0; Chøc n¨ng GW H.245 : truyÒn vµ nhËn c¸c b¶n tin H.245; Chøc n¨ng x¸c nhËn :ThiÕt lËp ®Æc ®iÓm nhËn d¹ng cña ngêi sö dông ,thiÕt bÞ hoÆc phÇn tö m¹ng; Chøc n¨ng ®iÒu khiÓn GW chÊp nhËn luång d÷ liÖu :cho phÐp hoÆc kh«ng cho phÐp mét luång d÷ liÖu; Non -repudiation evidence gathering :thu thËp th«ng tin dïng ®Ó x¸c nhËn lµ b¶n tin b¸o hiÖu hoÆc b¶n tin ch¸ th«ng tin ®· ®îc truyÒn hoÆc nhËn cha; B¸o hiÖu chuyÓn m¹ch gãi:bao gåm tÊt c¶ c¸c lo¹i b¸o hiÖu cuéc gäi cã thÓ thùc hiÖn bëi c¸c ®Çu cuèi trong m¹ng. VÝ dô nh theo chuÈn H.323 th× bao gåm: H.225.0, Q.931, H.225.0 RAS vµ H.245. §èi víi mét ®Çu cuèi H323 chØ nhËn th× nã bao gåm H.225.0 RAS mµ kh«ng bao gåm H.245; Giao diÖn b¸o hiÖu chuyÓn m¹ch gãi: kÕt cuèi giao thøc b¸o hiÖu chuyÓn m¹ch gãi( vÝ dô nh H.323, UNI, PNNI). Nã chØ la l¹i võa ®ñ c¸c th«ng tin tr¹ng th¸i ®Ó qu¶n lÝ giao diÖn. VÒ thùc chÊt giao Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 50 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) - diÖn b¸o hiÖu chuyÓn m¹ch gãi trong MGWC kh«ng kÕt nèi trùc tiÕp víi MGW nh lµ c¸c th«ng tin truyÒn tõ MGWC tíi MGW th«ng qua chøc n¨ng ®iÒu khiÓn cuéc gäi; §iÒu khiÓn GW: bao gåm c¸c chøc n¨ng: ®iÒu khiÓn kÕt nèi logic, qu¶n lÝ tµi nguyªn, chuyÓn ®æi giao diÖn( vÝ dô nh tõ SS7 sang H.225.0); Gi¸m s¸t tµi nguyªn tõ xa: bao gåm gi¸m s¸t ®é kh¶ dông cña c¸c kªnh trung kÕ cña MGW, gi¶i th«ng vµ ®é kh¶ dông cña m¹ng IP, tØ lÖ ®Þnh tuyÕn thµnh c«ng cuéc gäi; Chøc n¨ng ®iÒu khiÓn cuéc gäi: lu gi÷ c¸c tr¹ng th¸i cuéc gäi cña GW. Chøc n¨ng ®iÒu khiÓn cuéc gäi bao gåm tÊt c¶ c¸c ®iÒu khiÓn kÕt nèi logic cña GW. Qu¶n lÝ tµi nguyªn MGW: cÊp ph¸t tµi nguyªn cho MGW; Chøc n¨ng b¸o hiÖu: chuyÓn ®æi gi÷a b¸o hiÖu m¹ng IP vµ b¸o hiÖu m¹ng SCN trong phèi hîp ho¹t ®éng víi SGW; Chøc n¨ng ghi c¸c b¶n tin sö dông: x¸c ®Þnh vµ ghi c¸c b¶n tin b¸o hiÖu vµ c¸c b¶n th«ng tin truyÒn vµ nhËn; Chøc n¨ng b¸o c¸o c¸c b¶n tin sö dông: b¸o c¸o c¸c b¶n tin sö dông ra thiÕt bÞ ngo¹i vi; OAM&P: vËn hµnh, qu¶n lÝ vµ b¶o dìng, th«ng qua c¸c giao diÖn logic cung cÊp c¸c th«ng tin kh«ng trùc tiÕp phôc vô cho ®iÒu khiÓn cuéc gäi tíi c¸c phÇn tö qu¶n lÝ hÖ thèng; Chøc n¨ng qu¶n lÝ : giao diÖn víi hÖ thèng qu¶n lÝ m¹ng; Giao diÖn m¹ng chuyÓn m¹ch gãi: kÕt cuèi m¹ng chuyÓn m¹ch gãi. Back-end service Back- end service ®îcGW vµ GK sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña chóng(vÝ dô nh: x¸c nhËn, tÝnh cíc,®iÒu chØnh tèc ®é vµ gi¸ cíc,chuyÓn ®æi ®Þa chØ). 3.3C¸c giao diÖn chuÈn Giao diÖn A Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 51 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) A lµ giao diÖn gi÷a ®Çu cuèi H.323 vµ GK. C¸c th«ng tin chuyÓn qua giao diÖn A ph¶i hç trî b¸o hiÖu cuéc gäi vµ th«ng tin cuéc gäi bao gåm H.225.0 vµ H.245 nh ®îc tr×nh bµy trong khuyÕn nghÞ H.323. Giao diÖn B B lµ giao diÖn gi÷a ®Çu cuèi H.323 vµ MGW. C¸c th«ng tin chuyÓn qua giao diÖn B ph¶i hç trî luång d÷ liÖu gi÷a thiÕt bÞ ®Çu cuèi H.323 vµ MGW bao gåm RTP, cã thÓ cã RTCP nh ®îc tr×nh bµy trong khuyÕn nghÞ H.225.0 vµ tham chiÕu trong khuyÕn nghÞ H.323. Giao diÖn C C lµ giao diÖn gi÷a MGWC vµ GK. C¸c th«ng tin chuyÓn qua giao diÖn C ph¶i hç trî b¸o hiÖu cuéc gäi vµ th«ng tin cuéc gäi bao gåm H.225.0 vµ H.245 nh ®îc tr×nh bµy trong khuyÕn nghÞ H.323. Giao diÖn D D lµ giao diÖn gi÷a hai GK. C¸c th«ng tin chuyÓn qua giao diÖn D ph¶i hç trî c¸c chøc n¨ng sau: - T×m kiÕm: c¬ chÕ ®Ó mét GK t×m kiÕm GK kh¸c; - Th«ng tin trao ®æi: khi mµ mét GK th«ng b¸o cho mét GK kh¸c lµ nã hç trî quay sè kiÓu kh¸c ®Ó c¸c thiÕt bÞ cã thÓ sö dông dÞch vô; - X¸c nhËn: khi hai GK x¸c nhËn ®Æc ®iÓm nhËn d¹ng lÉn nhau ®Ó chÊp nhËn trao ®æi th«ng tin; - B¶o mËt: khi hai GK b¶o mËt c¸c th«ng tin trao ®æi; - X¸c nhËn víi Proxy: khi mét GK x¸c nhËn ®Æc ®iÓm nhËn d¹ng cña mét phÇn tö víi mét GK kh¸c. Chøc n¨ng nµy thêng sö dông trong ®iÒu kiÖn ph¶i ®¨ng ký vµ x¸c nhËn víi Proxy; - §¨ng ký víi Proxy: khi mét GK ®¨ng ký ®¹i diÖn cho mét phÇn tö víi mét GK kh¸c; - Cho phÐp Proxy: khi mét GK cho phÐp mét phÇn tö ho¹t ®éng(vÝ dô nh: thùc hiÖn cuéc gäi, ®¹i diÖn cho mét phÇn tö kh¸c) trao ®æi th«ng tin víi mét GK kh¸c. - B¸o hiÖu cuéc gäi: x¸c ®Þnh kªnh nµo vµ b¶n tin b¸o hiÖu nµo ®îc truyÒn gi÷a hai GK; - TÝnh cíc: trao ®æi th«ng tin tÝnh cíc. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 52 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Giao diÖn E Cã hai lo¹i giao diÖn E ®ã lµ Ea vµ Eb, trong ®ã Ea lµ giao diÖn gi÷a MGW vµ m¹ng SCN, cßn Eb lµ giao diÖn gi÷a SGW vµ m¹ng SCN. C¸c th«ng tin chuyÓn qua giao diÖn E cã thÓ ®îc chia lµm hai phÇn nh sau: T¹i giao diÖn Ea: ph¶i hç trî c¸c luång d÷ liÖu kÕt lèi gi÷a m¹ng IP vµ m¹ng SCN; T¹i giao diÖn Eb: ph¶i hç trî b¸o hiÖu gi÷a m¹ng IP vµ m¹ng SCN. Giao diÖn F lµ giao diÖn gi÷a Back-end service vµ MGWC Giao diÖn G lµ giao diÖn gi÷a Back-end service vµ GK Giao diÖn H lµ giao diÖn gi÷a ®Çu cuèi H.323 hoÆc GK vµ m¹ng truy nhËp IP Giao diÖn I lµ giao diÖn gi÷a m¹ng truy nhËp IP vµ phÇn cßn l¹i cña m¹ng IP Giao diÖn J lµ giao diÖn gi÷a SGW vµ MGWC Giao diÖn N lµ giao diÖn gi÷a MGWC vµ MGW. C¸c th«ng tin trao ®æi qua giao diÖn N ph¶i hç trî c¸c chøc n¨ng sau: - T¹o, thay ®æi, xo¸ mét luång d÷ liÖu kÕt nèi qua MGW; - X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè kü thuËt ®îc sö dông cña c¸c luång d÷ liÖu truyÒn qua MGW khi thiÕt lËp mét kÕt nèi vµ sau ®ã lµ trong suèt kho¶ng thêi gian kÕt nèi ®ã tån t¹i; - Yªu cÇu chÌn c¸c tÝn hiÖu tone vµ c¸c ©m th«ng b¸o vµo luång d÷ liÖu theo yªu cÇu trùc tiÕp cña MGWC hoÆc bëi chØ thÞ chÌn c¸c tone hoÆc ©m th«ng b¸o b¾t ®Çu vµ kÕt thóc khi ph¸t hiÖn mét sù cè trong b¶n th©n MGW; - Yªu cÇu th«ng b¸o vµ cã thÓ thùc hiÖn ho¹t ®éng ®Ó kh¾c phôc khi ph¸t hiÖn lçi trªn luång d÷ liÖu; 3.3.1 Mét thÝ dô vÒ cÊu h×nh m¹ng VoIP CÊu h×nh triÓn khai trªn h×nh 3.2 bao gåm 3 GW riªng biÖt.GW thø nhÊt lµ SGW kÕt nèi víi m¹ng b¸o hiÖu SS7 cña m¹ng SCN .Chøc n¨ng cña SGW cho phÐp tËp trung c¸c kªnh b¸o hiÖu vµ duy tr× m· ®iÓm b¸o hiÖu SS7. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 53 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) GW thø 2 lµ MGWC ,nã giao tiÕp víi m¹ng SCN th«ng qua SGW vµ kÕt nèi víi m¹ng IP th«ng qua GK. Chøc n¨ng cña MGWC lµ gi¶i phãng viÖc sö lý cuéc gäi vµ c¸c dÞch vô m¹ng trÝ tuÖ khái c¸c cæng vËt lý .C¸c chøc n¨ng cña MGWC cã thÓ ch¹y trªn c¸c PC phôc vô môc ®Ých chung vµ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i thay thÕ mµ chØ cÇn sö dông cæng vËt lý míi kÕt nèi vµo m¹ng cña nhµ cung cÊp dÞch vô. GW thø 3 lµ MGW chøa c¸c kÕt nèi víi m¹ng SCN vµ IP .MG¦ bao gåm c¸c cæng vËt lý kÕt nèi víi MGWC .C¸c cæng míi nµy ®îc ®a vµo sö dông trong m¹ng cña c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô ,nã cho phÐp kÕt nèi thªm MGW mµ kh«ng lµm ¶nh hëng tíi c¸c MGW s½n cã trong m¹ng. CÊu h×nh nµy kh«ng cã kh¶ n¨ng xö lý c¸c tÝn hiÖu b¸o hiÖu trung kÕ trong b¨ng (inband) vµ tÊt c¶ c¸c tÝn hiÖu b¸o hiÖu ®Òu ph¶i nhËn th«ng qua mét SGW. D GK BES G GK C 2 J MGWC A SGW E.b 1 N 3 H.323 Terminal B MGW E.a H×nh 3-VÝ dô vÒ cÊu h×nh m¹ng VoIP Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 54 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Chapter 4 CH¦¥NG4 Xö lý cuéc gäi vµ tÝnh cíc Theo tiªu chuÈn TS 101 322 v.1.0.0 cña ETSI [11], qu¸ tr×nh xö lý cuéc gäi ®îc chia thµnh 3 giai ®o¹n : ®¨ng ký ,thiÕt lËp vµ gi¶i phãng cuéc gäi. Thñ tôc b¸o hiÖu cuéc gäi trong m¹ng VoIP tu©n theo c¸c khuyÕn nghÞ H.323,H.225.0 vµ H.245 cña ITU-T ,trong trêng hîp cã yªu cÇu m· ho¸ vµ b¶o mËt th× qu¸ tr×nh b¸o hiÖu vµ xö lý cuéc gäi cßn ph¶i tu©n theo khuyÕn nghÞ H.235 cña ITU [17],c¸c quy®Þnh vÒ b¶o mËt ®îc tr×nh bµy trong khuyÕn nghÞ H.225.0 {16},H.245 {8} cña ITU-T ®îc sö dông ®Ó ®iÒu khiÓn b¸o hiÖu vµ ®iÒu khiÓn logic trong m¹ng chuyÓn m¹ch gãi .C¸c phÇn tiÕp theo trong tr¬ng nµy t«i sÏ miªu t¶ 3 giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh xö lý cuéc gäi. 4.1 §¨ng ký dÞch vô C¶ thiÕt bÞ ®Çu cuèi H.323 vµ GW ®Òu ph¶i ®¨ng ký víi mét hay nhiÒu GK .Thñ tôc ®¨ng ký ph¶i tu©n theo khuyÕn nghÞ H.323 cña ITU-T.C¸c ®Çu cuèi cã thÓ sö dông c¬ chÕ tù ®éng t×m Gatekeeper .Mét GK cã chøa toµn bé c¸c th«ng tin vÒ c¸c GK kh¸c cã thÓ truy cËp ®Õn vµ sö dông trêng alternateGatekeeper trong b¶n tin GatekeeperConfirmation (GCE) ®Ó trao ®æi th«ng tin nµy víi c¸c phÇn tö kh¸c trong m¹ng. chó ý: GW cã thÓ ho¹t ®éng trong chÕ ®é më nÕu GK sö dông chØ thÞ PregrantedARQ trong b¶n tin Registration Confirm (b¶n tin RAS) (RCE) khi x¸c nhËn mét GW ®¨ng ký thµnh c«ng. Cã hai c¬ chÕ ®¨ng ký ®îc hç trî ®ã lµ:  §¨ng ký x¸c nhËn;  §¨ng ký v« danh víi GK §¨ng ký X¸c nh©n: §¨ng ký x¸c nhËn ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh b¶o an ®îc tr×nh bµy trong TS 101 323 cña ETSI {14}; Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 55 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) §¨ng ký v« danh: Trong trêng hîp b¶n tin RegistrationRequest (RAS message) ( RRQ) kh«ng chøa Token truy nhËp ,th× ®¨ng ký v« danh chØ ®îc ¸p dông ®èi víi cuéc gäi tõ mét ®Çu cuèi H.323 tíi mét thuª bao trong m¹ng SCN. chó ý 1: lo¹i ®¨ng ký nµy chØ ®îc ¸p dông ®èi víi mét sè lo¹i cuéc gäi vÝ dô nh cuéc gäi miÔn phÝ vµ ®îc quy ®Þnh bëi nhµ cung cÊp dÞch vô. Chó ý 2: Trong vïng c¸c phÇn tö H.323 tÊt c¶ c¸c cuéc gäi tõ mét thuª bao cña m¹ng SCN tíi mét ®Çu cuèi H.323 ®îc kÝch ho¹t bíi GW ®Òu ph¶i ®îc ®¨ng ký x¸c nhËn .Tuy nhiªn c¸c dÞch vô nh cuéc gäi miÔn phÝ vÉn cã thÓ ®îc cung cÊp th«ng qua c¸c bµn ®iÖn tho¹i viªn cña m¹ng SCN. §¨ng ký thêi h¹n sö dông C¸c thiÕt bÞ ®Çu cuèi cã thÓ ®îc hç trî thñ tôc ®¨ng ký thêi h¹n sö dông nh ®îc tr×nh bµy trong môc 7.2.2 vµ 8.4.2 khuyÕn nghÞ H.323 cña ITU-T[15] .NÕu viÖc dõng ®¨ng ký lµ hîp lÖ (vÝ dô nh kÕt nèi gi÷a ®Çu cuèi H.323vµ GK lçi v× mét vµi lý do nµo ®ã ) th× GK sÏ lo¹i bá ®¨ng ký vµ gi¶i phãng tÊt c¶ c¸c cuéc gäi cã liªn quan ®Õn ®Çu cuèi nµy .Khi ®ã ph¶i thùc hiÖn mét thñ tôc ®¨ng ký míi theo quy ®Þnh ®îc tr×nh bµy trong môc 5.2.2 khuyÕn nghÞ H.323 cña ITU-T. 4.2ThiÕt lËp cuéc gäi §iÒu kiÖn ban ®Çu : cuéc gäi gi÷a c¸c thuª bao trong m¹ng IP vµ thuª bao trong m¹ng SCN sÏ chØ ®îc thiÕt lËp sau khi ®¨ng ký thµnh c«ng theo c¸c thñ tôc ®îc tr×nh bµy trong môc 4.1 4.2.1 Cuéc gäi tõ ®Çu cuèi H.323 tíi thuª bao trong SCN. Thñ tôc b¸o hiÖu kiÓu en-bloc Khi thiÕt bÞ ®Çu cuèi H.323 nhËn ®îc tr¶ lêi b»ng b¶n tin CALLPROC ,th× thµnh phÇn th«ng tin “Sending complete” sÏ ®îc chÌn Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 56 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) vµo b¶n tin SETUP vµ truyÒn tíi c¸c phÇn tö m¹ng tiÕp theo (vÝ dô nh GK hoÆc GW tiÕp theo). Thñ tôc b¸o hiÖu kiÓu Overlap Khi nhËn ®îc b¶n tin SETUP cã chøa sè thuª bao bÞ gäi mµ GK kh«ng x¸c ®Þnh ®îc th× nã sÏ khëi ®éng bé ®Þnh thêi T302 (gi¸ trÞ cña bé ®Þnh thêi T302 ®îc chØ ra trong khuyÕn nghÞ Q.931 cña ITU-T[19] sau ®ã nã göi trë l¹i b¶n tin SETUP ACKNOWLEDGE. GK sÏ khëi ®éng l¹i bé ®Þnh thêi T302 khi nhËn ®îc tÊt c¶ c¸c b¶n tin INFORMATION kh«ng chøa chØ thÞ “Sending complete” vµ cã chøa thµnh phÇn th«ng tin sè thuª bao bÞ gäi víi Ýt nhÊt mét ký tù cã ý nghÜa. ThiÕt lËp kªnh th«ng tin 1.Thñ tôc kÕt nèi nhanh Thñ tôc kÕt nèi nhanh sö dông trong m¹ng VoIP ®îc tr×nh bµy trong môc 8.7.1 khuyÕn nghÞ H.323 cña ITU-T [15]. chó ý 1:thñ tôc nµy cho phÐp trao ®æi ®Ó thiÕt lËp kªnh th«ng tin theo khuyÕn nghÞ H.245 hoÆc quay trë l¹i thñ tôc b¸o hiÖu D.245 t¹i mäi thêi ®iÓm cña cuéc gäi. chó ý 2: M· ho¸ b¶n tin H.245 trong b¶n tin H.225.0 M¹ng VoIP cho phÐp m· ho¸ b¶n tin H.225.0 nh ®îc tr×nh bµy trong môc 8.2.1,khuyÕn nghÞ H.323 cña ITU-T. Chó ý :viÖc m· ho¸ b¶n tin H.245 trong b¶n tin H.225.0 kh«ng ®îc ¶nh hëng ®Õn c¸c kªnh H.245 vÝ nã cã ¶nh hëng rÊt lín. ThiÕt lËp cuéc gäi c¬ b¶n Cuéc gäi c¬ b¶n ®îc thiÕt lËp theo thñ tôc ®îc ®Þnh nghÜa trong khuyÕn nghÞ H.323 cña ITU –T theo c¸c ®iÒu kiÖn sau:  Theo khuyÕn nghÞ nµy th× mét cuéc gäi sÏ chØ ®îc sö dông mét kªnh kÕt nèi víi m¹ng SCN .C¸c cuéc gäi yªu cÇu sö dông nhiÒu kªnh kh«ng ®îc hç trî.  GK vµ GW do nã qu¶n lý ph¶i hç trî c¶ hai kiÓu b¸o hiÖu en-bloc vµ overlap C¸c th«ng tin b¸o hiÖu trong b¨ng 1.Trong giai ®o¹n thiÕt lËp cuéc gäi. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 57 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) NÕu GK kÕt nèi víi m¹ng SCN nhËn ®îc b¶n tin PROGRESS (tríc khi nhËn ®îc b¶n tin ALERTING) hoÆc b¶n tin CALL PROCEEDING cã chøa th«ng tin chØ thÞ Progress tõ phÝa m¹ng SCN ,th× S¦ sÏ göi b¶n tin PROGRESS tíi GK .B¶n tin nµy chøa th«ng tin chØ thÞ Progress ®½ nhËn ®îc. NÕu nhËn ®îc b¶n tin CALL PROCEEDING tõ phÝa m¹ng SCN trong khi cha göi b¶n tin CALL PROCEEDING ,th× GW sÏ göi b¶n tin CALL PROCEEDING .B¶n tin nµy cã chøa th«ng tin chØ thÞ Progress. Khi nhËn ®îc b¶n tin CALL PROCEEDING cã chøa th«ng tin chØ thÞ Progress th× GK (tríc khi truyÒn b¶n tin CALL PROCEEDING ) sÏ dõng mäi bé ®Þnh thêi gi¸m s¸t cuéc gäi ®ang ch¹y vµ khëi ®éng ®Þnh thêi T301. Khi GK nhËn ®îc b¶n tin PROGRESS (tríc khi nhËn b¶n tin ALERTING) cã chøa th«ng tin chØ thÞ Progress (nhng kh«ng chøa th«ng tin Cause ) th× GK (tríc khi truyÒn b¶n tin PROGRESS) sÏ dõng mäi bé ®Þnh thêi gi¸m s¸t cuéc gäi ®ang ch¹y vµ khëi ®éng bé ®Þnh thêi T301. Khi ®Çu cuèi H.323 nhËn ®îc b¶n tin PROGRESS (tríc khi nhËn b¶n tin ALERTING) cã chøa th«ng tin chØ thÞ Progress (nhng kh«ng chøa th«ng tin chØ thÞ cause) ,®Çu cuèi H.323 sÏ dõng méi bé ®Þnh thêi gi¸m s¸t cuéc gäi ®ang ch¹y vµ khëi ®éng bé ®Þnh thêi T301. 2.Trong giai ®o¹n gi¶i phãng cuéc gäi. NÕu GW kÕt nèi víi m¹ng SCN nhËn ®îc th«ng tin chØ thÞ Progress trong b¶n tin DISCONNECT tõ phÝa m¹ng SCN th× GW sÏ göi b¶n tin PROGRESS tíi GK .B¶n tin nµy sÏ chøa c¶ th«ng tin chØ thÞ Progress vµ chØ thÞ Received cause. chó ý :NÕu GW nhËn ®îc b¶n tin PROGRESS cã chøa th«ng tin chØ thÞ cause vµ Progress th× b¶n tin nµy sÏ ®îc gi÷ nguyªn vµ gØ ®Õn GK. Khi GK nhËn ®îc b¶n tin PROGRESS cã chøa th«ng tin chØ thÞ Progress vµ Cause th× GK (tríc khi göi ®i b¶n tin PROGRESS)sÏ dõng mäi bé ®Þnh thêi gi¸m s¸t cuéc gäi ®ang ch¹y vµ khëi ®éng bé ®Þnh thêi T301. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 58 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Khi ®Çu cuèi H.323 nhËn ®îc b¶n tin PROGRESS cã chøa th«ng tin chØ thÞ Progress vµ cause th× GK sÏ dõng mäi bé ®Þnh thêi gi¸m s¸t cuéc gäi ®ang ch¹y vµ khëi ®éng bé ®Þnh thêi T301. GK dÞch ®Þa chØ sè bÞ gäi B¶n tin ARQ göi tõ ®Çu cuèi H323 ®Õn GK cã chøa sè thuª bao bÞ gäi trong trêng destinationInfo vµ destExtraCallInfo .C¨n cø vµo ®ã GK sÏ dÞch sè thuª bao bÞ gäi nhËn ®îc tõ ®Çu cuèi H.323 thµnh ®Þa chØ t¬ng øng vµ c¸c th«ng tin bæ sung. Trong trêng hîp cuéc gäi ®îc ®Þnh tuyÕn trùc tiÕp (kh«ng qua GK) c¸c th«ng tin ®· dÞch nµy sÏ ®îc göi trë l¹i ®Çu cuèi H.323 trong b¶n tin ACF sö dông c¸c trêng destinationInfo,destExtraCallInfo vµ remoteExtensionAddress . C¨n cø vµo c¸c th«ng tin nhËn ®îc ®Çu cuèi H.323 sÏ göi b¶n tin SETUO tíi ®Çu cuèi ®Ých.§Çu cuèi H.323 cã thÓ che c¸c th«ng tin nµy ®Ó tr¸nh kh¸ch hµng sö dông ®Ó truy nhËp .NÕu kh«ng t×m thÊy c¸c th«ng tin nµy th× ®Çu cuèi H.323 sÏ sö dông c¸c sè göi trong b¶n tin ARQ ®Ó göi trong b¶n tin trong b¶n tin SETUP.NÕu t×m thÊy c¸c trêng th«ng tin nµy nhng kh«ng cã néi dung th× ®Çu cuèi H.323 sÏ kh«ng göi th«ng tin vÒ thuª bao ®Ých trong b¶n tin SETUP .Trong trêng hîp ®ã GK sÏ cung cÊp th«ng tin ®Þnh tuyÕn trong c¸c Token ®Ó che ®i c¸c th«ng tin nµy tõ ®Çu cuèi. NÕu m¹ng muèn b¶o vÖ c¸c th«ng tin ®Þnh tuyÕn khái c¸c kÎ truy nhËp trém tõ ®Çu cuèi H.323 ,th× nã sÏ sö dông m« h×nh GK ®Þnh tuyÕn cuéc gäi (GKC) b»ng trêng th«ng tin preGranted trong b¶n tin ARQ. 4.2.2 Cuéc gäi thuª bao trong m¹ng SCN tíi ®Çu cuèi H.323: §Þnh vÞ thuª bao bÞ gäi H.323: NÕu GW nhËn ®îc mét yªu cÇu cuéc gäi tõ m¹ng SCN th× nã sÏ cã g¾ng ®Þnh vÞ thuª bao bÞ gäi H.323. C¸ch thøc GK ®Þnh vÞ GK ®îc tr×nh bµy trong phô lôc D cña tiªu chuÈn kü thuËt TS 101 322. B¸o hiÖu kiÓu Overlap: Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 59 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) GK ph¶i hç trî truyÒn tÝn hiÖu b¸o hiÖu kiÓu Overlap trong giao diÖn víi m¹ng SCN. NÕu ®Çu cuèi H.323 còng hç trî ph¬ng thøc truyÒn b¸o hiÖu nµy th× GK còng sÏ sö dông kiÓu b¸o hiÖu Overlap víi ®Çu cuèi. Chó ý: NÕu m¹ng SCN sö dông kiÓu truyÒn b¸o Overlap th× GW hoÆc GK qu¶n lý nã ph¶i lu c¸c sè ®Þa chØ ®· nhËn ®îc cho ®Õn khi t×m thÊy ®Çu cuèi H.323 ®Ých. B¸o hiÖu kiÒu En- bloc: Khi ®Çu cuèi H.323 ®îc GK ®Þnh vÞ th× thñ tôc b¸o hiÖu En- bloc sÏ ®îc sö dông. Khi ®ã GW( trong trêng hîp cuéc gäi ®Þnh tuyÕn trùc tiÕp) hoÆc GK ( trong trêng hîp cuéc gäi do GK ®Þnh tuyÕn) sÏ göi phÇn göi th«ng tin “Sending complete” tíi ®Çu cuèi H.323. ThiÕt lËp kªnh th«ng tin: 1/Thñ tôc kÕt nèi nhanh M¹ng VoIP cã thÓ sö dông thñ tôc kÕt nèi nhanh ®îc tr×nh bµy trong môc 8.1.7, khuyÕn nghÞ H.322 cña ITU-T. Chó ý 1: thñ tôc nµy cho phÐp trao ®æi ®Ó thiÕt lËp kªnh th«ng tin theo khuyÕn nghÞ H.245 hoÆc quay trë l¹i thñ tôc b¸o hiÖu H.245 t¹i mäi thêi ®iÓm cña cuéc gäi. Chó ý 2: thñ tôc nµy cho phÐp trao ®æi c¸c th«ng tin trong b¨ng(inbland) trong giai ®o¹n thiÕt lËp cuéc gäi. 2/ M· ho¸ b¶n tin H.245 trong b¶n tin H.225.0 M¹ng VoIP cho phÐp m· ho¸ b¶n tin H.245 trong b¶n tin H.225.0 nh ®îc tr×nh bµy trong môc 8.2.1, khuyÕn nghÞ H.323 cña ITU- T. Chó ý: ViÖc m· hãa b¶n tin H.245 trong b¶n tin H.225.0 kh«ng ®îc ¶nh hëng ®Õn c¸c kªnh H.245 v× nã cã ¶nh hëng rÊt lín. §iÒu khiÓn håi ©m chu«ng: Khi ®Çu cuèi H.323 ®¸p øng b¶n tin ALERTING th× GK qu¶n lý ®Çu cuèi H.323 bÞ gäi sÏ ph¸t håi ©m chu«ng vÒ phÝa thuª bao chñ gäi. Sau khi ph¸t håi ©m chu«ng, GK sÏ chÌn phÇn tö th«ng tin chØ thÞ víi PI ®îc thiÕt lËp gi¸ trÞ lµ 8 cã nghÜa lµ cho phÐp trao ®æi th«ng tin b¸o hiÖu trong b¨ng. NÕu GW nhËn ®îc b¶n tin ALERTING kh«ng cã chøa phÇn tö th«ng tin chØ thÞ Progress víi PI cã gi¸ trÞ lµ 8 th× GWsÏ b¾t ®Çu ph¸t håi ©m chu«ng. Ph¹m ViÖt Dòng líp DTTH1 K40 Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi 60 Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ ®iÖn tho¹i trªn Internet ( Internet Telephony) Khi GW nhËn ®îc b¶n tin ALERTING trong khi nhËn ®îc cuéc gäi tõ SCN th× cho phÐp trao ®æi th«ng tin chØ thÞ Progress víi PI ®îc thiÕt lËp lµ 8 cã nghÜa lµ cho phÐp trao ®æi th«ng tin b¸o hiÖu trong b¨ng nÕu nh th«ng tin nµy cha ®îc thiÕt lËp. ThiÕt lËp cuéc gäi c¬ b¶n: Cuéc gäi cã thÓ thiÕt lËp theo thñ tôc ®îc ®Þnh nghÜa trong khuyÕn nghÞ H.323 cña ITU-T theo c¸c ®iÒu kiÖn sau: Theo khuyÕn nghÞ nµy th× cuéc gäi chØ ®îc sö dông mét kªnh kÕt nèi víi m¹ng SCN. C¸c cuéc gäi yªu cÇu sö dông nhiÒu kªnh kh«ng ®îc hç trî. GK vµ GW do nã qu¶n lÝ ph¶i hç trî c¶ hai kiÓu b¸o hiÖu en- bloc vµ overlap. H×nh 4.1 thÓ hiÖn mét thñ tôc b¸o hiÖu kiÓu Overlap cho cuéc gäi tõ mét thuª bao trong m¹ng SCN tíi ®Çu cuèi H.323. SCN Gateway H.323 Terminal Gatekeeper Setup ARQ ARJ ARQ ACF Setup Call Proc Setup Call Proc A...