Đề tài: Tổng quan về bảo hiểm xã hội.pdf (Bảo hiểm xã hội)

Lêi më ®Çu B¶o hiÓm x· héi ë n−íc ta lμ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ®èi víi ng−êi lao ®éng. V× vËy ngay tõ nh÷ng ngμy ®Çu khi míi thμnh lËp N−íc, chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®· ®−îc ban hμnh vμ do ®iÒu kiÖn ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi ®· tõng b−íc ®−îc thùc hiÖn ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc khu vùc Nhμ n−íc. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, chÕ ®é chÝnh s¸ch vÒ b¶o hiÓm x· héi kh«ng ngõng ®−îc bæ sung, söa ®æi cho phï hîp víi tõng thêi kú ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi ®èi víi ng−êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi. Tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI, nÒn kinh tÕ n−íc ta b¾t ®Çu chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng d−íi sù qu¶n lý cña Nhμ n−íc, víi c¬ chÕ nμy, nhiÒu vÊn ®Ò vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi tr−íc ®©y kh«ng cßn phï hîp. Bé LuËt lao ®éng ®−îc Quèc héi th«ng qua n¨m 1994 cã hiÖu lùc thi hμnh tõ 1/1/1995, trong ®ã chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi còng ®−îc quy ®Þnh trong Ch−¬ng XII bé LuËt nμy vμ cã liªn quan ®Õn mét sè ®iÒu ë c¸c ch−¬ng kh¸c. §Ó thÓ chÕ c¸c quy ®Þnh trong Bé LuËt lao ®éng, n¨m 1995 ChÝnh phñ ®· ban hμnh §iÒu lÖ B¶o hiÓm x· héi kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP, NghÞ ®Þnh sè 45/CP quy ®Þnh cô thÓ vÒ ®èi t−îng tham gia, møc ®ãng gãp, ®iÒu kiÖn ®Ó ®−îc h−ëng, møc h−ëng ®èi víi tõng chÕ ®é, ®ång thêi quy ®Þnh h×nh thμnh Quü b¶o hiÓm x· héi vμ giao cho B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam thèng nhÊt qu¶n lý I. Qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm x· héi ViÖt nam 1. Sù tÊt yÕu kh¸ch quan h×nh thμnh b¶o hiÓm x· héi. Trong cuéc sèng, con ng−êi muèn tån t¹i vμ ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i tháa m·n c¸c nhu cÇu tèi thiÓu vÒ vËt chÊt vμ tinh thÇn, hay nãi mét c¸ch kh¸c mçi con ng−êi ®Òu ph¶i lao ®éng ®Ó nu«i sèng b¶n th©n vμ tån t¹i trong x· héi. Trong thùc tÕ kh«ng ph¶i lóc nμo cuéc sèng vμ lao ®éng còng 2 ®Òu thuËn lîi, cã thu nhËp th−êng xuyªn vμ mäi ®iÒu kiÖn sinh sèng b×nh th−êng, mμ cã rÊt nhiÒu tr−êng hîp gÆp khã kh¨n, bÊt lîi ph¸t sinh lμm cho ng−êi ta bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp nh− bÊt ngê bÞ èm ®au, tai n¹n lao ®éng, m¾c c¸c bÖnh do nghÒ nghiÖp g©y nªn hoÆc theo ®óng quy luËt khi tuæi giμ kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng. Khi r¬i vμo c¸c tr−êng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng nãi trªn, c¸c nhu cÇu cÊp thiÕt cña cuéc sèng con ng−êi kh«ng v× thÕ mμ mÊt ®i. Ng−îc l¹i cßn ®ßi hái t¨ng lªn, thËm chÝ xuÊt hiÖn thªm nhu cÇu míi nh− èm ®au cÇn ®−îc ch÷a bÖnh, tai n¹n lao ®éng cÇn cã ng−êi phôc vô... Bëi vËy, muèn tån t¹i con ng−êi vμ x· héi cÇn ph¶i t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc. ë x· héi c«ng x· nguyªn thñy, do ch−a cã t− liÖu s¶n xuÊt, mäi ng−êi cïng nhau h¸i l−îm, s¨n b¾n, s¶n phÈm thu ®−îc, ®−îc ph©n phèi b×nh qu©n nªn khã kh¨n, bÊt lîi cña mçi ng−êi ®−îc c¶ céng ®ång san sÎ, g¸nh chÞu. ChuyÓn sang x· héi phong kiÕn, quan l¹i th× dùa vμo bæng léc cña nhμ Vua, d©n c− th× dùa vμo sù ®ïm bäc lÉn nhau trong hä hμng céng ®ång lμng, x· hoÆc cña nh÷ng ng−êi h¶o t©m hoÆc mét phÇn tõ Nhμ n−íc. Nh−ng sù trî gióp nμy kh«ng ®¶m b¶o th−êng xuyªn vμ c¬ b¶n. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, khi nÒn c«ng nghiÖp vμ kinh tÕ hμng hãa ph¸t triÓn, theo ®ã xuÊt hiÖn lao ®éng lμm thuª vμ ng−êi lμm chñ. Lóc ®Çu ng−êi chñ chØ cam kÕt tr¶ c«ng lao ®éng, nh−ng vÒ sau hä ®· ph¶i cam kÕt c¶ viÖc ®¶m b¶o cho ng−êi lμm thuª cã mét sè thu nhËp nhÊt ®Þnh ®Ó hä trang tr¶i nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu khi èm ®au, tai n¹n, thai s¶n, tuæi giμ... Trong thùc tÕ, nhiÒu khi c¸c tr−êng hîp trªn kh«ng x¶y ra nªn ng−êi chñ kh«ng ph¶i chi mét ®ång tiÒn nμo. Nh−ng cã khi l¹i x¶y ra dån dËp, buéc ng−êi chñ ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn lín mμ hä kh«ng muèn. V× thÕ giíi chñ ®· dÇn dÇn kh«ng thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt ban ®Çu, dÉn ®Õn viÖc tranh chÊp gi÷a giíi chñ vμ ng−êi lao ®éng. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nμy, ®· xuÊt hiÖn "bªn thø ba" ®ãng vai trß trung gian nh»m ®iÒu hßa lîi Ých gi÷a giíi 3 chñ vμ thî. §iÒu nμy cã ý nghÜa lμ, thay v× ph¶i chi trùc tiÕp nh÷ng kho¶n tiÒn lín ®ét xuÊt cho ng−êi lao ®éng khi hä gÆp bÊt tr¾c, giíi chñ cã thÓ trÝch ra th−êng xuyªn hμng th¸ng mét kho¶n tiÒn nhá dùa trªn c¬ së x¸c xuÊt nh÷ng biÕn cè cña tËp hîp nh÷ng ng−êi lao ®éng lμm thuª. Sè tiÒn nμy ®−îc giao cho bªn thø ba qu¶n lý ®−îc tån tÝch dÇn thμnh mét quü. Khi ng−êi lao ®éng bÞ èm ®au, tai n¹n... "bªn thø ba" sÏ chi tr¶ theo cam kÕt kh«ng phô thuéc vμo giíi chñ cã muèn hay kh«ng muèn. Nh− vËy, mét mÆt giíi chñ ®ì bÞ thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ, mÆt kh¸c ng−êi lao ®éng lμm thuª ®−îc ®¶m b¶o ch¾c ch¾n bï ®¾p mét phÇn thu nhËp khi bÞ èm ®au, tai n¹n vμ khi vÒ giμ. Tuy nhiªn, khi nÒn kinh tÕ ngμy cμng ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng ®ßi hái cÇn ®−îc t¨ng lªn, dÉn ®Õn "rñi ro" lao ®éng cμng lín. Lóc nμy giíi thî lu«n mong muèn ®−îc b¶o ®¶m nhiÒu h¬n, cßn ng−îc l¹i giíi chñ l¹i mong muèn ph¶i chi Ýt h¬n, tøc lμ ph¶i ®¶m b¶o cho giíi thî Ýt h¬n, do ®ã viÖc tranh chÊp vÒ lîi Ých l¹i x¶y ra. Tr−íc t×nh h×nh ®ã Nhμ n−íc ®· ph¶i can thiÖp vμ ®iÒu chØnh. Sù can thiÖp nμy mét mÆt lμm t¨ng vai trß cña Nhμ n−íc, giíi chñ buéc ph¶i ®ãng thªm, ®ång thêi giíi thî còng ph¶i ®ãng gãp mét phÇn vμo sù b¶o ®¶m cho chÝnh m×nh. C¶ giíi chñ vμ giíi thî ®Òu c¶m thÊy m×nh ®−îc b¶o vÖ. C¸c nguån ®ãng gãp cña giíi chñ, thî vμ sù hç trî cña Nhμ n−íc ®· h×nh thμnh nªn Quü b¶o hiÓm x· héi. Do tËp trung nªn quü cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c ph¸t sinh cña rñi ro cho tËp hîp ng−êi lao ®éng trong toμn x· héi. Nh− vËy sù ra ®êi cña b¶o hiÓm x· héi lμ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vμo ý muèn cña bÊt kú ai vμ ®Ó ®¸p øng víi sù ph¸t triÓn chung cña x· héi, ®ßi hái b¶o hiÓm x· héi ngμy cμng ph¶i ®−îc cñng cè vμ hoμn thiÖn trong mçi quèc gia còng nh− trªn toμn thÕ giíi. Cïng víi sù ra ®êi cña b¶o hiÓm x· héi, quü b¶o hiÓm x· héi còng ®−îc h×nh thμnh nh− mét tÊt yÕu, tuy nhiªn tuú thuéc vμo t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ- x· héi cña mçi n−íc trong tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh mμ quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc 4 h×nh thμnh sím hay muén, sù hç trî cña Nhμ n−íc nhiÒu hay Ýt. Song nh×n chung quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc h×nh thμnh chñ yÕu tõ sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm x· héi, cña ng−êi chñ sö dông lao ®éng vμ ng−êi lao ®éng, ®ång thêi cã sù b¶o trî cña Nhμ n−íc. 2. Thêi kú tr−íc khi cã §iÒu lÖ t¹m thêi vÒ b¶o hiÓm x· héi (tr−íc 1961): Ngay tõ khi thμnh lËp chÝnh quyÒn nh©n d©n vμ suèt trong thêi kú kh¸ng chiÕn, mÆc dï gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ mäi mÆt, song ChÝnh phñ ®· lu«n ch¨m lo c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n lao ®éng nãi chung vμ riªng ®èi víi c«ng nh©n, viªn chøc Nhμ n−íc. Ngoμi viÖc ban hμnh chÕ ®é tiÒn l−¬ng, ChÝnh phñ ®· ban hμnh c¸c chÕ ®é phô cÊp, trî cÊp x· héi mμ thùc chÊt lμ c¸c chÕ ®é BHXH nh−: trî cÊp èm ®au, sinh ®Î, tai n¹n lao ®éng, trî cÊp giμ yÕu, trî cÊp cho c¸ nh©n vμ gia ®×nh c«ng nh©n, viªn chøc khi chÕt vμ x©y dùng c¸c khu an d−ìng, ®iÒu d−ìng, bÖnh viÖn, nhμ trÎ...VÒ mÆt luËt ph¸p ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c v¨n b¶n sau: - S¾c lÖnh sè 29/SL ngμy 13/3/1947 cña ChÝnh phñ. - S¾c lÖnh sè 76/SL ngμy 20/5/1950 cña ChÝnh phñ vÒ quy chÕ c«ng chøc. - S¾c lÖnh sè 77/SL ngμy 22/5/1950 cña ChÝnh phñ vÒ quy chÕ c«ng nh©n. C¸c v¨n b¶n nμy ®· quy ®Þnh nh÷ng néi dung cã tÝnh nguyªn t¾c vÒ b¶o hiÓm x· héi, song do hoμn c¶nh ®Êt n−íc cã chiÕn tranh, trong kh¸ng chiÕn vμ kinh tÕ khã kh¨n nªn Nhμ n−íc ch−a nghiªn cøu chi tiÕt vμ thùc hiÖn ®−îc ®Çy ®ñ c¸c quyÒn lîi vÒ b¶o hiÓm x· héi cho c«ng nh©n viªn chøc, mμ c¸c chÕ ®é chñ yÕu mang tÝnh cung cÊp, b×nh qu©n víi tinh thÇn ®ång cam céng khæ. VÒ néi dung ch−a thèng nhÊt gi÷a khu vùc hμnh chÝnh vμ s¶n xuÊt, gi÷a c«ng nh©n kh¸ng chiÕn vμ c«ng nh©n s¶n xuÊt d©n dông, c¸c kho¶n chi vÒ b¶o hiÓm x· héi lÉn víi tiÒn l−¬ng, chÝnh s¸ch ®·i ngé mμ ch−a x©y dùng theo nguyªn t¾c h−ëng theo lao ®éng lμ nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ 5 ph©n phèi XHCN, ngoμi ra c¸c v¨n b¶n l¹i ch−a hoμn thiÖn vμ ®ång bé, ¶nh h−ëng ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn. Mét sè vÊn ®Ò quan träng, cÊp thiÕt ®Õn ®êi sèng cña ®«ng ®¶o c«ng nh©n viªn chøc nh− chÕ ®é h−u trÝ, trî cÊp mÊt søc lao ®éng, th«i viÖc, chÕ ®é trî cÊp bÖnh nghÒ nghiÖp ch−a ®−îc quy ®Þnh. Nh×n chung giai ®o¹n nμy c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ch−a ®−îc quy ®Þnh mét c¸ch toμn diÖn, quü b¶o hiÓm x· héi ch−a ®−îc h×nh thμnh. Tuy nhiªn, c¸c chÕ ®é trî cÊp, phô cÊp mang tÝnh chÊt b¶o hiÓm x· héi trong giai ®o¹n ®Çu thμnh lËp n−íc, trong kh¸ng chiÕn vμ nh÷ng n¨m ®Çu hoμ b×nh lËp l¹i ®· cã t¸c dông rÊt to lín, gi¶i quyÕt mét phÇn nh÷ng khã kh¨n trong sinh ho¹t cña c«ng nh©n viªn chøc Nhμ n−íc vμ gia ®×nh hä, cñng cè thªm lßng tin cña nh©n d©n vμo §¶ng, ChÝnh phñ vμ lμm cho mäi ng−êi an t©m, phÊn khëi ®Èy m¹nh c«ng t¸c, s¶n xuÊt, thu hót lùc l−îng lao ®éng vμo khu vùc kinh tÕ Nhμ n−íc. 3. Thêi kú thùc hiÖn ®iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi t¹m thêi (tõ 1961 ®Õn 12/1994): 3.1. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi: §Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n−íc, ®¸p øng yªu cÇu kh«ng ngõng c¶i thiÖn ®êi sèng cña c«ng nh©n viªn chøc Nhμ n−íc, c¸c chÕ ®é trî cÊp x· héi cÇn ®−îc bæ sung vμ söa ®æi cho phï hîp víi thêi kú x©y dùng Chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vμ ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam. T¹i §iÒu 32 HiÕn ph¸p n¨m 1959 quy ®Þnh râ: quyÒn cña ng−êi lao ®éng ®−îc gióp ®ì vÒ vËt chÊt khi giμ yÕu, mÊt søc lao ®éng, bÖnh tËt. N¨m 1960 Héi ®ång ChÝnh phñ cã NghÞ quyÕt trong ®ã ®· x¸c ®Þnh “®i ®«i víi viÖc c¶i tiÕn chÕ ®é tiÒn l−¬ng, cÇn c¶i tiÕn vμ ban hμnh c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ vÒ b¶o hiÓm x· héi vμ phóc lîi cho c«ng nh©n viªn chøc, c¸n bé”. Thùc hiÖn NghÞ 6 quyÕt trªn, c¸c Bé Lao ®éng, Bé Néi vô, Bé Tμi chÝnh, Bé Y tÕ vμ Tæng C«ng ®oμn ViÖt Nam ®· phèi hîp nghiªn cøu x©y dùng §iÒu lÖ t¹m thêi vÒ b¶o hiÓm x· héi tr×nh Héi ®ång ChÝnh phñ ban hμnh. Ngμy 14/12/1961 Uû ban th−êng vô Quèc héi phª chuÈn, ChÝnh phñ ®· ra NghÞ ®Þnh sè 218/CP ngμy 27/12/1961 ban hμnh kÌm theo §iÒu lÖ t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc Nhμ n−íc. Néi dung cña §iÒu lÖ ®−îc tãm t¾t nh− sau: - VÒ ®èi t−îng ¸p dông lμ: c«ng nh©n viªn chøc Nhμ n−íc ë c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp, c«ng tr−êng, n«ng tr−êng, c¸n bé, c«ng nh©n trong c¸c ®oμn thÓ nh©n d©n; c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c xÝ nghiÖp c«ng t− hîp doanh ®· ¸p dông chÕ ®é tr¶ l−¬ng nh− xÝ nghiÖp quèc doanh; c«ng nh©n viªn chøc trong c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng ®· cã kÕ ho¹ch lao ®éng, tiÒn l−¬ng ghi trong kÕ ho¹ch Nhμ n−íc. - VÒ ®iÒu kiÖn vμ møc ®·i ngé: c¨n cø vμo sù cèng hiÕn thêi gian c«ng t¸c, ®iÒu kiÖn lμm viÖc, t×nh tr¹ng mÊt søc lao ®éng vμ trî cÊp b¶o hiÓm x· héi nh×n chung thÊp h¬n tiÒn l−¬ng vμ thÊp nhÊt còng b»ng møc sinh ho¹t phÝ tèi thiÓu. - VÒ c¸c chÕ ®é ®−îc quy ®Þnh bao gåm 6 chÕ ®é: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng – bÖnh nghÒ nghiÖp, mÊt søc lao ®éng, h−u trÝ vμ tö tuÊt; tõng chÕ ®é cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ ®iÒu kiÖn h−ëng, tuæi ®êi, møc h−ëng... - VÒ nguån kinh phÝ ®¶m b¶o chi trî cÊp: do quü b¶o hiÓm x· héi cña Nhμ n−íc ®μi thä tõ Ng©n s¸ch Nhμ n−íc. - VÒ qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi: Nhμ n−íc thμnh lËp quü b¶o hiÓm x· héi lμ quü ®éc lËp thuéc Ng©n s¸ch Nhμ n−íc vμ giao cho Tæng C«ng ®oμn ViÖt Nam (nay lμ Tæng Liªn ®oμn Lao ®éng ViÖt Nam) qu¶n lý toμn bé quü nμy (sau nμy giao cho ngμnh Lao ®éng - Th−¬ng binh vμ X· héi qu¶n lý quü h−u trÝ vμ tö tuÊt). §©y lμ §iÒu lÖ t¹m thêi nh−ng ®· quy ®Þnh ®Çy ®ñ 6 chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, c¸c chÕ ®é nμy chñ yÕu dùa trªn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng nh»m khuyÕn khÝch mäi ng−êi t¨ng c−êng kû luËt lao ®éng, ®Èy m¹nh s¶n 7 xuÊt vμ gãp phÇn æn ®Þnh lùc l−îng lao ®éng trong c¸c ngμnh kinh tÕ quèc d©n. NghÞ ®Þnh 218/CP ®−îc coi lμ v¨n b¶n gèc cña chÝnh s¸ch BHXH vμ nã ®−îc thùc hiÖn trong h¬n 30 n¨m. Tuy nhiªn ®Ó phï hîp vμ ®¸p øng víi t×nh h×nh cña ®Êt n−íc trong tõng giai ®o¹n, néi dung cña c¸c quy ®Þnh trong §iÒu lÖ t¹m thêi ®· qua 8 lÇn söa ®æi bæ sung víi 233 v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn. §Æc biÖt lμ t¹i NghÞ ®Þnh sè 236/H§BT ngμy 18/9/1985 cña Héi ®ång Bé tr−ëng (nay lμ ChÝnh phñ) vÒ söa ®æi, bæ sung mét sè chÕ ®é chÝnh s¸ch th−¬ng binh vμ x· héi khi Nhμ n−íc thùc hiÖn ®iÒu chØnh gi¸ - l−¬ng – tiÒn. Trong giai ®o¹n nμy tuy qua nhiÒu lÇn söa ®æi, bæ sung nh−ng xÐt vÒ b¶n chÊt th× b¶o hiÓm x· héi vÉn gi÷ nguyªn nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n sau: + Tån t¹i trong c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung, bao cÊp, mäi vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi nãi chung, b¶o hiÓm x· héi nãi riªng ®Òu do Nhμ n−íc ®¶m b¶o. + Nhμ n−íc quy ®Þnh vμ trùc tiÕp thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi b»ng bé m¸y hμnh chÝnh tõ ng©n s¸ch Nhμ n−íc. + Mäi ng−êi khi ®· vμo biªn chÕ Nhμ n−íc th× ®−¬ng nhiªn ®−îc ®¶m b¶o viÖc lμm , thu nhËp vμ b¶o hiÓm x· héi. + Do Ng©n s¸ch Nhμ n−íc cßn h¹n hÑp, th−êng xuyªn mÊt c©n ®èi, v× vËy ®èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi ch−a ®−îc më réng, trî cÊp tÝnh trªn l−¬ng nªn ch−a ®¶m b¶o cho cuéc sèng vμ kh«ng kÞp thêi. + ChÝnh s¸ch vμ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cßn ®an xen thay nhiÒu chÝnh s¸ch x· héi kh¸c nh− −u ®·i x· héi, cøu trî x· héi, an d−ìng, ®iÒu d−ìng, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh... Tãm l¹i: Trong suèt thêi kú lÞch sö cña ®Êt n−íc tõ khi Nhμ n−íc Céng hoμ d©n chñ ViÖt Nam ra ®êi ®Õn hÕt n¨m 1994, tuú thuéc vμo ®Æc ®iÓm cña tõng giai ®o¹n, chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi nãi chung, c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi nãi riªng còng lu«n thay ®æi, bæ sung, söa ®æi cho phï hîp, song nh×n chung trong c¬ chÕ qu¶n 8 lý tËp trung, bao cÊp, viÖc tham gia b¶o hiÓm x· héi ®−îc x¸c ®Þnh b»ng thêi gian c«ng t¸c hay gäi lμ thêi gian cèng hiÕn th× viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi lu«n ®−îc lång ghÐp cïng víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi, chÝnh s¸ch kinh tÕ. VÒ c¬ b¶n, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi trong thêi kú nμy ®· hoμn thμnh c¬ b¶n nhiÖm vô vμ sø mÖnh cña m×nh trong mét thêi kú dμi, nã ®· gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng, ®¶m b¶o thu nhËp cho hμng triÖu c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc ®ang lμm viÖc ®−îc yªn t©m c«ng t¸c, chiÕn ®Êu vμ b¶o vÖ Tæ quèc; hμng 1 triÖu ng−êi lao ®éng khi giμ yÕu ®−îc ®¶m b¶o vÒ vËt chÊt vμ tinh thÇn, còng nh− gia ®×nh hä b»ng trî cÊp b¶o hiÓm x· héi hoÆc l−¬ng h−u, ®ång thêi gãp phÇn to lín trong viÖc ®¶m b¶o æn ®Þnh x· héi vμ an toμn x· héi. Tuy nhiªn, qua nhiÒu n¨m c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vμ v¨n b¶n h−íng dÉn qu¸ nhiÒu nªn kh«ng tr¸nh khái sù chång chÐo, trïng l¾p hoÆc cã nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng ®−îc quy ®Þnh, khã kh¨n cho viÖc thùc hiÖn chÕ ®é; cã nhiÒu c¬ së cho viÖc vËn dông g©y nªn mÊt c«ng b»ng x· héi; c¸c v¨n b¶n tÝnh ph¸p lý ch−a thËt cao, chñ yÕu míi ë d¹ng NghÞ ®Þnh, §iÒu lÖ t¹m thêi, QuyÕt ®Þnh, Th«ng t−. VÒ tæ chøc bé m¸y thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ch−a t¸ch chøc n¨ng qu¶n lý Nhμ n−íc ra khái chøc n¨ng ho¹t ®éng sù nghiÖp cña b¶o hiÓm x· héi, cßn ph©n t¸n, ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, sù phèi hîp ®Ó gi¶i quyÕt c¸c v−íng m¾c cho ®èi t−îng gÆp nhiÒu khã kh¨n, mçi c¬ quan, ®¬n vÞ, ngμnh chØ gi¶i quyÕt mét vμi c«ng viÖc hoÆc kh©u c«ng viÖc. Quü b¶o hiÓm x· héi thu kh«ng ®¶m b¶o ®ñ chi, viÖc chi tr¶ l−¬ng h−u vμ c¸c kho¶n trî cÊp b¶o hiÓm x· héi th−êng xuyªn bÞ chËm, ¶nh h−ëng lín ®Õn ®êi sèng cña ng−êi h−ëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. 4. Thêi kú tõ 1/1995 ®Õn nay: Tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø 6 víi chñ tr−¬ng ®æi míi qu¶n lý Nhμ n−íc tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸, tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hμng 9 ho¸ nhiÒu thμnh phÇn vËn hμnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhμ n−íc theo ®Þnh h−íng XHCN, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi còng ®−îc xem xÐt, nghiªn cøu thay ®æi sao cho phï hîp kh«ng nh÷ng so víi t×nh h×nh ®æi míi kinh tÕ cña ®Êt n−íc mμ dÇn hoμ nhËp víi nh÷ng quy ®Þnh, nh÷ng nguyªn t¾c cña b¶o hiÓm x· héi thÕ giíi vμ nhÊt lμ c¸c n−íc trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Tõ n¨m 1995, thi hμnh nh÷ng quy ®Þnh trong Bé LuËt lao ®éng vÒ b¶o hiÓm x· héi, ChÝnh phñ ®· ban hμnh §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngμy 26/1/1995 vμ NghÞ ®Þnh sè 45/CP ngμy 15/7/1995 ¸p dông ®èi víi c«ng chøc, c«ng nh©n viªn chøc Nhμ n−íc, ng−êi lao ®éng theo lo¹i h×nh b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc vμ sü quan, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp, h¹ sü quan, binh sü qu©n ®éi nh©n d©n vμ c«ng an nh©n d©n. Néi dung cña §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi nμy ®· ®· ®−îc ®æi míi c¬ b¶n vμ kh¾c phôc ®−îc nh÷ng nh−îc ®iÓm, tån t¹i mμ §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi t¹m thêi ban hμnh nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, ®ã lμ: - §èi t−îng tham gia b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc kh«ng chØ bao gåm lao ®éng trong khu vùc Nhμ n−íc mμ ng−êi lao ®éng trong c¸c thμnh phÇn kinh tÕ ngoμi quèc doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn còng cã quyÒn tham gia b¶o hiÓm x· héi. - §Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn vμ vÊn ®Ò tham gia ®ãng gãp vμo Quü b¶o hiÓm x· héi cña ng−êi sö dông lao ®éng, ng−êi lao ®éng vμ h×nh thμnh Quü b¶o hiÓm x· héi. - Quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc qu¶n lý thèng nhÊt, tËp trung trong c¶ n−íc, ®éc lËp víi ng©n s¸ch Nhμ n−íc. Quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc Nhμ n−íc b¶o trî, c¬ chÕ qu¶n lý tμi chÝnh ®−îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña Nhμ n−íc. - VÒ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, quy ®Þnh 5 chÕ ®é lμ èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng- bÖnh nghÒ nghiÖp, h−u trÝ vμ tö tuÊt, kh«ng cßn chÕ ®é trî cÊp mÊt søc lao ®éng mμ nh÷ng ng−êi mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng ®−îc quy 10 ®Þnh chung trong chÕ ®é h−u trÝ víi møc h−ëng l−¬ng h−u thÊp. Trong tõng chÕ ®é cã quy ®Þnh cô thÓ h¬n vÒ ®iÒu kiÖn h−ëng, thêi gian vμ møc h−ëng. - Ng−êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi ®−îc cÊp sæ b¶o hiÓm x· héi, sæ b¶o hiÓm x· héi ghi chÐp, ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh tham gia b¶o hiÓm x· héi, møc tiÒn l−¬ng lμm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm x· héi vμ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®· ®−îc h−ëng. - §èi víi lùc l−îng vò trang còng ®· cã quy ®Þnh riªng vÒ b¶o hiÓm x· héi (NghÞ ®Þnh sè 45/CP cña ChÝnh phñ). - Tμi chÝnh b¶o hiÓm x· héi ®−îc ®æi míi c¬ b¶n, tËp trung ë nh÷ng néi dung chñ yÕu sau: + Quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc h×nh thμnh trªn c¬ së sù ®ãng gãp cña ng−êi sö dông lao ®éng vμ ng−êi lao ®éng lμ chÝnh, Nhμ n−íc hç trî cho nguån Quü b¶o hiÓm x· héi lμ thø yÕu khi cÇn thiÕt. Møc ®ãng gãp hμng th¸ng ®−îc quy ®Þnh b¾t buéc thuéc tr¸ch nhiÖm cña c¶ ng−êi lao ®éng vμ ng−êi sö dông lao ®éng. Víi quy ®Þnh vÒ møc ®ãng gãp râ rμng ®· lμm cho ng−êi lao ®éng vμ ng−êi sö dông lao ®éng thÊy ®−îc quyÒn lîi vμ nghÜa vô cña m×nh trong viÖc ®ãng gãp vμo Quü b¶o hiÓm x· héi. + Quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc t¸ch khái ng©n s¸ch Nhμ n−íc, h¹ch to¸n ®éc lËp; quü b¶o hiÓm x· héi ®−îc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o tån vμ t¨ng tr−ëng. Quü b¶o hiÓm x· héi ®¶m b¶o thu ®ñ ®Ó chi vμ cã phÇn kÕt d−, b¶o ®¶m tÝnh chÊt cña b¶o hiÓm x· héi ®oμn kÕt, t−¬ng trî gi÷a tËp thÓ ng−êi lao ®éng vμ gi÷a c¸c thÕ hÖ, ®ång thêi ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi lu«n ®−îc æn ®Þnh l©u dμi. Nh− vËy, tõ n¨m 1995 chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi ®· g¾n quyÒn lîi h−ëng b¶o hiÓm x· héi víi tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi cña ng−êi lao ®éng, x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ng−êi sö dông lao ®éng, t¹o ®−îc Quü b¶o hiÓm x· héi ®éc lËp víi ng©n s¸ch Nhμ n−íc. + Møc chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®−îc quy ®Þnh cô thÓ, hîp lý, phï hîp víi møc ®ãng gãp cña ng−êi lao ®éng. §Æc biÖt møc h−ëng l−¬ng h−u ®−îc quy ®Þnh lμ 45% so víi møc tiÒn l−¬ng ngh¹ch bËc, l−¬ng

Đề tài: Tổng quan về bảo hiểm xã hội

Nội dung