Nội dung

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh Lêi më ®Çu Thùc hiÖn ®æi míi cña §¶ng, hÖ thèng Ng©n hµng n­íc ta ®· cã nh÷ng ®æi míi s©u s¾c vµ c¨n b¶n, ®Æc biÖt tõ sau khi héi ®ång Nhµ n­íc ban hµnh 2 ph¸p lÖnh vÒ Ng©n hµng (th¸ng 5/1990). Vµ ®­îc kiÖn toµn h¬n sau khi c«ng bè 2 luËt vÒ Ng©n hµng (th¸ng 10/1998). Sau h¬n 10 n¨m tiÕn hµnh ®æi míi, hÖ thèng Ng©n hµng kh«ng ngõng ph¸t triÓn c¶ vÒ m¹ng l­íi vµ néi dung ho¹t ®éng. KÕt qu¶ ®æi míi ®ã ®· gãp phÇn xøng ®¸ng vµo kÒt qu¶ chung cña nÒn kinh tÕ, mµ nÐt næi bËt nhÊt lµ ®· gãp phÇn ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng CNH-H§H ®Êt n­íc. §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· trao tÆng nhiÒu hu©n huy ch­¬ng cao quý cho ngµnh Ng©n hµng ë n­íc ta, bªn c¹nh sù ph¸t triÓn, hiÖn ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ kh«ng Ýt tån t¹i khi ®øng tr­íc xu thÕ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi . VÊn ®Ò hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i lu«n thu hót ®­îc nhiÒu sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu còng nh­ c¸c nhµ ®iÒu hµnh Ng©n hµng. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu gÇn ®©y ®· ®i s©u vµo ph©n tÝch vµ cung cÊp rÊt nhiÒu th«ng tin bæ Ých vÒ vÊn ®Ò nµy. Tuy vËy, trªn nhiÒu khÝa c¹nh vµ tr­íc nh÷ng yªu cÇu ®æi míi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i th× vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt mét c¸ch th­êng xuyªn, liªn tôc. V× vËy nghiªn cøu vµ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò hiÖu qu¶ kinh doanh cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ v« cïng cÊp thiÕt. Qua qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu, em xin tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ vÊn ®Ò nµy th«ng qua ®Ò tµi: “HiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i”. Lµ mét sinh viªn míi ®­îc trang bÞ vÒ mÆt lý luËn c¨n b¶n cña nhµ tr­êng vµ ch­a cã ®iÒu kiÖn t×m hiÓu thùc tÕ nªn vÊn ®Ò mµ em tr×nh bÇy sÏ cã nhiÒu khiÕm khuyÕt vµ sai sãt. §©y lµ mét lÇn tËp d­ît ®èi víi em ®Ó hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp trong n¨m tíi, v× vËy em rÊt mong ®­îc sù gãp ý cña c« ®Ó bµi viÕt sau tèt h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 1 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh Ch­¬ng I: nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Ng©n hµng th­¬ng m¹i I. Ng©n hµng th­¬ng m¹i 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Trªn thÕ giíi, lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®· ®ßi hái sù ph¸t triÓn cña Ng©n hµng vµ ®Õn l­ît m×nh sù ph¸t triÓn cña Ng©n hµng l¹i thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng cña kinh tÕ. Nguån gèc ra ®êi cña nghiÖp vô Ng©n hµng ®­îc b¾t ®Çu tõ nhiÒu c¸ch song nh×n chung l¹i Ng©n hµng ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ ®· trë thµnh mét lo¹i h×nh tæ chøc quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ bÊt kú. Cã thÓ ®Þnh nghÜa Ng©n hµng, tuú thuéc vµo chøc n¨ng, c¸c dÞch vô hoÆc vai trß mµ chóng thùc hiÖn song cµng ngµy c¸c yÕu tè trªn ®ang kh«ng ngõng thay ®æi nªn kh¸i niÖm ®Ó ph©n biÖt Ng©n hµng víi c¸c h×nh thøc kh¸c chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi. Trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy ®øng tõ gi¸c ®é xem xÐt c¸c tæ chøc nµy trªn ph­¬ng diÖn c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th× “Ng©n hµng lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh cung cÊp mét danh môc c¸c dÞch vô tµi chÝnh ®a d¹ng nhÊt ®Æc biÖt lµ tÝn dông, tiÕt kiÖm, dÞch vô thanh to¸n vµ thùc hiÖn nhiÒu chøc n¨ng tµi chÝnh nhÊt so víi bÊt kú mét tæ chøc kinh doanh nµo trong nÒn kinh tÕ ”. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tr¶i qua nhiÒu thÊt b¹i vµ d­íi sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè: c«ng nghÖ, ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc... mµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn rÊt nhanh: ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh Ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng Ng©n hµng. Sù t¸ch rêi gi÷a c¸c chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, qu¶n lý víi c¸c chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông lµ mét b­íc tiÕn míi cña ngµnh Ng©n hµng. Vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña Ng©n hµng ®ang t¹o ra mèi liªn hÖ rµng buéc ngµy cµng chÆt chÏ, sù phô thuéc lÉn nhau ngµy cµng lín gi÷a c¸c Ng©n hµng trªn tÇm quèc tÕ. ë ViÖt nam ngµy 6/5/1951 Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký s¾c lÖnh sè 15/SL thµnh lËp Ng©n hµng Quèc gia ViÖt nam, víi tæng gi¸m ®èc ®Çu tiªn lµ cè phã Chñ TÞch NguyÔn L­¬ng B»ng, chÝnh thøc khai sinh mét ngµnh 2 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh kinh tÕ rÊt träng yÕu cña Nhµ n­íc - ngµnh Ng©n hµng. Ng©n hµng quèc gia ViÖt nam ban ®Çu cã nh÷ng nhiÖm vô chñ yÕu lµ: qu¶n lý viÖc ph¸t hµnh giÊy b¹c vµ tæ chøc l­u th«ng tiÒn tÖ, qu¶n lý kho b¹c nhµ n­íc, huy ®éng vèn vµ cho vay phôc vô s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hãa, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng tÝn dông b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh, qu¶n lý ngo¹i hèi vµ c¸c kho¶n giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ vµ ®Êu tranh tiÒn tÖ víi ®Þch. Ngµy 21/1/1960 Ng©n hµng quèc gia ViÖt nam ®­îc ®æi tªn thµnh Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt nam, ®Õn n¨m 1975 c¸c chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ còng nh­ hÖ thèng tiÒn tÖ -Ng©n hµng theo m« h×nh ë miÒn B¾c ®· ¸p dông thèng nhÊt trong c¶ n­íc. Song do nhiÒu nguyªn nh©n mµ trong nhiÒu n¨m liªn tôc, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ béi chi rÊt lín, kinh tÕ vÜ m« mÊt c©n ®èi nghiªm träng, t×nh h×nh tµi chÝnh tiÒn tÖ c¨ng th¼ng, l¹m ph¸t phi m· tíi 3 con sè (774%), s¶n xuÊt ®×nh trÖ ... §¹i héi §¶ng lÇn thø 6 ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi cho ®Êt n­íc, 2 ph¸p lÖnh ng©n hµng ®­¬c c«ng bè ngµy 24/5/1990 lµ c¬ së ph¸p lý quan träng kh¼ng ®Þnh sù thay ®æi m¹nh mÏ cña ng©n hµng: Tõ Ng©n hµng mét cÊp thµnh Ng©n hµng hai cÊp. Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt nam lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ tÝn dông vµ lµ ng©n hµng Trung ¦¬ng, hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i víi chøc n¨ng kinh doanh. Ho¹t ®éng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, qua thùc tiÔn ®· yªu cÇu ®­a ho¹t ®éng Ng©n hµng vµo khu«n khæ ph¸p luËt cao h¬n, hai ph¸p lÖnh Ng©n hµng ®· ®­îc tæng kÕt, n©ng lªn thµnh hai luËt ®­îc th«ng qua vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/10/1998. Tõ ®©y, ngµnh Ng©n hµng ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng chung cña d©n téc vµ ph¸t triÓn ngµy cµng lín víi 4 ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh 31chi nh¸nh cña 26 Ng©n hµng n­íc ngoµi, 4 Ng©n hµng liªn doanh, 35 ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, 959 quü tÝn dông nh©n d©n vµ mét sè c«ng ty tµi chÝnh kh¸c. C¸c nghiÖp vô Ng©n hµng ®· trë nªn s©u réng, ®a d¹ng, phong phó vµ t¨ng lªn nhanh chãng, huy ®éng vèn t¨ng gÊp trªn 1000 lÇn so víi n¨m 1986 vµ gÊp 21lÇn so víi n¨m 1990, cho vay nÒn kinh tÕ t¨ng gÊp 28 lÇn so víi n¨m 1990. 2. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i Ng©n hµng th­¬ng m¹i Ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét tæ chøc kinh tÕ, ho¹t ®éng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông, nã cung cÊp mét sè dÞch vô cho kh¸ch hµng vµ ng­îc l¹i nã nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. NghiÖp vô kinh doanh cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i rÊt phong phó vµ ®a 3 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh d¹ng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kh¸ch hµng, khoa häc kü thuËt kinh tÕ vµ x· héi, ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i còng cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p míi, nh­ng c¸c nghiÖp vô kinh doanh vÒ c¬ b¶n kh«ng thay ®æi lµ nhËn tiÒn göi vµ ho¹t ®éng cho vay, ®Çu t­. Qua Ng©n hµng th­¬ng m¹i c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña Quèc gia sÏ ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng vµ còng nhê nã mµ viÖc kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®óng luËt ph¸p ®­îc dÔ dµng h¬n. Sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng lu«n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông còng lµ c¸c doanh nghiÖp nh­ng chóng lµ nh÷ng doanh nghiÖp ®Æc biÖt v× tµi s¶n trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu phô thuéc vµo c¸c kh¸ch hµng. MÆt kh¸c, hµng hãa mµ c¸c Ng©n hµng kinh doanh lµ mét lo¹i hµng hãa ®Æc biÖt, nã rÊt nhËy c¶m víi sù biÕn ®æi cña thÞ tr­êng vµ t×nh h×nh kinh tÕ x· héi. Cã thÓ ph©n chia Ng©n hµng theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau tïy theo yªu cÇu cña ng­êi qu¶n lý. 2.1 Ph©n lo¹i NHTM theo h×nh thøc së h÷u: 2.1.1 Ng©n hµng së h÷u t­ nh©n: Lµ Ng©n hµng do c¸ thÓ thµnh lËp b»ng vèn cña c¸ nh©n. Lo¹i Ng©n hµng nµy th­êng nhá, ph¹m vi ho¹t ®éng th­êng lµ trong tõng ®Þa ph­¬ng vµ th­êng g¾n liÒn víi doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ë ®Þa ph­¬ng. 2.1.2 Ng©n hµng së h÷u cña c¸c cæ ®«ng ( Ng©n hµng cæ phÇn): Ng©n hµng nµy ®­îc thµnh lËp th«ng qua ph¸t hµnh ( b¸n) c¸c cæ phiÕu, viÖc n¾m gi÷ c¸c cæ phiÕu cho phÐp ng­êi së h÷u cã quyÒn tham gia quyÕt ®Þnh c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng, tham gia chia cæ tøc tõ thu nhËp cña Ng©n hµng ®ång thêi ph¶i chÞu tæn thÊt cã thÓ x¶y ra. Do vèn së h÷u ®­îc h×nh thµnh th«ng qua tËp trung, c¸c Ng©n hµng cæ phÇn cã kh¶ n¨ng t¨ng vèn nhanh chãng v× vËy th­êng lµ c¸c Ng©n hµng lín vµ cã ph¹m vi ho¹t ®éng réng, ®a n¨ng, cã nhiÒu chi nh¸nh hoÆc c«ng ty con. 2.1.3 Ng©n hµng së h÷u nhµ n­íc: 4 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh §©y lµ lo¹i h×nh Ng©n hµng mµ vèn së h÷u do nhµ n­íc cÊp, cã thÓ lµ nhµ n­íc Trung ­¬ng hoÆc tØnh, thµnh phè. C¸c Ng©n hµng nµy ®­îc thµnh lËp nh»m thùc hiÖn mét sè môc tiªu nhÊt ®Þnh, th­êng lµ do chÝnh s¸ch cña chÝnh quyÒn Trung ­¬ng hoÆc ®Þa ph­¬ng quy ®Þnh. ë c¸c n­íc ®i theo con ®­êng ph¸t triÓn x· héi chñ nghÜa, Nhµ n­íc th­êng quèc h÷u hãa c¸c Ng©n hµng t­ nh©n hoÆc cæ phÇn lín, hoÆc tù x©y dùng nªn c¸c Ng©n hµng. Nh÷ng Ng©n hµng nµy th­êng ®­îc Nhµ n­íc hç trî vÒ tµi chÝnh vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh giÊy nî, do vËy rÊt Ýt khi bÞ ph¸ s¶n, tuy nhiªn, trong nhiÒu tr­êng hîp c¸c Ng©n hµng nµy ph¶i thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc cã thÓ bÊt lîi trong ho¹t ®éng kinh doanh . 2.1.4 Ng©n hµng liªn doanh: Ng©n hµng nµy ®­îc h×nh thµnh trªn gãp vèn cña hai hay nhiÒu bªn, th­êng lµ gi÷a Ng©n hµng trong n­íc víi Ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó tËn dông lîi thÕ cña nhau. 2.2 C¸c lo¹i ng©n hµng th­¬ng m¹i chia theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng 2.2.1 Ng©n hµng chuyªn doanh vµ ®a n¨ng Ng©n hµng ho¹t ®éng theo chuyªn doanh: lo¹i Ng©n hµng nµy chØ tËp trung cung cÊp mét sè dÞch vô ng©n hµng, nh­ chØ cho vay ®èi víi x©y dùng c¬ b¶n, hoÆc ®èi víi N«ng nghiÖp, hoÆc chØ cho vay ( kh«ng b¶o l·nh hoÆc cho thuª). TÝnh chuyªn m«n hãa cao cho phÐp Ng©n hµng cã ®­îc ®éi ngò c¸n bé giµu kinh nghiÖm, tinh th«ng nghiÖp vô, tuy vËy lo¹i Ng©n hµng nµy th­êng gÆp rñi ro rÊt lín khi ngµnh hoÆc lÜnh vùc ho¹t ®éng mµ Ng©n hµng phôc vô sa sót. Ng©n hµng ®¬n n¨ng cã thÓ lµ Ng©n hµng nhá, ph¹m vi ho¹t ®éng hÑp, tr×nh ®é c¸n bé kh«ng ®a d¹ng, hoÆc lµ nh÷ng Ng©n hµng së h÷u cña c«ng ty. Ng©n hµng ®a n¨ng: Lµ Ng©n hµng cung cÊp mäi dÞch vô Ng©n hµng cho mäi ®èi t­îng, ®©y lµ xu h­íng ho¹t ®éng chñ yÕu hiÖn nay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, Ng©n hµng ®a n¨ng th­êng lµ Ng©n hµng lín. TÝnh ®a d¹ng sÏ lµm Ng©n hµng t¨ng thu nhËp vµ h¹n chÕ rñi ro. 2.2.2 Ng©n hµng b¸n bu«n vµ Ng©n hµng b¸n lÎ: Ng©n hµng b¸n bu«n lµ Ng©n hµng chñ yÕu cung cÊp c¸c dÞch vô cho c¸c Ng©n hµng, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, cho Nhµ n­íc, cho doanh nghiÖp 5 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh lín... Ng©n hµng b¸n bu«n th­êng lµ nh÷ng Ng©n hµng lín ho¹t ®éng t¹i c¸c trung t©m tµi chÝnh quèc tÕ, cung cÊp c¸c tµi kho¶n tÝn dông lín. Ng©n hµng b¸n lÎ th­êng cung cÊp c¸c dÞch vô trùc tiÕp cho doanh nghiÖp, hé gia ®×nh vµ c¸c c¸ nh©n c¸c kho¶n tÝn dông nhá. 2.3 C¸c lo¹i Ng©n hµng th­¬ng m¹i chia theo c¬ cÊu tæ chøc: Ng©n hµng së h÷u c«ng ty vµ Ng©n hµng kh«ng së h÷u c«ng ty. Ng©n hµng së h÷u c«ng ty: lµ Ng©n hµng n¾m gi÷ phÇn lín vèn cña c«ng ty, cho phÐp Ng©n hµng ®­îc quyÒn tham gia quyÕt ®Þnh c¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña c«ng ty. C¸c Ng©n hµng kh«ng së h÷u c«ng ty: cã thÓ do vèn nhá, hoÆc quy ®Þnh cña luËt kh«ng cho phÐp... Ng©n hµng ®¬n nhÊt ®­îc hiÓu lµ Ng©n hµng kh«ng cã chi nh¸nh, tøc lµ c¸c dÞch vô Ng©n hµng chØ do mét c¬ së Ng©n hµng cung cÊp. Ng©n hµng cã chi nh¸nh th­êng lµ Ng©n hµng t­¬ng ®èi lín, cung cÊp dÞch vô Ng©n hµng th«ng qua nhiÒu ®¬n vÞ Ng©n hµng, viÖc thµnh lËp chi nh¸nh th­êng bÞ kiÓm so¸t chÆt chÏ bëi NHNN th«ng qua c¸c quy ®Þnh vÒ møc vèn së h÷u, vÒ chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé, vÒ sù cÇn thiÕt cña c¸c dÞch vô Ng©n hµng trong vïng. 3. Chøc n¨ng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i: Trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ-x· héi, Ng©n hµng lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu bëi c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña nã: lµ trung gian tµi chÝnh, t¹o ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, trung gian thanh to¸n 3.1 Trung gian tµi chÝnh. Ng©n hµng lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh víi ho¹t ®éng chñ yÕu lµ chuyÓn tiÕt kiÖm thµnh ®Çu t­, ®ßi hái sù tiÕp xóc víi hai lo¹i c¸ nh©n vµ tæ chøc trong kinh tÕ: C¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc t¹m thêi th©m hôt chi tiªu (tøc lµ chi tiªu cho tiªu dïng vµ ®Çu t­ v­ît qu¸ thu nhËp vµ v× thÕ hä lµ nh÷ng ng­êi cÇn bæ sung vèn). C¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc thÆng d­ t¹m thêi trong chi tiªu (tøc lµ thu nhËp hiªn t¹i cña hä lín h¬n c¸c kho¶n chi tiªu cho hµng hãa, dÞch vô vµ do vËy hä cã tiÒn ®Ó tiÕt kiÖm). Sù tån t¹i cña hai lo¹i c¸ nh©n vµ tæ chøc trªn hoµn toµn ®éc lËp víi Ng©n hµng, vµ ®iÒu tÊt yÕu lµ tiÒn sÏ chuyÓn tõ nhãm thø hai sang nhãm thø nhÊt nÕu c¶ hai cïng cã lîi. Khi ®ã sÏ h×nh thµnh nªn mèi quan hÖ tµi 6 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh chÝnh, mµ cã thÓ lµ quan hÖ trùc tiÕp d­íi h×nh thøc tÝn dông hoÆc quan hÖ cÊp ph¸t, hïn vèn vµ còng cã thÓ lµ quan hÖ gi¸n tiÕp nÕu trong quan hÖ trùc tiÕp bÞ nhiÒu giíi h¹n do kh«ng phï hîp vÒ qui m«, thêi gian, kh«ng gian... Víi quan hÖ gi¸n tiÕp ®ßi hái cã sù tham gia cña c¸c trung gian tµi chÝnh mµ víi sù chuyªn m«n hãa hä cã thÓ gi¶m chi phÝ giao dÞch xuèng, lµm t¨ng thu nhËp cho ng­êi tiÕt kiÖm tõ ®ã mµ khuyÕn khÝch ®­îc tiÕt kiÖm, ®ång thêi gi¶m phÝ tæn tÝn dông cho ng­êi ®Çu t­ vµ còng khuyÕn khÝch ®Çu t­. Trung gian tµi chÝnh ®· tËp hîp nh÷ng ng­êi tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­, v× vËy gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn cña quan hÖ tµi chÝnh trùc tiÕp. §ång thêi do sù ph©n bæ kh«ng ®Òu th«ng tin vµ n¨ng lùc ph©n tÝch th«ng tin th­êng ®­îc gäi lµ t×nh tr¹ng “th«ng tin kh«ng c©n xøng” lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng vµ Ng©n hµng cã n¨ng lùc ®Ó lµm gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng sai lÖch ®ã. 3.2 T¹o ph­¬ng tiÖn thanh to¸n TiÒn-Vµng cã mét chøc n¨ng quan träng lµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n trong trao ®æi mua b¸n hµng hãa, dÞch vô, song khi nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao h¬n, l­îng ph©n phèi qua l¹i ngµy cµng nhiÒu th× trong thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, vµng gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ Ng©n hµng ®· t¹o ph­¬ng tiÖn thanh to¸n khi ph¸t hµnh giÊy nhËn nî cho kh¸ch hµng, vµ víi nh÷ng ­u ®iÓm nhÊt ®Þnh nã ®· trë thµnh ph­¬ng tiÖn thanh to¸n réng r·i ®­îc nhiÒu ng­êi chÊp nhËn. Ngoµi ra giÊy nhËn nî ®ã cßn ®­îc thay thÕ tiÒn kim lo¹i lµm ph­¬ng tiÖn l­u th«ng, ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷, nã trë thµnh tiÒn giÊy. Ngµy nay giÊy nhËn nî ®· ®­îc ph¸t triÓn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­: SÐc, kú phiÕu... ®· gióp cho viÖc thanh to¸n ®­îc diÔn ra nhanh gän vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. 3.3 Trung gian thanh to¸n: Ng©n hµng trë thµnh trung gian thanh to¸n lín nhÊt hiÖn nay ë hÇu hÕt c¸c quèc gia. Thay mÆt cho kh¸ch hµng, Ng©n hµng thùc hiÖn thanh to¸n gi¸ trÞ hµng hãa vµ dÞch vô, ®Ó viÖc thanh to¸n nhanh chãng thuËn tiÖn vµ tiÕt kiÖm chi phÝ, Ng©n hµng ®­a ra cho kh¸ch hµng nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n nh­ thanh to¸n b»ng Sec, ñy nhiÖm chi, nhê thu... Cung cÊp m¹ng l­íi thanh to¸n ®iÖn tö, kÕt nèi c¸c quü vµ cung cÊp tiÒn giÊy khi kh¸ch hµng cÇn. C¸c Ng©n hµng cßn thùc hiÖn thanh to¸n bï trõ víi nhau th«ng qua 7 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh Ng©n hµng trung ­¬ng hoÆc th«ng qua c¸c trung t©m thanh to¸n, c«ng nghÖ thanh to¸n qua Ng©n hµng cµng ®¹t hiÖu qu¶ cao khi qui m« sö dông c«ng nghÖ ®ã cµng ®­îc më réng. NhiÒu h×nh thøc thanh to¸n ®­îc chuÈn hãa gãp phÇn t¹o tÝnh thèng nhÊt trong thanh to¸n kh«ng chØ gi÷a c¸c ng©n hµng trong mét quèc gia mµ cßn gi÷a c¸c Ng©n hµng trªn toµn thÕ giíi. Víi c¸c trung t©m thanh to¸n quèc tÕ ®­îc thiÕt lËp ®· lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña thanh to¸n qua Ng©n hµng, biÕn Ng©n hµng trë thµnh trung t©m thanh to¸n quan träng vµ cã hiÖu qu¶, phôc vô ®¾c lùc cho nÒn kinh tÕ toµn cÇu. 4. Vai trß cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i: KÓ tõ khi h×nh thµnh nªn hÖ thèng Ng©n hµng hai cÊp: Ng©n hµng trung ­¬ng vµ Ng©n hµng th­¬ng m¹i, trong ®ã c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh vÒ tiÒn tÖ vµ ngµy cµng ®­îc më réng c¶ vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng ®· ®¸p øng ngµy mét tèt h¬n nhu cÇu vèn vµ dÞch vô Ng©n hµng cho nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã ngµnh Ng©n hµng cßn cã ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc th«ng qua viÖc thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ vµ lîi nhuËn cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc mçi n¨m hµng tû ®ång, b»ng nguån quü phóc lîi vµ sù ®ãng gãp cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn, ngµnh Ng©n hµng cßn tham gia ®ãng gãp nhiÒu ho¹t ®éng x· héi kh¸c nh­: xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ñng hé quü tõ thiÖn, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai... VÒ mÆt qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ còng kh«ng ngõng ®­îc hoµn thiÖn, viÖc ®iÒu hµnh c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®­îc ¸p dông ngµy cµng cã hiÖu qu¶. Nh÷ng thay ®æi ®ã ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo ®Èy lïi vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t phi m· tõ møc ba con sè xuèng (æn ®Þnh) cßn d­íi 10% nh÷ng n¨m gÇn ®©y, t¹o m«i tr­êng vÜ m« thuËn lîi cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tèc ®é cao, ®­a ®Êt n­íc vµo mét thËp kû ph¸t triÓn nhanh vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Ho¹t ®éng ®èi ngo¹i vµ hîp t¸c quèc tÕ cña hÖ thèng Ng©n hµng còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, gióp khai th¸c ®­îc nguån vèn ®¸ng kÓ tõ n­íc ngoµi cho ph¸t triÓn ®Êt n­íc. §Õn nay quan hÖ song ph­¬ng vÒ hîp t¸c Ng©n hµng gi÷a ViÖt nam víi c¸c n­íc kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ më réng, hiÖn nay hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt nam ®· cã quan hÖ giao dÞch víi trªn 2000 Ng©n hµng vµ tæ chøc tµi chÝnh cña h¬n 100 quèc gia trªn thÕ giíi. 8 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh II. C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i: 1. Huy ®éng vèn: Ban ®Çu, c¸c Ng©n hµng ®· dïng vèn tù cã ®Ó tµi trî cho ho¹t ®éng cña m×nh, song ®iÒu ®ã kh«ng kÐo dµi vµ ho¹t ®éng cho vay t¹o nªn lîi nhuËn lín cho Ng©n hµng, do vËy c¸c Ng©n hµng ®Òu t×m c¸ch më réng thu hót tiÒn göi ®Ó tËp trung ®­îc nh÷ng nguån vèn lín cho kinh doanh. C¸c h×nh thøc huy ®éng vèn ngµy cµng phong phó, c¸c lo¹i h×nh tiÒn göi kh¸c nhau ®uîc ®­a ra ®· ®¸p øng ®­îc tèi ®a nhu cÇu cña kh¸ch hµng: tiÒn göi thanh to¸n, tiÒn göi phi giao dÞch… Trong ®ã mçi lo¹i h×nh tiÒn göi l¹i ®ãng nh÷ng vai trß kh¸c nhau ®èi víi vèn cña Ng©n hµng, tiÒn göi thanh to¸n t¹o ra sù thuËn tiÖn trong giao dÞch cho c¸c kh¸ch hµng, song ®èi víi Ng©n hµng ®©y lµ nguån vèn cã chi phÝ thÊp nhÊt vµ mÆt kh¸c lo¹i tiÒn göi nµy lu«n biÕn ®éng. TiÒn göi phi giao dÞch gåm hai lo¹i chÝnh: tµi kho¶n tiÕt kiÖm vµ tiÒn göi kú h¹n, lo¹i tiÒn göi phi giao dÞch cã qui m« lín, æn ®Þnh song ph¶i chÞu møc chi phÝ cao h¬n tiÒn göi cã thÓ ph¸t SÐc. Trong sù c¹nh tranh gi÷a c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i, nh÷ng thay ®æi trong tõng lo¹i h×nh tiÒn göi ngµy cµng gióp cho ng©n hµng dÔ dµng tiÕp cËn h¬n víi c¸c kho¶n tiÒn nhµn rçi trong d©n c­ h¬n. Ngoµi nhËn tiÒn göi ra, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn huy ®éng vèn b»ng c¸ch ®i vay. Nguån vèn ®Ó vay cã thÓ tõ Ng©n hµng trung ­¬ng, tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c vµ tõ c¸c c«ng ty ... §©y lµ nh÷ng kho¶n vay cã sè l­îng lín, víi thêi gian nhanh chãng vµ ngµy nay nhiÒu khi cßn t¹o ra sù thuËn lîi trong thanh to¸n. Tuy nhiªn, ®Ó vay ®­îc th× c¸c Ng©n hµng ph¶i tr¶i qua nhiÒu thñ tôc khã kh¨n, chÞu møc chi phÝ cao vµ bÞ h¹n chÕ ë møc giíi h¹n nhÊt ®Þnh. Nh×n chung, cã nhiÒu ph­¬ng thøc ®Ó c¸c Ng©n hµng cã thÓ huy ®éng ®­îc vèn, song cÇn c©n nh¾c ®Ó cã mét c¬ cÊu vèn hîp lý ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña tõng ®ång vèn, kh«ng nªn l·ng phÝ g©y tæn thÊt cho Ng©n hµng. Ngoµi ra, c¸c Ng©n hµng còng nªn h­íng sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c nh­ thÞ tr­êng chøng kho¸n ( thÞ tr­êng tËp trung vµ phi tËp trung) ®Ó cã qui m« lín h¬n cho m×nh. 9 Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §HKTQD Hµ Néi Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh 2. Sö dông vèn: §ång tiÒn ®· cã trong tay mµ kh«ng sö dông sÏ lµ nh÷ng ®ång tiÒn chÕt, c¸c Ng©n hµng thu ®­îc lîi nhuËn chñ yÕu b»ng c¸ch cho vay. §©y lµ nh÷ng kho¶n tiÒn cã tÝnh thanh kho¶n thÊp so víi c¸c tµi kho¶n kh¸c vµ x¸c suÊt vì nî còng cao h¬n nh­ng mÆt kh¸c lîi nhuËn mµ Ng©n hµng th­¬ng m¹i thu ®­îc còng nhiÒu h¬n. Cho vay còng bao gåm nhiÒu lo¹i: lín nhÊt lµ c¸c mãn tiÒn cho vay th­¬ng m¹i, ban ®Çu chØ lµ h×nh thøc chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu sau ®ã lµ chuyÓn sang cho c¸c kh¸ch hµng vay trùc tiÕp ®Ó hä cã vèn mua hµng dù tr÷, x©y dùng thªm c¬ së h¹ tÇng... nh»m më réng s¶n xuÊt, kinh doanh. Thø hai lµ cho vay tiªu dïng ®· trë thµnh mét lo¹i t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. C¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i còng thùc hiÖn c¸c mãn cho vay gi÷a c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i víi nhau nh­ng th­êng lµ c¸c mãn tiÒn cho vay ng¾n h¹n ®­îc thùc hiÖn th«ng qua thÞ tr­êng liªn Ng©n hµng. Ngoµi ho¹t ®éng cho vay ra, c¸c Ng©n hµng cßn ®Çu t­ vèn vµo viÖc mua chøng kho¸n (cña chÝnh phñ, cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, cña doanh nghiÖp...), lîi nhuËn cña c¸c chøng kho¸n nµy th­êng æn ®Þnh, song víi thêi gian dµi vµ ®ßi hái ph¶i cã sù c©n nh¾c tÝnh to¸n kü l­ìng ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro. 3. Lµ trung gian tµi chÝnh Cung cÊp c¸c tiÖn Ých cho kh¸ch hµng lu«n lµ môc tiªu cña mçi Ng©n hµng, b¾t ®Çu tõ viÖc gi÷ hé tiÒn ngµy nay c¸c dÞch vô ®· ph¸t triÓn v­ît bËc c¶ vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, ®¸p øng tèt h¬n cho kh¸ch hµng. 3.1 Mua b¸n ngo¹i tÖ: §©y lµ mét trong nh÷ng lo¹i dÞch vô ®Çu tiªn ®­îc thùc hiÖn, mét Ng©n hµng ®øng ra mua b¸n mét lo¹i tiÒn nµy lÊy mét lo¹i tiÒn kh¸c vµ h­ëng phÝ dÞch vô. Víi mét thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng nhiÒu h¬n vÒ ngo¹i th­¬ng th× yªu cÇu trao ®æi, mua b¸n ngo¹i tÖ t¨ng ®ßi hái Ng©n hµng ph¶i chó träng thÝch hîp. Nh­ng ®©y lµ lo¹i ho¹t ®éng cã møc ®é rñi ro cao vµ yªu cÇu tr×nh ®é chuyªn m«n cao, do vËy chØ c¸c Ng©n hµng lín míi cã kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn. 10