Nội dung

Chuyên đề tốt nghiệp MỞ ĐẦU Khi nền kinh tế phát triển, đặc biệt là khi Việt Nam đã gia nhập WTO thì cơ hội việc làm cũng như thu nhập của người dân tăng lên, đời sống của nhân dân đang ngày càng được cải thiện rõ rệt. Vì vậy nhu cầu về tiêu dùng trong nền kinh tế nói chung và người dân nói riêng ngày càng tăng cao. Đối với người dân có thu nhập ổn định thì nhu cầu đó có thể là một căn hộ đầy đủ tiện nghi hay thậm chí là một chiếc xe hơi đời mới. Tuy nhiên, không phải lúc nào nhu cầu tiêu dùng của người dân cũng được thoả mãn do có nhiều mặt hàng giá quá đắt so với thu nhập của họ. Việc đáp ứng các nhu cầu này đòi hỏi một nguồn tài chính tương đối lớn. Nhận thấy thực tiễn đó, một số ngân hàng đã và đang cố gắng nỗ lực tung ra những chính sách cho vay tiêu dùng phù hợp với bản thân ngân hàng, phù hợp với khách hàng mọi tầng lớp nhưng vẫn đảm bảo lợi nhuận và lợi ích khác cho chính ngân hàng. Các ngân hàng đã liên tục phát triển và trở thành một trong những tổ chức cấp tín dụng chính trong lĩnh vực cho vay tiêu dùng. Một trong những nguyên nhân cơ bản khiến cho ngành ngân hàng có được vị trí thống lĩnh trên lĩnh vực này là các ngân hàng đã không ngừng khai thác nguồn tiền gửi của dân cư và coi đây là nguồn vốn hoạt động quan trọng nhất. Nhiều người sẽ không muốn gửi tiền vào một ngân hàng nếu họ không thấy được rằng mình sẽ có triển vọng vay lại tiền từ chính ngân hàng đó khi có nhu cầu. Mặt khác, tín dụng tiêu dùng là một trong những khoản mang lại lợi nhuận nhiều nhất cho ngân hàng. Tuy nhiên đây cũng là một dịch vụ cho vay mà chứa đựng nhiều rủi ro và chi phí bỏ ra cao nhất vì thu nhập của người vay có thể thay đổi nhanh chóng tuỳ theo tình trạng công việc, sức khoẻ của họ hay sự thay đổi vĩ mô của nền kinh tế. Ở Việt Nam, cạnh tranh mở rộng cho vay tiêu dùng là một hướng giúp các ngân hàng phân tán rủi ro. Nếu như những năm trước đây, các ngân hàng tập 1 Chuyên đề tốt nghiệp trung chủ yếu vào cho vay sản xuất kinh doanh và làm dịch vụ thì thời gian gần đây đã chú trọng cạnh trạnh mở rộng cho vay tiêu dùng. Đối tượng khách hàng cho vay tiêu dùng chủ yếu là cán bộ công nhân viên, những người có thu nhập ổn định…Mục đích vay là mua và sửa chữa nhà ở, mua xe máy, vay du học… Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Việt Nam nói chung và Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Quảng Ninh nói riêng đã và đang phát triển mạng lưới cho vay tiêu dùng. Suốt gần 16 năm hoạt động tại Quảng Ninh, Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Quảng Ninh đã đạt được nhiều thành công trong hoạt động tín dụng trong đó có hoạt động cho vay tiêu dùng. Tuy nhiên, Ngân hàng Hàng hải Quảng Ninh vẫn còn là một ngân hàng nhỏ bé nếu so với những ngân hàng cổ phần khác và hoạt động cho vay tiêu dùng còn gặp nhiều khó khăn. Sau một thời gian thực tập tại Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Quảng Ninh, tìm hiểu về thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng của chi nhánh, em đã chọn đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả cho vay tiêu dùng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Quảng Ninh”. Nội dung của đề tài gồm ba phần: Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động cho vay tiêu dùng của ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng tại ngân hàng TMCP Hàng hải Quảng Ninh Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả cho vay tiêu dùng tại ngân hàng TMCP Hàng hải Quảng Ninh 2 Chuyên đề tốt nghiệp DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 1. Ngân hàng thương mại cổ phần – Ngân hàng TMCP 2. Ngân hàng thương mại - NHTM 3. Ngân hàng Trung ương – NHTW 4. Ngân hàng Nhà nước – NHNN 5. Cho vay tiêu dùng – CVTD 6. Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải - MSB 3 Chuyên đề tốt nghiệp CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1Khái quát về ngân hàng thương mại (NHTM) và hoạt động cho vay của NHTM 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của NHTM Lịch sử hình thành và phát triển của ngân hàng gắn liền với sự phát triển của nền sản xuất hàng hoá. Quá trình phát triển kinh tế là điều kiện và đòi hỏi sự phát triển của ngân hàng; đến lượt mình, sự phát triển của hệ thống ngân hàng trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế. Trước thế kỷ XV, người ta không thấy có cơ quan nào được xem như là một ngân hàng thật sự; mãi đến nửa thế kỷ XVI ở châu Âu mới ra đời ngân hàng đầu tiên. Trong thời gian đó, ngân hàng phát triển với tốc độ rất chậm, hoạt động của ngân hàng rất hạn chế, chỉ bao gồm gửi và cho vay. Sau đó ngân hàng dần dần từng bước phát triển, nhất là nửa sau thế kỷ XIX – song song với sự phát triển kinh tế và thương mại. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, hoạt động của ngân hàng cũng được cải thiện và nâng cao, chuyển hoá dần theo hướng đa năng. Tuy nhiên đến nay cũng chưa có một khái niệm thống nhất nào về ngân hàng thương mại. Lý do là có rất nhiều nhà kinh tế có quan điểm khác nhau, đứng trên giác độ khác nhau nên mỗi người lại có định nghĩa không giống nhau. Mặt khác, các ngân hàng có thể được định nghĩa qua chức năng, các dịch vụ hoặc vai trò mà chúng thực hiện trong nền kinh tế. Cách tiếp cận thận trọng nhất là có thể xem xét ngân hàng trên phương diện những loại hình dịch vụ mà chúng cung cấp: “Ngân hàng là các tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc 4 Chuyên đề tốt nghiệp biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế”. Theo Luật các tổ chức tín dụng của Việt Nam được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá X, kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 12/12/1997 thì: “Ngân hàng là loại tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan. Theo tính chất và hoạt động, các loại hình ngân hàng gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng đầu tư, ngân hàng phát triển, ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác và các loại hình ngân hàng khác”. 1.1.2 Chức năng của NHTM trong nền kinh tế thị trường Tầm quan trọng của NHTM được thể hiện rõ nét nhất qua các chức năng của nó. Các chuyên gia kinh tế đã tượng trưng cho ngân hàng là trái tim của nền kinh tế. Ngân hàng đã làm cho những nguồn vốn nhàn rỗi được khơi thông, đưa tiền từ người thừa tiền đến người cần tiền, từ nơi thừa đến nơi thiếu giúp cho xã hội lưu chuyển tiền tệ một cách hiệu quả hơn. NHTM trong nền kinh tế có các chức năng sau: 1.1.2.1 Trung gian tài chính Ngân hàng là một tổ chức trung gian tài chính với hoạt động chủ yếu là chuyển tiết kiệm thành đầu tư, đòi hỏi sụ tiếp xúc với hai loại cá nhân và tổ chức trong nền kinh tế: (1) các cá nhân và tổ chức tạm thời thâm hụt chi tiêu, tức là chi tiêu cho tiêu dùng và đầu tư vượt quá thu nhập và vì thế họ là những người cần bổ sung vốn; và (2) các cá nhân và tổ chức thặng dư trong chi tiêu, tức là thu nhập hiện tại của họ lớn hơn các khoản chi tiêu cho hàng hoá, dịch vụ và do vậy họ có tiền để tiết kiệm. Sự tồn tại hai loại cá nhân và tổ chức trên hoàn toàn độc lập với ngân hàng. Điều này tất yếu là tiền sẽ chuyển từ nhóm thứ (2) sang nhóm thứ (1) nếu cả hai cùng có lợi. Như vậy thu nhập gia tăng là động lực tạo ra mối quan hệ tài chính 5 Chuyên đề tốt nghiệp giữa hai nhóm. Nếu dòng tiền di chuyển với điều kiện phải quay trở lại với một lượng lớn hơn trong một khoảng thời gian nhất định thì đó là quan hệ tín dụng. Nếu không thì đó là quan hệ cấp phát hoặc hùn vốn. Những chủ thể tạm thời thừa vốn sẽ là những người cho vay đầu tiên và ngược lại là những chủ thể tạm thời thiếu vốn cũng sẽ là những người đi vay cuối cùng của hệ thống tài chính. Trong nền kinh tế, có những cá nhân, tổ chức có nhu cầu vốn vào các thời điểm khác nhau gây hiện tượng thừa, thiếu vốn tạm thời. Ngân hàng là người trung gian có vai trò huy động và tập trung các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi của các chủ thể trong nền kinh tế để hình thành nguồn vốn cho vay, đáp ứng nhu cầu vốn sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng…đảm bảo sự vận động liên tục của nền kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Như vậy trung gian tài chính đã làm tăng thu nhập cho người tiết kiệm, từ đó mà khuyến khích tiết kiệm, đồng thời giảm phí tổn tín dụng cho người đầu tư (tăng thu nhập cho người đầu tư) từ đó mà khuyến khích đầu tư. Một đóng góp khác của ngân hàng là họ sẵn sàng chấp nhận các khoản cho vay nhiều rủi ro trong khi lại phát hành các chứng khoán ít rủi ro cho người gửi tiền. Thực tế các ngân hàng tham gia vào kinh doanh rủi ro. Ngân hàng cũng thoả mãn nhu cầu thanh khoản của nhiều khách hàng. Một lý do nữa làm cho ngân hàng phát triển và thịnh vượng là khả năng thẩm định thông tin. Sự phân bổ không đồng đều thông tin và năng lực phân tích thông tin được gọi là tình trạng “thông tin không cân xứng” làm giảm tính hiệu quả của thi trường nhưng tạo ra một khả năng sinh lợi cho ngân hàng, nơi có chuyên môn và kinh nghiệm đánh giá các công cụ tài chính và có khả năng lựa chọn những công cụ với các yếu tố rủi ro - lợi nhuận hấp dẫn nhất. 1.1.2.2 Tạo phương tiện thanh toán Tiền – vàng có một chức năng quan trọng là làm phương tiện thanh toán. Các ngân hàng đã không tạo được tiền kim loại. Các ngân hàng thợ vàng tạo 6 Chuyên đề tốt nghiệp phương tiện thanh toán khi phát hành giấy nhận nợ với khách hàng. Giấy nhận nợ do ngân hàng phát hành với ưu điểm nhất định đã trở thành phương tiện thanh toán rộng rãi được nhiều người chấp nhận. Như vậy, ban đầu các ngân hàng đã tạo ra phương tiện thanh toán thay cho tiền kim loại dựa trên số lượng tiền kim loại đang nắm giữ. Với nhiều ưu thế, dần dần giấy nợ của ngân hàng đã thay thế tiền kim loại làm phương tiện lưu thông và phương tiện cất trữ; nó trở thành tiền giấy. Việc in tiền mang lại lợi nhuận rất lớn, đồng thời với nhu cầu có đồng tiền quốc gia duy nhất đã dẫn đến việc Nhà nước tập trung quyền lực phát hành (in) tiền giấy vào một tổ chức hoặc là Bộ tài chính hoặc là Ngân hàng Trung ương (NHTW). Từ đó chấm dứt việc các NHTM tạo ra các giấy bạc của riêng mình. Trong điều kiện phát triển thanh toán qua ngân hàng, các khách hàng nhận thấy nếu họ có được số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán, họ có thể chi trả để có được hàng hoá và các dịch vụ theo yêu cầu. Theo quan điểm hiện đại, đại lượng tiền tệ bao gồm nhiều bộ phận. Thứ nhất là tiền giấy trong lưu thông (Mo), thứ hai là số dư trên tài khoản tiền gửi giao dịch của các khách hàng tại các ngân hàng, thứ ba là tiền gửi trên các tài khoản tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi có kì hạn… Khi ngân hàng cho vay, số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng tăng lên, khách hàng có thể dùng để mua hàng và dịch vụ. Do đó, bằng việc cho vay (hay tạo tín dụng) các ngân hàng đã tạo ra phương tiện thanh toán (tham gia tạo ra M1). Toàn bộ hệ thống ngân hàng cũng tạo phương tiện thanh toán khi các khoản tiền gửi được mở rộng từ ngân hàng này đến ngân hàng khác trên cơ sở cho vay. Khi khách hàng tại một ngân hàng sử dụng khoản tiền vay để chi trả thì sẽ tạo nên khoản thu (tức làm tăng số dư tiền gửi) của một khách hàng khác tại một ngân hàng khác từ đó tạo ra các khoản cho vay mới. Trong khi không một ngân 7 Chuyên đề tốt nghiệp hàng riêng lẻ nào có thể cho vay lớn hơn dự trữ dư thừa, toàn bộ hệ thống ngân hàng có thể tạo ra khối lượng tiền gửi (tạo phương tiện thanh toán) gấp bội thông qua hoạt động cho vay (tạo tín dụng). Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra lượng tiền gửi mà hệ thống ngân hàng tạo ra chịu tác động trực tiếp của các nhân tố như tỷ lệ dự trữ bắt buộc, tỷ lệ dự trữ vượt bắt buộc, tỷ lệ thanh toán bằng tiền mặt qua ngân hàng, tỷ lệ tiền gửi không phải là tiền gửi thanh toán… 1.1.2.3 Trung gian thanh toán Bên cạnh chức năng trung gian tài chính và tạo phương tiện thanh toán, các NHTM còn thực hiện một chức năng quan trọng khác nữa là trung gian thanh toán giữa các cá nhân, tổ chức hoặc đơn vị kinh tế trong xã hội. Việc làm trung gian thanh toán của NHTM đã phát triển đến tầm mức đa dạng và hầu hết các quốc gia trên thế giới đều nhận thấy ngân hàng là trung tâm thanh toán lớn nhất hiện nay. Thay mặt khách hàng, ngân hàng thực hiện thanh toán giá trị hàng hoá và dịch vụ. Để việc thanh toán nhanh chóng, thuận tiện và tiết kiệm chi phí, ngân hàng đưa cho khách hàng nhiều hình thức thanh toán như thanh toán bằng séc, uỷ nhiệm chi, nhờ thu, các loại thẻ…cung cấp mạng lưới thanh toán điện tử, kết nối các quỹ và cung cấp tiền giấy khi khách hàng cần. Các ngân hàng còn thực hiện thanh toán bù trừ với nhau thông qua NHTW hoặc thông qua các trung tâm thanh toán. Công nghệ thanh toán qua ngân hàng càng đạt hiệu quả cao khi qui mô sử dụng công nghệ đó càng được mở rộng. Vì vậy, công nghệ thanh toán hiện đại qua ngân hàng thường được các nhà quản lí tìm cách áp dụng rộng rãi. Nhiều hình thức thanh toán được chuẩn hoá góp phần tạo tính thống nhất trong thanh toán không chỉ giữa các ngân hàng trong một quốc gia mà còn giữa các ngân hàng trên toàn thế giới. Các trung tâm thanh toán quốc tế được thiết lập đã làm tăng hiệu quả của thanh toán qua ngân hàng, biến ngân hàng trở thành trung tâm thanh toán quan trọng và có hiệu quả, phục vụ đắc lực cho nền kinh tế toàn cầu. 8 Chuyên đề tốt nghiệp 1.1.3 Hoạt động cho vay của NHTM 1.1.3.1 Khái niệm và vai trò cho vay của NHTM trong nền kinh tế Trong thực tế, thuật ngữ cho vay được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau ngay cả trong quan hệ tài chính, tuỳ theo từng bối cảnh. Trong quan hệ tài chính, cho vay có thể hiểu theo các nghĩa sau: - Xét trên góc độ chuyển dịch quỹ cho vay từ chủ thể thặng dư tiết kiệm sang chủ thể thiếu hụt tiết kiệm thì cho vay được coi là phương pháp chuyển dịch quỹ từ người cho vay sang người đi vay. - Trên cơ sở tiếp cận theo chức năng hoạt động của ngân hàng thì cho vay là một giao dịch về tài sản (tiền hoặc hàng hoá) giữa bên cho vay (ngân hàng) và bên đi vay (cá nhân, doanh nghiệp và các chủ thể khác); trong đó bên cho vay chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời hạn nhất định theo thoả thuận, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện vốn gốc và lãi cho bên vay khi đến hạn thanh toán. Cho vay (tín dụng) là hoạt động quan trọng nhất của các NHTM. Ngay từ khi mới bắt đầu, các NHTM đã luôn tìm kiếm các cơ hội để thực hiện việc cho vay. Hình thức tín dụng truyền thống của NHTM là cho vay ngắn hạn có bảo đảm bằng tài sản, giúp khách hàng mua hàng hoá, nguyên, nhiên, vật liệu; sau đó mở rộng thành nhiều hình thức khác nhau như cho vay thế chấp bằng bất động sản, bằng các chứng khoán, bằng giấy tờ lưu kho hoặc không cần thế chấp. Các NHTM lớn hiện nay thực hiện đa dạng các hình thức tín dụng từ cho vay (tiền) ngắn, trung và dài hạn, bảo lãnh cho khách (để khách hàng có thể phát hành các chứng khoán huy động vốn, mua hàng mà chưa cần trả tiền ngay, hoặc vay của người thứ ba…), mua các tài sản để cho thuê…Đối với các NHTM Việt Nam thì hoạt động cho vay đang là lĩnh vực chủ đạo chiếm tỷ trọng từ 70% - 80% doanh thu. Vai trò hoạt động cho vay của NHTM trong nền kinh tế bao gồm: 9 Chuyên đề tốt nghiệp  Trong quá trình luân chuyển vốn của các doanh nghiệp thực hiện quá trình sản xuất kinh doanh, hoạt động cho vay của ngân hàng đóng vai trò trung gian lúc tạm thời thiếu vốn và trung gian để giải quyết vốn ứ đọng ở nơi này bù đắp sự tạm thời thiếu hụt ở nơi khác. Trong phạm vi đó, hoạt động cho vay đóng vai trò điều hoà vốn từ nơi tạm thời thừa vốn đến nơi thiếu vốn mà không làm tăng thêm hay giảm bớt tổng thu nhập trong nền kinh tế.  Hoạt động cho vay của ngân hàng góp phần điều chỉnh cơ cấu kinh tế. Trong nền kinh tế, doanh nghiệp chủ động chọn lĩnh vực đầu tư để mang lại hiệu quả cao nhất nhưng trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế phải có sự cân đối trong cơ cấu kinh tế giữa các vùng lãnh thổ, các ngành và trong nội bộ từng ngành kinh tế nhất là những ngành kinh tế mũi nhọn, những ngành kém phát triển nhưng cần thiết cho nền kinh tế. Thông qua chính sách tín dụng, lãi suất sẽ là đòn bẩy kích thích đầu tư phát triển, góp phần điều chỉnh cơ cấu kinh tế nói chung.  Cho vay tác động đến chế độ hạch toán kinh tế. Các doanh nghiệp có sử dụng phải trả lãi nên phải tính đúng, tính đủ, hạch toán kịp thời, tính toán giảm giá thành, tăng vòng quay vốn, nâng cao chất lượng sử dụng vốn, lợi nhuận đầu tư vào các ngành có lợi nhuận cao… giúp các doanh nghiệp chuyển hướng sản xuất đúng đắn. Có thể nói rằng, hoạt động cho vay của các NHTM có ý nghĩa quan trọng đối với toàn bộ nền kinh tế. Nó giúp cho ngành công nghiệp có vốn mua trang thiết bị, máy móc, dây chuyền công nghệ tiên tiến, quyền sở hữu công nghiệp…; giúp cho người nông dân có khả năng mua hạt giống, thức ăn, phân bón…; các sản phẩm sản xuất ra có thể được vận chuyển từ người sản xuất đến người tiêu dùng nhờ sự tài trợ của ngân hàng đối với các xí nghiệp vận tải… 1.1.3.2 Các hình thức cho vay của NHTM * Theo mục đích sử dụng: cho vay được chia thành 4 loại 10 Chuyên đề tốt nghiệp - Cho vay bất động sản: là loại cho vay liên quan đến việc mua sắm và xây dựng bất động sản nhà ở, đất đai; bất động sản trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ. - Cho vay công nghiệp: là những khoản vay để bổ sung và sử dụng cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp - Cho vay nông nghiệp: là loại cho vay để trang trải các chi phí sản xuất như: phân bón, thuốc trừ sâu, giống cây trồng, thức ăn gia súc, lao động, nhiên liệu… - Cho vay tiêu dùng: là loại cho vay để đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng như mua sắm các vật dụng đắt tiền, cho vay để trang trải các chi phí thông thường của cuộc sống. * Theo thời hạn cho vay - Cho vay ngắn hạn: là các khoản cho vay có thời hạn đến 12 tháng, được sử dụng để bù đắp sự thiếu hụt vốn lưu động của các doanh nghiệp và các nhu cầu chi tiêu ngắn hạn của cá nhân. Đối với các NHTM thì cho vay ngắn hạn chiếm tỷ trọng cao nhất. - Cho vay trung và dài hạn: là các khoản vay có thời hạn trên 1 năm, khi cho vay trung và dài hạn cần chú ý một số điểm sau: Một là Vốn chủ sở hữu tham gia vào dự án, phương án. Cho vay trung và dài hạn để giảm bớt rủi ro thì ngoài việc quy định vay phải có tài sản đảm bảo, ngân hàng còn quy định khách hàng phải có vốn chủ sở hữu tham gia vào quá trình sản xuất, kinh doanh và đời sống. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu tham gia vào dự án cao hay thấp tuỳ thuộc vào mức độ rủi ro và hiệu quả của dự án. Hai là Thời hạn trả nợ và nguồn trả nợ phụ thuộc vào tính chất, đặc điểm của dự án đầu tư. Tuy nhiên, thời hạn trả nợ cũng có thể rút ngắn trong trường hợp hiệu quả của dự án mang lại cao. Việc trả nợ trước hạn sẽ giúp ngân hàng thu được nợ chắc chắn nhưng đôi khi ảnh hưởng đến kế hoạch sử dụng vốn của ngân 11 Chuyên đề tốt nghiệp hàng. Các khoản cho vay trung và dài hạn được dùng chủ yếu cho nhu cầu mua sắm tài sản cố định nên nguồn trả nợ chính của khoản vay này là từ nguồn khấu hao và một phần lợi nhuận do dự án đầu tư mang lại. Ba là Giải ngân trong cho vay trung và dài hạn: đối với khoản cho vay này có thể giải ngân một hoặc nhiều lần nhằm đảm bảo cho khách hàng sử dụng tiền vay đúng mục đích. Ngân hàng không cho rút vốn khi các nhu cầu chi tiêu liên quan đến dự án chưa phát sinh. Bốn là Lãi suất cho vay trung và dài hạn thường cao hơn lãi suất cho vay ngắn hạn. Nó có thể là lãi suất cố định trong suốt thời kỳ vay vốn, cũng có thể là lãi suất biến đổi tuỳ thuộc vào sự biến động của thị trường. Việc thu tiền lãi có thể theo kỳ hạn tháng, quý, năm dựa vào số dư ở mỗi kỳ hạn trả nợ và lãi suất cho vay. Khách hàng có thể trả tiền lãi cùng nợ gốc tại mỗi kỳ hạn trả nợ hoặc trả tiền lãi vào một ngày nào đó trong kỳ. 1.2Hoạt động cho vay tiêu dùng (CVTD) của NHTM 1.2.1 Khái niệm và đặc điểm cho vay tiêu dùng Tín dụng là hoạt động tài trợ của ngân hàng cho khách hàng trên cơ sở tín nhiệm, chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng tài sản của ngân hàng, tạo ra thu nhập từ lãi lớn nhất và cũng là hoạt động mang lại rủi ro cao nhất. Chính vì vậy đa dạng hoá các hoạt động là xu hướng giảm thiểu rủi ro của các NHTM hiện nay. Trong đó cho vay là tài sản lớn nhất trong khoản mục tín dụng: “Cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng vay với cam kết khách hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong một khoảng thời gian xác định”. Xuất phát từ đó, “Cho vay tiêu dùng là quan hệ kinh tế giữa một bên là ngân hàng và một bên là các cá nhân, người tiêu dùng trong đó ngân hàng chuyển giao tiền cho khách hàng với nguyên tắc người đi vay (khách hàng) sẽ hoàn trả cả gốc cộng lãi tại một thời điểm xác định trong tương lai, nhằm giúp 12 Chuyên đề tốt nghiệp khách hàng có thể sử dụng hàng hoá, dịch vụ trước khi họ có khả năng chi trả, tạo điều kiện cho họ có thể hưởng mức sống cao hơn”. Như vậy, CVTD là một sản phẩm tín dụng rất cần thiết trong cuộc sống. Nó giúp cho người tiêu dùng có thể sử dụng hàng hoá trước khi họ có thể chi trả như mua xe, nhà, các vật dụng gia đình cao cấp… mà trong tương lai họ có khả năng chi trả. * Đặc điểm của CVTD - Quy mô mỗi khoản vay nhỏ lẻ nhưng số lượng người vay nhiều: các cá nhân hoặc hộ gia đình đến ngân hàng cần vay một khoản tiền nào đó thì thường có nhu cầu về vốn không lớn lắm vì những hàng hoá tiêu dùng có giá trị không lớn so với những loại nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ dùng trong sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên các khoản CVTD lại có số lượng rất lớn, đa dạng do nhu cầu của con người không bao giờ có giới hạn. - Lãi suất của các khoản CVTD hầu hết là đều cao so với những khoản vay khác trong ngân hàng do độ rủi ro của khoản vay này cao và khó kiểm soát. Người đi vay có thể bị thất nghiệp đột ngột, bị tai nạn… không một ngân hàng nào có thể tránh được những rủi ro này, họ phải học cách chấp nhận và tìm mọi cách để giảm thiểu rủi ro mà khoản vay gây ra mà lãi suất cho vay cao là một trong những cách bù đắp rủi ro hữu hiệu. - Các khoản CVTD có chi phí khá lớn, việc thẩm định khoản cho vay thường là tốn nhiều thời gian và tiền bạc. Thực tế điều này do quy mô một khoản vay mang lại. Chi phí cho bất kỳ một khoản vay nào cũng bao gồm phần thẩm định khách hàng, chi phí đi lại, chi phí thông tin…; ngoài ra ngân hàng còn phải chịu chi phí quản lý các khoản vay, theo dõi và kiểm tra khách hàng nhưng do khoản vay nhỏ nên tính bình quân ra, chi phí của nó không kém với chi phí của việc cho vay một khoản lớn khác. 13 Chuyên đề tốt nghiệp - Nhu cầu vay tiêu dùng của khách hàng thường phụ thuộc vào chu kỳ của nền kinh tế. Nó tăng lên trong thời kỳ nền kinh tế mở rộng, khi mọi người lạc quan về tương lai. Ngược lại, khi nền kinh tế rơi vào suy thoái, rất nhiều hộ gia đình cảm thấy không tin tưởng và đặc biệt, khi họ thấy tình trạng thất nghiệp gia tăng thì họ sẽ hạn chế việc vay tiền từ ngân hàng. - Mức thu nhập và trình độ học vấn là hai biến số có quan hệ mật thiết tới nhu cầu vay tiêu dùng của khách hàng. - Chất lượng các thông tin tài chính của khách hàng thường không cao. Tư cách của khách hàng cũng là một yếu tố có thể làm tăng mức độ rủi ro đối với khoản vay tiêu dùng bởi vì khó xác định nhưng lại rất quan trọng trong quyết định sự hoàn trả của khoản vay. 1.2.2 Vai trò của cho vay tiêu dùng Từ sau cuộc khủng hoảng 1929 – 1931, nền kinh tế thế giới có những sự thay đổi đáng kể, thị trường tài chính tín dụng phát triển mạnh, đặc biệt là sau thế chiến lần thứ hai. Các ngân hàng đã phát triển vượt bậc, nguồn vốn dồi dào, tín dụng tăng mạnh. Trong lĩnh vực cấp tín dụng tiêu dùng, các ngân hàng Châu Âu, Mỹ đã đi đầu và cho thấy kết quả thật khả quan. Họ không ngừng khai thác nguồn tiền gửi trong dân cư trong khi đó các gia đình có lúc muốn gửi tiền vào ngân hàng nhưng cũng có lúc cần vay để đáp ứng nhu cầu chi tiêu. Ngân hàng đã khai thác triệt để nhu cầu đó. Đồng thời, lợi nhuận từ hoạt động CVTD lớn hơn rất nhiều so với số tiền họ phải trả lãi cho việc huy động vốn. Chính vì vậy, CVTD ngày càng được các ngân hàng coi trọng và đóng vai trò quan trọng trong chiến lược kinh doanh của bất kỳ NHTM nào. a. Vai trò của CVTD đối với NHTM - Xu hướng hoạt động của các NHTM ngày nay là đa dạng hoá các hoạt động nghiệp vụ, đưa ra thị trường các sản phẩm tín dụng mới để đáp ứng nhu cầu 14 Chuyên đề tốt nghiệp ngày càng cao của khách hàng. CVTD đáp ứng đủ các yêu cầu phát triển đó của ngân hàng và cũng làm tăng sức cạnh tranh với các đối thủ tiềm năng khác. - Các ngân hàng hiện nay còn tăng lượng khách hàng vay tiêu dùng của mình thông qua các cửa hàng bán lẻ. Khách hàng có thể nhận được sự hỗ trợ tiêu dùng của ngân hàng thông qua một số đại lý bán lẻ như mua trả góp với lãi suất hấp dẫn, mua ưu đãi…Hình thức này vừa kích thích nhu cầu mua sắm, vừa giúp ngân hàng mở rộng khách hàng của mình. Việc này có ý nghĩa rất lớn trong việc chia sẻ rủi ro cho ngân hàng và ngay cả bản thân người bán lẻ. - CVTD giúp chia sẻ rủi ro, đa dạng hoá hoạt động ngân hàng, vừa thiết lập được mối quan hệ mật thiết giữa ngân hàng với khách hàng, làm cho khả năng thích ứng của ngân hàng với thị trường ngày càng cao. Điều này được thể hiện rõ trong nền kinh tế phát triển hiện nay với vô vàn đối thủ cạnh tranh, các NHTM luôn phát triển và ngày càng phát triển. Như vậy, tác dụng của CVTD đối với các NHTM là không thể phủ nhận. Ngày càng phát huy được vai trò trung gian trong nền kinh tế mà ngân hàng còn mang lại cho người tiêu dùng cách tiếp cận với cuộc sống mới đầy đủ và tiện nghi hơn, đó là mục đích của toàn xã hội chúng ta. b. Vai trò của CVTD đối với bản thân người tiêu dùng Người tiêu dùng có thể hưởng lợi ích trực tiếp của dịch vụ ngân hàng này. Họ được hưởng các tiện ích trước khi tích luỹ đủ tiền và đặc biệt quan trọng hơn, nó rất cần thiết cho những trường hợp chi tiêu có tính cấp bách như nhu cầu chi tiêu cho giáo dục và y tế. Tuy nhiên, nếu lạm dụng CVTD thì cũng rất tai hại vì nó cũng có thể làm cho người đi vay chi tiêu vượt quá mức cho phép làm giảm khả năng tiết kiệm hoặc chi tiêu trong tương lai. c. Vai trò của dịch vụ ngân hàng này với doanh nghiệp sản xuất kinh doanh Một trong những khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh là người tiêu dùng muốn sử dụng hàng hoá nhưng họ không có khả năng thanh toán luôn 15 Chuyên đề tốt nghiệp một lúc. Để giúp khách hàng có thể mua được hàng hoá cần thiết, mà doanh nghiệp cũng bán được hàng, doanh nghiệp rất cần đến hình thức hỗ trợ mua sắm từ ngân hàng - cho vay tiêu dùng. Lợi ích mà doanh nghiệp thu được là ngày càng có nhiều khách hàng tiêu dùng sản phẩm dịch vụ của mình, tiền thu được mà không phải là bán chịu. Doanh nghiệp chỉ cần ngày càng đổi mới sản phẩm, mẫu mã sao cho phù hợp với nhu cầu của khách hàng mà không cần phải lo nhiều đến đầu ra cho sản phẩm như trước kia. d. Vai trò của cho vay tiêu dùng đối với nền kinh tế Đối với nền kinh tế, CVTD giúp cho tiêu dùng tăng, kích thích sản xuất phát triển. Nhất là khi nền kinh tế cần có sự kích cầu, tăng tiêu dùng, bình ổn giá cả, ổn định kinh tế xã hội. Sự tăng trưởng của dịch vụ CVTD đồng nghĩa với tăng trưởng sức mua sắm của nhân dân, tăng trưởng của khu vực sản xuất, nền kinh tế quốc gia được cải thiện rõ rệt, tạo điều kiện thu hút đầu tư nước ngoài vào khu vực sản xuất hàng tiêu dùng, thu ngoại tệ về. Cũng qua đó mà nhà nước đạt được mục tiêu ổn định xã hội, giảm thất nghiệp, cải thiện đời sống cho nhân dân, giảm tệ nạn xã hội… 1.2.3 Quy trình cho vay tiêu dùng Quy trình thực hiện một khoản CVTD cũng giống như những khoản vay thông thường của ngân hàng nhưng do CVTD liên quan đến một khối lượng khách hàng lớn, mỗi món vay thường nhỏ lẻ nên ngân hàng phải có những phương pháp thẩm định khác nhau đối với từng nhóm khách hàng. Những thủ tục xin vay Trình tự xét duyệt cho vay Theo dõi nợ và thu nợ 16 Chuyên đề tốt nghiệp a. Những thủ tục xin vay Mỗi ngân hàng đều có những thủ tục cho vay nói chung và CVTD nói riêng khác nhau. Nếu khách hàng muốn vay tiền thì phải tuân thủ theo những quy định của ngân hàng đưa ra để ít nhất ngân hàng cũng nắm được những thông tin cần thiết về khách hàng của mình. Các thủ tục do ngân hàng quy định thường bao gồm: - Đơn xin vay: khách hàng sẽ làm đơn trước khi vay tiền. Đơn xin vay phải ghi rõ và đầy đủ mục đích vay, thời hạn vay, thời hạn hoàn trả cả gốc và lãi. - Các tài liệu liên quan đến bản thân người vay như: quốc tịch, tuổi, nơi thường trú, chứng minh nhân dân, hộ khẩu. Ngoài ra còn phải liệt kê một số thông tin nghề nghiệp, thu nhập, tình trạng gia đình, học vấn… - Các tài liệu thuyết minh khoản vay: mức vốn tự có, nhu cầu chi phí… Nếu ngân hàng thấy cần thiết phải có tài sản thế chấp, vật cầm cố hay cam kết bảo lãnh thì ngân hàng sẽ thông báo với khách hàng. b. Trình tự xét duyệt cho vay Sau khi hướng dẫn khách hàng các thủ tục cần thiết, cán bộ tín dụng sẽ thẩm định các điều kiện cho vay và gửi hồ sơ cùng báo cáo thẩm định tới trưởng phòng tín dụng phê duyệt. Nếu những thủ tục của người vay được ngân hàng chấp nhận thì ngân hàng sẽ tiến hành lập hợp đồng tín dụng. - Ngân hàng quyết định cho vay thì sẽ xem xét khách hàng có đủ các yếu tố pháp lý không. VD: Người vị thành niên là một trong những đối tượng không được phép vay dưới bất kỳ hình thức nào vì mọi yêu cầu thanh toán nợ đối với họ đều không có giá trị - Theo luật thì những người bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc đang chấp hành án không được phép vay ngân hàng trừ khi toà án ban lệnh phục hồi. Ngoài ra những người tâm thần cũng không được hưởng tín dụng do họ không hiểu biết gì về bản chất của giao dich cho vay. 17 Chuyên đề tốt nghiệp - Những khoản khách hàng vay phải được sử dụng đúng mục đích, không trái pháp luật, không buôn lậu… - Năng lực hoàn trả món vay của khách hàng cũng là một yếu tố mà ngân hàng quan tâm. Ngân hàng sẽ đánh giá khách hàng có khả năng chi trả khoản vay hay không rồi mới quyết định cho vay. c. Theo dõi nợ và thu nợ Việc theo dõi nợ mang lại cho ngân hàng hàng loạt các thông số cần thiết nhằm xử lý kịp thời với từng tình huống xảy ra. Khi đến hạn, ngân hàng tiến hành thu nợ cả gốc và lãi. Nếu người vay không có khả năng trả nợ thì ngân hàng có thể gia hạn cho khách hàng một khoảng thời gian nhất định mà ngân hàng và khách hàng cùng thoả thuận. Nếu khách hàng cố tình lừa dối hay không thể trả nợ thì ngân hàng phải áp dụng các chính sách như thông báo nợ quá hạn đến công ty nơi người vay làm việc, thanh lý tài sản đảm bảo, phong toả tài khoản tiền gửi… 1.2.4 Phân loại cho vay tiêu dùng 1.2.4.1 Dựa vào mục đích sử dụng tiền vay của khách hàng - Cho vay mua nhà: các khoản vay này thường sau khi khách hàng đã vay tiền để mua hoặc sửa chữa nhà cửa thì sẽ làm tăng nhu cầu vay vốn dài hạn, thông thường trên dưới 15 năm. Do vậy tài sản thế chấp chính là bất động sản đó. Hầu như các khoản vay tiêu dùng đều áp dụng lãi suất được điều chỉnh định kỳ theo một lãi suất cơ sở. - Cho vay mua ô tô: Những khoản cho vay mua ô tô đơn giản là khoản vay mà người tiêu dùng dùng để mua phương tiện phục vụ cho sinh hoạt hằng ngày, còn khoản vay mua ô tô nữa là do những hãng kinh doanh ô tô thực hiện. Thông thường, các NHTM cố gắng hỗ trợ những hãng kinh doanh ô tô trong việc vay tiền hơn so với việc vay tiền của cá nhân để mua xe vì mục đích sử dụng. Tình trạng sai phạm và tổn thất đối với khoản vay do hãng kinh doanh vay sẽ cao hơn 18 Chuyên đề tốt nghiệp gấp hai lần so với khoản vay của cá nhân. Việc duy trì mối quan hệ giữa ngân hàng và các hãng kinh doanh ô tô thì các NHTM thường áp dụng hình thức hỗ trợ giá sàn cho nhà kinh doanh với lãi suất ưu đãi hơn. Ngoài ra còn có thể hỗ trợ về mặt tài chính cho những chương trình bán hàng trả góp của nhà kinh doanh đó - Cho vay du học hoặc đi học: học sinh, sinh viên là những đối tượng đến ngân hàng vay tiền để có thể đi học hoặc du học ở nước ngoài. Những khoản vay này ngân hàng thường cho vay với một mức nhất định, không lớn lắm với mức lãi suất ưu đãi. Ở các nước phát triển, những khoản vay như thế này được học sinh, sinh viên thực hiện rất nhiều và ngân hàng cũng tạo điều kiện cho những đối tượng này. - CVTD khác: ngoài những khoản cho vay nói trên thì các NHTM còn cho tiêu dùng vào những mục đích khác nhau như: Cho vay theo thẻ tín dụng, cho vay để mua đồ dùng trong nhà, mua đồ trong dịp Tết, cho vay về những chi phí y tế… 1.2.4.2 Dựa vào cách thức hoàn trả - CVTD trả một lần: Theo phương thức cho vay này, khách hàng thanh toán nợ cho ngân hàng một lần khi đến hạn. Đặc điểm của loại cho vay này là tài sản mua sắm thường có giá trị nhỏ và thời hạn sử dụng không dài. - CVTD trả góp: là việc ngân hàng tài trợ vốn cho khách hàng mà khách hàng sẽ tiến hành trả gốc và lãi theo định kỳ nhất định đã thoả thuận với ngân hàng. Loại hình cho vay này thường áp dụng với những khoản vay có giá trị lớn hoặc thu nhập định kỳ của người vay không đủ khả năng thanh toán hết một lần số nợ vay. Thông thường ngân hàng sẽ cho vay một khoản nhất định (giả sử là 70%) giá trị tài sản mà khách hàng cần mua sắm và người vay phải có trách nhiệm một phần trong tổng tài sản đó. Nó sẽ làm tăng ý thức trả nợ của người vay. Đối với loại hình cho vay này, có một số điểm cần chú ý sau: 19 Chuyên đề tốt nghiệp  Những tài sản mà ngân hàng tài trợ thường là những tài sản có giá trị lớn và thời gian sử dụng khá dài.  Khách hàng phải trả trước một số tiền nhất định về tài sản cần mua. Số tiền trả trước này nhiều hay ít phụ thuộc vào loại tài sản, thị trường tiêu thụ tài sản và năng lực tài chính của người đi vay. Phần còn lại ngân hàng sẽ cho vay.  Số tiền trả nợ mỗi kỳ hạn (gồm cả gốc và lãi) được tính theo một trong hai cách tương tự như tính số tiền thanh toán trong cho thuê tài chính.  Đến kỳ hạn trả nợ, khách hàng phải chủ động nộp đủ tiền trả nợ theo thoả thuận. Khách hàng có thể trả nợ trước kỳ hạn nhưng không được tính lại tiền lãi đã xác định. - CVTD tuần hoàn: là khoản vay trong đó ngân hàng cho phép khách hàng sử dụng thẻ tín dụng mà chủ thể có thể sử dụng vào mục đích cá nhân và sẽ thanh toán cho ngân hàng sau. Trong thời hạn cho vay thoả thuận trước, căn cứ vào nhu cầu chi tiêu và thu nhập trong từng thời kỳ, khách hàng được ngân hàng cho phép thực hiện việc vay và trả nợ nhiều kỳ một cách tuần hoàn theo một hạn mức tín dụng. Các khoản vay này chiếm tỷ lệ lớn nhất trong sự tăng trưởng của hoạt động CVTD. 1.2.4.3 Dựa vào phương thức cho vay a) CVTD gián tiếp (Indirect Consumer Loan): là hình thức cho vay trong đó ngân hàng mua các khoản nợ phát sinh do những công ty bán lẻ đã bán chịu hàng hoá hay dịch vụ cho người tiêu dùng. Nó được thực hiện theo sơ đồ: (1) Ngân hàng (4) (5) (6) Công ty bán lẻ (2) (3) Người tiêu dùng 20 Chuyên đề tốt nghiệp (1): Ngân hàng và đại lý bán lẻ ký kết hợp đồng mua bán nợ. Trong hợp đồng, ngân hàng thường đưa ra các điều kiện về đối tượng khách hàng được bán chịu, số tiền bán chịu tối đa và loại tài sản bán chịu... (2): Công ty bán lẻ và người tiêu dùng ký kết hợp đồng mua bán chịu hàng hoá. Thông thường người tiêu dùng phải trả trước một phần giá trị tài sản. (3): Công ty bán lẻ giao tài sản cho người tiêu dùng. (4): Công ty bán lẻ đem chứng từ bán chịu hàng hoá đến ngân hàng. (5): Ngân hàng thanh toán tiền cho công ty bán lẻ. (6): Người tiêu dùng thanh toán tiền trả góp cho ngân hàng. * CVTD gián tiếp có một số ưu điểm là: - Cho phép ngân hàng dễ dàng tăng doanh số CVTD. - Ngân hàng cắt giảm được chi phí cho vay. - Là nguồn gốc của việc mở rộng quan hệ với khách hàng và các hoạt động ngân hàng khác. - Trong trường hợp có quan hệ với những công ty bán lẻ tốt, CVTD gián tiếp an toàn hơn CVTD trực tiếp. * Bên cạnh đó, CVTD cũng có những nhược điểm như: - Ngân hàng không tiếp xúc trực tiếp với người tiêu dùng mà phải thông qua các công ty bán lẻ nên không hiểu rõ về khách hàng và không kiểm soát được họ. - Các công ty bán lẻ không giống cán bộ tín dụng nên không biết sâu về chuyên môn thẩm định khách hàng một cách chi tiết và chính xác. Vì vậy, độ rủi ro ở đây là rất cao. - Tuy chi phí cho vay rẻ nhưng đòi hỏi kỹ thuật nghiệp vụ lại rất cao và khá phức tạp. => Do những nhược điểm kể trên nên có nhiều ngân hàng không mặn mà với CVTD gián tiếp. Những ngân hàng tham gia vào hoạt động này thì đều có các cơ 21 Chuyên đề tốt nghiệp chế kiểm soát tín dụng rất chặt chẽ. * CVTD gián tiếp thường được thực hiện thông qua các phương thức sau: - Tài trợ truy đòi toàn bộ: Theo phương thức này khi bán cho ngân hàng các khoản nợ của người tiêu dùng, công ty bán lẻ cam kết sẽ thanh toán cho ngân hàng toàn bộ các khoản nợ nếu khi đến hạn người tiêu dùng không thanh toán được. - Tài trợ truy đòi hạn chế: Theo phương thức này, trách nhiệm của công ty bán lẻ đối với các khoản nợ của người tiêu dùng không thanh toán chỉ giới hạn trong một chừng mực nhất định, phụ thuộc vào các điều khoản đã được thoả thuận giưa ngân hàng với công ty bán lẻ. Thông thường ngân hàng và công ty bán lẻ thường thoả thuận một số điều như sau: + Công ty bán lẻ phải chịu trách nhiệm thanh toán một phần nợ trong trường hợp người mua không đủ tiền trả trước một số tiền nhất định hoặc không đủ các tiêu chuẩn tín dụng do ngân hàng đề ra. + Công ty bán lẻ cam kết chịu trách nhiệm cho toàn bộ số nợ đã bán chịu cho đến khi ngân hàng thu hồi được một số lượng các khoản nợ nhất định + Toàn bộ trách nhiệm thanh toán nợ của công ty bán lẻ được giới hạn trong phạm vi số tiền dự phòng ký gửi tại ngân hàng. Thường thì số tiền này được trích từ chênh lệch giữa chi phí tài trợ mà công ty bán lẻ tính cho người tiêu dùng và chi phí tài trợ mà ngân hàng tính cho công ty bán lẻ. Đây là trường hợp được các ngân hàng áp dụng phổ biến nhất. Số tiền dự phòng ký gửi có tác dụng hạn chế rủi ro cho ngân hàng khi người mua chịu không trả nợ hoặc trả nợ trước hạn. - Tài trợ miễn truy đòi: Theo phương thức này, sau khi bán các khoản nợ cho ngân hàng, công ty bán lẻ không còn chịu trách nhiệm cho việc chúng có được hoàn trả hay không. Phương thức này chứa đựng rủi ro cao cho ngân hàng nên chi phí tài trợ thường được ngân hàng tính cao hơn so với các phương thức 22 Chuyên đề tốt nghiệp nói trên và các khoản nợ được mua cũng kén chọn rất kỹ. Ngoài ra chỉ có những công ty bán lẻ rất được ngân hàng tin cậy mới được áp dụng phương thức này. - Tài trợ có mua lại: Khi thực hiện CVTD gián tiếp theo phương thức miễn truy đòi hoặc truy đòi một phần, nếu rủi ro xảy ra, người tiêu dùng không trả nợ thì ngân hàng thường phải thanh lý tài sản để thu hồi nợ. Trong trường hợp này, nếu có thoả thuận trước thì ngân hàng có thể bán trở lại cho công ty bán lẻ phần nợ mình chưa được thanh toán, kèm với tài sản đã được thụ đắc trong một thời hạn nhất định. b) CVTD trực tiếp (Direct Consumer Loan): là các khoản CVTD trong đó ngân hàng trực tiếp tiếp xúc và cho khách hàng vay cũng như thu nợ. CVTD trực tiếp thường được thực hiện thông qua sơ đồ sau: (3) Ngân hàng Công ty bán lẻ (1) (2) (5) (4) Người tiêu dùng (1): Ngân hàng và người tiêu ký kết hợp đồng tín dụng (2): Người tiêu dùng trả trước một phần số tiền mua hàng cho công ty bán lẻ (3): Ngân hàng thanh toán số tiền còn thiếu cho công ty bán lẻ (4): Công ty bán lẻ giao hàng cho người tiêu dùng (5): Người tiêu dùng thanh toán tiền vay cho ngân hàng So với CVTD gián tiếp thì CVTD trực tiếp có một số ưu điểm sau: - Ngân hàng có thể tận dụng được sở trường của nhân viên tín dụng, các 23 Chuyên đề tốt nghiệp quyết định tín dụng thường có chất lượng cao hơn so với trường hợp chúng được quyết định bởi những công ty bán lẻ. Vì nhân viên tín dụng có xu hướng chú trọng đến việc tạo ra các khoản vay có chất lượng tốt trong khi nhân viên của các công ty bán lẻ thường chú trọng đến việc bán được nhiều hàng. Bên cạnh đó, tại các điểm bán hàng, quyết định tín dụng thường được đưa ra vội vàng và nhiều khoản cho vay một cách không chính đáng. - CVTD trực tiếp linh hoạt hơn so với CVTD gián tiếp trong việc điều chỉnh các điều khoản sao cho phù hợp với cả ngân hàng và khách hàng, giúp những người tiêu dùng tiếp cận được với dịch vụ của ngân hàng. Tuy nhiên CVTD trực tiếp cũng có nhược điểm nhất định là món vay thường nhỏ lẻ nên làm tăng chi phí và ngân hàng cũng khó khăn hơn trong việc mở rộng quan hệ tín dụng với khách hàng. 1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay tiêu dùng trong các NHTM hiện nay 1.3.1 Nhân tố chủ quan a. Lãi suất cho vay Một yếu tố sẽ làm cho thu hút khách hàng, làm tăng doanh số cho vay, làm cho ngân hàng có vốn lưu chuyển thường xuyên, làm cho ngân hàng vó vốn để kinh doanh đó là mức lãi suất cho vay. Điều này khá dễ hiểu, lãi suất cho vay của ngân hàng nào cao thì khả năng thu hút khách hàng đến vay vốn sẽ thấp hơn những ngân hàng có mức lãi suất cho vay thấp. Lãi suất cũng thay đổi so với mức rủi ro tín dụng trên hàng loạt các yếu tố như: số tiền cho vay, thời hạn, chi phí thực hiện, giám sát khoản cho vay và số dư tiền gửi của người vay. Chính vì thế, lãi suất là yếu tố tác động rất lớn đối với mỗi khoản vay nói chung và CVTD nói riêng. Bởi vì nếu ngân hàng đặt mức lãi suất CVTD quá cao thì sẽ làm cho nhu cầu vay vốn của cá nhân hoặc hộ gia đình giảm đi, những người đó sẽ không dám 24 Chuyên đề tốt nghiệp vay một khoản tiền quá lớn, khách hàng cũng không muốn kéo dài thời gian vay quá lâu. Trong một số đối tượng thì không thực sự cần thiết thì cũng không dám vay luôn. Cho nên việc mà ngân hàng tăng hoặc điều chỉnh lãi suất cho vay sẽ tác động không ít đến nhu cầu vay vốn của các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp và các cá nhân hoặc hộ gia đình. . Công nghệ ngân hàng Ngày nay, công nghệ đang thể hiện được mình và chứng tỏ được sự cần thiết, hữu ích của mình trong tất cả các lĩnh vực trong xã hội. Trước đây khi công nghệ chưa phát triển thì số lượng nhân viên trong các NHTM là rất nhiều, những nhân viên đó phải quản lý khối lượng sản phẩm lớn cùng lượng giấy tờ quan trọng của khách hàng, nhưng tất cả các nghiệp vụ ngân hàng phải được ghi trên giấy tờ, sổ sách, thời gian thực hiện khá lâu, phức tạp. Hệ thống công nghệ tin học đã hỗ trợ giúp cho ngành ngân hàng rất nhiều trong việc quản lý các khoản vay nói chung, cũng như CVTD nói riêng. Ngoài ra, công nghệ đã làm thay đổi bộ máy hoạt động của ngân hàng khá nhiều, các nghiệp vụ của ngân hàng giờ đây đã dễ dàng hơn, nhanh chóng hơn và chính xác hơn. Các hình thức chuyển tiền trong nước và nước ngoài thì thuận lợi hơn rất nhiều so với trước đây. Nhìn chung, công nghệ tin học đã giúp cho hoạt động của các NHTM nói chung và CVTD nói riêng. Người dân không cảm thấy e ngại mỗi lần đến ngân hàng nữa, không phải suy nghĩ nhiều về thời gian chờ đợi nữa. Chính vì có công nghệ, các NHTM dễ dàng quản lý và theo dõi món vay của cá nhân hoặc hộ gia đình hơn. Ngược lại, khách hàng cũng sẽ thuận lợi hơn mỗi khi đến ngân hàng vay vốn. . Chính sách tín dụng Đây cũng là một yếu tố quan trọng quyết định sự tồn tại của các NHTM. Các NHTM đều cố gắng và tìm mọi cách để đưa ra những chính sách tín dụng riêng của mình một cách hấp dẫn nhất nhằm thu hút khách hàng và các nguồn vốn nhàn 25 Chuyên đề tốt nghiệp dỗi. Việc ngân hàng đưa ra những chính sách tín dụng không chỉ nhằm mục đích cung cấp vốn cho các dự án, các công trình giao thông hoặc thuỷ điện mà trong đó còn bao trùm cả những khoản vay đơn lẻ, nhỏ bé như CVTD. Ngân hàng sẽ cố gắng tung ra các chương trình khuyến mãi, chương trình dự thưởng, tặng quà đối với khách hàng thường xuyên của mình. Nếu ngân hàng có chính sách tín dụng một cách hợp lý thì sẽ làm cho doanh số cho vay tăng lên trong đó bao gồm cả doanh số CVTD. Đây là điều mà có thể thu hút người dân đến với ngân hàng nhiều hơn, sẽ làm cho ngân hàng có thể huy động vốn được nhiều hơn và ngân hàng sẽ có khả năng lưu chuyển vốn trong nền kinh tế một cách thuận lợi hơn. d. Nguồn vốn kinh doanh Nguồn vốn kinh doanh bao giờ cũng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược kinh doanh của ngân hàng, nó bao gồm vốn tự có và vốn huy động. Ngân hàng cũng như một doanh nghiệp, muốn tiến hành sản xuất kinh doanh bao giờ cũng cần đến nguồn vốn. Hai nguồn này phải luôn luôn duy trì ở mức ổn định, theo yêu cầu tối thiểu. Mọi cơ hội kinh doanh của ngân hàng là được quyết định phần lớn phụ thuộc vào nguồn vốn huy động. Khi quyết định CVTD thì nguồn vốn của ngân hàng phải đảm bảo sao cho vừa tăng khả năng mở rộng hoạt động, vừa đảm bảo hạn chế rủi ro có thể xảy ra trong kinh doanh. . Trình độ và phẩm chất của cán bộ tín dụng, quan điểm của lãnh đạo ngân hàng Các nhân tố trên ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Người lãnh đạo là người dẫn đầu trong ngân hàng nên phải có tầm nhìn bao quát, đúng đắn, khách quan, có chính sách đãi ngộ hợp lý kích thích tinh thần làm việc của nhân viên thì sẽ mang lại hiệu quả cao trong công việc. Cũng như vậy, cán bộ tín dụng phải có đạo đức nghề nghiệp tốt, khả năng giao tiếp, khả năng thu nhận và xử lý thông tin tín dụng, marketing, trình độ nghề nghiệp…để đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. 26 Chuyên đề tốt nghiệp 1.3.2 . Nhân tố khách quan Môi trường kinh tế Hoạt động của NHTM được coi là “mạch máu” của nền kinh tế, chịu sự biến động mạnh mẽ từ những biến động của nền kinh tế. Trong đó hoạt động tín dụng cũng là một hoạt động chịu sự ảnh hưởng của nền kinh tế. Chẳng hạn: nếu nền kinh tế trong giai đoạn phát triển, tăng trưởng tốt, ổn định đất nước, không có chiến tranh hoặc khủng bố thì nhu cầu về vốn vay tiêu dùng của cá nhân và hộ gia đình sẽ tăng lên. Người tiêu dùng sẽ yên tâm về mức thu nhập của họ và như vậy thì khả năng người tiêu dùng phát sinh nhu cầu tiêu dùng lớn hơn, hoạt động cho vay tiêu dùng cũng có cơ hội phát triển hơn. Ngược lại, nếu nền kinh tế đang suy thái, lạm phát, tình hình chính trị không ổn định thì sẽ làm cho nhu cầu tiêu dùng của cá nhân, hộ gia đình chỉ dừng lại ở mức vừa đủ và sẽ làm cho hoạt động CVTD của các NHTM kém phát triển. Chính vì thế, điều mà các NHTM phải quan tâm và chú ý tới là những dự báo kinh tế trong các năm trước khi đưa ra chính sách tín dụng nói chung và chính sách CVTD nói riêng. . Pháp luật Các hoạt động trong xã hội đều bị chi phối bởi luật pháp mà Nhà nước đã đề ra. Trong hoạt động tín dụng cũng vậy, cả ngân hàng (người cho vay) và khách hàng (người đi vay) đều phải tuân thủ đúng theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Chính vì có pháp luật thì sẽ tạo một môi trường cạnh tranh lành mạnh, tạo một sân chơi bình đẳng giữa các NHTM với nhau. Bên cạnh đó, những chính sách của Nhà nước, đặc biệt là chính sách về kinh tế cũng tác động đến CVTD của các NHTM. Các quy định của pháp luật phải rõ ràng, đầy đủ, thông thoáng, đồng bộ, linh hoạt…Có như vậy thì mới tạo ra hành lang pháp lý vững chắc. . Chính sách của Nhà nước Khi Nhà nước khuyến khích đầu tư trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài như hạ trần lãi suất cho vay thì một mặt sẽ kích thích đầu tư phát triển kinh tế, 27 Chuyên đề tốt nghiệp mặt khác giảm được thất nghiệp, tăng thu nhập của người lao động, từ đó tăng mức sống của người dân lên. Bên cạnh đó, còn là cơ sở thuận lợi để phát triển hoạt động CVTD của các NHTM. Ngoài ra, các chính sách ưu đãi cho hộ nghèo vay vốn, cho vay tín chấp đối với nông dân…là những chính sách rất tích cực làm cho khoảng cách giàu nghèo giảm đi, cải thiện mức sống bắt kịp cuộc sống thời đại. Những chính sách mà Chính phủ đưa ra đều có ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng của các NHTM. d. Khả năng tài chính và đạo đức người đi vay Rõ ràng nếu khách hàng có thu nhập cao và ổn định thì việc trả nợ ngân hàng thường ít ảnh hưởng đến các chỉ tiêu khác trong gia đình, đặc biệt là các nhu cầu thiết yếu và với những người này họ sẵn sàng thanh toán tiền vay cho ngân hàng để tránh rắc rối về mặt pháp lý. Ngày nay, phần lớn các món vay tiêu dùng quy định nguồn trả là thu nhập thường xuyên của khách hàng trong tương lai, ngoại trừ các khoản vay ngắn hạn. Đạo đức người đi vay cũng là một yếu tố quan trọng với ngân hàng. Nó được đánh giá dựa trên năng lực pháp lý và độ tín nhiệm. Vì rằng nếu thực sự khách hàng có thu nhập cao, ổn định và thậm chí đưa ra được điều kiện đảm bảo tốt thì chưa chắc họ đã có thiện chí khi trả nợ. Do đó, trước khi cho vay cán bộ tín dụng phải đánh giá độ tín nhiệm của khách hàng trong việc thực hiện tất cả các giao ước của hợp đồng tín dụng. Ngân hàng cũng cần xem xét năng lực pháp lý của khách hàng, tài sản đảm bảo có liên quan đến các vụ kiện, tranh chấp hay không. e. Đối thủ cạnh tranh của ngân hàng Do cạnh tranh trong lĩnh vực CVTD của các NHTM trong nước và nước ngoài là rất lớn nên trong thời gian gần đây cùng với việc nới lỏng các cơ chế tín dụng, các NHTM trong nước đã bắt đầu tiến hành mở rộng hoạt động CVTD. Việc mở rộng CVTD là một điều tất yếu giúp cho các ngân hàng đa dạng hoá sản 28 Chuyên đề tốt nghiệp phẩm để đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng về số lượng và chất lượng trong một môi trường đầy biến động và cạnh tranh. Ngoài ra tìm hiểu đối thủ cạnh tranh để có các chiến lược kinh doanh hợp lý cũng là việc ngân hàng phải làm để có thể đứng vững và phát triển. 29 Chuyên đề tốt nghiệp CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP HÀNG HẢI QUẢNG NINH 2.1 Tổng quan về Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam và Ngân hàng TMCP Hàng hải Quảng Ninh 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam, tên giao dịch quốc tế là Vietnam Maritime Commercial Stock Bank (viết tắt là Maritime Bank hoặc Ngân hàng Hàng hải - MSB)  Giai đoạn thứ nhất (từ tháng 12/07/1991 đến năm 07/07/2003) Vào những năm cuối thập kỷ 80 của thế kỷ 20, nhu cầu vốn đầu tư để phát triển ngành Hàng hải rất lớn. Nguồn vốn đầu tư cho ngành Hàng hải của Nhà nước không đáng là bao, tài sản của Đội tàu biển Việt Nam chủ yếu hình thành từ hình thức thuê mua, vay mua mà có. Ý tưởng xin thành lập ngân hàng để tạo vốn và cung cấp các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng cho hoạt động của ngành Hàng hải nói riêng và các ngành kinh tế của đất nước đã hình thành. Với sự ủng hộ nhiệt thành của các doanh nghiệp thuộc ngành Hàng hải và sự tin tưởng của các cơ quan quản lí nhà nước, Ngân hàng TMCP Hàng hải thành lập theo giấy phép số 0001/NH-GP ngày 08 tháng 06 năm 1991 cuả thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam. Ngày 12 tháng 07 năm 1991 Ngân hàng Hàng hải chính thức khai trương và đi vào hoạt động trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng với các cổ đông chiến lược là các doanh nghiệp lớn thuộc ngành Bưu chính viễn thông, Hàng hải, Hàng không, Bảo hiểm…tại thành phố Hải Phòng, “thủ phủ” của ngành Hàng hải trong thời gian đó. Ngân hàng Hàng 30 Chuyên đề tốt nghiệp hải được biết đến là ngân hàng TMCP đầu tiên tại Việt Nam được thành lập ngay sau khi Pháp lệnh về Ngân hàng, Hợp tác xã tín dụng và Công ty tài chính có hiệu lực với số vốn điều lệ ban đầu là 40 tỷ đồng và thời gian hoạt động là 25 năm. Đây là giai đoạn triển khai mô hình mới nên hệ thống văn bản pháp lý về cơ chế hoạt động kinh doanh còn chưa đầy đủ, thiếu nhất quán, cơ sở vật chất kỹ thuật kém, đội ngũ cán bộ còn nhiều bất cập, hoạt động kinh doanh thuần tuý là tín dụng bằng tiền đồng Việt Nam. Năm 1997 MSB được vay 28 triệu USD qua BOA Năm 2001 MSB được Ngân hàng Thế giới lựa chọn là một trong sáu NHTM của Việt Nam tham gia dự án Hiện đại hoá ngân hàng và Hệ thống thanh toán.  Giai đoạn thứ hai (từ tháng 07 năm 2003 đến nay) Đến tháng 7 năm 2003, theo quyết định số 719 QĐ-NHNN ngày 07 tháng 07 năm 2003 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, thời hạn hoạt động của MSB tăng lên 99 năm. Được sự chấp thuận của chi nhánh NHNN thành phố Hải Phòng tại văn bản số 673/NHNN-HAP7 ngày 27 tháng 12 năm 2004, vốn điều lệ của MSB tăng từ 160,2 tỷ đồng lên 200 tỷ đồng. Theo đó, Ngân hàng Hàng hải được tổ chức theo mô hình một Tổng công ty Nhà nước. Năm 2005 MSB chuyển trụ sở chính lên Hà Nội và cơ cấu lại tổ chức vào năm 2006. Ngay trong những ngày đầu thành lập, Ngân hàng đã xây dựng chiến lược phát triển hoạt động của mình phù hợp với nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường chung, trong đó có chiến lược tạo dựng thương hiệu Ngân hàng. Qua gần 17 năm hoạt động, MSB đã có những bước phát triển vượt bậc trên mọi mặt. MSB đã vượt qua nhiều khó khăn, thử thách phục vụ và góp phần tích cực thực hiện đường lối, chính sách đổi mới của Đảng trong nền kinh tế thị 31 Chuyên đề tốt nghiệp trường và xu hướng hội nhập kinh tế thế giới. Ngân hàng Hàng hải đã không ngừng phấn đấu vươn lên, hỗ trợ tích cực vào sự phát triển của ngành hàng hải nói riêng và nền kinh tế Việt Nam nói chung; có những bước tiến nhanh, đạt được nhiều thành tựu to lớn trên mọi mặt hoạt động kinh doanh - dịch vụ ngân hàng, phát triển đồng đều cả kinh doanh đối nội và kinh doanh đối ngoại. Từ xuất phát điểm là một ngân hàng chủ yếu phục vụ nhu cầu về vốn cho ngành Hàng hải, MSB đã góp phần đắc lực trong việc thực thi có hiệu quả chính sách tiền tệ quốc gia, thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng trong thời kỳ đổi mới, thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp, đáp ứng nhu cầu vốn tiêu dùng cho người dân. Mạng lưới hoạt động của Ngân hàng Hàng hải được trải khắp trên toàn quốc với Trụ sở chính, Sở giao dịch tại Hà Nội, các chi nhánh tại Hải Phòng, Quảng Ninh, Thanh Hoá, Đà Nẵng, Hồ Chí Minh, Vũng Tàu, Cần Thơ, Nha Trang những đầu mối kinh tế quan trọng của cả nước. Ngoài ra, Ngân hàng Hàng hải đã thiết lập quan hệ đại lý với trên 200 ngân hàng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài ở nhiều nước trên thế giới, góp phần thúc đẩy tốc độ của hoạt động thanh toán quốc tế. Với lý do đó, MSB là ngân hàng TMCP có thế mạnh trong hoạt động tài trợ thương mại (thư tín dụng-LC, nhờ thu, bảo lãnh) và thanh toán quốc tế, xứng đáng là người bạn đồng hành đáng tin cậy cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại quốc tế. Sở hữu nhiều tiềm năng to lớn để bứt phá và lớn mạnh trong thời kỳ hội nhập, MSB đã và đang trở thành Ngân hàng TMCP phát triển bền vững với chất lượng dịch vụ hàng đầu theo các chuẩn mực quốc tế. Trong xu thế nâng cao vị thế trong lĩnh vực ngân hàng tại Việt Nam và hội nhập môi trường ngân hàng toàn cầu, hiện tại MSB đã là thành viên của Hiệp hội ngân hàng Việt Nam, hiệp hội ngân hàng Đông Nam Á, Hiệp hội ngân hàng Châu Á, Tổ chức thanh toán 32 Chuyên đề tốt nghiệp toàn cầu SWIFT, MASTER CARD, đại lý chuyển tiền thanh toán toàn cầu Money Gram. Bên cạnh đó, với việc triển khai thành công Dự án Hiện đại hoá ngân hàng và Hệ thống thanh toán do Ngân hàng thế giới tài trợ, MSB đang không ngừng đẩy nhanh việc đa dạng hoá và nâng cao chất lượng các sản phẩm dịch vụ ngân hàng cung cấp cho khách hàng theo chiến lược khách hàng là trung tâm. Với hệ thống tin học quản lý tập trung - sử dụng mạng diện rộng (WAN) trên toàn hệ thống và việc thực thi chính sách giao dịch một cửa (uni-teller), nhu cầu của khách hàng sẽ được phục vụ nhanh chóng và an toàn theo chuẩn của một ngân hàng tiên tiến hiện nay. Vừa qua, Maritime Bank tiếp tục vượt qua các đối thủ khác để trở thành Ngân hàng TMCP duy nhất của Việt Nam được World Bank tài trợ cho giai đoạn 2 của dự án Hiện đại hoá ngân hàng và Hệ thống thanh toán. Kết thúc giai đoạn này, Maritime Bank sẽ xây dựng hoàn thiện hệ thống Ngân hàng điện tử (e-bank) đạt tiêu chuẩn quốc tế nhằm đa dạng hoá và nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ đáp ứng tối đa nhu cầu của mọi đối tượng khách hàng. 2.1.2 Sự hình thành và phát triển MSB Quảng Ninh Ngân hàng TMCP Hàng hải Quảng Ninh (MSB Quảng Ninh) là Chi nhánh thuộc Ngân hàng Hàng hải Việt Nam được thành lập từ ngày 27 tháng 11 năm 1992. Từ đó cho đến nay, MSB Quảng Ninh đã phát triển và đứng vững trên thị trường, là ngân hàng TMCP ra đời sớm nhất tại Quảng Ninh. Lúc đầu thành lập, Ngân hàng chỉ có 15 cán bộ công nhân viên với số vốn ít ỏi cho hoạt động kinh doanh bước đầu khoảng hơn 9 tỷ đồng. Đến nay, MSB Quảng Ninh đã có một đội ngũ cán bộ công nhân viên hùng hậu trên 60 người, có độ tuổi trung bình là 25, trình độ đại học là 95%, lãnh đạo chủ chốt đều là cán bộ Đảng viên có đủ năng lực, trình độ triển khai thực hiện nhiệm vụ trong toàn Chi nhánh. Tổng tài sản của MSB Quảng Ninh đạt trên 500 tỷ đồng. Các sản phẩm dịch vụ ban đầu mới chỉ huy động vốn, tiếp nhận vốn uỷ thác đầu tư, cho vay, chiết khấu thì nay đã có 33 Chuyên đề tốt nghiệp thêm rất nhiều sản phẩm như tài trợ thương mại, hùn vốn đầu tư vào các dự án kinh tế, cho vay hợp vốn, các hình thức bảo lãnh, mở L/C, rồi các sản phẩm qua internet, homebanking,.. Cơ sở vật chất ngày càng được hoàn thiện với hệ thống trang thiết bị hiện đại, hệ thống máy tính nối mạng 24/24, trụ sở khang trang. Cùng với việc phát triển và khẳng định thương hiệu, hình ảnh của Maritime Bank, trong những năm gần đây, tại khu vực Quảng Ninh đã thành lập thêm 2 chi nhánh cấp II là chi nhánh Bãi Cháy (tháng 11 năm 2005), Chi nhánh Cẩm Phả (tháng 10 năm 2007) và phòng giao dịch Hồng Hải. Sự biến động của thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản cũng như ảnh hưởng của lạm phát (đồng tiền mất giá, giá cả leo thang… ) và phần nào chịu sự tác động của nền kinh tế khu vực cũng như toàn cầu đã ảnh hưởng đến hoạt động của toàn ngành Ngân hàng nói chung và chi nhánh nói riêng. Chiến lược của toàn Chi nhánh là phát triển phải gắn liền với bền vững. Do vậy, MSB Quảng Ninh tiếp tục mở rộng mạng lưới hoạt động cả về chiều sâu lẫn bề rộng với mục tiêu tăng vốn điều lệ, duy trì khách hàng truyền thống và tiếp thị những khách hàng mới thuộc mọi thành phần kinh tế. 2.1.3 Cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ và chức năng các phòng nghiệp vụ MSB Quảng Ninh 2.1.3.1 Cơ cấu tổ chức Với chiến lược hoạt động ngân hàng hướng tới khách hàng, tổ chức bộ máy của MSB Quảng Ninh được cơ cấu trên cơ sở các mục tiêu sau: - Cơ cấu tổ chức hướng tới khách hàng phù hợp nhu cầu của từng loại hình khách hàng - Quản lý quan hệ khách hàng tập trung - Phân định chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ phận trực tiếp kinh doanh, bộ phận quản lý, giám sát và bộ phận tác nghiệp - Thực hiện các kênh phân phối thương mại 34 Chuyên đề tốt nghiệp BAN GIÁM ĐỐC Chi nhánh Bãi Cháy Chi nhánh Cẩm Phả Phòng Phòng Phòng Phòng PGD tín hành dịch vụ kế toán Hồng dụng chính khách tài chính Hải tổng hợp hàng Tổ Tổ kế toán tin học 2.1.3.2 Chức năng và nhiệm vụ Mỗi phòng là một bộ phận của chi nhánh. Ngoài chức năng, nhiệm vụ quy định riêng, các phòng ban đều có quyền và nghĩa vụ giống nhau trong các phạm vi sau: 35 Chuyên đề tốt nghiệp - Chịu trách nhiệm trước Ban giám đốc về những lĩnh vực được đảm nhiệm, có quyền tham gia, đóng góp ý kiến về những vấn đề liên quan đến phạm vi công tác. - Bố trí sắp xếp lao động phù hợp với trình độ và yêu cầu công việc. - Chỉ đạo và kiểm tra nhân viên thực hiện kế hoạch, nhiệm vụ được giao, chịu trách nhiệm về những sai sót trong phạm vi công tác. - Xây dựng các chương trình làm việc và đề ra biện pháp thực hiện các chương trình đó. - Các phòng có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với nhau, đảm bảo hoạt động kinh doanh của ngân hàng có hiệu quả. a. Phòng dịch vụ khách hàng - Tổ chức triển khai thực hiện các công cụ huy động vốn - Thực hiện công tác cân đối và điều hoà vốn - Cung cấp các sản phẩm dịch vụ ngân hàng cho khách hàng - Thực hiện kinh doanh ngoại hối, kinh doanh tiền tệ, quản lý kho quỹ b. Phòng tín dụng - Đầu mối tổng hợp kế hoạch kinh doanh hàng năm của chi nhánh theo hướng dẫn của MSB và chỉ đạo của giám đốc chi nhánh - Nghiên cứu, thẩm định, trình phê duyệt và thực hiện các thủ tục cấp tín dụng cho vay, bảo lãnh, chiết khấu cho khách hàng theo quy định, quy trình và hướng dẫn của MSB - Thực hiện các biện pháp quản lý các khoản tín dụng đã cấp cho khách hàng - Xây dựng, quản lý và thực hiện chế độ thông tin tín dụng tại chi nhánh - Phân tích, đánh giá đối thủ cạnh tranh trên địa bàn và thực hiện các biện pháp cạnh tranh của chi nhánh trong lĩnh vực cấp tín dụng c. Phòng kế toán tài chính 36 Chuyên đề tốt nghiệp - Tổ chức quản lý và thực hiện hoạt động kế toán - tài chính tại chi nhánh - Quản lý tài sản cố định và công cụ lao động - Tham gia quản lý kho tiền d. Phòng hành chính tổng hợp - Tham mưu và giúp việc cho giám đốc trong công tác tổ chức - Quản lý lao động, tiền lương - Thực hiện công tác quản trị hành chính văn phòng tại chi nhánh 2.1.4 Tình hình hoạt động của MSB Quảng Ninh trong năm vừa qua 2.1.4.1 Tình hình huy động vốn MSB Quảng Ninh nhận tiền gửi của các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân dưới các hình thức tiền gửi không kỳ hạn, có kỳ hạn và các loại tiền gửi khác theo quy định của MSB. Đồng thời thực hiện huy động vốn theo các hình thức vay vốn của các tổ chức tín dụng khác, phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu, các giấy tờ có giá khác… Biểu 1 – Cơ cấu huy động vốn 26% 42% Huy động từ dân cư Huy động từ các tổ chức kinh tế Huy động từ các tổ chức tín dụng 32% 37 Chuyên đề tốt nghiệp Bảng 1: Tình hình huy động vốn của MSB Quảng Ninh năm 2007 Đơn vị: triệu đồng Chỉ tiêu Tuyệt đối Tương đối (%) Tổng vốn huy động Huy động từ dân cư Huy động từ các tổ chức kinh tế Huy động từ các tổ chức tín dụng 476.866 201.714 152.597 122.555 100 42 32 26 (Nguồn: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2007) Tổng nguồn vốn huy động tại MSB Quảng Ninh đến 31/12/2007 đạt 476.866 triệu đồng, tăng 125,6% so với năm 2006. Đây là một kết quả ngoài sự mong đợi của chi nhánh. Tiền gửi không kỳ hạn đạt 70.111 triệu đồng, tăng 33% so với cùng kỳ năm trước. Nguồn vốn huy động từ tiền gửi tiết kiệm có bước tăng trưởng rất cao, đạt tới 340.358 triệu đồng, tăng 42,6% so với năm 2006. Trên cơ sở các sản phẩm tiết kiệm với lãi suất cạnh tranh, chi nhánh đã đẩy mạnh công tác tiếp thị, khuyến mại để triển khai thực hiện có hiệu quả. Vì vậy, lượng khách hàng đến giao dịch gửi tiết kiệm ngân hàng đang ngày càng tăng về số lượng cũng như chất lượng. Nguồn tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn là 340.094 triệu đồng, chiếm 99% tổng tiền gửi tiết kiệm. Vốn huy động bằng ngoại tệ tuy có tăng nhưng vẫn chiếm tỷ lệ thấp so với tổng nguồn huy động. Những kết quả khả quan trong công tác huy động vốn nói trên là nhờ vào chính sách lãi suất tương đối cạnh tranh so với thị trường, các sản phẩm đã đáp ứng được nhu cầu của khách hàng. Đặc biệt, cuối năm 2007 MSB Quảng Ninh đã triển khai chương trình tặng quà khách hàng tiết kiệm với những phần quà giá trị dành cho khách hàng và nhận được những phản hồi rất tích cực từ phía khách hàng. 38 Chuyên đề tốt nghiệp Khách hàng tiền gửi tại chi nhánh chủ yếu thuộc các doanh nghiệp ngành Than, Hàng hải, Bưu chính viễn thông. Trong năm 2007 thấy rõ tiềm năng của các doanh nghiệp thuộc 3 ngành này có thể đem lại cho MSB Quảng Ninh là rất lớn. MSB Quảng Ninh đã đẩy mạnh công tác tiếp thị, thu hút hầu hết khách hàng ngành hàng hải về hoạt động chi nhánh. Thu nhập phí từ hoạt động dịch vụ đạt 1.046 triệu đồng. Sở dĩ khoản thu này còn thấp và khiêm tốn so với các ngân hàng TMCP khác do sản phẩm dịch vụ của MSB nói chung còn chưa phong phú so với các ngân hàng khác trên cùng địa bàn nên khó thu hút được các khách hàng cá nhân đến giao dịch. 2.1.4.2 Hoạt động tín dụng MSB Quảng Ninh thực hiện các nghiệp vụ cấp tín dụng cho khách hàng là các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân dưới hình thức cho vay, chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác, bảo lãnh… theo quy định của MSB và của pháp luật. Bảng 2: Hoạt động tín dụng tại MSB Quảng Ninh Đơn vị: Triệu đồng (1 USD tỷ giá quy đổi tại các thời điểm) Chỉ tiêu 1. Tổng dư nợ cho vay Trong đó: - Cho vay bằng USD - Cho vay bằng VND 1.1 Dư nợ cho vay trung, dài hạn 1.2 Dư nợ ngắn hạn 1.3 Dư nợ quá hạn 2. Lãi chưa thu 31/12/2006 31/12/2007 So sánh (%) 228.376 386.387 + 69,2 1.760 4.950 + 181,25 226.616 381.437 + 68,3 136.545 86.041 6.448 1.334 206.074 164.635 3.082 105 + 50,9 + 91,3 - 52,2 - 92.1 Trong thời gian qua, MSB Quảng Ninh có nhiều cố gắng trong công tác phát triển khách hàng vay vốn, điều này được thể hiện ở số lượng khách hàng và dư 39 Chuyên đề tốt nghiệp nợ cho vay của chi nhánh tăng mạnh so với năm trước. Dư nợ cho vay của MSB Quảng Ninh đến ngày 31/12/2007 là 386.378 triệu đồng, tăng 69,2% so với năm 2006, trong đó vay ngắn hạn là 164.635 triệu đồng. Biểu 2: Dư nợ tín dụng của MSB Quảng Ninh 250 206.074 200 150 164.635 136.545 2006 2007 86.041 100 50 6.4483.082 0 Dư nợ cho vay Dư nợ ngắn hạn Dư nợ quá hạn trung, dài hạn Năm 2007 cũng ghi nhận những nỗ lực đáng kể của MSB Quảng Ninh trong công tác cải tiến quy trình cấp tín dụng cho khách hàng doanh nghiệp. Các công tác phân loại và đánh giá khách hàng, phân loại khoản vay, hệ thống phê duyệt và kiểm soát tín dụng được ngân hàng đặc biệt quan tâm. Chính vì vậy mà số dư nợ xấu có sự cắt giảm đáng kể (giảm hơn một nửa so với năm 2006). Chất lượng tín dụng của MSB được duy trì và kiểm soát chặt chẽ, lượng dự phòng rủi ro tín dụng cũng được kiểm soát thường xuyên, đảm bảo an toàn cho hoạt động của ngân hàng. Đối tượng khách hàng chính của chi nhánh thuộc các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Dư nợ tập trung vào một số ngành như đóng tàu, than, du lịch…Chi nhánh đã đưa ra rất nhiều chính sách khách hàng phù hợp và bước đầu thu hút được một số khách hàng Bưu điện về giao dịch tại chi nhánh. 2.1.4.3 Tình hình kinh doanh ngoại tệ và thanh toán quốc tế 40 Chuyên đề tốt nghiệp Trong năm 2007, chi nhánh đã khai thác tối đa nguồn ngoại tệ hiện có để kinh doanh hiệu quả. Thu lãi từ hoạt động kinh doanh ngoạt hối đạt 86,7 triệu đồng. Kết quả này so với các NHTM khác có thể là một con số nhỏ, nhưng đối với MSB Quảng Ninh, đây là một kết quả không ngờ vì năm 2006, thu lãi từ hoạt động kinh doanh ngoại hối chỉ là gần 4 triệu đồng. Hoạt động thanh toán quốc tế so với năm 2006 vẫn được duy trì và phát triển tốt, lượng L/C thanh toán qua MSB đã tăng lên một cách đáng kể, ngày càng nhiều khách hàng đến yêu cầu được mở L/C. Đến hết ngày 31/12/2007, lượng tiền gửi để mở L/C tại ngân hàng là 6.670 triệu đồng. 2.1.4.4 Công tác tiếp thị Trong năm 2007, ngân hàng đã tổ chức thành công hội nghị khách hàng và thu được những kết quả khả quan, tạo bước tiền đề cho công tác tiếp thị năm 2008. Công tác quảng cáo, tiếp thị, chăm sóc khách hàng tiếp tục được chú trọng, những hoạt động tiếp xúc với phần lớn khách hàng ngành than, hàng hải đã đem lại kết quả tốt, góp phần vào sự tăng trưởng về dư nợ, tiền gửi và hoạt động thanh toán. Đặc biệt, chương trình tiết kiệm “Lộc xuân may mắn” và “Ngày hưởng lãi suất” đã huy động vượt 3.200 triệu đồng so với chỉ tiêu của MSB Việt Nam giao. Ngân hàng có thực hiện việc phân phát tờ rơi tới các hộ dân tại thành phố Hạ Long, quảng cáo trên băng rôn, truyền hình của tỉnh Quảng Ninh. Tuy nhiên, công tác quảng cáo, tiếp thị thu hút khách hàng mới và duy trì khách hàng hiện tại còn nhiều khó khăn vì kinh phí tiếp thị quảng cáo còn nhiều hạn chế. Năm 2007, chi phí dành cho xuất bản tài liệu, tuyên truyền, quảng cáo, tiếp thị và khuyến mại của ngân hàng là 899 triệu đồng. 2.1.4.5 Các hoạt động khác a. Hoạt động quản lý kế toán, tài chính và ngân quỹ 41 Chuyên đề tốt nghiệp Ngân hàng tiếp tục tham gia hệ thống thanh toán nội bộ và hệ thống thanh toán liên ngân hàng trong nước, tham gia hệ thống thanh toán quốc tế theo quy định của MSB. Bộ phận kế toán thực hiện chế độ hạch toán kế toán và quản lý tài chính, thực hiện cơ chế cân đối và điều hoà vốn của MSB tại chi nhánh. Bộ phận ngân quỹ thực hiện nghiệp vụ quản lý kho quỹ và tiền mặt theo quy định hiện hành của MSB và pháp luật. Đồng thời thực hiện các quy định về dự trữ bắt buộc, duy trì khả năng thanh toán của chi nhánh tại mọi thời điểm. b. Hoạt động kiểm soát nội bộ Hiện nay, hoạt động kiểm soát nội bộ tại ngân hàng do 2 cán bộ đảm nhiệm. Các công tác kiểm soát, giám sát tại chỗ hoạt động kinh doanh được duy trì thường xuyên, có được kết quả tốt, hỗ trợ đắc lực cho hoạt động kinh doanh của chi nhánh. c. Công tác quản trị điều hành Ban giám đốc MSB Quảng Ninh luôn bám sát các chủ trương, chỉ đạo của Hội đồng quản trị và ban điều hành MSB để tổ chức triển khai nhanh chóng, kịp thời. Thêm vào đó là những thuận lợi khi triển khai kế hoạch, chủ trương tại chi nhánh giúp công tác quản trị điều hành đạt kết quả cao. Công tác quản trị điều hành được thông suốt từ trên xuống dưới. Ban giám đốc luôn nắm bắt được tâm tư nguyện vọng cũng như khả năng của nhân viên, sắp xếp đúng người đúng việc, tạo điều kiện cho nhân viên phát huy hết khả năng để xây dựng và phát triển ngân hàng. Năm 2007, chi nhánh đã chi đào tạo huấn luyện nghiệp vụ là 54,4 triệu đồng. Với việc hàng năm tạo điều kiện cho nhân viên tham gia các khoá đào tạo của Trung tâm điều hành, MSB Quảng Ninh đã có đội ngũ nhân viên dày dạn kinh nghiệm, có năng lực, trình độ và có tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau trong công việc cũng như trong các hoạt động đoàn 42 Chuyên đề tốt nghiệp thể. Có thể thấy, đây chính là một yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả kinh doanh của chi nhánh trong thời gian qua. 2.2 Thực trạng cho vay tiêu dùng tại MSB Quảng Ninh 2.2.1 Cơ sở pháp lý của hoạt động cho vay tiêu dùng tại Việt Nam Trên thực tế, hoạt động CVTD của các NHTM đã phát triển vào những năm 1993 – 1994 và tập trung vào cho vay trả góp. Cơ sở pháp lý cho vay thực hiện theo quyết định số 18/QĐ-NH ngày 16/02/1994 của thống đốc Ngân hàng Nhà nước ban hành “Thể lệ cho vay vốn phát triển kinh tế gia đình và CVTD”. Đến năm 1999 và nhất là khi có Nghị định 165/1999/NĐ-CP của Chính phủ về giao dịch bảo đảm hoàn toàn không quy định cụ thể trường hợp nào, các NHTM được phép cho vay không có bảo đảm bằng tài sản thì CVTD lại rộ hẳn từ đây. Tại Việt Nam có rất nhiều tổ chức thực hiện CVTD như: công ty bảo hiểm, công ty dịch vụ tiết kiệm bưu điện, công ty tài chính, NHTM…nhưng các NHTM vẫn chiếm lĩnh vị trí số một trong lĩnh vực CVTD. Trong những năm gần đây, các NHTM đã nhận thức được lượng khách hàng tiềm năng, có nhu cầu tiêu dùng rất lớn nên đã có rất nhiều sự cố gắng trong việc thu hút khách hàng càng nhiều càng tốt. Các NHTM thường tập trung vào mảng cho vay mua ô tô, mua nhà, cho vay du học và cho vay mua sắm khác. 2.2.2 Các hình thức cho vay tiêu dùng tại MSB Quảng Ninh Bảng 3: Dư nợ CVTD theo sản phẩm Đơn vị: Tỷ đồng Hình thức cho vay Mua ô tô Mua nhà Cho vay cán bộ công nhân viên Cho vay du học Tổng dư nợ CVTD 2005 20,9 11,5 15,4 3,1 50,9 2006 21,4 15,2 12,6 2,5 51,7 2007 22,1 18,6 10,8 1,9 53,4 43 Chuyên đề tốt nghiệp Biểu 3: Cơ cấu CVTD theo sản phẩm 25 22.1 20.921.4 18.6 20 15.2 15 11.5 15.4 12.6 10.8 2005 2006 2007 10 5 3.1 2.5 1.9 0 Mua ô tô Mua nhà Cho vay CBCNV Cho vay du học Trong tất cả các hình thức CVTD của MSB thì loại hình cho vay mua nhà và mua ô tô có xu hướng cao nhất, nhu cầu qua các năm cũng tăng dần. Dư nợ của cả hai loại hình này trên tổng dư nợ CVTD luôn chiếm một tỷ trọng khá cao so với các loại hình cho vay khác. Hiện nay, nhu cầu mua xe ô tô của người dân là rất nhiều, nhất là khi Chính phủ có quyết định cho nhập xe cũ vào Việt Nam nên doanh số cho vay mua ô tô của MSB Quảng Ninh tăng dần là điều không ngạc nhiên lắm. Dư nợ mua nhà hoặc khu chung cư cũng tăng nhưng không tăng mạnh như cho vay mua ô tô. Hiện nay nhu cầu về nhà ở cũng tăng nhanh do xu hướng tách ra ở riêng khi lập gia đình của giới trẻ và xu thế chuyển từ nông thôn ra thành thị của người dân. Cho vay cán bộ công nhân viên lại giảm đi qua các năm vì các khoản vay này đem lại thu nhập cho ngân hàng không đáng kể, đồng thời theo quy định của MSB thì cán bộ công nhân viên của mỗi đơn vị phải tập trung được tối thiểu là 10 người thì mới có thể xin vay được. Thêm vào đó, mỗi người chỉ được vay ở mức 44 Chuyên đề tốt nghiệp tối đa là 15 triệu đồng. Do đó, đây cũng là điều vướng mắc và gây không ít khó khăn cho loại hình cho vay này. Ngoài ra, MSB còn có loại hình cho vay có thể nói là nhỏ bé và không đáng kể đối với ngân hàng như cho vay du học vì thường thì các gia đình có kinh tế khá giả mới có ý định cho con đi du học nên họ có đủ điều kiện về kinh tế để lo cho con mà không cần đến sự trợ giúp của ngân hàng. Những gia đình không đủ tiềm lực kinh tế thì lại thường chọn hướng đầu tư cho con cái học đại học ở trong nước. Chính vì thế mà loại hình cho vay du học chưa thực sự phát triển. a. Cho vay mua ô tô: Theo quy định số 411/QĐ-TGĐ6-11/12/2006 về sản phẩm cho vay mua ô tô thì: - Mức cho vay: ngân hàng căn cứ vào nhu cầu vay vốn, khả năng trả nợ và giá trị đảm bảo tiền vay của khách hàng để quyết định mức cho vay nhưng mức cho vay không được vượt quá 60% giá trị tài sản đảm bảo tiền vay. Nếu như tài sản đảm bảo chính là xe khách hàng mua thì: + Đối với xe mới 100%: mức cho vay tối đa bằng 70% giá trị xe nhưng không vượt quá 500 triệu đồng. Trường hợp khách hàng bổ sung tài sản bảo đảm khác thì có thể cho vay tối đa đến 90% giá trị xe nhưng không vượt quá 600 triệu đồng. + Đối với xe đã qua sử dụng: mức cho vay tối đa bằng 50% giá trị xe nhưng không vượt quá 300 triệu đồng. - Thời hạn cho vay: phụ thuộc vào nguồn trả nợ của khách hàng và chất lượng xe ô tô nhưng không vượt quá 48 tháng. - Tài sản đảm bảo: + Bất động sản: đất đai, nhà cửa… + Các giấy tờ, chứng từ có giá như cổ phiếu, trái phiếu + Tài sản hình thành từ vốn vay: ô tô b. Cho vay mua bất động sản 45 Chuyên đề tốt nghiệp - Mục đích: nhằm bổ sung phần vốn thiếu hụt trong xây dựng, sửa chữa, nâng cấp nhà, thanh toán tiền mua bất động sản. - Thời hạn cho vay: + Nếu là sửa chữa tối đa thì thời hạn cho vay nhiều nhất là 36 tháng + Nếu là xây dựng nhà, chuyển nhượng bất động sản thì tối đa là 15 năm - Tài sản đảm bảo: + Bất động sản: nhà xưởng, đất đai… + Tài sản hình thành từ vốn vay + Bảo lãnh của bên thứ ba c. Cho vay du học - Mục đích: tài trợ cho những người có nhu cầu đi học nước ngoài hoặc học trong nước. - Thời hạn cho vay: thời gian của khoá học và cộng thêm ba năm nhưng thời hạn cho vay tối đa là mười năm. - Phương thức cho vay: cho vay luân chuyển, giải ngân nhiều lần và thu nợ nhiều lần. - Tài sản đảm bảo: + Bất động sản: nhà xưởng, đất đai… + tài sản hình thành từ vốn vay + Bảo lãnh của bên thứ ba 2.2.3 Phương thức cho vay tiêu dùng a. Cho vay từng lần: mỗi lần vay vốn, khách hàng và MSB thực hiện thủ tục vay vốn cần thiết và ký kết hợp đồng tín dụng. b. Cho vay theo hạn mức tín dụng: ngân hàng và khách hàng xác định, thoả thuận một hạn mức cho vay duy trì trong một khoảng thời gian nhất định. c. Cho vay theo hạn mức thấu chi: là việc ngân hàng ký hợp đồng tín dụng với khách hàng dưới hình thức hợp đồng hạn mức thấu chi, chấp thuận cho khách 46 Chuyên đề tốt nghiệp hàng chi vượt số tiền có trên tài khoản thanh toán của khách hàng phù hợp với các quy định của pháp luật và NHNN về hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. Điều kiện áp dụng: Khách hàng có uy tín, giao dịch thường xuyên với doanh số lớn, chỉ giao dịch thanh toán, vay vốn tại MSB Quảng Ninh và đáp ứng các điều kiện của ngân hàng đưa ra. 2.2.4 Điều kiện cho vay tiêu dùng - Có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự và chịu trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật. - Có mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp (không sử dụng tiền vay vào những nhu cầu vốn). - Có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời hạn cam kết:  Đối với cho vay để sản xuất, kinh doanh, dịch vụ thì người vay phải có khả năng về vốn, tài sản để đảm bảo hoạt động thường xuyên và thực hiện các nghĩa vụ thanh toán của khách hàng đó.  Đối với cho vay phục vụ đời sống cá nhân thì khách hàng phải có nguồn thu nhập ổn định hoặc nguồn thu khác đủ để trả nợ. - Có dự án đầu tư, phương án sản xuất, kinh doanh dịch vụ khả thi hoặc có dự án đầu tư, phương án phục vụ đời sống khả thi và hợp pháp. - Thực hiện các quy định về đảm bảo tiền vay theo quy định của Chính phủ, hướng dẫn của NHNN và hướng dẫn của MSB. - Đối với cá nhân vay vốn thì phải là người thường trú hoặc tạm trú dài hạn tại địa bàn tỉnh nơi tổ chức cho vay của MSB đóng trụ sở. 47 Chuyên đề tốt nghiệp 2.2.5 Quy trình cho vay tiêu dùng Hồ sơ vay vốn Thẩm định khoản vay Hoàn thiện các thủ tục cho vay Giải ngân khoản vay a. Hồ sơ vay vốn: khi có nhu cầu vay, khách hàng phải cung cấp cho cán bộ tín dụng các giấy tờ sau: 1. Chứng minh thư hoặc sổ hộ khẩu. 2. Giấy đề nghị vay vốn kiêm phương án vay vốn và trả nợ. 3. Các chứng từ chứng minh bên vay có nguồn thu nhập ổn định, bảo đảm khả năng trả nợ. 4. Các chứng từ, hoá đơn và các giấy tờ khác chứng minh mục đích sử dụng vốn. Đối với cho vay mua mới, xây dựng hoặc sửa chữa nhà ở, khách hàng phải cung cấp hợp động mua bán nhà (có chứng nhận của công chứng nhà nước hoặc chứng thực của Uỷ ban nhân dân cấp có thẩm quyền), dự toán công trình… 5. Giấy tờ chứng minh nhu cầu vay về nhà ở đã có sự thống nhất của những người có quyền và nghĩa vụ liên quan. 6. Xuất trình hồ sơ gốc về tài sản bảo đảm tiền vay (ngân hàng sao chụp và lưu). 48 Chuyên đề tốt nghiệp b. Thẩm định khoản vay: Ngay sau khi thực hiện kiểm tra hồ sơ vay vốn và kiểm tra tình hình thực tế khách hàng, ngân hàng tiến hành thẩm định phương án vay vốn và trả nợ cũng như các vấn đề liên quan khác. Sau đó lập tờ trình phê duyệt khoản vay và thông báo cho khách hàng về kết quả xét duyệt cho vay. Thời gian thông báo chậm nhất trong vòng 07 ngày làm việc (kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ). c. Hoàn thiện thủ tục cho vay - Bổ sung các hồ sơ còn thiếu theo yêu cầu của ngân hàng. - Thoả thuận và ký kết hợp đồng cho vay tiêu dùng với khách hàng, thực hiện các thủ tục công chứng hoặc đăng ký tài sản cầm cố thế chấp (lựa chọn các nội dung phù hợp với quy định hiện hành của pháp luật và của MSB về bảo đảm tiền vay). Ngân hàng tiếp nhận bản gốc hồ sơ tài sản bảo đảm. d. Giải ngân khoản vay Sau khi hoàn thiện thủ tục cho vay, căn cứ vào yêu cầu của khách hàng, ngân hàng thực hiện giải ngân cho khách hàng theo phương thức: tiền vay được giải ngân trực tiếp cho người cung cấp hàng tiêu dùng hoặc người bán vật tư vật liệu xây dựng, hoặc nhà thầu xây dựng. Trường hợp đặc biệt không thể giải ngân trực tiếp cho người cung cấp và ngân hàng xét thấy hợp lý thì có thể giải ngân cho người vay. Ngân hàng tiến hành giải ngân một hoặc nhiều lần phù hợp với nhu cầu sử dụng vốn hoặc phù hợp với tiến độ thi công sửa chữa, xây mới nhà ở dân cư. Ví dụ: Quy trình thực hiện mua trả góp xe ô tô tại MSB Quảng Ninh Bước 1: Kiểm tra việc đáp ứng các điều kiện vay vốn - Khách hàng phải có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự. - Có hộ khẩu thường trú tại Quảng Ninh. - Có khả năng tự thanh toán tối thiểu 30% giá trị xe mua. 49 Chuyên đề tốt nghiệp - Có thu nhập cao, ổn định, khả năng trả nợ vốn vay và lãi đúng hạn. - Ô tô được mua là ô tô mới. Bước 2: Lập hồ sơ đăng ký mua xe và chuyển cho MSB Quảng Ninh - Bản copy chứng minh nhân dân và sổ hộ khẩu (có bản chính để đối chiếu). - Đơn xin vay vốn mua xe theo phương thức trả góp (theo mẫu của MSB). - Phương án vay vốn. - Các giấy tờ chứng minh khả năng thanh toán trả góp của khách hàng. - Hồ sơ tài sản thế chấp, cầm cố đảm bảo nợ vay. - Các giấy tờ khác. Bước 3: Tiến hành việc mua xe - Khách hàng ký hợp đồng mua bán với bên bán xe. - Cùng bên bán và MSB lập biên bản đánh giá giá trị xe. - Nộp phần tiền tự thanh toán cho bên bán. - Giao hợp đồng mua bán và phiếu nộp tiền cho MSB để ngân hàng phát hành giấy chấp thuận thanh toán cho bên bán. - Sau khi có chấp thuận thanh toán, khách hàng cùng bên bán làm thủ tục đăng ký xe. - Tiến hành mua bảo hiểm vật chất toàn bộ cho xe. Bước 4: Làm thủ tục thế chấp, cầm cố tài sản, ký hợp đồng tín dụng và nhận xe mua trả góp - Sau khi có đăng ký xe, khách hàng cùng nhân viên MSB đến cơ quan công chứng để lập “Hợp đồng cầm cố”. Chi phí công chứng do khách hàng chịu. - Khách hàng ký hợp đồng tín dụng nhận nợ và ngân hàng chuyển trả nốt số tiền cho bên bán xe. Sau đó khách hàng làm thủ tục nhận xe. - Khách hàng thực hiện nghĩa vụ trả nợ tiền vay theo quy định trong hợp đồng tín dụng. Sau khi trả hết nợ, MSB trả lại giấy tờ xe cho khách hàng. 50 Chuyên đề tốt nghiệp 2.3 Đánh giá thực trạng cho vay tiêu dùng tại MSB Quảng Ninh 2.3.1 Thành tựu Thực hiện đúng chủ trương của Chính phủ, NHNN thông qua các văn bản pháp quy và định hướng phát triển của MSB về CVTD; MSB Quảng Ninh cũng đã đạt được những thành công ban đầu và đang phấn đấu để hoạt động ngày càng hiệu quả hơn nữa. Bảng 4: Kết quả hoạt động cho vay tiêu dùng qua các năm Đơn vị: Tỷ đồng Năm 2005 2006 2007 Chỉ tiêu Doanh số cho vay tiêu dùng Dư nợ Nợ quá hạn 218,6 256,45 392 50,9 1,53 51,7 1,25 53,4 0,965 (Nguồn: báo cáo kết quả kinh doanh của MSB Quảng Ninh các năm 2004, 2005, 2006, 2007) Biểu 4: Quy mô hoạt động CVTD 392 400 300 200 100 0 218.6 50.9 1.53 2005 256.45 51.7 1.25 2006 53.4 0.965 Doanh số CVTD Dư nợ Nợ quá hạn 2007 Mọi hoạt động kinh doanh đều chứa đựng rủi ro. MSB Quảng Ninh xác định 51 Chuyên đề tốt nghiệp rõ điều đó, đặc biệt khi quyết định đặt CVTD là mối quan tâm trọng yếu trong hoạt động cho vay của mình. Cũng bởi lẽ lợi nhuận đem lại từ hoạt động CVTD lớn nên nó cũng chứa đựng nguy cơ xảy ra rủi ro cao. So với hoạt động cho vay sản xuất – kinh doanh thì CVTD chứa đựng rủi ro cao hơn trên cả hai góc độ: rủi ro khách quan từ suy thoái mất mùa, thất nghiệp, bệnh tật...và rủi ro chủ quan như thu nhập, bản thân ý thức, tư cách đạo đức của khách hàng. Khi rủi ro phát sinh sẽ làm tăng chi phí và giảm thu nhập của ngân hàng. Nắm bắt được hạn chế đó, MSB đã đưa ra nhiều biện pháp cụ thể nhằm hạn chế rủi ro từ hoạt động CVTD như theo dõi, dự đoán biến động về giá cả, những thay đổi trong chủ trương, đường lối của Nhà nước và có các biện pháp xử lý hiệu quả đối với những khoản nợ khó đòi nên hầu hết các khoản nợ quá hạn của ngân hàng được thu hồi trong năm 2006 và đến ngày 31/12/2007 thì nợ quá hạn của ngân hàng chỉ còn gần một tỷ đồng. Hiện nay chỉ còn một vài món nợ nhỏ bị chuyển sang nợ quá hạn do một số nguyên nhân khách quan tác động đến khách hàng, đang được cán bộ tín dụng theo dõi, đốc thúc thường xuyên kết hợp với một số biện pháp hỗ trợ các đối tượng này để họ vượt qua khó khăn, tạo ra nguồn trả nợ cho ngân hàng. Tình hình thu nhập từ hoạt động CVTD của MSB Quảng Ninh trong thời gian vừa qua như sau: Bảng 5: Doanh thu từ hoạt động CVTD của MSB Quảng Ninh Đơn vị: Triệu đồng Năm 2005 2006 2007 Chỉ tiêu Tổng doanh thu Doanh thu cho vay tiêu dùng Tỷ lệ (%) 76.230 10.519 13,8 87.512 15.402 17,6 102.300 19.488 19,05 52 Chuyên đề tốt nghiệp Tuy doanh thu từ hoạt động CVTD chiếm một tỷ trọng khá khiêm tốn trong tổng doanh thu của ngân hàng nhưng nó lại hứa hẹn một thị trường với đông đảo khách hàng và tạo ra nguồn thu quan trọng cho ngân hàng. Bảng 6: Tỷ lệ CVTD trong hoạt động cho vay của MSB Quảng Ninh Đơn vị: Triệu đồng Năm 2005 2006 2007 993.636 1.349.736 1.668.085 218.600 256.450 392.000 22 756.056 19 1.057.176 23,5 1.281.698 167.700 204.750 338.600 22,1 237.580 19,4 228.376 26,4 386.387 50.900 51.700 53.400 21,4 22,6 13,8 Chỉ tiêu Doanh số cho vay - Doanh số CVTD - Tỷ lệ (%) Doanh số thu nợ - Thu nợ CVTD - Tỷ lệ (%) Dư nợ - Dư nợ CVTD - Tỷ lệ (%) Bước sang năm 2007, Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc MSB đã thông qua các quyết định về việc triển khai nhiều sản phẩm CVTD mới, với mức lãi suất hấp dẫn, kèm theo một số ưu đãi nhất định đối với những khách quen, có uy tín và vay với khối lượng lớn nên tiếp tục thu hút được nhiều khách hàng mới. Chính vì vậy, năm 2007 là năm đột phá về tỷ trọng cho vay lẫn thu nợ. Doanh số CVTD chiếm 23,5% tổng doanh số cho vay, tăng 1,5 lần so với năm 2006. Đây là thời kỳ MSB nở rộ các sản phẩm CVTD. Tiếp tục phát huy thế mạnh của các sản phẩm CVTD, MSB Quảng Ninh đã đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng và đạt được kết quả khá ấn tượng đối với các sản phẩm trên. 2.3.2 Hạn chế và nguyên nhân 53 Chuyên đề tốt nghiệp 2.3.2.1 Hạn chế Hạn chế đáng nói nhất của MSB trong hoạt động CVTD là quy mô còn hạn chế, chiếm tỷ trọng nhỏ bé trong hoạt động cho vay của chi nhánh, chưa tương xứng với khả năng mà chi nhánh có thể đạt được. Quy trình CVTD nằm trong quy chế cho vay chung của hệ thống MSB, chưa có một văn bản hướng dẫn phù hợp với thực tế hoạt động của chi nhánh và quy trình tín dụng còn rườm rà, thời gian thẩm định kéo dài khiến khách hàng mất cơ hội mua hàng tốt… Ngoài ra còn có những hạn chế nhất định về đối tượng cho vay, thời hạn cho vay và dư nợ cho vay tối đa. Những hạn chế này đã ảnh hưởng không ít đến quy mô cho vay của ngân hàng. Về đối tượng cho vay: ngân hàng còn hạn chế đối tượng cho vay, chưa mở rộng nhiều lắm. Thường ngân hàng sẽ cho vay đối với những khách hàng có uy tín và là khách hàng thường xuyên của MSB, cán bộ công nhân viên Nhà nước vì họ là những người có thu nhập ổn định. Còn những khách hàng không thường xuyên giao dịch với ngân hàng thì đến vay phải có tài sản thế chấp. Về thời hạn cho vay: ngân hàng cho vay đối với những khoản vay sinh hoạt thì tối đa là 36 tháng, vay về bất động sản thì tối đa là 15 năm. MSB chưa mạnh dạn cho vay với thời hạn dài hơn vì các khoản vay thường nhỏ bé, đơn lẻ nên khó có thể kiểm soát được hết. Về dư nợ cho vay tối đa: Chính vì mỗi khoản vay nhỏ lẻ nên ngân hàng rất thận trọng khi cho vay, chi phí thẩm định lại khá tốn kém khiến cho mức dư nợ cho vay tối đa của ngân hàng đối với khách hàng là còn hạn chế. 2.3.2.2 Nguyên nhân Thứ nhất, trong tất cả các loại hình cho vay của ngân hàng thì CVTD có độ rủi ro cao nên mức lãi suất thường khá cao so với các loại hình cho vay khác. Khoảng cách giữa CVTD và cho vay ngắn, trung và dài hạn là từ 0,5 - 1%/tháng. Không chỉ có thế, CVTD thường là những khoản vay nhỏ lẻ song chi phí cho mỗi 54 Chuyên đề tốt nghiệp khoản vay lại không nhỏ. Ngoài chi phí lớn nhất là chi phí trả lãi tiền gửi của khách hàng và tiền vay của các tổ chức tín dụng khác tương ứng với phần đã sử dụng để CVTD còn có chi phí thẩm định đánh giá khoản vay, chi phí đi lại, chi phí tiếp thị…nên không ít ngân hàng rất e ngại khi cho vay. Thứ hai, môi trường kinh tế chưa thực sự ổn định, nhiều diễn biến bất ngờ xảy ra, đặc biệt là sự tăng giá xăng dầu khiến nhiều sản phẩm cũng tăng giá. Từ đó mà nhu cầu của người dân cắt giảm đi một cách đáng kể, cuộc sống của người dân trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Đặc biệt, thời gian gần đây sự biến động của thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản theo chiều hướng xấu và lạm phát cao đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến tâm lý của người dân. Họ e ngại khi tiêu dùng những khoản tiền mình chưa có ở hiện tại, ngại đi vay các ngân hàng vì sợ lãi suất tăng cao và rủi ro từ những biến động của nền kinh tế. Thứ ba, mỗi khoản cho vay của ngân hàng thường không lớn vì ngân hàng đề phòng không thu được nợ do không thể nắm bắt được tất cả các thông tin của khách hàng. Do vậy nhiều khi không đáp ứng đủ nhu cầu của khách hàng, dẫn đến việc khách hàng đi vay của các tổ chức tín dụng khác. Thứ tư, việc xây dựng các chính sách như chính sách về giá cả chưa linh hoạt, mức lãi suất cho vay còn cao so với các ngân hàng khác và sản phẩm chưa có gì đổi mới đặc biệt, chưa hấp dẫn nên chưa thu hút được nhiều khách hàng đến với ngân hàng. CHƯƠNG 3 55 Chuyên đề tốt nghiệp GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP HÀNG HẢI QUẢNG NINH 3.1 Định hướng phát triển cho vay tiêu dùng tại MSB Quảng Ninh 3.1.1 Định hướng phát triển hoạt động kinh doanh của MSB Tại phiên họp thường niên thứ 16 của Đại hội đồng cổ đông MSB đã thông qua phương hướng, nhiệm vụ và ngân sách tài chính cho năm tài chính 2008, trong đó các chỉ tiêu cụ thể được thông qua như sau: 1. Tổng tài sản : 20.000 tỷ đồng 2. Vốn huy động tại thị trường 1 : 12.500 tỷ đồng 3. Dư nợ cho vay tổ chức kinh tế và dân cư : 11.000 tỷ đồng 4. Nợ xấu (nợ nhóm 3-5) : 1,5% 5. Số điểm giao dịch mở mới : 45 điểm 6. Lợi nhuân trước thuế : 386 tỷ đồng 7. Tổng số lao động : 1.400 người 8. Quỹ lương CBNV : 96.162 tỷ đồng (không tính khoản thu bất thường) Trong đó: + Đơn giá tiền lương là 19,94% thu nhập chưa chi lương CBNV; + Tỷ lệ thưởng vượt mức kế hoạch kinh doanh cho CBNV với đơn giá là 27% tính trên phần gia tăng; + Đối với các khoản thu hồi nợ xấu đã xử lý bằng dự phòng rủi ro đơn giá là 15% giá trị thu được. Đồng thời Đại hội đồng cổ đông cũng thông qua Phương án tăng vốn điều lệ từ 1.500 tỷ đồng lên 3.000 tỷ đồng theo lộ trình 2 giai đoạn như sau: - Giai đoạn 1: tăng từ 1.500 tỷ đồng lên 2.250 tỷ đồng: 56 Chuyên đề tốt nghiệp  Chào bán cho cổ đông hiện hữu 67,5 triệu cổ phần với giá bằng mệnh giá là 10.000 đồng/1 cổ phần. Mỗi cổ phần được mua thêm 45%.  Chào bán cho Hội đồng quản trị, Ban Kiểm Soát, Cán bộ công nhân viên 6,5 triệu cổ phần với giá bằng mệnh giá là 10.000 đồng/1 cổ phần, trong đó 01 triệu cổ phần dành bán cho Công đoàn MSB (theo phương thức uỷ quyền công đoàn đứng tên) để làm nguồn thu hút lao động, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho Ngân hàng.  Chào bán cho đối tượng có công đóng góp cho sự phát triển của MSB (như Hàng hải, BCVT, Hàng không…) 01 triệu cổ phần - Giai đoạn 2: tăng từ 2.250 tỷ đồng lên 3.000 tỷ đồng: Đại hội đồng cổ đông uỷ quyền cho Hội đồng quản trị căn cứ tình hình thực tế có phương án cụ thể xin ý kiến Đại hội đồng cổ đông bằng văn bản để thực hiện trong năm 2008. * Định hướng phát triển hoạt động kinh doanh của MSB Quảng Ninh Năm 2008, MSB Quảng Ninh đã đề ra định hướng phát triển phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế nói chung và toàn bộ hệ thống ngân hàng nói riêng, phấn đấu đạt lợi nhuận trước thuế là 11.240 triệu đồng. Để đạt được mục tiêu này, với sự phấn đấu nỗ lực không mệt mỏi của cán bộ nhân viên và ban lãnh đạo đã đưa ra định hướng kinh doanh trong năm 2008 như sau: - Xác định tăng trưởng dư nợ tín dụng lành mạnh và ổn định; mở rộng và phát triển các hình thức cho vay tại các trung tâm thương mại, cho vay tiêu dùng…; đầu tư cho các dự án sản xuất, chế biến hàng hải sản xuất khẩu và các mặt hàng thay thế xuất khẩu. - Tiếp tục đổi mới, phát triển và không ngừng cập nhật công nghệ thông tin ngân hàng. - Khai thách các nguồn vốn nhàn rỗi của các cá nhân, hộ gia đình, tổ chức tín dụng khác trong xã hội nhằm thu hút nguồn vốn có lãi suất thấp nhưng giàu về tiềm năng. 57 Chuyên đề tốt nghiệp - Đẩy mạnh kinh doanh ngoại tệ, nâng cao trình độ cho cán bộ công nhân viên. - Chú trọng loại hình dịch vụ đặc biệt là thanh toán quốc tế, chuyển tiền nhanh và bảo lãnh. Ngân hàng sẽ giao nhiệm vụ cho trưởng các bộ phận phụ trách trực tiếp để quản lý và chấn chỉnh kịp thời, không để xảy ra sai sót trong các nghiệp vụ. - Nâng cao công tác bồi dưỡng nghiệp vụ, hàng năm cử cán bộ nhân viên tham gia chương trình đào tạo của MSB để bồi dưỡng các nghiệp vụ ngân hàng cho thông thạo về kỹ thuật nghiệp vụ cũng như sử dụng các thiết bị kỹ thuật một cách thành thạo. Bên cạnh đó, Chi nhánh phát động phong trào thi đua cải tiến quy trình làm việc, nâng cao ý thức trách nhiệm, tác phong làm việc, thái độ phục vụ khách hàng của toàn nhân viên trong ngân hàng. 3.1.2 Định hướng hoạt động cho vay tiêu dùng của MSB Quảng Ninh a. Nhận định của MSB về lĩnh vực CVTD trong thời gian tới - Về lĩnh vực bất động sản: hiện nay nhu cầu về nhà ở của người dân là rất cao, đặc biệt là ở các khu vực kinh tế trọng điểm. Giá nhà đất hiện nay phản ánh không đúng giá trị do hiện tượng đầu cơ, gây nên những cơn sốt ảo về nhà đất, ảnh hưởng lớn đến khả năng mua của những người có nhu cầu nhà ở thực sự. - Lĩnh vực ô tô: thời gian vừa qua thu nhập của dân cư đã tăng, nhu cầu mua xe sử dụng làm phương tiện đi lại là khá phổ biến. Theo một số thống kê, sản lượng xe ô tô tiêu thụ của các hãng liên doanh lắp ráp ô tô trong nước đều tăng mạnh. Có những thời điểm các đại lý không có xe để bán, người mua phải đặt tiền trước nhiều tháng mới có được xe. Thêm vào đó, Việt Nam gia nhập WTO thì thuế nhập khẩu ô tô cũng được giảm đáng kể, các loại xe ngày càng đa dạng, nhiều tiện ích nên càng thêm phần kích thích nhu cầu mua xe của người dân. 58 Chuyên đề tốt nghiệp - Lĩnh vực du học: cùng với quá trình mở cửa và hội nhập nền kinh tế, nhiều tổ chức giáo dục quốc tế đã mở rộng quan hệ hợp tác với Việt Nam nhằm đưa học sinh, sinh viên có nhu cầu và khả năng sang đào tạo tại nước ngoài. Mặt khác, khi thu nhập tăng, chất lượng cuộc sống được nâng cao thì nhiều gia đình có xu hướng cho con theo học tại các trường danh tiếng trên thế giới với mong muốn con mình sẽ được tiếp cận với công nghệ hiện đại nhất, sẽ có tương lai tốt đẹp nhất. Do vậy, nhu cầu du học sẽ tiếp tục tăng mạnh, đặc biệt là du học tự túc và bán tự túc. - Lĩnh vực đồ dùng gia đình: hiện nay các nhu cầu về đồ dùng gia đình như máy giặt, máy hút bụi, điều hoà, tủ lạnh…là rất lớn và hàng hoá trên thị trường khá phong phú, đa dạng, được sản xuất từ nhiều nước trên thê giới. Những mặt hàng này chỉ được tiêu thụ trong những năm gần đây nên nhu cầu mua sắm chúng vẫn tiếp tục tăng mạnh trong những năm tới. b. Mục tiêu phát triển tín dụng tiêu dùng Sau khi đánh giá xu hướng tiêu dùng của người dân trong thời gian tới, MSB tập trung vào các sản phẩm như cho vay mua nhà khu trung cư, cho vay mua ô tô, cho vay mua sắm đồ dùng gia đình, đồng thời giảm bớt dư nợ tập trung vào lĩnh vực xe máy. MSB cũng biết rằng không chỉ MSB nhận định được những xu thế trên mà các NHTM khác hoàn toàn có thể làm và đi trước cho nên phân tích động thái của đối thủ cạnh tranh cũng luôn được MSB chú ý khi thực thi nghiệp vụ CVTD. Hiện nay đối thủ cạnh tranh của MSB được chia làm 3 nhóm chính: - Nhóm 1: bao gồm các NHTM quôc doanh. Đây là các ngân hàng có ưu thế nổi trội về vốn, thị trường, bề dày hoạt động và mạng lưới đối tác. Các ngân hàng này có quy mô hợp lý, cơ cấu tối ưu, lãi suất huy động vốn thấp nên họ cạnh tranh mạnh mẽ về lãi suất song điểm yếu của họ là chất lượng và tinh thần phục vụ, tác phong làm việc còn mang nặng tính quan liêu. Tuy nhiên, gần đây họ đã bắt đầu đầu tư vào việc nâng cấp chất lượng dịch vụ và cạnh tranh ngày 59 Chuyên đề tốt nghiệp càng mạnh trong lĩnh vực CVTD, tạo sức ép ngày càng lớn lên các ngân hàng cổ phần như MSB. - Nhóm 2: gồm các ngân hàng nước ngoài, các ngân hàng liên doanh vốn. Các ngân hàng này nhằm vào các khách hàng truyền thống là cộng đồng người nước ngoài tại Việt Nam do họ có ưu thế về chất lượng dịch vụ. Nổi bật trong số này là HSBC, ANZ. - Nhóm 3: các ngân hàng TMCP. Đây là nhóm không đồng nhất, các ngân hàng thành công nhất là có định hướng khách hàng rõ ràng, tập trung vào một thị phần nhất định. Hiện nay, một số ngân hàng đang có ưu thế dẫn đầu về hoạt động cho vay mua nhà, cho vay cán bộ công nhân viên và cho vay các tiểu thương là ngân hàng Á Châu (ACB) và ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (Sacombank). Nhưng một thực tế là các NHTM quốc doanh tuy có khả năng cạnh tranh mạnh về lãi suất, vốn song chất lượng dịch vụ chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của các cá nhân có thu nhập cao. Các ngân hàng nước ngoài chỉ tập trung vào cộng đồng người nước ngoài nên sao lãng đối với các đối tượng khác. Các ngân hàng TMCP khác đều đã chọn được thị phần cho mình song hầu hết đều cho vay với tất cả đối tượng người tiêu dùng mà không tập trung vào một đối tượng cụ thể nên chuyên môn hoá chưa sâu. Chính vì những lý do trên cộng với hệ thống dịch vụ tốt, đội ngũ cán bộ năng động nhiệt tình, cơ sở vật chất hiện đại mà MSB quyết định tập trung vào phân đoạn thị trường gồm các cá nhân có thu nhập vừa và cao tại các đô thị lớn và các vùng phụ cận. Mục tiêu trong thời gian tới của MSB là đưa doanh số CVTD chiếm khoảng 30% tổng doanh số cho vay bằng cách mở rộng đối tượng khách hàng, khai thác thị trường tiềm năng tại các vùng phụ cận, nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển và hoàn thiện sản phẩm CVTD nhằm tạo hệ thống sản phẩm - dịch vụ cung ứng liên kết cho khách hàng cá nhân, 60 Chuyên đề tốt nghiệp giúp họ có thể hưởng những lợi ích đầy đủ nhất khi sử dụng các dịch vụ của ngân hàng. 3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả cho vay tiêu dùng tại MSB Quảng Ninh 3.2.1 Xây dựng chiến lược cho vay tiêu dùng đúng đắn và hấp dẫn đối với khách hàng Trong thời gian vừa qua ngân hàng cũng đã cố gắng rất nhiều để thúc đẩy, nâng cao hiệu quả của hoạt động CVTD, tạo mọi điều kiện cho khách hàng của hoạt động tín dụng này. Tuy nhiên cũng không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót vì riêng bản thân ngân hàng chưa có chính sách cho vay hướng đến đối với đối tượng này. Chính vì thế, để những khách hàng này tiếp cận được nguồn vốn của ngân hàng một cách dễ dàng, thuận lợi nhất và đồng thời cũng đảm bảo được lợi ích, hiệu quả kinh doanh của mình, ngân hàng cần có những chiến lược cho vay đúng đắn, hấp dẫn đối với khách hàng như: a. Thực hiện chính sách giá cả linh hoạt Muốn phát triển hoạt động cho vay, các ngân hàng phải huy động được số vốn tương ứng với nhu cầu nhưng vẫn nằm trong phạm vi cho phép của NHNN. Do đó, lãi suất cho vay cao hay thấp phụ thuộc khá nhiều vào lãi suất huy động của các ngân hàng. Từ thực tế trên, Maritime Bank cần xây dựng chính sách giá cả hợp lý đối với cả hai hoạt động là huy động và cho vay nhằm đảm bảo lợi nhuận cho ngân hàng và quyền lợi cho khách hàng. - Đối với lãi suất huy động: trước mắt vẫn duy trì lãi suất huy động ở mức tương đối cao bởi lẽ hiện nay các NHTM vẫn đang trong tình trạng thiếu vốn nên lãi suất huy động của họ rất cao để nhằm thu hút khách hàng. Ngân hàng Hàng hải Quảng Ninh tuy không thiếu vốn nhưng vẫn nên duy trì lãi suất huy động ở mức tương đối cao để giữ khách, đề phòng trường hợp khách hàng đến rút tiền để gửi sang ngân hàng khác do có lãi suất cao hơn. Đồng thời nghiên cứu các biện pháp như tăng lãi suất huy động tiền gửi hoặc có các hình thức khuyến khích 61 Chuyên đề tốt nghiệp khác để tăng lượng tiền gửi từ các tổ chức kinh tế. Nhưng về lâu dài sẽ không cạnh tranh bằng lãi suất nữa vì các NHTM khác có năng lực cạnh tranh rất mạnh trong lĩnh vực này nên MSB sẽ chủ yếu cạnh tranh bằng chất lượng dịch vụ và uy tín của ngân hàng mình. - Đối với lãi suất cho vay: ứng dụng lãi suất linh hoạt tương ứng với chất lượng dịch vụ (vì đối tượng cho vay của MSB là các cá nhân có thu nhập vừa và cao). Điều này có nghĩa là tùy từng đối tượng đến vay và tùy từng thời kỳ mà MSB có thể điều chỉnh lãi suất cho vay dao động trong phạm vi biên độ cho phép để vừa bù đắp được chi phí, vừa mang lại lợi nhuận cho ngân hàng và phải mang tính hấp dẫn đối với khách hàng. b. Hoàn thiện các sản phẩm CVTD của ngân hàng Danh sách sản phẩm của các ngân hàng hiện khá giống nhau vì sản phẩm của ngân hàng là sản phẩm dễ đồng hoá nên tìm ra một hướng đi mới bằng cách cung cấp sản phẩm vượt trội hơn sẽ là lợi thế cho bất cứ ngân hàng nào. Hầu hết các ngân hàng đều quan tâm đến hoạt động CVTD trực tiếp hơn là CVTD gián tiếp vì cho rằng đây là phương thức cho vay an toàn và chiếm tỷ trọng lớn hơn. Đây là điều không hoàn toàn chính xác vì thu nhập từ hoạt động CVTD sẽ bao gồm thu nhập từ CVTD trực tiếp và CVTD gián tiếp. Thực tế thì MSB đã thiết lập được mối quan hệ đối tác với các hãng bán xe như Toyota, Howo, Huyndai… để tài trợ cho các khách hàng có nhu cầu mua xe. Phương thức tài trợ gián tiếp được thực hiện trong trường hợp này như sau: ngân hàng tài trợ cho các đại lý để các đại lý bán trả góp xe cho khách hàng trên cơ sở hợp đồng thoả thuận giữa đại lý với ngân hàng. Tuy nhiên, phạm vi tài trợ của MSB Quảng Ninh còn khá hẹp và như bị lãng quên, chủ yếu là do các hãng bán xe ô tô làm. Một lĩnh vực khác như nhu cầu đi du lịch, y tế hiện ngày càng lớn, MSB có thể thực hiện nghiệp vụ cho vay du lịch đối với các cá nhân đã có quan hệ với mình. Hay khi thực hiện CVTD không có tài sản bảo đảm đối với cán bộ công 62 Chuyên đề tốt nghiệp nhân viên gặp phải một số khó khăn về thời gian, chi phí trong việc thẩm định, xét duyệt cho vay, kiểm tra sử dụng vốn, thu hồi nợ hay tình trạng lợi dụng sự quản lý lỏng lẻo của đơn vị mà xin xác nhận nhiều lần để đi vay ở nhiều ngân hàng hay sử dụng vốn không đúng mục đích…thì hoàn toàn có thể xem xét giải pháp CVTD thông qua người đại diện trên cơ sở xác định rõ ràng trách nhiệm và quyền lợi của các bên (ngân hàng - đại diện của bên vay - người trực tiếp vay) cũng như việc phối hợp chặt chẽ giữa các bên trong quá trình thẩm định, cho vay, giải ngân và thu nợ. Các loại sản phẩm cho vay như: mua nhà ở khu chung cư, đất đai, mua ô tô, mua sắm đồ dùng gia đình…thì ngân hàng cần phải hoàn thiện các sản phẩm này một cách hợp lý và cụ thể hơn. Đa dạng hoá các sản phẩm và hình thức cho vay vì mỗi hình thức đều có ưu, nhược điểm riêng. Sản phẩm nào dễ cho vay, dễ thu hồi vốn thì cần phát huy; sản phẩm nào vẫn khó khăn về việc thẩm định hoặc thu nợ thì cần phải khắc phục và tìm cách giải quyết. 3.2.2 Mở rộng mức cho vay, đối tượng cho vay Ngoài việc ngân hàng xem xét về lãi suất cho vay, để có thể nâng cao hiệu quả CVTD thì MSB còn phải chú ý đến các đối tượng cho vay, mức cho vay và thời hạn cho vay. Đối tượng cho vay của MSB chủ yếu là cho vay đối với cán bộ công nhân viên đang làm việc tại các cơ quan Nhà nước hoặc các doanh nghiệp Nhà nước vì những đối tượng này dễ kiểm soát, không phải lo ngại về việc thu hồi nợ. Còn các công ty tư nhân, công ty liên doanh hoặc công ty 100% vốn nước ngoài lại ít được ngân hàng quan tâm vì các đối tượng này khó thu thập được thông tin chính xác, thu nhập không ổn định. Tuy nhiên, nếu so sánh về mặt số lượng cán bộ công nhân viên của cơ quan Nhà nước với các công ty này thì chênh lệch nhau khá nhiều, các doanh nghiệp ...