Nội dung

107- Dược 11 Đề Cương Bệnh Học Cơ Sở cho Dược A1 Bài 1:VIÊM ĐẠI TRÀNG MẠN I. Đại cương : 1. Kn : Các bệnh đại tràng mãn tính gồm các bệnh có tổn thương viêm mạn tính ở đại tràng và k có tổn thương . Bệnh do nhiều nguyên nhân gây nên nhưng có 1 số biểu hiện lâm sàng giống nhau . Là bệnh phổ biến trong nhân dân và trong quân đội . 2. Phân loại : - Nhóm có tổn thương viêm : + Viêm đại tràng do VR,VK, KST, nấm . + Viêm đại tràng do bệnh tự miễn dịch + Viêm loét trực đại tràng chảy máu Corhn. - Nhóm k có tổn thương viêm : IBs , loạn khuẩn ruột … II. Triệu trứng chung : 1. Lâm sàng : * Triệu trứng cơ năng: - §au bông: + VÞ trÝ: xuÊt ph¸t ®au th−êng lμ ë vïng hè chËu hai bªn hoÆc vïng h¹ s−ên ph¶i vμ tr¸i (vïng ®¹i trμng gan gãc, gãc l¸ch). §au lan däc theo khung ®¹i trμng. + TÝnh chÊt, c−êng ®é ®au: th−êng ®au quÆn tõng c¬n, cã khi ®au ©m Ø. Khi ®au th−êng mãt ®i ngoμi , ®i ngoμi ®−îc th× gi¶m ®au. + C¬n ®au dÔ t¸i ph¸t + §au nhiÒu vÒ ®ªm. - Rèi lo¹n tiªu ho¸ : + Ch−íng bông, s«i bông, trung tiÖn nhiÒu . + Chñ yÕu lμ Øa láng nhiÒu lÇn mét ngμy, ph©n cã nhÇy, m¸u. + T¸o bãn, sau b·i ph©n cã nhÇy, m¸u. + T¸o láng xen kÏ nhau (viªm ®¹i trμng khu vùc). + Mãt rÆn, Øa giμ, sau ®i ngoμi ®au trong hËu m«n. *TriÖu chøng toμn th©n: Ng−êi bÖnh mÖt mái, ¨n ngñ kÐm, ch¸n ¨n, ®Çy bông, gi¶m trÝ nhí, hay c¸u g¾t, cã thÓ cã sèt. NÕu bÞ bÖnh nÆng th× c¬ thÓ gÇy sót hèc h¸c. * TriÖu chøng thùc thÓ: - ¢n hè chËu cã thÓ cã tiÕng ãc ¸ch, ch−íng h¬i, Ên däc khung ®¹i trμng ®au. - Cã thÓ sê thÊy thõng xÝch ma nh− mét èng ch¾c, Ýt di ®éng. *XN : - Ph©n : cã hång cÇu , TB mñ , albumin hßa tan (+), soi amip. - CÊy ph©n : t×m vi khuÈn - M¸u : Hång cÇu, huyÕt s¾c tè, b¹ch cÇu, m¸u l¾ng Ýt thay ®æi. - Soi trùc trμng vμ sinh thiÕt . - Chôp khung ®¹i trμng cã chuÈn bÞ : 1 107- Dược 11 - X quang : lo¹i trõ u , dμi ph×nh ®¹i trμng… III. Mét sè bÖnh ®¹i trμng : 1.Viªm loÐt trùc ®¹i trμng ch¶y m¸u : - §¹i c−¬ng : + gÆp ë ch©u ¢u ,Bmü ,ch©u A … + BÖnh nguyªn : nhiÔm trïng, tù miÔn , thÇn kinh + GPBL : viªm h¹t , loÐt , gi¸ polyp , d¹ng èng … - L©m sμng : + Øa láng, ph©n cã mμu + ®au bông , cã thÓ gi«ng lþ + sèt , sót c©n ,suy kiÖt ,thiÕu m¸u + kÌm theo ®au khíp ,viªm mèng m¾t ,viªm then ,gan ,mËt - CËn l©m sμng : néi soi, sinh thiÕt : viªm h¹t ,loÐt ,gi¸ polyp… - BiÕn chøng : ThiÕu m¸u Ph×nh ®¹i trμng ,nhiÔm ®éc Thñng Ung th− ho¸ NhiÔm trïng ,suy kiÖt . - §iÒu trÞ : + ChÕ ®é ¨n: ¡n c¸c chÊt dÔ tiªu giÇu n¨ng l−îng. Gi¶m c¸c chÊt kÝch thÝch. Kh«ng ¨n c¸c chÊt «i thui, c¸c chÊt cã nhiÒu x¬. +Thuèc : §iÒu trÞ theo nguyªn nh©n mμ lùa chän thuèc cho phï hîp. CC§ : thuèc t¸o bãn ,gi·n c¬ . Mesalazine(5 ASA ):chØ ®Þnh trong tÊt c¶ c¸c thÓ Corticoid : chØ ®Þnh trong võa vμ nÆng.V§T do bÖnh tù miÔn th× dïng. + LiÒu dïng: 30 - 40mg/50kg/24 giê. + VÝ dô: Prednisolon (viªn 5mg): Chó ý cho uèng thuèc vμo lóc no, kh«ng dïng khi cã loÐt d¹ dμy - t¸ trμng, ®¸i th¸o ®−êng, cao huyÕt ¸p. ¦CMD : trong nÆng hoÆc kh¸ng corticoid( Cyclosporin hnay hay ®c sdông ). Vitamin : B1,B6, C … ThiÕu m¸u : truyÒn m¸u, bæ sung s¾t … KSinh: V§T do nhiÔm khuÈn Klion (Flagyl) 0,25: liÒu 2-4mg/kg/24 giê Enterosepton 0,25: víi liÒu 2mg/kg/24 giê. Chlorocid 0,25: víi liÒu 20mg/kg/24 giê Ganidan 0,5: víi liÒu 6 - 8 viªn/50kg/24 giê Biseptol 0,25: víi liÒu 2mg/kg/24 giê. §¹m … 2 107- Dược 11 + §iÒu trÞ triÖu chøng : * Chèng Øa láng: - Sousnitratbismuth: 2 - 4g/24 giê chia 2 - 3 lÇn uèng. - Tanalbin: 2 - 5g/24 giê cho ®Õn khi hÕt Øa láng. - Opiroic 0,5: liÒu 1 - 2 viªn/24 giê/ 50kg, hÕt Øa láng th× ngõng uèng thuèc. * Chèng t¸o bãn: - Parafin 10ml/24 giê chia 2 lÇn uèng trong 3 - 5 ngμy. - Magiesunfat 5 - 10g/24 giê, trong 3 - 4 ngμy - Thôt th¸o ph©n khi cÇn thiÕt. * Gi¶m ®au chèng co th¾t: - Atropin 1/2mg: ngμy 1 - 2 èng tiªm d−íi da trong 5 - 7 ngμy. - Papaverin 0,04 : dïng 4 viªn/24 giê hoÆc 0,02 x 1 - 2 èng tiªm d−íi da. - Seduxen 5mg x 1 - 2 viªn/24 giê uèng vμo tèi. - Gacdenal 0,1 x 1viªn/24 giê uèng vμo tèi. + Ngo¹i khoa : Khi : Ch¶y m¸u nÆng ,thñng ,ph×nh ,nhiÔm ®éc , ung th− . 2. Héi chøng ruét kÝch thÝch ( IBS) ( Viªm ®¹i trμng m·n hËu lþ ) - §¹i c−¬ng : + KN : Thompson WG : IBS lμ rèi lo¹n chøc n¨ng m¹n tÝnh cña ruét t¸I ®I t¸I l¹i nhiÒu lÇn mμ k cã tæn th−¬ng vÒ gi¶I phÉu ,tæ choc häc ,sinh ho¸ . + Lμ bÖnh phæ biÕn ,chiÕm > 20% DS ,n÷ >nam, trÎ tuæi ,VN : lquan ®Õn nhiÔm khuÈn vμ ký sinh trïng ®Î l¹i hËu qu¶ RLCN¨ng . + BÖnh sinh : Sù t¨ng nhËn c¶m néi t¹ng Stress C¸c rèi lo¹n vËn ®änh bÊt th−êng cña ruét ChÕ ®é ¨n + lo¹i thøc ¨n . - TriÖu trøng : + Tiªu chu©n Rome II (1999) : §au bông or khã chÞu ë bông x¶y ra trong 12 th¸ng liªn tôc or Ýt nhÊt trong 12 tuÇn . Cã Ýt nhÊt 2 trong 3 ®¹c ®iÓm sau : §au bông kÌm theo : 1. Bít ®i sau ®¹i tiÖn 2. KÕt hîp thay ®æi d¹ng ph©n. 3. KÕt hîp thay ®æi sè lÇn ®i ngoμi Nh÷ng triÖu trøng gióp chuÈn ®o¸n : §i ngoμi >3lÇn /ngμy or <3lÇn/ tuÇn Ph©n k b×nh th−êng . §¹i tiÖn k b×nh th−êng . - CËn l©m sμng : + CTM , sinh ho¸ : b×nh th−êng. + Xquang ,néi soi ,sinh thiÕt ,k cã tæn th−¬ng . + XÐt nghiÖm ph©n k thÊy VK, nÊm g©y bÖnh . - §iÒu trÞ : + ChÕ ®ä ¨n ,luyÖn tËp : Kiªng chÊt kÝch thÝch g©y dÞ øng . H¹n chÕ ®−êng ,bét ,chÊt cã gas. 3 107- Dược 11 T¨ng rau xanh ,hoa qu¶ ,c¸c chÊt x¬ TËp thãi quen ®I ngoμi ,vËn ®éng , xoa bông ,th− gi·n . NghØ ng¬i an d−ìng trong ®ît nÆng . + Thuèc : - Chèng ®au,chèng co th¾t - Chèng ®μy h¬i - Ch«ng t¸o bãn - H−íng thÇn - CÇm ®i láng - Vitamin Bài 2:Viªm tuþ cÊp vμ m¹n tÝnh 1.Viªm tuþ cÊp : *§¹i c−¬ng: - Lμ c¸c tæn th−¬ng phï nÒ ,xung huyÕt ,ho¹i tö nhu m« tuþ,hËu qu¶ cña sù tho¸t ra cña c¸c enzym tuy ngay trong tuþ . - Viªm tuþ cÊp cã thÓ phôc håi hoμn toμn ®μnh r»ng nã cã thÓ t¸i ph¸t nhiÒu lÇn ,nguîc l¹i víi viªm tuþ m¹n : lμ nh÷ng tæn th−¬ng k phôc håi ,trong VTM cã nhg ®ät cÊp triÖu trøng l©m sμng vμ ®iÒu trÞ ®c xem nh− cña VTC. - NNh©n : ¸ch t¾c èng tuþ , èng mËt + Do uèng ruîu : 80% + NghiÖn r−îu cÊp tÝnh rÊt dÔ g©y VTC . + ë §NA, VN nnh©n chÝnh do sái èng mËt ,èng tuþ ,giun s¸n + ë T¢ nnh©n chÝnh do uèng r−îu - Tæn th−¬ng gi¶i phÉu bªnh : t− fï nÒ cÊp tÝnh , xung huyÕt ,xuÊt huyÕt ,ho¹i tö ; 80% ë thÓ fï nÒ . - C¨n nguyªn ,bÖnh sinh : + ThuyÕt tuþ tù tiªu ho¸ ®c chÊp nh¹n réng r·i h¬n c¶ : c¸c nnh©n lμm men tripsinogen ®c ho¹t ho¸ ngay ë tuþ ,tripsin g©y tiªu huû tæ chøc ®ång thêi ho¹t ho¸ c¸c enzym cßn l¹i → tuþ tù tiªu hñy. + ThuyÕt trμo ng−îc *TriÖu trøng vμ chuÈn ®o¸n : - Héi chøng ®au : + C¬ n¨ng: ®au bông thμnh c¬n d÷ déi ë nöa bông trªn or th−îng vÞ or quanh rèn th−êng sau b÷a ¨n thÞnh so¹n or cã r−îu . §au liªn tôc k døt ,nÕu ngåi gËp ng−êi ra tr−íc 2 tay bã gèi Ðp ch©n vμo bông th× they gi¶m ®au . - Héi chøng rèi lo¹n tiªu ho¸ : N«n ,ch−¬ng bông ,bÝ trung tiÖn lμ nhg triÖu trøng th−êng gÆp . + Thùc thÓ : Tam gi¸c t¸ tuþ ®au . DÊu hiÖu Mallet - Guy (+) DÊu hiÖu Mayo Robson (+) - Héi chøng nhiÔm trïng ,nhiÔm ®äc : mÖt mái , bån chån ,lo sî, sèt nhÑ ®Õn sèt cao 38-39 ºC. Thë nhanh n«ng ,da mÆt ®á or xanh tÝm ,da l¹nh nhíp må h«i, thËm chÝ shock. - T¨ng amylase huyÕt thanh trªn 3lÇn trong 24 tiÕng ®Çu (90% tr−êng hîp) so víi møc bt lμ chç dùa v÷ng ch¾c cho chÈn ®o¸n VTC ( nÕu lo¹i trõ ®c bÖnh cña tuyÕn n−íc bät ,thñng t¹ng rçng , ho¹i tö ruét ,viªm tói m©t, suy thËn …) - T¨ng b¹ch cÇu - Cã thÓ t¨ng ®−êng huyÕt . 4 107- Dược 11 - T¨ng AST tho¸ng qua - T¨ng LDH lμ yÕu tè tiªn l−îng xÊu . - T¨ng BUN sau khi ®· truyÒn dÞch . - Cã thÓ t¨ng Bilirubin huyÕt thanh - Cã thÓ gi¶m calci huyÕt - Gi¶m albumin huyÕt thanh lμ yÕu tè tiªn l−îng nÆng. - C¸c chÈn ®o¸n h×nh ¶nh : + Siªu ©m : nhu m« tôy t¨ng (në lín ), nhu m« th« côc bé ,toμn diÖn . Khi cã ho¹i tö c¸c nang nh− nang n−íc ,xung quanh tôy th−êng cã dÞch. + Ch¾c ch¾n nhÊt vÒ h×nh ¶nh chÈn ®o¸n viªm tôy : chôp CT Scan . + Ngoμi ra cã X quang , ®iÖn t©m ®å, soi èng mËt tôy ng−îc dßng , Sinh thiÕt tôy qua da … 2. Thuèc ®iÒu trÞ : * VTC : - Bï n−íc ®iÖn gi¶i b»ng dÞch truyÒn ®¼ng tr−¬ng vμ aminoacid . - Kh¸ng sinh : Cephalosporin thÕ hÖ 3 nªn kÕt hîp nhãm Imidazol hoÆc Quinolon nÕu nguyªn nh©n cã sái (èng mËt ,tôy ), giun… - Gi¶m ®au : meperidin 75-100 mgtieem b¾p thÞt c¸ch qu·ng 3-4 h, nÕu k gi¶m cã thÓ dïng Novocain 0,25%x 10-20ml tiªm tmach chem., or truyªn Lidocain b»ng ®−êng ven, dïng paracetamol ®èi víi ®au nhÑ vμ võa . - Gi¶m tiªt : 1. Anticholin ( nh− atropine ) 2. ¦C thô thÓ H2 (Cimetidin 0,8-1,2g/24h ,ranitidin, famotidin ,nizatidin, rosatidin (®ang nghiªn cøu) 3. ¦C b¬m proton ( omeprazol, lanzoprazol, pantoprazol, rabeprazol , esomeprazol .) Cã thÓ dïng c¶ 3 nhãm thuèc ®Î gi¶m tiÕt ,trªn LS th−êng k.hîp 1+2 vμ 1+3 NÕu lμ viªm tôy ho¹i tö sö dông ngay tõ ®Çu 1 trong 2 hormon Ortteotid(8aa- ¦C ®a tuyÕn ngo¹i tiÕt tieu hãa ) vμ Somatostatin( 14aa- ¦C ®a tuyÕn ngo¹i tiÕt tiªu hãa ®c sinh ra ë hang vÞ ,t¸ trμng , ®åi thÞ ) - §iÒu trÞ lo¹i bá nguyªn nh©n nh− sái mËt . * VTM : - §ît cÊp ®iÒu trÞ gièng nh− VTC . - Nh»m : gØam ®au ,bæ sung men tôy , ®iÒu trÞ c¸c biÕn chøng kh¸c . - ChÕ ®é ¨n : Bá bia r−îu ,thuèc l¸ Gi¶m mì ,t¨ng ®¹m - Thuèc cô thÓ: + Gi¶m ®au; Efferalgan codein / NSAIDs / ®«i khi ph¶I dïng morphin . Lidocain NÕu do sái tôy dïng thªm gi·n c¬ tr¬n . + Khi èng tôy teo vμ x¬ hãa biÓu hiÖn l©m sμng khi ®ã bnh©n tiªu ch¶y nhiÒu lÇn trong ngμy g©y sót c©n nhanh ,ph©n cã nhiÒu thøc ¨n ch−a tiªu th× bæ sung men tôy : 30.000 ®¬n vÞ Lipase+ 10.000 ®¬n vÞ Amylase + 3000 ®v protease/ ngμy 5 107- Dược 11 NÕu thiÕu insulin bæ sung insulin - §iÒu trÞ néi khoa can thiÖp . - §iÒu trÞ ngo¹i khoa khi ph−¬ng ph¸p néi khoa vμ néi khoa can thiÖp kÐm hiÖu qu¶. Bài 3: BÖnh x¬ gan (Cirrhosis) I. §¹i c−¬ng. 1. Kh¸i niÖm:X¬ gan lμ bÖnh m¹n tÝnh g©y th−¬ng tæn nÆng lan to¶ ë c¸c thuú gan. §Æc ®iÓm th−¬ng tæn lμ m« x¬ ph¸t triÓn m¹nh, ®ång thêi cÊu tróc c¸c tiÓu thuú vμ m¹ch m¸u cña gan bÞ ®¶o lén mét c¸ch kh«ng håi phôc ®−îc (irreversible) 2. Nguyªn nh©n: - Viªm gan do virut: virut B, virut C (kh«ng A, kh«ng B) - NghiÖn r−îu: uèng nhiÒu vμ kÐo dμi nhiÒu n¨m. - X¬ gan do t¨c mËt,do m¹ch m¸u,do rèi lo¹n chuyÓn hãa di truyÒn,.. - Do sd thuèc vμ ho¸ chÊt ch÷a bÖnh g©y tæn th−¬ng gan: oxyphenisatin (ch÷a t¸o bãn) clopromazin (ch÷a bÖnh t©m thÇn), INH, Rifampycin (ch÷a lao), hoÆc sd c¸c ho¸ chÊt ®éc h¹i gan nh− aflatoxin, dioxin - Sù thiÕu dinh d−ìng, g©y t×nh tr¹ng gan nhiÔm mì, sau ®ã dÉn ®Õn x¬ gan. - Ký sinh trïng: s¸n m¸ng (schistosomia mansoni) s¸n l¸ nhá (clonorchis sinensis). - X¬ gan c¨n nguyªn Èn: cã mét tû lÖ kh«ng Ýt, x¬ gan kh«ng biÕt nguyªn nh©n. 3. Ph©n lo¹i: a. Theo h×nh th¸i häc: cã 3 lo¹i x¬ gan:X¬ gan côc t¸i t¹o,x¬ gan côc t¸i t¹o to,x¬ gan mËt ng ta cßn ph©n chia thμnh c¸c lo¹i: x¬ gan ph× ®¹i, x¬ gan teo, x¬ gan cã l¸ch to. b. Ph©n lo¹i theo nguyªn nh©n: VD:x¬ gan sau viªm gan virut B hoÆc C,x¬ gan do r−îu,x¬ gan mËt: tiªn ph¸t - thø ph¸t,x¬ gan do ho¸ chÊt vμ thuèc II. C¸c biÓu hiÖn l©m sμng 1. ThÓ x¬ gan tiÒm tμng Cã x¬ gan nh−ng kh«ng cã triÖu chøng l©m sμng. Ph¸t hiÖn nμy chØ lμ sù t×nh cê phÉu thuËt bông v× mét nguyªn nh©n kh¸c, quan s¸t gan thÊy cã h×nh ¶nh x¬. 2. ThÓ x¬ gan cßn bï tèt: 2.1. L©m sμng: + Rèi lo¹n tiªu ho¸: ¨n kh«ng tiªu, ®Çy bông, ch−íng h¬i. + Tøc nhÑ vïng h¹ s−ên ph¶i. + Ch¶y m¸u cam kh«ng râ nguyªn nh©n. + N−íc tiÓu th−êng vμng xÉm. + Suy gi¶m t×nh dôc. Nam giíi: liÖt d−¬ng, n÷ giíi v« kinh, v« sinh. - Thùc thÓ: + Cã thÓ gan h¬i to vμ ch¾c, l¸ch to qu¸ bê s−ên. + Cã mao m¹ch ë l−ng vμ ngùc, mÈn ®á ë lßng bμn tay. + L«ng ë n¸ch, ë bé phËn sinh dôc th−a thít. 6 107- Dược 11 + Mãng tay kh« tr¾ng. + ë nam giíi: tinh hoμn teo nhÏo, vó to. 2.2. XÐt nghiÖm: - XÐt nghiÖm ho¸ sinh vÒ gan cã mét sè rèi lo¹n: + §iÖn di protein: albumin gi¶m, gama globulin t¨ng. (A/G < 1) + Maclagan t¨ng trªn 10 ®¬n vÞ. + NghiÖm ph¸p BSP (+). - Siªu ©m: cã sù thay ®æi kÝch th−íc gan vμ vang ©m cña nhu m« gan th«, kh«ng thuÇn nhÊt. - Soi æ bông vμ sinh thiÕt: cho thÊy h×nh ¶nh gan x¬. 3. ThÓ x¬ gan mÊt bï: 3.1. L©m sμng: - Toμn th©n: gÇy sót nhiÒu, ch©n tay kh¼ng khiu, huyÕt ¸p thÊp. - C¬ n¨ng: + Rèi lo¹n tiªu ho¸ th−êng xuyªn, ch¸n ¨n, ¨n kh«ng tiªu, Øa ph©n láng, sèng ph©n. + MÖt mái th−êng xuyªn, Ýt ngñ, gi¶m trÝ nhí. + Ch¶y m¸u cam, ch¶y m¸u ch©n r¨ng. - Thùc thÓ: + Da mÆt x¹m (do s¾c tè melanin l¾ng ®äng). + NhiÒu ®¸m xuÊt huyÕt ë da bμn ch©n, bμn tay, vai vμ ngùc. + Phï hai ch©n. + Gan teo (hoÆc to), mËt ®é ch¾c, bê s¾c trªn mÆt cã u côc. + Cã cæ tr−íng, tuÇn hoμn bμng hÖ bông. + L¸ch th−êng to h¬n b×nh th−êng, ch¾c. 3.2 XÐt nghiÖm: - C¸c xÐt nghiÖm ho¸ sinh vÒ gan: + §iÖn di protein: albumin gi¶m, gamma globulin t¨ng cao. + Tû lÖ prothrombin gi¶m víi test kohler ©m tÝnh. + NghiÖm ph¸p BSP (+) râ rÖt. + Bilirubin m¸u, men transaminaza t¨ng trong c¸c ®ît tiÕn triÕn. - XÐt nghiÖm m¸u: hång cÇu, b¹ch cÇu. tiÓu cÇu th−êng gi¶m. Chôp vμ soi thùc qu¶n: cã thÓ thÊy gi·n tÜnh m¹ch thùc qu¶n. - Siªu ©m: trªn mÆt gan cã nhiÒu nèt ®Ëm ©m, cã h×nh ¶nh gi·n tÜnh m¹ch cöa, gi·n tÜnh m¹ch l¸ch. - Soi æ bông: khèi l−îng gan cã thÓ to, cã thÓ teo. nh¹t mμu. trªn mÆt gan cã nh÷ng hßn nhá ®Òu, hoÆc hßn to nhá kh«ng ®Òu, d©y ch»ng trßn xung huyÕt, l¸ch to, cã dÞch æ bông. C¸c biÕn chøng cña x¬ gan: + Ch¶y m¸u tiªu ho¸ do vì gi·n tÜnh m¹ch thùc qu¶n + Cæ tr−íng: do t¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch cöa vμ suy gan lμm cho c¸c ®ît viªm cμng nÆng vμ khã ch÷a. + Rèi lo¹n n·o - gan dÉn ®Õn h«n mª gan. + Héi chøng gan - thËn: do trong x¬ gan sù tuÇn hoμn nu«i d−ìng thËn gi¶m sót, dÉn ®Õn suy thËn cïng víi suy gan. 7 107- Dược 11 + C¸c nguy c¬ nhiÔm khuÈn: viªm phóc m¹c tù ph¸t do nhiÔm khuÈn, nhiÔm khuÈn huyÕt, lao phæi. + L¸ch to vμ c−êng tÝnh l¸ch dÉn ®Õn h¹ b¹ch cÇu, tiÓu cÇu, HC + Rèi lo¹n vÒ ®«ng m¸u + Nh÷ng bÖnh hay ®i cïng víi x¬ gan: loÐt d¹ dμy- hμnh t¸ trμng, tho¸t vÞ thμnh bông (ë bÖnh nh©n bÞ cæ tr−íng to), sái mËt. + Ung th− gan trªn nÒn x¬ (coi x¬ gan lμ mét tr¹ng th¸i tiÒn ung th−). IV. §iÒu trÞ vμ dù phßng 1. §iÒu trÞ a. ChÕ ®é ¨n uèng, nghØ ng¬i - Trong ®ît tiÕn triÓn, cæ tr−íng xuÊt hiÖn: bÖnh nh©n cÇn ®−îc nghØ ng¬i tuyÖt ®èi, nhÊt lμ n»m viÖn. - ChÕ ®é ¨n: ®ñ chÊt, hîp khÈu vÞ bÖnh nh©n, ®ñ calo, nhiÒu ®¹m,nhiÒu sinh tè, h¹n chÕ mì, chØ ¨n nh¹t khi cã phï nÒ. Khi cã dÊu hiÖu tiÒn h«n mª gan ph¶i h¹n chÕ l−îng ®¹m trong khÈu phÇn thøc ¨n. b. ChÕ ®é thuèc men: + Thuèc lμm c¶i thiÖn chuyÓn ho¸ tÕ bμo gan vμ c¸c hocmon glucococticoit: - Thuèc lμm c¶i thiÖn chuyÓn ho¸ tÕ bμo gan:Vitamin C, Vitamin B12, Cyanidanol - Thuèc Glucocorticoid (chØ dïng trong ®ît tiÕn triÓn cña x¬ gan do viªm gan virut, x¬ gan ø mËt): VD: Prednizolon - Testosteron (t¨ng c−êng chuyÓn ho¸ ®¹m, khi dïng ph¶i theo dâi kiÓm tra): - Flavonoit Sylimarin (biÖt d−îc Carcyl, Legalon) - Y häc d©n téc: c¸c bμi thuèc: nh©n trÇn, Actiso, tam thÊt, mËt gÊu... cã t¸c dông ®iÒu trÞ tèt ®èi víi bÖnh gan, cÇn ®−îc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ h¬n. . + Tiªm truyÒn dÞch: - truyÒn m¸u t−¬i cïng nhãm tuú møc ®é mÊt m¸u. - §èi víi bÖnh nh©n x¬ gan bÞ gi¶m nhiÒu protein m¸u, ®Æc biÖt albumin th× nªn dïng plasma ®Ëm ®Æc vμ dung dÞch albumin 20% hoÆc truyÒn c¸c lo¹i ®¹m tæng hîp: alvezin, moriamin + §iÒu trÞ cæ tr−íng: - Dïng thuèc lîi tiÓu chèng th¶i kali: VD:sd Aldacton nÕu cæ tr−íng gi¶m Ýt th× cã thÓ chuyÓn sang dïng nhãm thuèc lîi tiÓu m¹nh h¬n nh−ng mÊt kali nh−: Furocemid (Lasix - §èi víi tr−êng hîp cæ tr−íng dai d¼ng víi thuèc nh− trªn kh«ng cã kÕt qu¶ th× ph¶i chäc hót n−íc cæ tr−íng nhiÒu lÇn (thËm chÝ rót hÕt n−íc cæ tr−íng), kÕt hîp truyÒn Albumin, Dextran tÜnh m¹ch. + §iÒu trÞ x¬ gan khi cã vì gi·n tÜnh m¹ch thùc qu¶n g©y xuÊt huyÕt tiªu ho¸: - TruyÒn nhá giät tÜnh m¹ch Glanduitrin 20 - 40 ®¬n vÞ hoμ trong Glucoza 50% 300ml. - Néi soi cÇm m¸u b»ng tiªm thuèc g©y x¬ ho¸ ë chç ch¶y m¸u (polidocanol). 2. Dù Phßng: - Phßng viªm gan virut B vμ C:c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh, tiªm phßng virut B,v« trïng vμ khö khuÈn thËt tèt trong tiªm chäc, ch©m cøu, lo¹i bá nguån m¸u cã virut B... - Chèng thãi quen nghiÖn r−în. 8 107- Dược 11 - ChÕ ®é ¨n uèng ®ñ chÊt. - Phßng nhiÔm s¸n l¸ gan nhá: kh«ng ¨n c¸ sèng. - §iÒu trÞ tèt c¸c bÖnh ®−êng mËt. - ThËn träng khi dïng c¸c thuèc cã thÓ g©y h¹i cho gan. - Dù phßng phßng ®iÒu trÞ tèt c¸c bÖnh viªm gan cÊp, m¹n tÝnh. Bài 4: Viêm gan mạn tính IĐại cg 1. Khái niệm:VGMT là bệnh gan có tổn thg viêm và hoại tử tế bào gan , sự xơ hóa không đáng kể ≥6 tháng. 2. Một số ng.nhân – Do virus: HBV, HCV, HDV, HGV, HEV,… -nguyên nhân nhiễm độc: do rươu gây tổn thg gan nặng nề, thuốc lá,hóa chất, sd thuốc không đúng cách, đúng liều,loại thuốc(thuốc an thần Aminazin )… - Các bệnh lý tự miễn và nguyên nhân tiềm tàng II- Triệu chứng LS 1. LS -Mệt mỏi: thg là triệu chứng gợi ý để bnhan đi khám. - Sốt nhẹ, đau tức vùng gan, rối loạn tiêu hóa, nc tiểu vàng. -Gan to, mật độ chắc: 100% - Da, niªm m¹c vμng, -> nÕu cã MÖt mái, ®au tøc vïng gan, gan to, ch¾c lμ cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®c. 2. CËn LS: sd c¸c XN sinh hãa nh−: GOT(AST), GPT(ALT), GGT, Albumin, Prothrombin,Bilirubin miÔn dÞch nh−: HBV,HCV, HDV.. III-Ph©n lo¹i:cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i, hay sd h¬n lμ; 1. theo nguyªn nh©n chia ra thμnh: -VGM do virus:HBV,HCV,HDV,.. -VGM do nhiÔm ®éc: r−îu, thuèc l¸, hãa chÊt. -VGM tù miÔn. -VGM kh«ng râ ng nh©n. 2. C¨n cø vμo tæn th−¬ng m« häc vμ tiÕn triÓn cña bÖnh, ng−êi ta chia viªm gan m¹n ra c¸c lo¹i sau ( tõ nhÑ ®Õn nÆng ) : Viªm gan m¹n tån t¹i, viªm gan m¹n tiÓu thïy vμ viªm gan m¹n ho¹t ®éng. IV.§iÒu trÞ viªm gan m¹n §èi víi viªm gan m¹n do thuèc vμ chÊt ®éc : kh«ng cho bÖnh nh©n uèng r−îu, hót thuèc lμ hoÆc gi¶m dÇn dÇn,l−u ý trong tiÕp xóc víi c¸c lo¹i hãa chÊt ®éc h¹i. chØ cÇn ngõng thuèc hoÆc c¸ch ly víi chÊt ®éc, nghØ ng¬i lμ bÖnh cã thÓ tù khái 9 107- Dược 11 §èi víi viªm gan m¹n tån t¹i vμ viªm gan m¹n tiÓu thïy nÕu ®−îc nghØ ng¬i vμ chÕ ®é dinh d−ìng hîp lý th× ®a sè còng th−êng tiÕn triÓn ®Õn khái hoμn toμn ( trõ nguyªn nh©n do virut ). Do vËy nãi ®Õn thuèc ®iÒu trÞ viªm gan m¹n th× chñ yÕu lμ ®èi víi viªm gan m¹n thÓ tÊn c«ng Nh÷ng nhãm thuèc chÝnh ®−îc sö dông trong ®iÒu trÞ VGM lμ : - Thuèc t¸c ®éng tíi t×nh tr¹ng miÔn dÞch + Thuèc øc chÕ miÔn dÞch : corticoid + Thuèc ®iÒu biÕn miÔn dÞch : levamisol + Thuèc kÝch thÝch miÔn dÞch : Thymogen, Thymodulin ( Thymocom ). - Thuèc kh¸ng virut : Lamivudin, Ribavirin. - Interferon alpha ( IFN α) - Thuèc cã nguån gèc thùc vËt ( th¶o d−îc ) -§èi víi viªm gan do virut +trg hîp VGM do virut B: ®tri khi + ALT, AST ≥ 2N (gÊp 2 lÇn b×nh thg), + kh¸ng nguyªn nh©n HBeAg(+)/(-), + HBV-DNA > 3.102cps/ml (§©y lμ tiªu chuÈn chÝnh) + HÖ chØ sè ho¹t ®éng m« häc: HAI> 4 ®iÓm. C¸c thuèc : - c¸c dÉn chÊt cña Guanin: Lamivudin, Adefovir: hiÖu qu¶ ®Õn 4050% nÕu sd liªn tôc, trong ®k nghiªm ngÆt. - Interferon ( IFN ) + ChØ ®Þnh ®iÒu trÞ cho bÖnh nh©n viªm gan m¹n tÊn c«ng cã men Transaminase t¨ng, HBV DNA thÊp vμ thêi gian m¾c bÖnh ng¾n ( < 1,5 n¨m ) Nh÷ng tr−êng hîp nμy th−êng cho kÕt qu¶ ®iÒu trÞ kh¶ quan h¬n. + LiÒu vμ th¬i gian ®iÒu trÞ : thÊp nhÊt lμ 3 triÖu UI/ ngμy ®Õn 10 triÖu UI/ ngμy tiªm b¾p thÞt hoÆc tiªm d−íi da hμng ngμy hoÆc 3 lÇn/ tuÇn ( c¸ch ngμy ). Thêi gian ®iÒu trÞ Ýt nhÊt lμ 4 th¸ng. + T¸c dông phô : sèt, héi chøng gi¶ cóm , øc chÕ tuû x−¬ng ( nhÑ ), rông tãc, mäc ban, ngøa, Øa ch¶y, cã thÓ viªm tuyÕn gi¸p tù miÔn ( hiÕm )...T¸c dông phô mÊt nhanh sau khi ngõng thuèc. Thuèc ph¶i b¶o qu¶n th−êng xuyªn ë nhiÖt ®é 2 8*C vμ gi¸ thμnh hiÖn nay lμ rÊt ®¾t. - Lamivudin Lamivudin lμ chÊt ®ång ®¼ng cña nucleoside, cã ho¹t tÝnh kh¸ng virut do øc chÕ men sao m· ng−îc, nªn øc chÕ tæng hîp HBV DNA. Lamivudin ®−îc sö dông ®iÒu trÞ viªm gan m¹n do HBV vμ ®iÒu trÞ ng−êi nhiÔm HIV/ AIDS . Thuèc hÊp thu nhanh, dung n¹p tèt, vμ rÊt Ýt t¸c dông phô. Thuèc lμm lμm gi¶m nhanh nång ®é HBV DNA, lμm mÊt HBeAg, men Transaminase trë vÒ b×nh 10