Nội dung

Nghiên c u ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH Ô NHI M KIM LO I N NG TRÊN T TR NG CÂY N QU HUY N L C NG N, T NH B C GIANG Tr Phan Lê Na, Nguy n V n Bài ng i h c Nông - Lâm B c Giang Tóm t t Nghiên c u nh m ánh giá tình hình ô nhi m kim lo i Cu, Pb, Zn trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n, t nh B c Giang. S tích l y c a các kim lo i n ng trong môi tr ng t t các ho t ng nông nghi p không ch nh h ng t i s phát tri n c a các lo i cây tr ng mà còn nh h ng t i s c kh e c a con ng i c ng nh các sinh v t khác thông qua chu i th c n. Bài báo s d ng ph ng pháp l y m u và phân tích m u t, t ó ánh giá tình tr ng ô nhi m kim lo i n ng trên t tr ng cây n qu là c n thi t nh m a ra m t s gi i pháp gi m hàm l ng kim lo i n ng trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n, t nh B c Giang. K t qu phân tích hàm l ng c a Cu, Pb, Zn trong 50 m u t tr ng cây n qu cho th y: vùng t tr ng cây n qu theo cách truy n th ng u có hàm l ng Cu, Pb, Zn cao h n nhi u l n so v i vùng tr ng theo tiêu chu n VietGap hay Global Gap. Trong ó có 4/50 m u t b ô nhi m Cu, 7/50 m u t b ô nhi m Pb và không có m u t b ô nhi m Zn. T khóa: Cu; t tr ng cây n qu ; Ô nhi m; Pb; Zn. Abstract Assessing heavy metal pollution of fruit cropland at Luc Ngan district, Bac Giang province The research aims to assess the situation of Cu, Pb, Zn metals pollution in fruit cropland at Luc Ngan district, Bac Giang province. The accumulation of heavy metals in the soil environment from agricultural activities not only a ects the development of crops but also a ects the health of people as well as other organisms through the food chain. This paper uses a method of sampling and analyzing soil samples, thereby assessing the heavy metal pollution on fruit growing land that necessary to provide some solutions to reduce heavy metal pollution of fruit cropland at Luc Ngan district, Bac Giang province. The analysis results of Cu, Pb and Zn content in 50 acres of fruit cropland indicate that Cu, Pb and Zn contents in traditional fruit cropland areas are much higher than those in fruit cropland using VietGap or Global Gap standards. Among total of 50 soil samples, 4 samplesare Cu contaminated, 7 samples are Pb contaminated and no soil sampleis Zn contaminated. Keywords: Cu; Fruit cropland; Pollution; Pb; Zn. 1. TV N Huy n L c Ng n - t nh B c Giang có n n kinh t t p trung vào ngành nông nghi p v i th m nh là tr ng các lo i cây n qu nh v i thi u, b i, cam canh,... Di n tích cây n qu c a huy n nhìn chung có xu h ng liên t c t ng trong nh ng n m g n ây [2]. Trong quá trình s n xu t nông nghi p, thông qua quá trình canh tác, s d ng phân bón, hóa ch t b o v th c v t (BVTV), t i tiêu con ng i làm t ng áng k các nguyên t kim lo i n ng trong t. S tích l y c a các kim lo i n ng trong môi tr ng t t các ho t ng nông nghi p không ch nh h ng t i s phát tri n c a các lo i cây tr ng T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019 13 Nghiên c u mà còn nh h ng t i s c kh e c a con ng i c ng nh các sinh v t khác thông qua chu i th c n [6]. Do ó, vi c ánh giá tình tr ng ô nhi m kim lo i n ng trên t tr ng cây n qu là c n thi t nh m a ra m t s gi i pháp gi m hàm l ng kim lo i n ng trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n, t nh B c Giang. quan. ng th i thu th p các tài li u t các nghiên c u tr c ph c v cho m c tiêu c a nghiên c u. tr ng cây n qu c a huy n L c Ng n, t nh B c Giang t i các phòng ban có liên Các m u t c x lý, phân tích theo các ph ng pháp sau: 2.2.2. Ph ng pháp l y m u - Ph ng pháp l y m u t ng t m t theo TCVN 5297:1995 - Ch t l ng t - L y m u - Yêu c u chung và TCVN 7538 - 2:2005 - Ch t l ng t - L y m u 2. PH M VI VÀ PH NG PHÁP - Ph n 2: H ng d n k thu t l y m u. - V trí l y m u t: t i các v n NGHIÊN C U tr ng cây n qu a ph ng tr ng theo 2.1. Ph m vi nghiên c u ph ng th c truy n th ng và tr ng theo Nghiên c u t p trung vào ánh giá tiêu chu n VietGap, GlobalGap. - Tiêu chí và s l ng m u ch n: l y m u 03 kim lo i n ng i n hình Cu, Pb, Zn t n t i trong t tr ng cây n qu t i huy n ng u nhiên phân l p theo di n tích 200 - 220 ha/m u (38 m u t tr ng cây theo ph ng L c Ng n, t nh B c Giang. th c truy n th ng trên di n tích 17.450 ha, 12 2.2. Ph ng pháp nghiên c u m u t tr ng cây theo tiêu chu n VietGap, 2.2.1. Ph ng pháp thu th p tài li u GlobalGap trên di n tích 6.300ha). th c p 2.2.3. Ph ng pháp phân tích Thu th p các tài li u v th c tr ng m u t STT 1 2 3 4 5 6 B ng 1. Ph ng pháp phân tích các ch tiêu trong t nghiên c u Ch tiêu phân tích Ph ng pháp phân tích pHKCl 1:2,5 Chi t b ng dung d ch KCl 0,1M pHH2O 1:5 TCVN 5979 : 2007 Thành ph n c gi i t TCVN 6651 - 2000 OC % TCVN 8941 - 2011 CEC (l l/100g t) TCVN 8568 - 2010 Cu, Pb, Zn t ng s TCVN 6496 - 2009 2.2.4. Ph ng pháp x lý s li u S d ng ph n m m Excel t ng h p, x lý s li u thu th p làm c s cho vi c ánh giá, phân tích k t qu . 3. K T QU TH O LU N NGHIÊN C U VÀ 3.1. Th c tr ng tr ng cây n qu t i huy n L c Ng n, t nh B c Giang Trong nh ng n m qua phát tri n kinh t c a huy n L c Ng n, các c p chính quy n ã xác nh phát huy nh ng 14 l i th c a a ph ng là u tiên hàng u, trong ó có phát tri n các lo i cây n qu trên a bàn toàn huy n. V i thi u là cây tr ng ch l c hi n nay v i di n tích 17.500 ha chi m 68,9 % di n tích tr ng cây n qu c a huy n, trong ó có 8.500 ha di n tích tr ng v i thi u theo quy trình VietGap và GlobalGap. Các lo i cây n qu có múi nh cam ng Canh, cam Vinh, b i da xanh, b i Di n c tr ng trên di n tích 6.758 ha, còn các lo i cây n qu khác c tr ng trên di n tích 1.145 ha. T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019 Nghiên c u B ng 2. Di n tích m t s cây n qu ch y u huy n L c Ng n n m 2017 [4] TT Lo i cây tr ng Di n tích (ha) T l % 1 V i thi u 17.500 68,9 2 Cam ng Canh 2.402 9,46 3 Cam Vinh 1.866 7,35 4 B i Di n 1.287 5,07 5 B i da xanh 1.203 4,74 6 Cây khác 1.145 4,51 T ng di n tích tr ng cây n qu 25.403 100 Hi n nay, huy n L c Ng n chia thành các vùng tr ng cây n qu g m: vùng tr ng thâm canh cam ng Canh có 12 xã, vùng tr ng và thâm canh cam Vinh có 13 xã, vùng tr ng b i Di n có 13 xã, vùng b i da xanh có 12 xã, ti p t c phát tri n cây v i thi u trên a bàn toàn huy n. 3.2. M t s tính ch t c b n c a t tr ng cây n qu huy n L c Ng n 3.2.1. Thành ph n c gi i t K t qu phân tích thành ph n c gi i c a t c th hi n b ng 3 cho th y t khu v c nghiên c u ch y u dao ng t th t trung bình n th t pha cát: có 21/50 m u t th t trung bình n th t nh , 7/50 m u t sét pha th t, còn l i 22 m u t th t pha cát. B ng 3. Thành ph n c gi i t nghiên c u (t ng 0 - 20 cm, n = 50) TT 1 2 3 4 Thành ph n c gi i Th t pha sét Th t trung bình Th t nh Th t pha cát t S m u 7 9 12 22 B ng 4. M t s tính ch t hóa h c c a 3.2.2. M t s tính ch t hóa h c Các tính ch t hóa h c c a t có liên quan n tr ng trái t n t i c a kim lo i n ng trong t, kh n ng h p ph kim lo i n ng c a t c th hi n b ng 4. S li u b ng 4 cho th y các m u t u thu c nhóm t chua v a n chua nh , thích h p cho cây n qu (v i thi u và các lo i cây có múi) phát tri n. Hàm l ng các ch t h u c trong t m c trung bình dao ng t 1,06 % n 3,51 %, trong ó có 6/50 m u có OC % m c th p. Dung tích h p ph c a t dao ng t 9,72 n 17,6 l l/100d t, n m m c th p n trung bình, trong ó có 5/50 m u có CEC m c th p. Theo nghiên c u c a Cao Vi t Hà (2012) [2], i u này ch ng t t nghiên c u có kh n ng h p ph kim lo i n ng m c trung bình. 3.3. ánh giá hàm l ng Cu, Pb, Zn trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n ánh giá tình hình ô nhi m Cu, Pb, Zn trong t nghiên c u ã ti n hành phân tích hàm l ng các kim lo i n ng này d i d ng t ng s . K t qu th hi n b ng 5 nh sau: t nghiên c u (t ng 0 - 20 cm, n = 50) pHH2O pHKCl OC% Trung bình 5,1 4,8 2,1 14,36 Min 4,5 4,0 1,06 9,72 Max 6,2 5,7 3,51 17,6 T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr CEC (l l/100g ng - S 26 - n m 2019 t) 15 Nghiên c u B ng 5. Hàm l D ng t n t i D ng t ng s ng Cu, Pb, Zn trong t nghiên c u (t ng 0 - 20 cm, n = 50) Trung Kho ng dao S m u Khu v c tr ng Kim lo i S m u bình ng (ppm) v t QCVN (ppm) (1) 38 38,2 - 101,2 55,6 4 Cu (2) 12 18,3 - 37,4 24,8 0 QCVN 03-MT:2015/BTNMT 100 ppm (1) 38 26,8 - 80,1 54,2 7 Pb (2) 12 13,5 - 30,81 19,8 0 QCVN 03-MT:2015/BTNMT 70 ppm (1) 38 107,2 - 195,1 144,6 0 Zn (2) 12 61,77 - 95,45 78,9 0 QCVN 03-MT:2015/BTNMT 200 ppm S li u b ng 5 cho th y t l y t i các khu v n tr ng cây n qu theo cách truy n th ng có hàm l ng Cu, Pb, Zn cao h n h n so v i t t i khu v c tr ng theo tiêu chu n VietGAP hay GlobalGAP. Trong ó có 04/50 m l ng Cu t ng s v t MT:2015/BTNMT u n v c t tr ng cây n qu th c truy n th ng. u t có hàm QCVN 03 m trong khu theo ph ng Có 07/50 m u t nghiên c u b ô nhi m Pb d ng t ng s , các m u t này u c l y t i các v n tr ng cây n qu truy n th ng, trong ó có 2 v n v i và 5 v n tr ng cây có múi. N u hàm l ng Pb này b hòa tan trong ngu n n c ng m, s (1): truy n th ng; (2): VietGAP - GlobalGAP gây nh h ng x u t i ch t l ng n c, cây tr ng và ng i dân s d ng n c. 100% s m u u có hàm l ng Zn n m trong gi i gi n cho phép c a QCVN 03 - MT:2015/BTNMT. Hàm l ng Zn trong t tr ng cây n qu theo cách truy n th ng dao ng trong kho ng 107,2 - 195,1 ppm, trong t tr ng cây n qu theo tiêu chu n VietGAP hay GlobalGAP dao ng t 61,77 - 95,45 ppm. Di n bi n s thay i hàm l ng Cu, Pb, Zn t i các v trí l y m u c th hi n trong các hình 1, 2, 3 nh sau: Hình 1: Di n bi n hàm l ng Cu trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n theo 2 ph ng th c s n xu t: (1) ph ng th c truy n th ng, (2) ph ng th c s n xu t theo tiêu chu n s ch 16 T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019 Nghiên c u Hình 2: Di n bi n hàm l ng Pb trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n theo 2 ph ng th c s n xu t: (1) ph ng th c truy n th ng, (2) ph ng th c s n xu t theo tiêu chu n s ch Hình 3: Di n bi n hàm l ng Zn trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n theo 2 ph ng th c s n xu t: (1) ph ng th c truy n th ng, (2) ph ng th c s n xu t theo tiêu chu n s ch Có s chênh l ch v giá tr hàm l ng Cu, Pb, Zn gi a hai khu v c tr ng, trong ó 100% s m u l y t i khu v c tr ng truy n th ng có hàm l ng các kim lo i Cu, Pb, Zn cao h n so v i khu v c s n xu t theo tiêu chu n VietGap hay GlobalGap, i u này ch ng t ph ng th c s n xu t tác ng khá nhi u n quá trình tích l y kim lo i n ng trong t. 3.3.4. ánh giá chung K t qu phân tích hàm l ng Cu, Pb, Zn trong t tr ng cây n qu huy n L c Ng n, t nh B c Giang cho th y m c ô nhi m t b i 3 kim lo i n ng này t tr ng theo ph ng th c truy n th ng cao h n nhi u so v i ph ng th c tr ng theo tiêu chu n VietGAP hay GlobalGAP. Nguyên nhân d n t i s chênh l ch này do các khu v c t tr ng cây theo ph ng th c truy n th ng không c ki m soát ch t ch v v n canh tác (phân bón, hóa ch t BVTV, t i tiêu,…). Theo s li u c a Phòng Nông nghi p và phát tri n nông thôn huy n L c Ng n (2017) [4], t i khu v c tr ng cây n qu ph ng th c truy n th ng có t i 80 % ng i dân s d ng phân bón và hóa ch t BVTV không c h ng d n chi ti t, 89 % ng i dân không bi t cách x lý bao bì phân bón và hóa ch t BVTV úng cách mà th ng v t luôn t i v n cây t. T t c nh ng i u này u nh h ng tr c ti p hay gián ti p n ch t l ng t nông nghi p. c bi t trong 50 m u t nghiên c u, có 3 m u t b ô nhi m c 2 kim lo i n ng Cu, Pb ây là nh ng m u t T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019 17 Nghiên c u c l y t i khu v c xã Ph ng S n v i cây tr ng ch o là v i thi u theo ph ng th c truy n th ng. 3.4. M t s gi i pháp gi m thi u ô nhi m kim lo i n ng trong t tr ng cây n qu t i huy n L c Ng n, t nh B c Giang * i v i ng i nông dân Thay i ph ng th c tr ng cây n qu theo tiêu chu n s ch ng th i nâng cao ý th c trong vi c s d ng h p lý phân bón và hóa ch t BVTV trong quá trình tr ng cây n qu . * i v i c quan qu n lý nhà n c Xây d ng các vùng tr ng và thâm canh cây n qu theo tiêu chu n VietGap, GlobalGap trên a bàn toàn huy n kh ng nh th ng hi u và b o m tiêu chu n an toàn v sinh th c ph m, b o v môi tr ng. Chính quy n a ph ng c n t p trung quy ho ch vùng, y m nh ng d ng ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t, b o qu n và tiêu th s n ph m; h tr nông dân t ng c ng tuyên truy n, qu ng bá, k t n i trong s n xu t và tiêu th trái cây huy n L c Ng n. Ph bi n r ng rãi, t ch c t p hu n cho ng i nông dân v ph ng th c s n xu t theo tiêu chu n s ch. 4. K T LU N Di n tích tr ng cây n qu trên a bàn huy n L c Ng n kho ng 25.403 ha v i các cây tr ng ch o là v i thi u, cam Canh, cam Vinh, b i da xanh, b i Di n. t tr ng cây n qu c a khu v c huy n L c Ng n, t nh B c Giang có thành ph n c gi i t th t pha cát n th t pha sét. Ph n ng c a t t chua v a n chua nh . Ph n l n các m u u có hàm l ng ch t h u c và dung tích h p ph m c trung bình. Hàm l ng Cu, Pb, Zn trong t dao ng t ng i r ng và có s chênh l ch gi a t tr ng cây n qu theo ph ng th c truy n th ng và theo tiêu chu n VietGAP 18 hay GlobalGAP, ch ng t có s nh h ng rõ r t c a ph ng th c s n xu t n hàm l ng các kim lo i n ng Cu, Pb, Zn trong t tr ng cây n qu t i khu v c nghiên c u, có 04/50 m u t b ô nhi m Cu; Có 7/50 m u t b ô nhi m Pb trong ó có 02 v n tr ng v i thi u, 05 v n tr ng các lo i cây có múi; 100% m u t có hàm l ng Zn n m trong gi i h n cho phép c a QCVN 03 - MT:2015/BTNMT. gi m hàm l ng kim lo i n ng trong t òi h i các c p chính quy n, ng i dân ph i th c hi n ng b các gi i pháp, th c hi n ph ng th c tr ng cây n qu theo tiêu chu n s ch, m b o v sinh môi tr ng và an toàn th c ph m. TÀI LI U THAM KH O [1]. oàn Anh c (2018). ánh giá th c tr ng s d ng phân bón và hóa ch t b o v th c v t trên a bàn huy n L c Ng n, t nh B c Giang. Khóa lu n t t nghi p, i h c Nông - Lâm B c Giang, tr 36 - 38. [2]. Nguy n M nh Hà (2016). Th c tr ng và m t s gi i pháp phát tri n cây n qu theo h ng phát tri n b n v ng trên a bàn huy n L c Ng n, t nh B c Giang. Lu n v n th c s , i h c Thái Nguyên. [3]. Cao Vi t Hà (2012). ánh giá tình hình ô nhi m chì và ng trong t nông nghi p huy n V n Lâm, t nh H ng Yên. T p chí Khoa h c và phát tri n 2012 t p 10, s 4 (648 - 653). [4]. Phòng Nông nghi p và phát tri n nông thôn huy n L c Ng n (2018). Báo cáo tình hình s n xu t nông nghi p n m 2017. [5]. y ban nhân dân huy n L c Ng n, t nh B c Giang (2014). án phát tri n m t s lo i cây n qu có giá tr kinh t cao huy n L c Ng n giai o n 2014 - 2020. [6]. Wei B. and L. Yang (2010). A review of heavy metal contaminations in urban road dusts and agricultural soil from China. Microchemical Journal 94 (99 - 107). BBT nh n bài: 22/3/2019; Ph n bi n xong: 16/5/2019 T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019