Nội dung

CÖNG TAÁC CÖË VÊËN HOÅC TÊÅP TRONG TRÛÚÂNG ÀAÅI HOÅC . Nguyïîn Duy Möång Haâ* TOÁM TÙÆT Cöng taác cöë vêën hoåc têåp laâ möåt yïëu töë quan troång cêìn àûúåc xem xeát àuáng mûác khi caác trûúâng àaåi hoåc Viïåt Nam aáp duång hoåc chïë tñn chó, àùåc biïåt trong thúâi àaåi höåi nhêåp vaâ kinh tïë thõ trûúâng vúái xu hûúáng lêëy ngûúâi hoåc laâm trung têm, nêng cao chêët lûúång daåy vaâ hoåc. Nhiïìu trûúâng àaåi hoåc úã Viïåt Nam vêîn coân àang gùåp nhûäng khoá khùn khaách quan vaâ chuã quan nhêët àõnh trong viïåc vêån haânh hiïåu quaã hïå thöëng cöë vêën hoåc têåp. Baâi viïët têåp trung phên tñch hïå thöëng cöë vêën hoåc têåp úã caác nûúác tiïn tiïën vaâ nhûäng yïu cêìu àöëi vúái cöng taác naây. Tûâ àoá àûa ra möåt söë gúåi múã, àïì xuêët möåt söë biïån phaáp khaã thi nhùçm àêíy maånh cöng taác cöë vêën hoåc têåp úã caác trûúâng àaåi hoåc Viïåt Nam, tûâng bûúác nêng cao nhêån thûác cuãa giaãng viïn, sinh viïn vaâ caác cêëp quaãn lyá vïì cöng taác naây. Tûâ khoáa: cöë vêën hoåc têåp, tñn chó, giaáo duåc àaåi hoåc. 1. Böëi caãnh giaáo duåc àaåi hoåc hûúáng vïì ngûúâi hoåc Hiïån nay, trong thúâi àaåi höåi nhêåp vaâ toaân cêìu hoáa, giaáo duåc àaåi hoåc trïn thïë giúái coá xu hûúáng têåp trung vaâo ngûúâi hoåc. Tñnh àaåi chuáng hoáa cuãa giaáo duåc àaåi hoåc múã röång cú höåi hoåc àaåi hoåc cho nhiïìu ngûúâi. Nhòn chung, söë lûúång ngûúâi hoåc, trûúâng hoåc, ngaânh hoåc vêîn khöng ngûâng tùng lïn úã nhiïìu nûúác trïn thïë giúái. Tuy nhiïn, mêu thuêîn giûäa quy mö vaâ chêët lûúång àaâo taåo vêîn coân laâ möåt vêën àïì lúán úã nhiïìu nûúác àang phaát triïín. Bïn caånh àoá, do aáp lûåc cuãa böëi caãnh kinh tïë, tñnh hiïåu quaã vaâ töëi ûu hoáa àûúåc quan têm trong àaâo taåo úã bêåc àaåi hoåc, nhùçm tiïët kiïåm töëi àa chi phñ, tiïìn baåc vaâ cöng sûác boã ra cho viïåc àaâo taåo nhûng vêîn àaåt kïët quaã mong àúåi, àaáp ûáng àûúåc * yïu cêìu thûåc tiïîn cuãa xaä höåi vaâ thõ trûúâng lao àöång. Chêët lûúång daåy vaâ hoåc vêîn luön laâ àoâi hoãi têët yïëu cuãa ngûúâi hoåc vaâ caã xaä höåi. Hoåc chïë tñn chó giuáp taåo sûå liïn thöng dïî daâng, thuêån tiïån cho ngûúâi hoåc vaâ viïåc kiïím àõnh chêët lûúång nhùçm àaãm baão lúåi ñch cuãa ngûúâi hoåc laâ hai yïëu töë quan troång cho sûå töìn taåi vaâ phaát triïín bïìn vûäng cuãa giaáo duåc àaåi hoåc. Hai yïëu töë naây luön àoâi hoãi sûå höî trúå töëi àa cho ngûúâi hoåc àïí hoå traãi qua àûúåc quaá trònh àaâo taåo hiïåu quaã, phaát triïín àûúåc nhûäng nùng lûåc cêìn thiïët àïí thñch nghi àûúåc vúái xaä höåi ngaây caâng àa daång vaâ nhiïìu aáp lûåc caånh tranh. Coá nhiïìu hònh thûác höî trúå ngûúâi hoåc rêët àa daång, trûåc tiïëp cuäng nhû giaán tiïëp, trong chñnh khoáa cuäng nhû trong caác chûúng trònh ngoaåi khoáa, trong trûúâng lúáp cuäng nhû ngoaâi lúáp hoåc, ThS. Phoâng Khaão thñ & Àaãm baão chêët lûúång, Trûúâng ÀHKHXH&NV-ÀHQG-TP.HCM. 68♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N qua àöåi nguä giaãng viïn cuäng nhû qua caác àöåi nguä höî trúå khaác,... Àöåi nguä tû vêën hoåc têåp, caác chuyïn gia vïì cöë vêën hoåc têåp úã trûúâng àaåi hoåc taåi möåt söë nûúác tiïn tiïën, àùåc biïåt úã Hoa Kyâ vaâ caác nûúác Têy Êu, thûúâng rêët phong phuá, àa daång vúái nhiïìu chûác danh vaâ nhiïåm vuå khaác nhau. Thûåc tïë cho thêëy, sinh viïn caâng nhêån àûúåc nhiïìu sûå höî trúå kõp thúâi vaâ hiïåu quaã, chêët lûúång hoåc têåp vaâ nghiïn cûáu cuäng nhû sûå phaát triïín vïì moåi mùåt cuãa sinh viïn caâng cao, dêîn àïën sûå haâi loâng tùng núi sinh viïn (SV) àöëi vúái viïåc àaâo taåo cuãa nhaâ trûúâng. 2. Phaát triïín àöåi nguä cöë vêën hoåc têåp trong hoåc chïë tñn chó Caác trûúâng àaåi hoåc úã nûúác ta lêìn lûúåt aáp duång hoåc chïë tñn chó (HCTC) trong thúâi gian gêìn àêy theo xu hûúáng höåi nhêåp vò loaåi hònh quaãn lyá àaâo taåo theo HCTC coá nhiïìu ûu àiïím, àem laåi hiïåu quaã cao. Cöng taác cöë vêën hoåc têåp laâ möåt àiïìu kiïån khöng thïí thiïëu àûúåc khi aáp duång HCTC nhûng coân khaá múái meã úã nûúác ta. Vò vêåy, viïåc nêng cao nhêån thûác cuãa ngûúâi daåy, ngûúâi hoåc, àöåi nguä quaãn lyá vïì têìm quan troång vaâ lúåi ñch to lúán cuãa cöng taác naây cuäng nhû hoåc têåp kinh nghiïåm vïì cöng taác tû vêën hoåc têåp taåi möåt söë nûúác tiïn tiïën trïn thïë giúái laâ àiïìu rêët cêìn thiïët. Trûúác hïët, viïåc hoåc têåp theo HCTC úã trûúâng àaåi hoåc àoâi hoãi SV tûå chuã àöång xêy dûång kïë hoaåch hoåc têåp cho riïng mònh phuâ húåp vúái hoaân caãnh, àiïìu kiïån, nùng lûåc, sûác khoãe, vaâ thúâi gian caá nhên àïí coá thïí hoaân thaânh khoáa hoåc möåt caách töët nhêët, nhanh nhêët theo àuáng quy chïë. SV dïî bõ caãm giaác luáng tuáng trûúác quaá nhiïìu cú höåi lûåa choån, nhêët laâ trûúác xu hûúáng liïn thöng vaâ caác mön hoåc tûå choån ngaây caâng nhiïìu nïn coá nhu cêìu àõnh hûúáng trong suöët quaá trònh hoåc têåp rêët lúán. Vò vêåy, viïåc tû vêën cho SV ngay tûâ luác bùæt àêìu khoáa hoåc nhùçm xêy dûång kïë hoaåch hoåc têåp húåp lyá vaâ àiïìu chónh kïë hoaåch hoåc têåp khi cêìn thiïët laâ àiïìu têët yïëu. SV nïn àûúåc cung cêëp cú höåi giuáp àúä, tû vêën,… tûâ giaãng viïn (GV) vaâ àöåi nguä höî trúå maâ hoå tûå nguyïån vaâ chuã àöång xin gùåp theo quyïìn lúåi cuãa hoå. 2.1. Cöë vêën hoåc têåp (Academic Adviser) ÚÃ nhiïìu nûúác tiïn tiïën, Cöë vêën hoåc têåp thûúâng tû vêën cho SV vïì choån khoáa hoåc, ngaânh hoåc phuâ húåp vúái nùng lûåc vaâ súã thñch cuãa SV, tû vêën vaâ xeát duyïåt kïë hoaåch hoåc têåp cuãa SV, trong àoá coá viïåc tùng hay giaãm mön hoåc, choån ngaânh àaâo taåo chñnh vaâ phuå. Hoå nùæm rêët roä cêëu truác vaâ nöåi dung chûúng trònh hoåc, trònh tûå húåp lyá caác mön hoåc bùæt buöåc cuäng nhû tûå choån phuâ húåp vúái tûâng àõnh hûúáng àêìu ra khaác nhau trong HCTC, kïí caã thûåc têåp chuyïn mön,... àïí tû vêën cho SV khi bùæt àêìu nhêåp hoåc, chuêín bõ vaâo giai àoaån chuyïn ngaânh hay khi sùæp kïët thuác chûúng trònh hoåc, hoåc thïm sau àaåi hoåc,... [Davis 1993: 504-509]. 2.2. Cöë vêë n hûúá n g nghiïå p (Career Adviser) Àïën khi bûúác vaâo giai àoaån chuyïn ngaânh, SV cêìn phaãi àõnh hûúáng ngaânh nghïì phuâ húåp. SV vùn bùçng möåt chûa coá kinh nghiïåm vïì caác ngaânh nghïì vaâ yïu cêìu cuãa thõ trûúâng lao àöång cêìn sûå hûúáng dêîn cuãa àöåi nguä tû vêën hûúáng nghiïåp. Ngûúâi tû vêën hûúáng nghiïåp giuáp SV tòm hiïíu cú höåi nghïì nghiïåp vaâ viïåc hoåc têåp tiïëp theo, hûúáng chuyïn ngaânh heåp sau àaåi hoåc,… Hoå thûúâng am hiïíu vïì caác yïu cêìu cuãa thõ trûúâng lao àöång àöëi vúái ngaânh nghïì, coá quan hïå vúái caác hiïåp höåi ngaânh nghïì, nùæm bùæt thöng tin cêåp nhêåt vïì kinh tïë, xaä höåi,... [Davis 1993: 504-509]. 2.3. Cöë vêë n hoaå t àöå n g ngoaå i khoá a (Extracurricular Adviser) Ngoaâi ra, SV khöng hoåc theo möåt lúáp cöë àõnh trong suöët khoáa hoåc nhû úã hïå niïn chïë maâ hoåc theo nhiïìu lúáp khaác nhau, khoá coá àiïìu kiïån gùæn kïët vúái caác SV khaác, dïî coá caãm giaác laåc loäng. Vò vêåy, ngoaâi giúâ lïn lúáp, hoå coân coá nhu cêìu tham gia vaâo caác hoaåt àöång ngoaåi khoáa àïí múã röång caác möëi quan hïå bïn caånh caác nhu cêìu cuãa cuöåc söëng haâng ngaây nhû ùn, úã, giaãi trñ, laâm thïm,... nhêët laâ àöëi vúái nhûäng SV úã xa nhaâ thûúâng gùåp nhiïìu khoá khùn. Cöë vêën hoaåt àöång ngoaåi khoáa thûúâng tû vêën cho nhoám SV,... àùåc biïåt cho caác tên sinh viïn (freshmen). Caác trûúâng àaåi hoåc úã Hoa Kyâ thûúâng coá tuêìn giúái thiïåu vïì möi trûúâng hoåc têåp cho tên SV vaâ o tuêì n àêì u tiïn khi SV nhêå p hoå c (Orientation week), dêîn hoå ài tham quan trûúâng hoåc, caác cú súã vêåt chêët cuãa trûúâng vaâ hûúáng dêîn caách sûã duång caác trang thiïët bõ hoåc têåp, caác núi töí chûác caác hoaåt àöång ngoaåi khoáa cho SV,... [Davis 1993: 504-509]. 2.4. Cöë vêën nhiïìu kinh nghiïåm (Mentor) ÚÃ Hoa Kyâ vaâ möåt söë nûúác Têy Êu nhû Àûác, Mentor laâ ngûúâi tû vêën daây daån kinh nghiïåm trong cöng viïåc giaãng daåy, hoåc têåp, nghiïn cûáu vaâ caác laänh vûåc khaác. "Mentor" thûúâng khaác K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦69 "adviser" úã chöî laâ coá möëi quan hïå möåt àöëi möåt àang diïîn ra möåt caách liïn tuåc (on going oneto-one relationship): möåt caá nhên coá nhiïìu kinh nghiïåm hún tû vêën, giuáp àúä cho ngûúâi ñt kinh nghiïåm hún. Möëi quan hïå naây coá 3 yïëu töë chñnh: nêng àúä vïì mùåt têm lyá, giuáp àúä trûåc tiïëp vïì sûå phaát triïín chuyïn mön, nghïì nghiïåp vaâ àoáng vai laâm mêîu. "Mentor" coá thïí gùåp SV àõnh kyâ, cuâng ài ùn uöëng hoùåc thêåm chñ múâi àïën nhaâ,... nhûng hoå phaãi chuá yá tïë nhõ trong nhiïìu tònh huöëng, phaãi cöng khai, cöng bùçng àïí traánh hiïíu lêìm [Davis 1993: 511]. 2.5. Ngûúâi phuå àaåo, trúå giaãng (Tutor, Teaching Assistant hay TA) HCTC àoâi hoãi SV tûå hoåc nhiïìu vúái söë giúâ lïn lúáp ñt hún so vúái hònh thûác hoåc niïn chïë; hònh thûác töí chûác daåy hoåc vaâ àaánh giaá hoåc têåp cuäng àa daång hún; phûúng tiïån tûå hoåc, tû liïåu hoåc têåp vúái sûå höî trúå cuãa ngaânh CTTT-TT ngaây caâng höî trúå ngûúâi hoåc nhiïìu hún. Trong suöët quaá trònh hoåc têåp, khi SV gùåp khoá khùn trong viïåc tiïëp thu baâi giaãng maâ khöng coá cú höåi nhêån sûå giuáp àúä trûåc tiïëp cuãa GV nhêët laâ àöëi vúái möåt lúáp hoåc àöng thò vai troâ cuãa trúå giaãng vö cuâng quan troång. Hoåc viïn cao hoåc hay nghiïn cûáu sinh, nhûäng ngûúâi àang laâm trúå lyá hay höî trúå caác giaáo sû trong NCKH úã nhiïìu trûúâng àaåi hoåc caác nûúác tiïn tiïën cuäng thûúâng àûúåc têåp huêën àïí kiïm nhiïåm cöng taác laâm trúå giaãng (giaãng daåy möåt phêìn, töí chûác thaão luêån, thûåc haânh, laâm baâi têåp, thñ nghiïåm,...), giuáp hoå àoáng vai trúå giaãng hay cöë vêën hiïåu quaã, àöìng thúâi vêîn hoaân têët töët luêån vùn/luêån aán cuãa mònh. 2.6. Àiïìu phöëi viïn vaâ ngûúâi àön àöëc hoåc têåp (Coordinator, Promotor) Trong thúâi àaåi höåi nhêåp, söë lûúång du hoåc sinh úã nhiïìu nûúác nhòn chung coá xu hûúáng tùng. SV nûúác ngoaâi thûúâng gùåp nhiïìu khoá khùn, trúã ngaåi vïì ngön ngûä vaâ vùn hoáa nïn cêìn sûå höî trúå àùåc biïåt. ÚÃ caác trûúâng àaåi hoåc cuãa Bó vaâ möåt söë trûúâng àaåi hoåc khaác úã chêu Êu, àùåc biïåt trong caác chûúng trònh àaâo taåo quöëc tïë, Ngûúâi àiïìu phöëi chûúng trònh coá möåt söë tiïët lïn lúáp haâng tuêìn àïí gùåp gúä, tiïëp xuác SV, giúái thiïåu vïì chûúng trònh àaâo taåo, quy trònh laâm nghiïn cûáu, giaáo duåc yá thûác traánh àaåo vùn, caách trñch dêîn khi nghiïn cûáu, viïët baâi, tòm taâi liïåu trïn caác thû viïån, thû viïån àiïån tûã, múâi hoåc viïn cao hoåc (HVCH) hay nghiïn cûáu sinh (NCS) àïën trònh baây caác hûúáng nghiïn cûáu sau àaåi hoåc hay chuyïn sêu àïí SV coá thïí àõnh hûúáng nghïì nghiïåp hay hoåc tiïëp. Ngûúâi àön àöëc hoåc têåp thò coá nhiïåm vuå theo doäi quaá trònh hoåc têåp cuãa SV, àön àöëc SV, hoåc viïn cao hoåc àêíy nhanh tiïën àöå hoåc têåp theo kïë hoaåch àõnh ra vaâ tû vêën giuáp hoå thaáo gúä möåt söë vûúáng mùæc coá thïí gùåp trong quaá trònh hoåc têåp. 2.7. Giaãng viïn (GV) chuã nhiïåm lúáp/nhoám (Instructor-in-charge) GV chuã nhiïåm lúáp/nhoám laâ hònh thûác höî trúå, theo doäi hoaåt àöång hoåc têåp cuãa SV phöí biïën úã nûúác ta theo hònh thûác hoåc niïn chïë. Àöëi vúái möåt söë nhoám SV nûúác ngoaâi hoåc theo lúáp daânh riïng cöë àõnh (nhû úã Phaáp, Àûác,...), GV chuã nhiïåm àûúåc phên cöng theo doäi hoaåt àöång hoåc têåp cuãa nhoám SV vaâ àõnh kyâ gùåp gúä nhoám SV naây, tû vêën cho hoå vïì viïåc hoåc chuyïn mön vaâ hoåc ngoaåi ngûä, cuäng nhû caác vêën àïì khaác coá liïn quan àïën hoåc têåp. 2.8. Trúå lyá giaáo vuå, trúå lyá khoa/böå mön (Academic Assistant, Faculty Assistant) ÚÃ nhiïìu trûúâng àaåi hoåc cuãa Anh, Singapore, Thaái Lan… trúå lyá khoa thûúâng laâ nhûäng ngûúâi coá nhiïìu kinh nghiïåm vïì chûúng trònh àaâo taåo, caách thûác töí chûác chûúng trònh hoåc, hònh thûác hoåc têåp vaâ kiïím tra àaánh giaá úã àaåi hoåc, danh muåc caác mön hoåc, caác thöng tin chung cho SV, biïët caách phöëi húåp töët vúái caác phoâng ban cuãa trûúâng,... thûúâng coá thïí tiïëp SV vaâo bêët kyâ luác naâo trong giúâ haânh chaánh. Àöåi nguä tû vêën úã caác trûúâng àaåi hoåc caác nûúác tiïn tiïën kïí trïn rêët àa daång, phong phuá, ngoaâi kinh nghiïåm chuyïn mön, hoå coân àûúåc cûã ài têåp huêën vïì cöng taác tû vêën hoåc têåp, quaãn lyá hoåc vuå,... giuáp SV hoåc theo HCTC vaâ SV quöëc tïë trong thúâi höåi nhêåp khaá hiïåu quaã. Coá caã chuyïn gia tû vêën cho tûâng nhoám SV quöëc tïë. Sau cuâng, cöng taác cöë vêën hoåc têåp coân giuáp cho GV vaâ nhaâ trûúâng nhêån àûúåc phaãn höìi cuãa SV vïì chêët lûúång àaâo taåo vaâ cú höåi nùæm bùæt têm tû nguyïån voång cuãa SV, vûâa thïí hiïån tñnh dên chuã trong giaáo duåc àaåi hoåc. 3. Möåt söë yïu cêìu àöëi vúái cöng taác cöë vêën hoåc têåp úã trûúâng àaåi hoåc Nhùçm àaåt yïu cêìu vïì chêët lûúång vaâ hiïåu quaã, caác trûúâng àaåi hoåc úã nûúác ngoaâi thûúâng àùåt ra 3 yïu àöëi vúái cöng taác cöë vêën hoåc têåp: 70♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N Trûúác tiïn, cöng taác cöë vêën hoåc têåp phaãi àuáng luác, kõp thúâi, mang tñnh caá nhên hoáa phuâ húåp tûâng àöëi tûúång/nhoám àöëi tûúång, àöìng thúâi cuäng phaãi àa daång vaâ linh hoaåt vïì thúâi gian, àõa àiïím vaâ hònh thûác nhùçm giuáp hoå giaãi quyïët ngay caác khoá khùn trong hoåc têåp vaâ àúâi söëng, nïëu khöng SV seä bõ mêët cú höåi phaát triïín liïn tuåc vaâ nhû vêåy seä vö tònh laâm tùng tyã lïå boã hoåc. Theo möåt cuöåc khaão saát nhoã bùçng hònh thûác phoãng vêën möåt söë cûåu du hoåc sinh, caác hònh thûác cöë vêën hoåc têåp úã nhiïìu nûúác tiïn tiïën nhû úã Hoa Kyâ, Anh, Thaái Lan, Àûác, Àaâi Loan, UÁc, Bó… coá thïí diïîn ra trong giúâ trïn lúáp hoåc hoùåc ngoaâi giúâ trïn lúáp nhùçm taåo àiïìu kiïån töët nhêët giuáp àúä àïí SV hoaân thaânh töët nhiïåm vuå cuãa mònh. Giúâ tiïëp xuác SV trïn lúáp thûúâng àûúåc thïí hiïån qua caác tiïët hoåc nhû daång keâm cùåp, phuå àaåo, giaãi àaáp thùæc mùæc vaâ sûãa baâi têåp (tutorial) thûúâng do trúå giaãng hûúáng dêîn theo àõnh kyâ, chùèng haån nhû 2-3 tiïët/tuêìn hay möåt thaáng/lêìn, àöëi vúái SV quöëc tïë thò àõnh kyâ thûúâng xuyïn hún. Giúâ tiïëp SV ngoaâi lúáp hoåc hiïån nay laâ rêët phöí biïën úã nhiïìu trûúâng àaåi hoåc cuãa Hoa Kyâ, UÁc vaâ Chêu Êu. Nhiïìu giaãng viïn, giaáo sû àöìng thúâi cuäng coá traách nhiïåm hay vai troâ laâ ngûúâi tû vêën, nhêët laâ cöë vêën chuyïn vïì hoåc têåp vaâ chûúng trònh hoåc, vaâ coá lõch heån thûúâng xuyïn, cöë àõnh vúái SV ngoaâi lúáp hoåc, thûúâng laâ taåi vùn phoâng (trong giúâ haânh chaánh hay àïën theo lõch heån riïng hay theo giúâ tiïëp SV) hoùåc taåi núi khaác (nhû kyá tuác xaá, khuön viïn àaåi hoåc, quaán nûúác, cùn tin trûúâng, thû viïån, phoâng àoåc saách, chöî tûå hoåc,…). Hiïån nay, vúái sûå phaát triïín maånh cuãa CNTT, viïîn thöng, giúâ tiïëp SV coân àûúåc thûåc hiïån giaán tiïëp thöng qua caác phûúng tiïån àiïån tûã, viïîn thöng. Caác hònh thûác trao àöíi, tû vêën, hûúáng dêîn giuáp àúä tûâ xa ngaây caâng phöí biïën, àa daång nhû qua Email, diïîn àaân, chat, Facebook, muåc hoãi àaáp trïn website (Q&A)... Ba muåc tiïu chñnh cho viïåc GV tûúng taác vúái SV ngoaâi lúáp hoåc laâ nhùçm giaãi àaáp caác thùæc mùæc cuãa SV vïì hoåc haânh, thi cûã, nghïì nghiïåp; caác quan hïå tûúng taác giuáp laâm tùng àöång cú hoåc têåp tñch cûåc cuãa SV, àöìng thúâi giuáp GV nhêån phaãn höìi cuãa SV vïì mön hoåc vaâ taâi liïåu hoåc têåp, giuáp GV coá caãm nhêån chñnh xaác hún vïì nùng lûåc hoåc têåp cuãa SV. GV thûúâng phaãi tïë nhõ khi tû vêën, gùåp gúä nhûäng SV àa daång, chuãng töåc, vùn hoáa, vúái kiïën thûác vaâ muåc tiïu hoåc têåp, nhu cêìu,… khaác nhau, nhêët laâ úã caác chûúng trònh quöëc tïë. [Davis 1993: 491-495]. Thûá hai, yïu cêìu vïì nùng lûåc cuãa àöåi nguä tû vêën, cöë vêën hoåc têåp úã trûúâng àaåi hoåc laâ rêët quan troång nhùçm àaåt hiïåu quaã tû vêën vaâ goáp phêìn nêng cao chêët lûúång àaâo taåo. Àöåi nguä tû vêën hoåc têåp thûúâng coá kinh nghiïåm qua quaá trònh laâm viïåc lêu daâi vúái trûúâng, khoa hoåc coá thïí traãi qua möåt söë khoáa têåp huêën vïì tû vêën, giao tiïëp, quaãn lyá hoåc vuå,… trong vaâ ngoaâi trûúâng,… Hoå phaãi àaáp ûáng caác yïu cêìu kiïën thûác hiïíu biïët vïì chuyïn mön, phaãi am hiïíu vïì caác laänh vûåc liïn quan àïën hoåc têåp nhû chûúng trònh àaâo taåo cuãa khoa/böå mön, caác ngaânh nghïì àêìu ra, yïu cêìu cuãa nhaâ tuyïín duång, cêåp nhêåt caác yïu cêìu vïì kyä nùng cêìn thiïët cuãa nhaâ tuyïín duång, caác hûúáng àêìu ra khaác nhau, caác thaânh tûåu khoa hoåc kyä thuêåt múái nhêët trong laänh vûåc ngaânh nghïì…; caác hònh thûác vaâ yïu cêìu vïì kiïím tra, àaánh giaá, laâm tiïíu luêån, luêån vùn, luêån aán, quy àõnh, quy trònh vïì thi cûã, luêån vùn, caách tuên thuã quy àõnh trñch dêîn, caác thuã tuåc quy trònh àùng kyá mön hoåc,...; phûúng phaáp nghiïn cûáu vaâ hoåc têåp, phûúng phaáp tûå hoåc, tûå nghiïn cûáu,...; taâi liïåu hoåc têåp, taâi nguyïn hoåc têåp, thû viïån,... caác taåp chñ chuyïn ngaânh, caác cûãa haâng baán saách, chûúng trònh höî trúå saách cho SV,...; caác khoáa hoåc ngoaåi khoáa, hoåc ngoaåi ngûä, tin hoåc, caác khoáa hoåc nêng caáo kyä nùng, kyä nùng mïìm, tûå hoåc,... caác vêën àïì liïn quan àïën thûåc têåp thûåc tïë, liïn hïå, tòm hiïíu núi thûåc têåp, quy trònh thûåc têåp,... Bïn caånh àoá, caác hiïíu biïët chung khaác bao göìm kiïën thûác hiïíu biïët vïì caác laänh vûåc liïn quan àïën àúâi söëng SV nhû hiïíu biïët vïì caác phoâng ban, caác trung têm trong trûúâng àïí giúái thiïåu cho SV àïën liïn hïå khi cêìn thiïët (vùn, thïí, myä, àúâi söëng,... caác thöng tin vïì kyá tuác xaá,...), hiïíu biïët vïì caác töí chûác ngoaâi trûúâng maâ SV coá thïí liïn hïå liïn quan àïën hoåc têåp nhû caác trung têm ngoaåi ngûä, viïån nghiïn cûáu, höåi SV, thû viïån thaânh phöë… caác núi liïn hïå vïì thuã tuåc haânh chaánh khaác (visa, àùng kyá chöî úã,...); hiïíu biïët vïì caác chñnh saách hoåc böíng, höî trúå khaác,... hoùåc hiïíu biïët vïì caác núi giúái thiïåu viïåc laâm, trung têm tuyïín duång, hiïåp höåi nghïì nghiïåp,...; hiïíu biïët vïì caác vêën àïì liïn quan àïën quy àõnh, quy chïë, chïë àöå chñnh saách, giuáp phêìn naâo giaãi quyïët nhûäng khoá khùn trong àúâi söëng sinh hoaåt haâng K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦71 ngaây, trong caác thùæc mùæc, khiïëu naåi; caác trûúâng húåp SV tûå yá boã hoåc. Yïu cêìu vïì kyä nùng tû vêën vaâ giao tiïëp cuãa àöåi nguä tû vêën laâ rêët cêìn thiïët vò hoå phaãi thûúâng xuyïn tiïëp xuác, gùåp gúä caác SV àa daång vïì àöång cú, nùng lûåc nguyïån voång, súã thñch, hoaân caãnh... khaác nhau. Cöë vêën hoåc têåp àûúåc yïu cêìu phaãi coá kyä nùng giao tiïëp töët, kheáo leáo, nhanh nheån, hoaåt baát, coá khaã nùng phaán àoaán, phên tñch nùæm bùæt vêën àïì nhanh, biïët lùæng nghe yá kiïën SV, àùåc biïåt àöëi vúái SV nûúác ngoaâi phaãi toã ra kiïn nhêîn, traánh kyâ thõ,... Coá khi coá thïí tû vêën giuáp giaãi quyïët phêìn naâo xung khùæc, mêu thuêîn hay hiïíu lêìm trong SV hay mêu thuêîn, hiïíu lêìm giûäa GVSV,..., tòm hiïíu nhûäng khiïëu naåi thùæc mùæc cuãa SV,... Hoå phaãi nùæm àûúåc caác nguyïn tùæc têm lyá trong cöng taác tû vêën. Ngoaâi ra, phêím chêët àaåo àûác töët cuäng laâ möåt yïu cêìu àùåc biïåt àöëi vúái àöåi nguä tû vêën. Caác cöë vêën hoåc têåp phaãi nhiïåt tònh, hïët loâng vúái SV, quan têm àïën lúåi ñch cuãa SV, khöng laâm àiïìu gò gêy thiïåt haåi cho SV, coá tinh thêìn traách nhiïåm vaâ kyã luêåt cao, giûä àuáng lõch heån vúái SV, biïët giûä gòn nhûäng àiïìu bñ mêåt riïng tû cuãa SV… luön giûä tû caách cuãa ngûúâi thêìy, cû xûã àuáng mûåc phuâ húåp, àuáng mûåc àïí laâm gûúng cho SV, traánh nhûäng hiïíu lêìm gêy tai tiïëng hay giaãm uy tñn cho khoa, böå mön, cöng bùçng, khaách quan. Trong quyïìn haån coá thïí àûúåc, hoå luön laâm hïët sûác mònh àïí giuáp àúä SV hoùåc hûúáng dêîn SV tòm àïën sûå giuáp àúä cuãa nhûäng ngûúâi khaác. Phaãn höìi cuãa SV vïì cöng taác tû vêën hoåc têåp coá thïí àûúåc gúãi vaâo höåp thû goáp yá hoùåc qua phiïëu khaão saát. [Davis 1993: 491-496]. Thûá ba, cêìn phaãi coá chñnh saách cú chïë quaãn lyá vaâ àiïìu kiïån höî trúå nhùçm àaãm baão quyïìn lúåi cuãa cuãa àöåi nguä tû vêën úã trûúâng àaåi hoåc. Àöåi nguä tû vêën hoåc têåp àûúåc phên cöng phuå traách cöng taác naây möåt caách chuyïn nghiïåp hoùåc kiïm nhiïåm. Tuy nhiïn úã nhiïìu nûúác tiïn tiïën, duâ kiïm nhiïåm, hoå cuäng àûúåc hûúãng möåt söë quyïìn lúåi vïì phuå cêëp, thuâ lao traách nhiïåm, tuây theo khaã nùng cuãa trûúâng. Hoå cuäng àûúåc àaánh giaá àïí tuây theo tûâng trûúâng húåp coá thïí àûúåc khen thûúãng, böí nhiïåm chûác vuå,… hoùåc kyá húåp àöìng laâm viïåc lêu daâi nïëu hoaân thaânh töët nhiïåm vuå cöë vêën hoåc têåp cuãa mònh vaâ àûúåc SV phaãn höìi töët. Giúâ tham gia cöng taác cöë vêën hoåc têåp cuãa GV thûúâng xuyïn, theo àõnh kyâ coá thïí àûúåc tñnh vaâo tiïët nghôa vuå. Àöåi nguä tû vêën hoåc têåp laâ caác SV nùm cuöëi, hoùåc HVCH, NCS tham gia cöng taác tû vêën hoåc têåp, trúå giaãng, àõnh hûúáng ngaânh hoåc,… cho caác SV giai àoaån àaåi cûúng hoùåc chuyïn ngaânh úã nhiïìu trûúâng àaåi hoåc Hoa Kyâ coân àûúåc tñnh söë tñn chó hoåc têåp cho viïåc hoåc sau àaåi hoåc cuãa mònh trong thúâi gian laâm tû vêën hoåc têåp. Hiïåu quaã tû vêën hoåc têåp seä laâ cú súã àaánh giaá cho söë tñn chó hoåc têåp cuãa àöåi nguä tû vêën naây. 4. Gúåi múã cho cöng taác tû vêën hoåc têåp úã caác trûúâng àaåi hoåc Viïåt Nam Theo caác yïu cêìu cú baãn vïì cöng taác cöë vêën hoåc têåp àûúåc àùåt ra nhû trïn, hiïån nay, caác trûúâng àaåi hoåc úã nûúác ta phêìn lúán coân gùåp nhiïìu khoá khùn trong cöng taác töí chûác vaâ triïín khai cöng taác cöë vêën hoåc têåp trong HCTC. Ngoaâi viïåc nhiïìu SV vaâ GV coân thuå àöång, chûa àûúåc nêng cao nhêån thûác vïì hoaåt àöång tû vêën, sûå thiïëu thöën vïì cú súã vêåt chêët laâ möåt nguyïn nhên lúán haån chïë viïåc àa daång hoáa vaâ linh hoaåt hoáa cöng taác cöë vêën hoåc têåp vïì thúâi gian, àõa àiïím vaâ hònh thûác. Diïån tñch phoâng öëc chêåt heåp khiïën cho àa phêìn caác GV, kïí caã caác giaáo sû cú hûäu cuäng nhû thónh giaãng, thûúâng khöng coá vùn phoâng riïng àïí tiïëp SV ngoaâi giúâ lïn lúáp. Viïåc sùæp xïëp àïí möåt nhoám GV, nhoám tû vêën cuâng duâng chung möåt vùn phoâng cuäng àaä khoá. Caác website trûúâng thûúâng chûa coá muåc hoãi àaáp höî trúå giaãi àaáp thùæc mùæc cho SV, thöng tin chung cung cêëp cho SV trïn website nhiïìu khi coân khöng àêìy àuã vaâ cêåp nhêåt, hïå thöëng maång chûa hoaåt àöång hiïåu quaã,… Khoá khùn vïì nhên lûåc vaâ viïåc böìi dûúäng àaâo taåo nhên lûåc àaáp ûáng caác yïu cêìu cuãa möåt cöë vêën chuyïn nghiïåp vïì kiïën thûác, kyä nùng vaâ phêím chêët cuäng aãnh hûúãng rêët lúán àïën hiïåu quaã tû vêën. Àöåi nguä tû vêën kiïm nhiïåm, coân phaãi bûún chaãi laâm thïm, daåy thïm do àöìng lûúng khiïm töën phêìn naâo haån chïë thúâi gian vaâ sûå nhiïåt tònh cuãa hoå daânh cho cöng taác tû vêën cuãa GV caác trûúâng àaåi hoåc úã nûúác ta. Sau cuâng, nguöìn taâi chaánh eo heåp, cú chïë chñnh saách khöng roä raâng vïì cöng taác tû vêën SV cuãa caác trûúâng àaåi hoåc úã nûúác ta chûa goáp phêìn àêíy maånh cöng taác naây trong thúâi àiïím hiïån nay. Qua viïåc tòm hiïíu cöng taác tû vêën hoåc têåp úã möåt söë nûúác vaâ thûåc traång töíng quaát tònh hònh trong nûúác nhû trïn, chuáng töi àïì xuêët möåt söë kiïën nghõ trong viïåc xêy dûång vaâ caãi tiïën cöng taác tû vêën hoåc têåp úã nûúác ta nhû sau: Trûúác tiïn, cêìn tòm caách nêng cao nhêån thûác 72♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N cuãa àöåi nguä quaãn lyá, GV, toaân thïí caán böå GV vaâ caã SV vïì têìm quan troång cuãa cöng taác tû vêën SV noái chung vaâ cöë vêën hoåc têåp (CVHT) noái riïng qua viïåc tuyïn truyïìn, têåp huêën cuäng nhû caác cú chïë töí chûác vaâ triïín khai phuâ húåp. Vai troâ cuãa CVHT vaâ giaãng viïn chuã nhiïåm, tû vêën hûúáng nghiïåp cêìn àûúåc chuá troång vaâ hoå cêìn àûúåc phên cöng nhiïåm vuå roä raâng, cuå thïí, àöìng thúâi cöng viïåc cuãa hoå cêìn àûúåc àõnh kyâ xem xeát, àaánh giaá búãi ban chuã nhiïåm khoa, nhaâ trûúâng,… Nïn böë trñ àïí SV nùm thûá nhêët àûúåc gùåp gúä caác CVHT ngay tûâ ngaây nhêåp trûúâng (töëi àa 150SV/ CVHT), kiïím tra, giaám saát vaâ àaánh giaá cöng taác CVHT vaâo cuöëi hoåc kyâ/cuöëi nùm hoåc àïí xeát danh hiïåu thi àua, xeát khen thûúãng vaâ kyã luêåt; tham mûu cho laänh àaåo trûúâng, khoa vaâ böå mön caác vêën àïì liïn quan àïën cöng taác quaãn lyá àaâo taåo, nghiïn cûáu khoa hoåc vaâ àaâo taåo theo nhu cêìu xaä höåi; coá thïí khaão saát yá kiïën cuãa SV vïì cöng taác cöë vêën hoåc têåp. Kïë àïën, nïn àa daång hoáa caác thaânh phêìn vaâ hònh thûác tû vêën hoåc têåp. Tuây theo tònh hònh thûåc tïë cuãa caác àún võ àaâo taåo, coá thïí töí chûác maång lûúái cöë vêën hoåc têåp úã caác khoa/böå mön. Cöë vêën hoåc têåp laâ caán böå giaãng daåy coá kinh nghiïåm vïì chûúng trònh àaâo taåo vaâ giaãng daåy seä giuáp SV lûåa choån hoåc phêìn/mön hoåc phuâ húåp, vaåch kïë hoaåch húåp lyá àïí àaáp ûáng muåc tiïu töët nghiïåp vaâ khaã nùng tòm àûúåc viïåc laâm thñch húåp. Cöë vêën hoåc têåp laâ caán böå treã coá thïí àön àöëc, theo doäi thaânh tñch hoåc têåp cuãa SV nhùçm giuáp SV àiïìu chónh kõp thúâi trong quaá trònh hoåc têåp, tû vêën vïì phûúng phaáp hoåc têåp, nghiïn cûáu khoa hoåc hoùåc quaãn lyá, hûúáng dêîn, chó àaåo lúáp àûúåc phên cöng phuå traách. Cöë vêën hoåc têåp cuäng coá thïí laâ nhên viïn giaáo vuå hay trúå lyá khoa ngoaâi cöng viïåc thuã tuåc haânh chaánh, höì sú SV, phöëi húåp, liïn hïå caác àún võ vaâ GV,... cêìn àûúåc têåp huêën kyä vïì chûúng trònh àaâo taåo, nùæm àûúåc quy àõnh, yïu cêìu vaâ hònh thûác giaãng daåy cuäng nhû thi cûã, xïëp loaåi hoåc lûåc, reân luyïån, tuã saách tham khaão, lõch trûåc hay lõch heån cuãa àöåi nguä laänh àaåo vaâ GV, àùng kyá mön hoåc, hoåc phñ, hoåc böíng... vaâ caã caác laänh vûåc khaác (xaä höåi, reân luyïån nhên caách, kyä nùng mïìm, hoaåt àöång ngoaåi khoáa,...) nhùçm tû vêën kõp thúâi cho SV hoåc theo HCTC. Trïn hïët nïn coá Höåi àöìng cöë vêën hoåc têåp cêëp trûúâng (göìm laänh àaåo caác phoâng Àaâo taåo, Cöng taác chñnh trõ vaâ Quaãn lyá sinh viïn, Àoaân thanh niïn & Höåi SV chñnh, phoâng Nghiïn cûáu khoa hoåc,... Phoá Hiïåu trûúãng phuå traách àaâo taåo coá thïí laâ Chuã tõch höåi àöìng). Àêìu tû vïì cú súã vêåt chêët vaâ höî trúå kinh phñ laâ àiïìu khöng thïí traánh khoãi nhùçm taåo àiïìu kiïån höî trúå cöng taác tû vêën SV. Àöåi nguä tû vêën cêìn töí chûác buöíi tiïëp SV ngoaâi giúâ taåi vùn phoâng khoa/böå mön, trong khuön viïn trûúâng ñt nhêët 1 giúâ/tuêìn àïí tiïëp SV. Vò vêåy, trûúâng hoåc nïn múã röång hoùåc böí sung thïm phoâng cho caác khoa àïí CVHT coá chöî tiïëp xuác gùåp gúä SV ngoaâi giúâ lïn lúáp möåt caách thoaãi maái dïî daâng, nhùçm giuáp àúä, giaãi àaáp thùæc mùæc vaâ tòm hiïíu nguyïån voång cuãa SV. Coá thïí sùæp xïëp cuöåc gùåp gúä àõnh kyâ vúái SV haâng thaáng, raâ soaát tònh hònh chêëp haânh quy àõnh hoåc têåp,… múã cûãa phoâng hoåc coá àùng kyá trûúác àïí CVHT laâm viïåc vúái lúáp. Têån duång thïë maånh cuãa CNTT - viïîn thöng nhùçm tùng cûúâng caác cú höåi giao tiïëp vúái SV ngoaâi giúâ trïn lúáp nhû qua maång, diïîn àaân,... Khuyïën khñch SV xêy dûång thoái quen trao àöíi vúái GV bùçng nhiïìu hònh thûác nhû qua viïåc heån lõch gùåp ngoaâi giúâ trïn lúáp, trao àöíi qua maång,... chuêín bõ cêu hoãi trao àöíi roä raâng, cuå thïí vaâ chuã àöång hún trong viïåc gùåp gúä cöë vêën hoåc têåp. Cung cêëp taâi liïåu, cöng cuå, phûúng tiïån höî trúå cêìn thiïët cho cöng taác cöë vêën hoåc têåp (söí tay SV, chûúng trònh hoåc, quy chïë, biïíu mêîu, taâi liïåu hûúáng dêîn hoåc böíng, dõch vuå, hûúáng nghiïåp,…). Cêìn coá têåp huêën thûúâng xuyïn trau döìi chuyïn mön vaâ nghiïåp vuå tû vêën cho àöåi nguä GV treã, giaáo vuå khoa àïí hoå nùæm àûúåc vai troâ, nhiïåm vuå vaâ quyïìn haån cuãa cöë vêën hoåc têåp, giuáp SV tòm caách thaáo gúä nhûäng khoá khùn vûúáng mùæc trong quaá trònh hoåc têåp, cêåp nhêåt têm tû nguyïån voång cuãa SV. Hoå cêìn thûúâng xuyïn hoåp ruát kinh nghiïåm vaâ trau döìi hiïíu biïët thïm vïì caác laänh vûåc tû vêën àa daång vaâ rêët cêëp thiïët hiïån nay nhû viïåc hoåc ngoaåi ngûä, tham gia caác chûúng trònh ngoaåi khoáa giao lûu khaác, cêåp nhêåt thöng tin, töí chûác giao lûu vúái caác lúáp àaân anh,... Àöìng thúâi, nhaâ trûúâng nïn coá trúå cêëp, phuå cêëp àïí khuyïën khñch hoå trong cöng taác naây vò àa söë phaãi laâm kiïm nhiïåm. Ngoaâi ra, nhaâ trûúâng cuäng nïn khuyïën khñch SV têån duång caác kïnh trao àöíi, phaãn höìi vúái àöåi nguä tû vêën, chuã àöång tòm kiïëm sûå tû vêën àûúåc trûúâng vaâ khoa àïì xuêët, tùng cûúâng vai troâ cuãa trúå giaãng trong caác hoaåt àöång giaãng daåy, tû vêën,... cho SV. Àùåc biïåt, caác GV lúán tuöíi coá kinh nghiïåm nïn coá kïë hoaåch tûâng bûúác dêîn dùæt GV treã, trúå K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦73 giaãng àïí tûâng bûúác phaát triïín chuyïn mön, nùng lûåc sû phaåm vaâ àùåc biïåt laâ nùng lûåc tû vêën. Àêíy maånh cöng taác trúå giaãng cho caác hònh thûác hoåc têåp khaác nhau nhû hònh thûác: cineáma, buöíi giaãi àaáp thùæc mùæc, tham quan thûåc tïë, laâm thñ nghiïåm,… àöìng thúâi, phöëi húåp nhiïìu hún vúái caác doanh nghiïåp, cú quan bïn ngoaâi nhùçm taåo cú höåi thûåc têåp, thûåc tïë cho SV. *** Hy voång caác trûúâng àaåi hoåc Viïåt Nam seä tûâng bûúác khùæc phuåc caác khoá khùn, tûâng bûúác nêng cao hiïåu quaã cuãa cöng taác tû vêën hoåc têåp trong thïë kyã XXI, thïë kyã toaân cêìu hoáa, höåi nhêåp vaâ kinh tïë tri thûác. TAÂI LIÏåU THAM KHAÃO 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Davis, B.Gross (1993), Tools for Teaching, Jossey-Bass; San Francisco. Hortsch, Hanno, Didaktik der Berufsbildung, Technical University of Dresden, Germany. Höåi nghõ Nêng cao vai troâ cöë vêën hoåc têåp, trûúâng Àaåi hoåc Cêìn Thú, thaáng 6-2011. http://teaching.berkeley.edu/bgd/motivate.html. http://teaching.berkeley.edu/bgd/teaching.html. https://www.uvm.edu/provost/advising/. http://www.ieor.columbia.edu/pages/undergraduate/academic_advising/index.html. http://www.marquette.edu/mucentral/registrar/policy_advising.shtml. SUMMARY The Academic Advising in Higher Education in Vietnam . Nguyen Duy Mong Ha, M.A Academic advising is an important factor which needs to be taken into serious consideration when the Vietnamese Universities adopt the credit-based system. In the era of integration and market economy, great emphasis is placed on student-centered tendency as well as the quality of teaching and learning. Many Vietnamese Universities still face a lot of difficulties in setting up an effective academic advising system. The paper will focus on analyzing the academic advising system in some advanced countries and the requirements for this system. Then, some implications will be drawn and some feasible measures will be suggested to promote the academic advising system in higher education in Vietnam and step by step increase the staff and students’ awareness of its importance. Key words: Academic advising, credit-based system, higher education 74♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N