Nội dung

KHOA H C CÔNG NGH C H I VÀ THÁCH TH C I V I XU T KH U TRÁI CÂY VI T NAM KHI THAM GIA HI P NH TH NG M I T DO VI T NAM — LIÊN MINH CHÂU ÂU ng Kim Khôi1, Lê Th Hà Liên1, Bùi Th Vi t Anh1, Ph m c Th nh1 TÓM T T Trong hai n#m 2016 và 2017, ngành trái cây Vi t Nam -ã có nh0ng b23c phát tri5n -6t phá -áng ghi nh7n khi góp ph9n -2a ngành rau qu< l9n -9u tiên v2>t qua lúa g o và d9u khí vB kim ng ch xuDt khEu (G m c khoi h_n, - c bi t t o ra nhiBu c_ h6i và -i kèm v3i m6t sT rPi ro, thách th c cho xuDt khEu trái cây cPa Vi t Nam. Cft ging, truy xuDt ngukn gTc xuDt x , các yêu c9u vB lao -6ng và môi tr2Xng, v.v... Sl dRng ph2_ng pháp t^ng quan, rà soát các cam kUt cPa hi p - nh, kUt h>p phân tích thTng kê mô t< các sT li u th cDp vB sc các d2 - a xuDt khEu, các doanh nghi p và nhà si ý chính sách hn tr> doanh nghi p, nhà ho ch - nh chính sách và ng2Xi si ích gi0a Vi t Nam và EU. Khi có hi u l`c, Hi p - nh sh mG ra nh0ng c_ h6i th2_ng m i và -9u t2 m3i gi0a Vi t Nam và 28 quTc gia thành viên (do V2_ng quTc Anh và Bfc Ailen vQn -ang trong giai -o n -àm phán -5 rút ra khsi liên minh EU, d` kiUn hoàn thành vào tháng 3/2019, nên trong nghiên c u này vQn phân tích EU bao gkm 28 thành viên, trong -ó có Anh và Bfc Ai Len) cPa th tr2Xng chung châu Âu (EU), kích thích t#ng tr2Gng kinh tU Vi t Nam. Theo d` 1 Trung tâm Tư vấn Chính sách Nông nghiệp, Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn báo cPa D` án EU — MUTRAP vB tác -6ng cPa EVFTA, GDP hàng n#m cPa Vi t Nam có th5 t#ng tr2Gng thêm 0,5% và xuDt khEu t#ng tr2Gng thêm 5 — 6% (Paul Baker và cs, 2014). S` t#ng tr2Gng này sh t o c_ h6i -áng k5 cho t#ng tr2Gng trong h9u hUt các lynh v`c nói chung và trong xuDt khEu trái cây nói riêng. Trong h_n 10 n#m qua, giá tr th2_ng m i xuDt nh7p khEu hai chiBu gi0a Vi t Nam và EU -ã t#ng gDp 5 l9n trong giai -o n 2005-2015 tg khoc tiUp c7n nhiBu th tr2Xng khó tính nh2: Mj, Úc và Nh7t Bc th`c hi n nhcm cung cDp các thông tin cho doanh nghi p, các nhà ho ch - nh chính sách và các nhà si ý chính sách hn tr> cho doanh nghi p và nhà sc thu th7p và phân tích trong giai -o n 2005 — 2016. - Si thU bao gkm: Trái cây nhi t -3i (vng, giá tr , quy mô), tiêu dùng và th2_ng m i cPa Vi t Nam và EU tg nhiBu ngukn nh2 T^ng cRc ThTng kê, T^ng cRc H Chính sách Th2_ng m i và 9u t2 cPa châu Âu (EUMUTRAP). Trong tr2Xng h>p không -P sT li u, nhóm nghiên c u -ã truy c7p thêm các ngukn sT li u nh2 B6 Nông nghi p Mj (USDA), UN Comtrade và kU thga tg m6t sT nghiên c u tr23c -ây. + Tài li u nghiên c u th cDp: ã thu th7p thông qua tiUp c7n tr`c tiUp v3i các ngukn cung cDp thông tin (B6 NN&PTNT, B6 Công th2_ng, T^ng cRc Hc PTNNNT. + Các thông tin và tài li u chính th c vB các H TM và các cam kUt: ã thu th7p các v#n bng B6 NN&PTNT, B6 Công th2_ng. - Ph2_ng pháp t^ng h>p, phân tích và -ánh giá t i bàn: + ThTng kê mô t<: ã sl dRng các ph9n mBm thTng kê gkm Excel, Stata -5 t^ng h>p, phân tích sT li u nhcm: i) Mô t< tình hình sp các cam kUt hi n hành theo v#n bp v3i ph9n tích -i5m yUu và -i5m m nh n6i t i cPa ngành trái cây Vi t Nam; trên c_ sG -ó, -B xuDt gic sl dRng -5 ki5m ch ng các nh7n - nh trong nghiên c u, b^ sung và hoàn thi n các -B xuDt. 3. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU#N 3.1. Th` Th`c tr ng s< s l2>ng m6 m6t sT sT trái cây cây chính 20052005-2016 50 0 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2016 Dừa Dứa Cam, Quýt Chuối Xoài Nhãn Vải Bưởi Hình 1. Di n tích gieo trk trkng m6 m6t sT sT trái cây 20052005-2016 Di n tích, sng trái cây Vi t Nam có xu h23ng t#ng nh0ng n#m g9n -ây. Di n tích cây #n qu< các lo i n#m 2016 - t h_n 857,4 ngàn ha, t#ng khong trái cây vQn có xu h23ng t#ng m nh. Sng dga t#ng tg 977 ngàn tDn n#m 2005 lên 1.430 ngàn tDn n#m 2016, t#ng thêm 46,4%, d a t#ng lên 23,3% tg 470 ngàn tDn n#m 2005 lên 580 ngàn tDn n#m 2016. Xu h23ng t#ng cing di„n ra G m6t sT cây #n qu< khác nh2 chuTi, xoài và b2Gi, trong -ó sng xoài có m c t#ng l3n nhDt, t#ng thêm 92,3% so v3i n#m 2005. Sng t#ng m nh do n#ng suDt cây #n qu< c< n23c trong 10 n#m qua -ã -2>c cp tg T^ng cRc ThTng kê và CRc Trkng tr…t (2016). Trái cây Vi t Nam chP yUu -2>c sp nh2 BSCL và ông Nam b6 v3i -a d ng chPng lo i. NhiBu sc trkng nhiBu G các t]nh phía Nam, l3n nhDt là kng Nai và BUn Tre. Xoài G Vi t Nam khá -a d ng vB giTng, ph^ biUn hi n nay là xoài cát Hòa L6c, xoài Cát Chu, xoài t2>ng -2>c trkng nhiBu t i các t]nh -kng bcng sông Clu Long (nh2 kng Tháp, TiBn Giang). V3i trái cây có múi, Vi t Nam cing có khá nhiBu giTng b2Gi ngon, -2>c ng2Xi tiêu dùng -ánh giá cao nh2 b2Gi N#m roi, Da xanh, Phúc Tr ch, Thanh Trà, Di„n, oan Hùng… Tuy nhiên, ch] có b2Gi N#m Roi là có sng mang ý nghya hàng hóa l3n, sng tTt, -ang -2>c mG r6ng di n tích G nhiBu t]nh nh2: cam Vinh, cam Cao Phong, cam Hàm Yên. Sng, di n tích giúp Vi t Nam t#ng tr2Gng m nh trong xuDt khEu. Trái cây tg m t hàng xuDt khEu h n chU khoc h_n 40 quTc gia và vùng lãnh th^ bao gkm các th tr2Xng khó tính nh2 Mj, Nh7t Bc 2a chu6ng trên th tr2Xng thU gi3i do có h2_ng v - c bi t, ngukn cung t2_ng -Ti l3n và sng xuDt khEu cPa Vi t Nam và th2_ng m i chP yUu qua -2Xng ti5u ng ch. Trái cây tiUp tRc sh là nhóm nông sc trong t2_ng lai, giúp nâng cao v thU cPa Vi t Nam trên th tr2Xng thU gi3i, -óng góp -fc l`c vào t#ng tr2Gng kinh tU, t#ng thu nh7p và cng l3n trái cây, - c bi t là m t hàng trái cây nhi t -3i. Trong h_n 11 n#m qua, EU t#ng liên tRc nh7p khEu trái cây và nh7p siêu m t hàng này. Kim ng ch nh7p khEu - t 58,7 tJ USD n#m 2016, gDp 1,5 l9n so v3i n#m 2005 và nh7p siêu trên 18 tJ USD n#m 2016. Trong -ó, m6t sT m t hàng có giá tr nh7p siêu cao nh2 chuTi, trái cây nhi t -3i, trái cây có múi. ây cing là nh0ng m t hàng Vi t Nam - c bi t có l>i thU, do -ó rõ ràng Vi t Nam — EU có tiBm n#ng trong phát tri5n th2_ng m i trái cây. Tỷ USD 80 60 40 20 0 -20 -40 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Nhập khẩu Xuấ t khẩu Cán cân thương mại Ngukn: UN Comtrade (2017). Hình 4. Kim ng ch xuD xuDt nh7 nh7p khE khEu trái cây cP cPa EU các n#m 2005 — 2016 6 N¤NG NGHIÖP Vµ PH¸T TRIÓN N¤NG TH¤N - kú 1 - Th¸ng 3/2018 KHOA H C CÔNG NGH 3.2. Th`c Th`c tr ng th2_ng m i trái cây gi0a Vi t Nam — EU Th2_ng m i hai chiBu ngành trái cây gi0a Vi t Nam và EU t#ng tr2Gng liên tRc v3i tTc -6 cao, - t bình quân 13%/n#m trong giai -o n 2005 — 2016, - t 105,7 tri u USD n#m 2016 t#ng gDp g9n 4 l9n n#m 2005. Trong -ó, Vi t Nam liên tRc xuDt siêu v3i quy mô ngày càng cao, v3i m c xuDt siêu - t 83,7 tri u USD n#m 2016, t#ng 3,3 l9n so v3i n#m 2005. Ngukn: UN Comtrade (2017). Hình 5. Kim ng ch xuD xuDt nh7 nh7p khE khEu trái cây (t2_i và chU chU biU biUn) cP cPa EU tg tg Vi t Nam Tuy nhiên, xuDt khEu trái cây cPa Vi t Nam sang trái cây tg Vi t Nam cPa EU ch] chiUm 0,11% t^ng giá tr nh7p khEu trái cây cPa EU, cùng v3i -ó, kim EU còn ch2a khai thác hUt tiBm n#ng. EU là th tr2Xng có nhu c9u l3n các si thU nh2 chuTi, trái cây có múi, trái cây nhi t tr2Xng EU cing ch] chiUm 5% t^ng kim ng ch xuDt -3i và các lo i h t, nh2ng hi n nay giá tr nh7p khEu khEu trái cây cPa Vi t Nam ra thU gi3i. Ngukn: UN Comtrade (2017). Hình 6. 6. C_ cD cDu giá tr xuD xuDt khE khEu trái cây cP cPa Vi t Nam sang EU n#m 2016 kim ng ch không -áng k5. iBu này cho thDy trái cây M t khác, Vi t Nam xuDt khEu chP yUu các nhóm trái cây nhi t -3i (thanh long, s9u riêng, nhãn, Vi t Nam có tiBm n#ng tiUp tRc -2>c mG r6ng kim vt qua -5 có th5 t7n dRng nh0ng c_ h6i này. Khi EVFTA có hi u l`c n#m 2018, EU th`c hi n xóa bs ngay l7p t c trên 87% dòng thuU các lo i trái cây t2_i, trái cây chU biUn -2>c lo i bs ngay trong n#m -9u tiên, trong -ó có 10 dòng thuU (chiUm g9n 13%) sh ch u thuU “giá nh7p cp -kng -Ti v3i hàng hóa 3.3.1. C_ h6i nh7p khEu vào EU) áp dRng theo thXi -i5m, 1 dòng - Cft gii thU và có tiBm n#ng mG r6ng th2_ng m i nh2 nhóm dga, qu< h ch, nhóm trái cây nhi t -3i, EU sh cft gip tg hi p - nh EVFTA khô cing cft gic cft gic h n chU t o ra các c_ h6i cho xuDt khEu trái cây Vi t Nam vào th tr2Xng EU tg các cam kUt nh2: i) Thu7n l>i hóa th2_ng m i (công nh7n t2_ng -2_ng, quy - nh linh ho t -Ti v3i các bi n pháp SPS mà EU áp dRng, minh b ch hóa các bi n pháp theo cam kUt SPS/TBT), ii) gip lý (cam kUt SPS/TBT), iii) quyBn bi và bp tác gi0a hai bên vB hi cho th2_ng m i, gip lý, khuyUn khích hp lý. Vi t Nam và EU phi và t#ng c2Xng th2_ng m i song ph2_ng bcng cách cân nhfc kj l2†ng trong quá trình áp dRng các hàng rào phi thuU vB SPS và TBT -Ti v3i th2_ng m i gi0a hai bên, h n chU các hàng rào th2_ng m i bDt h>p lý và ph kj thu7t cho Vi t Nam trong quá trình th`c hi n cam kUt. Các -iBu ki n cam kUt này sh thúc -Ey thu7n l>i hóa th2_ng m i và -9u t2 nói chung và -Ti v3i trái cây nói riêng cPa Vi t Nam và EU. 3.3.2. Thách th c Thách th c l3n nhDt là -áp ng -2>c các tiêu chuEn kj thu7t và v sinh an toàn th`c phEm không ch] cPa EU mà còn cPa các quTc gia -ích -Un. EU là m6t thành viên cPa hi p - nh SPS và TBT nh2 các n23c thành viên khác và m…i quTc gia thành viên EU -Bu là thành viên tích c`c cPa ‘y ban An toàn l2_ng th`c vì thU h9u hUt các quy chuEn cPa EU -Bu tuân thP hi p - nh SPS và TBT trong khuôn kh^ WTO. Tuy nhiên, nhiBu bi n pháp cPa EU quy - nh tiêu chuEn cao h_n các hi p - nh cPa WTO và EU cing áp dRng nguyên tfc th7n tr…ng cho phép sl dRng bi n pháp khEn cDp mà không c9n ->i có ch ng c khoa h…c. Ngoài ra, sc ngukn gTc xuDt x , các doanh nghi p cing phc h2Gng 2u -ãi do tr23c -ây vDn -B này ít -2>c chú tr…ng. M6t ví dR -i5n hình cho khó kh#n v3i nh0ng cam kUt này là m t hàng thPy sp pháp, không -2>c báo cáo và không -2>c qung tTi -a v3i thuTc trg sâu (MRLs) trong và trên th`c phEm, yêu c9u ki5m d ch th`c v7t -Ti v3i th`c phEm, cDm các chDt lây nhi„m -2a vào th`c phEm có th5 do quá trình sc vào th tr2Xng EU. Bên c nh -ó, sc cDp ch ng nh7n. Khi -ánh giá vB v sinh an toàn th`c phEm và ki5m d ch th`c v7t cPa Vi t Nam sang EU, trái cây t2_i -2>c xUp vào nhóm có nguy c_ cao và trái cây chU biUn thì có nguy c_ thDp (Nguy„n H0u t, 2017). Thêm vào -ó, ng2Xi tiêu dùng EU ngày càng quan tâm h_n t3i nh0ng tiêu chuEn môi tr2Xng, s c khse cPa sc ngukn gTc xuDt x , v.v… Các si, -iBu ki n lao -6ng). Hi n nay, ng2Xi tiêu dùng EU -ang bày ts thái -6 rõ ràng h_n v3i trách nhi m xã h6i cPa các doanh nghi p vB môi tr2Xng và các vDn -B vB lao -6ng. Ví dR, ng2Xi dân Hà Lan s”n lòng mua m6t sng, quy chuEn v3i khTi l2>ng hàng hóa l3n và ch2a xây N¤NG NGHIÖP Vµ PH¸T TRIÓN N¤NG TH¤N - kú 1 - Th¸ng 3/2018 KHOA H C CÔNG NGH d`ng -2>c th2_ng hi u riêng. Un n#m 2014, trái cây - t tiêu chuEn GAP ch] chiUm 1,47% di n tích, 1,98% sng trái cây c< n23c (AgroInfo, 2017), di n tích sc bc bi thU và ch2a th`c hi n các thP tRc -5 yêu c9u EU công nh7n -5 bng hàng hóa l3n. T^ ch c sp tác xã, t^ h>p tác còn h n chU và thiUu liên kUt -9u ra ^n - nh v3i các doanh nghi p xuDt khEu. Vi c thu hái, l`a ch…n, bng thDp. N#ng l`c trong khâu chU biUn, bng thDp, giá thành cao. Thông tin th tr2Xng ch2a -2>c cung cDp chính xác và k p thXi cho các tác nhân trong chuni giá tr ngành hàng. Ph9n l3n h6 nông dân trkng trái cây G -kng bcng sông Clu Long ch] d`a vào thông tin th tr2Xng tg ng2Xi th2_ng lái và v`a trái cây trong vùng. Quc quan tâm và ki5m soát ch t chh. ây là nh0ng -i5m yUu và thách th c làm h n kh< n#ng tiUp c7n th tr2Xng EU và t7n dRng -2>c các c_ h6i tg h6i nh7p kinh tU quTc tU và hi p - nh EVFTA. kUt. Th hai, Nhà n23c c9n xây d`ng và minh b ch h thTng thông tin vB th2_ng m i, th2Xng xuyên c7p nh7t -5 doanh nghi p và ng2Xi s -9u t2, xây d`ng các trung tâm phân tích chDt l2>ng, phòng thí nghi m ki5m - nh chDt l2>ng - t tiêu chuEn quTc tU G c< ba miBn t o thu7n l>i cho vi c ki5m tra chDt l2>ng s và -_n gii ý chính sách hn hn tr> doanh nghi p và nhà s doanh nghi p tiUp c7n các thông tin (nhu c9u, th hiUu, tiêu chuEn SPS/TBT, tiêu chuEn môi tr2Xng, tiêu chuEn xã h6i, v.v...) chung cPa EU, tiêu chuEn tgng n23c trong khTi EU -5 hn tr> doanh nghi p nghiên c u phát tri5n th tr2Xng. Th hai, tiUp tRc cng xúc tiUn th2_ng m i, kUt nTi doanh nghi p trong n23c v3i th tr2Xng EU, phát tri5n th2_ng hi u quTc gia. Th t2, thúc Trong -iBu ki n EVFTA có hi u l`c -ã -Un g9n và v3i l6 trình trong vòng 10 n#m th`c hi n toàn b6 cam kUt -2>c th`c thi, Vi t Nam c9n phi ý chính sách -2>c -2a ra gkm: 3.4.1. Chính sách chung Th nhDt, Vi t Nam c9n th`c hi n ci hóa th2_ng m i và h DN và nhà s doanh nghi p xây d`ng th2_ng hi u, -#ng ký sG h0u trí tu cho các s Chính sách Th2_ng m i và 9u t2 cPa châu Âu (EU-MUTRAP). 5. Gaetana Petriccione và c6ng s`, 2011. Báo cáo “The EU fruit and Vegetables sector: Overview and post 2013 CAP perspective” 6. Tg Minh Thi n, 2014. Tài li u H6i th doanh nghi p thPy st qua nh0ng khó kh#n liên quan -Un vDn -B an toàn th`c phEm”. Báo doanh nhân Sài Gòn. POTENTIAL OPPORTUNITIES AND CHALLENGES FOR VIETNAM‘S FRUIT EXPORT FROM THE FREE TRADE AGREEMENT BETWEEN VIETNAM AND THE EUROPEAN UNION (EVFTA) Dang Kim Khoi1, Le Thi Ha Lien1, Bui Thi Viet Anh1, Pham Duc Thinh1 Center for Agricultural Policy under Institute of Policy and Strategy for Agriculture and Rural Development 1 Summary During the 2016-2017 period, Vietnam's fruit sector had made remarkable breakthroughs in contributing to the fruit and vegetable sector to surpass rice and oil sectors for the first time in terms of export turnover (around 3.5 billion US$). However, Vietnam's fruit export still depends on Chinese market (75%) - a precarious, risky and low value market. Meanwhile, the European Union (EU) is a large potential market with a big demand for tropical fruits, banana and citris fruits, but now the value of Vietnam's exports to this market is still low, about 5% of total turnover. Vietnam-EU Free Trade Agreement (EVFTA) is a newgeneration free trade agreement the ultimate target of facilitating bilateral business and investment activities between Vietnam and EU. Although it is expected to create many opportunities, this FTA may also bring a number of challenges for Vietnamese fruit export. Each year, EU imports a large volume of tropical fruits that Vietnam has advantage of production, but Vietnam’s current export volume to this market is still low and Vietnam’s exporters have not fully exploited the potential of this market. Cutting tariff and non-tariff barriers under EVFTA will create opportunities to expand Vietnam's export of tropical fruits to EU market. However, Vietnamese fruits will also face with great challenges from technical barriers in terms of quality, rule of origin and traceability, labor and environmental requirements, etc. Using the methods of literature review, descriptive statistics analysis and impact assessments together with expert consultation, this research points out potential opportunities and challenges for Vietnam’s fruit export to this market. Besides, the paper also gives some policy recommendations for businesses, policy makers and producers to grasp the opportunities and overcome the challenges caused by this FTA to boost Vietnamese fruit export to EU in the coming time. Keywords: Fruit export, EVFTA, oppotunities, challenges. Ng2X Ng2Xi ph< ph

This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.