Nội dung

11 ChiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸,... ChiÕn l−îc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa giai ®o¹n "hËu WTO" cña viÖt nam: Lé tr×nh vµ ®ét ph¸ trÇn ®×nh thiªn (*) T − duy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ (CNH, H§H) cña ViÖt Nam trong thêi kú héi nhËp ®Çy ®ñ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ph¶i thay ®æi c¨n b¶n. Yªu cÇu thay ®æi b¾t nguån tõ: Mét lµ, kh«ng gian ph¸t triÓn “hËu gia nhËp WTO” më réng trªn 2 tuyÕn chÝnh. TuyÕn thø nhÊt lµ kh«ng gian thÞ tr−êng. Trë thµnh thµnh viªn WTO, ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tiÕp cËn thÞ tr−êng cña c¸c quèc gia thµnh viªn WTO. WTO còng lµ nÒn t¶ng ®Ó ViÖt Nam tiÕp cËn s©u h¬n, ë mét tr×nh ®é cao h¬n, ®Õn c¸c thÞ tr−êng quèc gia vµ khu vùc th«ng qua c¸c quan hÖ hîp t¸c song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng khu vùc. TuyÕn thø hai lµ kh«ng gian triÓn khai CNH, H§H do viÖc thùc hiÖn “ChiÕn l−îc biÓn ®Õn n¨m 2020”. §©y lµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn ®Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam. ChiÕn l−îc nµy më ra mét kh«ng gian ®Þa lý míi cho nÒn kinh tÕ: thªm 1.000.000 km2 chñ quyÒn biÓn cña ViÖt Nam céng víi kh«ng gian ®¹i d−¬ng toµn cÇu. Hai lµ, luËt lÖ vµ nguyªn t¾c vËn hµnh nÒn kinh tÕ ®−îc ®iÒu chØnh theo lé tr×nh cam kÕt ®Ó ngµy cµng phï hîp víi luËt lÖ vµ nguyªn t¾c quèc tÕ. §Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ tïy thuéc ngµy cµng nhiÒu vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh vµo nhu cÇu vµ xu h−íng cña thÕ giíi. Thùc chÊt vÊn ®Ò lµ qu¸ tr×nh CNH, H§H ph¶i ®Æt trªn mét quan niÖm míi vÒ tÝnh ®éc lËp, tù chñ kinh tÕ quèc gia trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi toµn cÇu hãa vµ héi nhËp.∗ Ba lµ, khi ®øng tr−íc sù bïng næ m¹nh mÏ c¸c c¬ héi ph¸t triÓn còng nh− ph¶i thay ®æi ®¸ng kÓ c¬ chÕ vµ nguyªn t¾c vËn hµnh kinh tÕ theo h−íng hiÖn ®¹i vµ héi nhËp quèc tÕ, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam l¹i béc lé nh÷ng ®iÓm yÕu c¨n b¶n vµ ®èi mÆt víi hµng lo¹t th¸ch thøc to lín. 1. T− duy míi vÒ m« h×nh CNH, H§H M« h×nh t¨ng tr−ëng §©y lµ mét trong nh÷ng néi dung cèt lâi cña m« h×nh CNH, H§H. ViÖc kh¶o s¸t m« h×nh t¨ng tr−ëng lµ ®Ó cã c¬ së x¸c ®Þnh mét sè môc tiªu CNH, H§H chñ yÕu ph¶i ®¹t trong giai ®o¹n tíi. ______________ ∗ PGS, TS., ViÖn Kinh tÕ ViÖt Nam. 12 CÇn ph¶i kÞp thêi chuyÓn sang m« h×nh t¨ng tr−ëng hiÖn ®¹i, ®−îc thùc hiÖn trong m«i tr−êng héi nhËp vµ c¹nh tranh quèc tÕ khèc liÖt. Trong m«i tr−êng nµy, kho¶ng c¸ch tôt hËu, sù thua kÐm n¨ng lùc c¹nh tranh lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh triÓn väng gia nhËp thµnh c«ng vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ trong hÖ thèng ®ã hay bÞ lo¹i khái quü ®¹o ph¸t triÓn chung, bÞ g¹t ra “®øng bªn lÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hiÖn ®¹i”. §Ó ®¸p øng yªu cÇu ®ã, m« h×nh t¨ng tr−ëng hiÖn ®¹i ®Æt c¸c môc tiªu chÊt l−îng (c¬ cÊu, hiÖu qu¶, n¨ng lùc c¹nh tranh, vÞ thÕ cña nÒn kinh tÕ trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ khu vùc, v.v.) lªn vÞ trÝ −u tiªn hµng ®Çu so víi c¸c môc tiªu t¨ng tr−ëng s¶n l−îng (tèc ®é t¨ng GDP, tiÕt kiÖm, ®Çu t−, xuÊt khÈu, nhËp khÈu, v.v.). V× vËy, mét trong nh÷ng néi dung ®æi míi t− duy quan träng nhÊt hiÖn nay lµ cÇn chuyÓn nhanh vµ triÖt ®Ó tõ t− duy chÝnh s¸ch coi “tèc ®é t¨ng tr−ëng cao lµ −u tiªn hµng ®Çu vµ ph¶i ®¹t ®−îc b»ng mäi gi¸” sang t− duy nhÊn m¹nh tr−íc hÕt hiÖu qu¶, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ vÞ thÕ quèc tÕ cña quèc gia, doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm ViÖt Nam. Cô thÓ, m« h×nh ®ã ph¶i b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ: (i) n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó tån t¹i trong m«i tr−êng héi nhËp vµ c¹nh tranh quèc tÕ (yªu cÇu sè mét); (ii) ph¸t triÓn bÒn v÷ng, nh¶y vät ®Ó rót ng¾n qu·ng thêi gian ph¸t triÓn so víi c¸c n−íc ®i tr−íc, ®−a nÒn kinh tÕ tho¸t khái tôt hËu (®Þnh h−íng chiÕn l−îc); (iii) lµm cho d©n giµu (®«ng ®¶o nh©n d©n ®−îc h−ëng thµnh qu¶ t¨ng tr−ëng), nhµ n−íc m¹nh (môc tiªu tèi cao). 2. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ nh÷ng c¬ së rót ng¾n qu¸ tr×nh CNH, H§H Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2008 Kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ò cËp ®Õn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp mét c¸ch hÖ thèng, ë ®©y, chóng t«i chØ nhÊn m¹nh mét sè vÊn ®Ò ®−îc coi lµ then chèt vµ cÊp b¸ch. Vai trß ®Þnh h−íng vµ hç trî ph¸t triÓn cña Nhµ n−íc Tr−íc khi gia nhËp WTO, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam chñ yÕu vËn hµnh theo nguyªn t¾c "chän ng−êi th¾ng cuéc". ChÝnh phñ x¸c ®Þnh tr−íc môc tiªu ®Çu t− (ngµnh, vïng) vµ trùc tiÕp "b¬m vèn" cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc (DNNN) víi c¸c ®iÒu kiÖn −u ®·i. §ã lµ c¸ch vËn hµnh chÝnh s¸ch theo kiÓu hµnh chÝnh, xin cho vµ can thiÖp trùc tiÕp. Trong nh÷ng n¨m qua, viÖc Nhµ n−íc cung cÊp cho c¸c DNNN l−îng vèn lín víi c¸c ®iÒu kiÖn −u ®·i ®Ó ph¸t triÓn nhanh nh÷ng ngµnh, vïng ®−îc coi lµ cÇn thiÕt (nh−ng Ýt dùa trªn c¸c luËn cø chÆt chÏ) ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ kh«ng nhá. T×nh tr¹ng ph©n phèi vèn b×nh qu©n, mang tÝnh bao cÊp - xin cho cho c¸c ®Þa ph−¬ng, ngµnh vµ DNNN ®· ®Èy chØ sè ICOR trong khu vùc DNNN t¨ng cao, khiÕn khu vùc t− nh©n khã tiÕp cËn ®Õn c¸c nguån vèn x· héi. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nh− vËy kh«ng phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c WTO. Tuy nhiªn, viÖc thay thÕ c¬ chÕ ph©n phèi vèn trªn thùc tÕ lµ kh«ng dÔ dµng. §iÓm mÊu chèt cña sù khã kh¨n n»m ë viÖc thay ®æi c¸ch thøc ChÝnh phñ tµi trî ®Çu t− cho c¸c DNNN. LËp luËn ®ã cho thÊy ®Ó thay ®æi thùc chÊt chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, kh«ng chØ cÇn thay ®æi néi dung chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ vËn hµnh. Quan träng kh«ng kÐm lµ sù thay ®æi cña chÝnh nh÷ng ®èi t−îng chñ yÕu thùc thi chÝnh s¸ch - bé m¸y ChÝnh phñ ChiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸,... vµ c¸c DNNN. §ã lµ lý do ®Ó kh¼ng ®Þnh ®Èy m¹nh c¶i c¸ch bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n−íc vµ cæ phÇn hãa DNNN ®−îc coi lµ nÒn t¶ng ®Ó thay ®æi thËt sù chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ë n−íc ta hiÖn nay. Hç trî ph¸t triÓn cña ChÝnh phñ lµ mét néi dung chÝnh cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. Tr−íc ®©y, viÖc hç trî ph¸t triÓn cho c¸c ®èi t−îng (ngµnh, vïng vµ nhãm x· héi) dùa chñ yÕu vµo c¸c ph−¬ng ph¸p vµ c«ng cô hµnh chÝnh (ph©n bæ trùc tiÕp, c¬ chÕ xin - cho, b×nh qu©n – cµo b»ng). C¸ch lµm ®ã t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö tïy tiÖn vµ lµm mÐo mã thÞ tr−êng. Theo cam kÕt WTO, c¸ch thøc ®ã ph¶i bÞ b·i bá. C¸c kho¶n hç trî ph¸t triÓn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh theo c¸c chuÈn mùc chÆt chÏ vµ râ rµng; thùc hiÖn theo c¬ chÕ c«ng khai vµ minh b¹ch. Dùa trªn sù ph©n tÝch vµ dù b¸o ®éng th¸i, xu h−íng dµi h¹n cña kinh tÕ thÕ giíi ViÖc ph©n tÝch bèi c¶nh vµ ®iÒu kiÖn quèc tÕ lµ c¬ së ®Ó ChÝnh phñ ®−a ra c¸c ®Þnh h−íng c¬ cÊu (l−u ý: chØ lµ ®Þnh h−íng) cïng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch phï hîp ®Ó "dÉn d¾t" c¸c lùc l−îng thÞ tr−êng tham gia ph¸t triÓn c¬ cÊu theo h−íng ®· ®Þnh. C¸ch lËp chÝnh s¸ch tr−íc ®©y chñ yÕu dùa trªn mong muèn chñ quan vµ nhu cÇu trong n−íc, víi sù "gia gi¶m" mét c¸ch kinh nghiÖm nhu cÇu thÞ tr−êng thÕ giíi. C¸ch lµm ®ã hiÖn nay kh«ng cßn phï hîp. Tuy nhiªn, trong lÜnh vùc ph©n tÝch - dù b¸o, n¨ng lùc cña ViÖt Nam hiÖn cßn thÊp xa so víi yªu cÇu. ViÖt Nam ®ang thiÕu c¬ së nÒn t¶ng ®Ó dù b¸o mét c¸ch khoa häc vµ hÖ thèng. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy kh«ng ph¶i lµ mét c«ng 13 viÖc ng¾n h¹n. V× vËy, cµng cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p quyÕt liÖt ®Ó nhanh chãng x©y dùng c¬ së nÒn t¶ng cña c«ng t¸c ph©n tÝch, dù b¸o thÞ tr−êng, ®Æc biÖt lµ thÞ tr−êng quèc tÕ cho qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. Trong giai ®o¹n ®Çu, cã thÓ ph¶i tÝnh ®Õn sù hç trî quèc tÕ trùc tiÕp vµ nhiÒu mÆt. X¸c ®Þnh vai trß chøc n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh CNH, H§H Thø nhÊt, vÒ vai trß dÉn d¾t ph¸t triÓn, ®Þnh h−íng vµ tæ chøc qu¸ tr×nh CNH cña Nhµ n−íc. Thùc tÕ cho thÊy, hiÖn nay ë ViÖt Nam, “Nhµ n−íc vÉn n¾m nhiÒu c¸i kh«ng cÇn n¾m, bu«ng c¸i kh«ng cÇn bu«ng” hay thõa vÒ mÆt kiÓm so¸t s¶n xuÊt vµ ®Çu t−; thiÕu vÒ nÒn ph¸p quyÒn vµ cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng. VÉn cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm ®Ó ®Þnh vÞ ®óng chøc n¨ng cña Nhµ n−íc vµ thÞ tr−êng. VÊn ®Ò ®Çu tiªn lµ Nhµ n−íc ph¶i "tr¶" cho thÞ tr−êng vµ doanh nghiÖp nh÷ng chøc n¨ng vèn cã cña chóng, ®ång thêi, chuyÓn sù quan t©m vµ søc lùc cña Nhµ n−íc tõ trùc tiÕp ®Çu t− s¶n xuÊt kinh doanh sang chøc n¨ng cung cÊp c¸c thÓ chÕ, khu«n khæ ph¸p lý vµ c¸c hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng. Ngoµi ra, cßn mét lÜnh vùc ®Æc thï kh¸c, thÓ hiÖn chøc n¨ng t¹o lËp thÓ chÕ cña Nhµ n−íc. §ã lµ lÜnh vùc x©y dùng thÓ chÕ thÞ tr−êng, cô thÓ lµ h×nh thµnh ®ång bé thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng vµ c¶i c¸ch khu vùc DNNN. LËp luËn trªn gîi ý ®Þnh h−íng xö lý mèi quan hÖ Nhµ n−íc - thÞ tr−êng theo nguyªn t¾c phèi hîp chøc n¨ng gi÷a Nhµ n−íc vµ thÞ tr−êng, thÓ hiÖn qua c«ng thøc: thÞ tr−êng lµ nÒn t¶ng 14 ph¸t triÓn, Nhµ n−íc ®ãng vai trß dÉn d¾t vµ b¶o ®¶m khung khæ ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng. VÊn ®Ò ®Æt ra tiÕp theo lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN lùc l−îng nµo ®ãng vai trß chñ ®¹o? liÖu Nhµ n−íc, khi thùc hiÖn vai trß chøc n¨ng dÉn d¾t vµ b¶o ®¶m khung khæ ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng, cã ®¶m nhiÖm vai trß ®ã? Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nguyªn lý chi phèi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn sù b×nh ®¼ng kinh doanh cña c¸c lùc l−îng, chñ thÓ kinh tÕ. Nh−ng trong nÒn kinh tÕ ®ã, vai trß "chñ ®¹o" (∗) vÉn lµ mét kh¸i niÖm quan träng. Nã cµng quan träng h¬n trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN. Theo nghÜa thùc, vai trß kinh tÕ chñ ®¹o cã thÓ coi lµ vai trß ®Þnh h−íng ph¸t triÓn dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ (tøc lµ cho tÊt c¶ c¸c lùc l−îng, thµnh phÇn kinh tÕ). Néi hµm cña "vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ", khi g¾n víi Nhµ n−íc, cßn bao gåm chøc n¨ng cung cÊp hµng ho¸ c«ng céng nh− hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, ®iÖn, n−íc, dÞch vô y tÕ vµ ch¨m sãc søc khoÎ, gi¸o dôc - ®µo t¹o, v.v. §èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN, néi hµm cßn ®−îc më réng h¬n, bao gåm vai trß b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi, hç trî ng−êi nghÌo, triÓn khai m¹ng l−íi an sinh x· héi réng kh¾p vµ hiÖu qu¶. Thø hai, vÒ vai trß chøc n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong c«ng cuéc CNH, H§H ®Êt n−íc. §©y lµ vÊn ®Ò mÊu chèt cña viÖc ®Þnh d¹ng m« h×nh CNH, H§H. Nã quy ®Þnh ®Þnh h−íng ph©n bæ nguån lùc vµ th¸i ®é chÝnh s¸ch ______________ (∗) “Chñ ®¹o” nguyªn nghÜa H¸n lµ “dÉn d¾t”, “dÉn ®−êng” Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2008 ®èi víi c¸c lùc l−îng chñ thÓ ph¸t triÓn. Cho ®Õn nay, quan ®iÓm chÝnh thøc dùa trªn luËn ®iÓm coi khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc, víi trô cét lµ khu vùc DNNN, lµ lùc l−îng chñ ®¹o, quyÕt ®Þnh trong nÒn kinh tÕ; c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c thùc chÊt chØ ®ãng vai “phô”, dï vÉn ®−îc x¸c ®Þnh lµ “rÊt quan träng”. T×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö ph¸t sinh tõ ®ã lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm cho nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng kh«ng thÓ vËn hµnh mét c¸ch hiÖu qu¶. §Ó phï hîp víi tinh thÇn WTO, trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam, vai trß chøc n¨ng cô thÓ cña mçi thµnh phÇn (khu vùc) kinh tÕ Nhµ n−íc, t− nh©n vµ FDI – lµ g×? VÒ nguyªn t¾c, cã thÓ x¸c ®Þnh c©u tr¶ lêi ®¹i thÓ vµ t−¬ng ®èi “tÜnh” nh− sau. - Khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc, víi trô cét lµ c¸c DNNN, hiÖn ®ang chiÕm mét tû träng lín trong nÒn kinh tÕ (s¶n xuÊt 40% GDP, h¬n 50% tæng vèn ®Çu t− x· héi). C¸c DNNN ®ang n¾m gi÷ c¸c nót then chèt vµ c¸c lÜnh vùc quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ. HiÖn t¹i, ®©y vÉn lµ khu vùc gi÷ vai trß chi phèi nhiÒu mÆt ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng cña khu vùc nµy cã ba ®Æc ®iÓm næi bËt. Mét lµ chi phèi mét l−îng tµi s¶n x· héi lín nh−ng hiÖu qu¶ sö dông thÊp. Hai lµ kh¶ n¨ng t¹o viÖc lµm thÊp. Ba lµ ®ang ®−îc cæ phÇn hãa m¹nh, tû träng trong nÒn kinh tÕ thu hÑp, vai trß chøc n¨ng ®ang ®−îc x¸c ®Þnh tËp trung vµo nhiÖm vô cung cÊp c¸c hµng hãa vµ dÞch vô c«ng. Kh«ng thÓ phñ nhËn tÇm quan träng to lín cña lùc l−îng kinh tÕ nµy. Nh−ng xu h−íng ®Þnh vÞ vai trß chøc n¨ng cña khu vùc nµy lµ râ: thùc hiÖn chøc n¨ng chñ yÕu lµ cung cÊp hµng hãa ChiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸,... c«ng céng theo c¸c ®iÒu kiÖn mµ thÞ tr−êng quy ®Þnh. VÒ nguyªn t¾c, khu vùc nµy kh«ng ®−îc phÐp nhËn sù −u ®·i ®Æc biÖt v−ît ra ngoµi c¬ chÕ vµ xung ®ét víi nguyªn t¾c thÞ tr−êng. Nh÷ng “−u ®·i” cã thÓ cã chØ ph¸t sinh tõ chøc n¨ng kh¸ch quan (vÝ dô, ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt vµ cung cÊp c¸c hµng hãa vµ dÞch vô c«ng, do luËt ph¸p quy ®Þnh) chø kh«ng ph¶i nhê vÞ thÕ “cao h¬n” c¸c lùc l−îng kinh tÕ kh¸c mµ nã ®−îc g¸n cho. - Khu vùc kinh tÕ t− nh©n: Kinh nghiÖm thÕ giíi cho thÊy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®©y lµ lùc l−îng quan träng bËc nhÊt trong viÖc t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp, sö dông vèn hiÖu qu¶ cao, cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Õn nguån vèn lín nhÊt cña x· héi th«ng qua c¸c kªnh thÞ tr−êng. ë ViÖt Nam, khu vùc t− nh©n lµ ®éng lùc chñ yÕu t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp lao ®éng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Khu vùc nµy lµ thµnh tè quan träng hµng ®Çu trong viÖc thùc hiÖn “®Þnh h−íng XHCN” trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng. Nã lµ ®éng lùc c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy h×nh thµnh ®ång bé thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng vµ t¹o søc Ðp n©ng cao søc c¹nh tranh, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc. Tuy quan träng nh− vËy, song hiÖn nay, khu vùc t− nh©n vÉn cßn rÊt yÕu kÐm, søc c¹nh tranh thÊp, ch−a ®−îc ®èi xö c«ng b»ng, vÉn bÞ chÌn Ðp nhiÒu mÆt. §©y mét mÆt võa lµ di s¶n qu¸ khø, võa lµ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp hiÖn hµnh. - Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (khu vùc FDI): hiÖn chiÕm tû 15 träng ch−a lín trong nÒn kinh tÕ, song xu thÕ vµ triÓn väng ph¸t triÓn ®−îc béc lé vµ kh¼ng ®Þnh râ. Thø nhÊt, khu vùc FDI ®ang t¨ng lªn nhanh chãng vÒ quy m« vµ ph¹m vi tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ (bïng næ lµn sãng ®Çu t− n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam “hËu gia nhËp WTO”). Thø hai, khu vùc nµy ®ãng gãp ngµy cµng nhiÒu vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu. Hai ®iÒu nµy kh¼ng ®Þnh vai trß hµng ®Çu cña khu vùc FDI trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, gióp n©ng cao vÞ thÕ kinh tÕ cña ViÖt Nam trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thø ba, khu vùc FDI cã chç dùa m¹nh vÒ tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ, cã −u thÕ tréi bËt vÒ kinh nghiÖm kinh doanh vµ tiÕp cËn thÞ tr−êng. V× vËy, viÖc thu hót mét khèi l−îng vèn FDI lín lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó c¶i thiÖn c¨n b¶n thùc lùc vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Nã còng cã t¸c ®éng lan táa ph¸t triÓn, ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc c¶i t¹o kü thuËt vµ n©ng cao tr×nh ®é thÓ chÕ cña nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, nhËn thøc nµy ch−a dµnh ®−îc sù ®ång thuËn, xuÊt ph¸t tõ hai lý do, Mét lµ nhËn thøc cò mang tÝnh thiªn kiÕn vÒ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ “phi XHCN” ch−a hoµn toµn mÊt ®i. Hai lµ sù e ng¹i ¶nh h−ëng chi phèi cña khu vùc FDI, vÒ kh¶ n¨ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam bÞ phô thuéc vµo c¸c lùc l−îng kinh tÕ n−íc ngoµi. Tuy nhiªn, cÇn cã mét c¸ch nh×n thùc tÕ, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu ®ang ®Æt ra cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Kh«ng thÓ lo¹i trõ t¸c ®éng “phô thuéc” mµ khu vùc FDI g©y ra nÕu sù trçi dËy cña nã kh«ng kiÓm so¸t ®−îc. 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2008 Nh−ng ®iÓm chèt cña vÊn ®Ò kh«ng n»m ë sù t¨ng tr−ëng nhanh cña lùc l−îng kinh tÕ nµy mµ ë n¨ng lùc qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n−íc. ChÝnh phñ cÇn t¹o ®iÒu kiÖn vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp trong n−íc liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp FDI ®Ó c¸c doanh nghiÖp trong n−íc n©ng cao n¨ng lùc tiÕp cËn vµ tham gia m¹ng l−íi toµn cÇu. CÇn kh¼ng ®Þnh niÒm tin r»ng mét khi chÝnh s¸ch lµ do ViÖt Nam x©y dùng vµ quyÕt ®Þnh, th× t¨ng tr−ëng, víi sù dÉn d¾t cña khu vùc FDI ë mét sè lÜnh vùc chøc n¨ng (vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr−êng), ViÖt Nam sÏ kh«ng ®¸nh mÊt sù tù chñ kinh tÕ. §Þnh h−íng ph¸t triÓn ngµnh Cã hai vÊn ®Ò chÝnh ®Æt ra cho ®Þnh h−íng c¬ cÊu ngµnh trong m« h×nh CNH, H§H. (1) §Þnh h−íng ph¸t triÓn theo quy tr×nh c«ng nghÖ Khi hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vËn hµnh theo nguyªn lý “chuçi gi¸ trÞ gia t¨ng”, ®Þnh h−íng c¬ cÊu ngµnh cña ViÖt Nam ®−¬ng nhiªn còng ph¶i thay ®æi. Sù thay ®æi nµy diÔn ra theo h−íng: sù ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh tõ chç ®Þnh h−íng s¶n phÈm sang ®Þnh h−íng quy tr×nh c«ng nghÖ. Theo nguyªn t¾c nµy, ®Ó tham gia vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, ViÖt Nam còng ph¶i ®Þnh h−íng t¹o vµ t¨ng c−êng lîi thÕ c¹nh tranh chØ ë mét sè kh©u nhÊt ®Þnh trong quy tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm toµn cÇu. Trong ph¹m vi quèc gia, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc c«ng nghiÖp phï hîp ®Ó h−íng c¸c doanh nghiÖp tham gia hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng tæ chøc theo quy tr×nh, ®Ó chóng g¾n kÕt víi nhau chÆt chÏ theo quy tr×nh ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ liªn kÕt tèi ®a. ViÖc tæ chøc c¸c khu, côm c«ng nghiÖp theo chuçi liªn kÕt däc hay liªn kÕt ngang cña tõng nhãm doanh nghiÖp lµ c¸ch tæ chøc s¶n xuÊt hiÖn ®¹i cÇn ®−îc ¸p dông ë ViÖt Nam. Theo ®Þnh h−íng ®ã, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i x¸c ®Þnh ®óng lîi thÕ theo quy tr×nh c«ng nghÖ ®Ó chen vµo chuçi gi¸ trÞ gia t¨ng toµn cÇu vµ kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ trong ®ã. Nh−ng nh− vËy vÉn ch−a ®ñ. NÕu tháa m·n víi vÞ trÝ ®· ®−îc x¸c lËp, doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ kh«ng thÓ c¶i thiÖn ®−îc vÞ trÝ cao h¬n trong chuçi gi¸ trÞ gia t¨ng quèc tÕ (vÝ dô c¸c doanh nghiÖp dÖt may sÏ dõng l¹i m·i ë kh©u gia c«ng may), chÊp nhËn phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp ®Ó cuèi cïng ch¾c ch¾n sÏ bÞ lo¹i ra khái quy tr×nh. NhiÖm vô quan träng h¬n ®Æt ra lµ ViÖt Nam ph¶i lu«n lu«n cã ý thøc nç lùc t¹o lîi thÕ c¹nh tranh míi ®Ó n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh trong m¹ng, "chiÕm" ®−îc kh©u t¹o gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong toµn bé quy tr×nh (vÝ dô chuyÓn tõ kh©u gia c«ng may sang kh©u ph©n phèi, hay thiÕt kÕ mÉu, v.v...). §Þnh h−íng ph¸t triÓn c¬ cÊu theo quy tr×nh lµ nh»m vµo nh÷ng kh©u t¹o gi¸ trÞ gia t¨ng lín mµ kh«ng bÞ giíi h¹n ë viÖc s¶n phÈm ®ã lµ “c«ng nghÖ cao” hay “kh«ng cao”. C¸ch tiÕp cËn nµy më réng c¬ héi tham gia cña c¸c doanh nghiÖp vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. (2) §Þnh h−íng ph¸t triÓn m¹nh nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng 17 ChiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸,... Trong giai ®o¹n tr−íc, sù ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh bÞ thiªn lÖch, nghiªng vÒ c¸c ngµnh th©m dông vèn. Trong khi ®ã, ViÖt Nam l¹i d− thõa nhiÒu lao ®éng phæ th«ng tiÒn l−¬ng thÊp. T×nh tr¹ng m©u thuÉn nµy g©y ra hËu qu¶ nghiªm träng kÐo dµi: sù “lÖch pha” trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh: c¬ cÊu s¶n l−îng biÕn ®æi tÝch cùc vµ nhanh h¬n nhiÒu so víi c¬ cÊu lao ®éng. Còng v× thÕ, lîi thÕ tiÒm n¨ng to lín cña nguån nh©n lùc (lîi thÕ tÜnh) kh«ng tËn dông ®−îc, g©y c¨ng th¼ng x· héi. ViÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng bÊt cËp nµy lµ mét trong nh÷ng −u tiªu hµng ®Çu cña m« h×nh CNH, H§H ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. ViÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò g¾n víi viÖc tr¶ lêi c©u hái: lùc l−îng kinh tÕ nµo gióp cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h−íng ph¸t triÓn m¹nh nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng diÔn ra mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt? Kinh nghiÖm thùc tÕ ®· ®−a ra mét ph−¬ng ¸n tr¶ lêi rÊt râ: t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho khu vùc t− nh©n ph¸t triÓn. Nh− vËy, träng t©m vÊn ®Ò l¹i chuyÓn sang hÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ c¬ chÕ. §Þnh h−íng ph¸t triÓn vïng Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, sù ph¸t triÓn thiªn lÖch vïng lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. §èi víi nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang cã nhu cÇu t¨ng tèc ph¸t triÓn th× c¸ch lùa chän ®Çu t− −u tiªn cho c¸c vïng cã lîi thÕ cµng lµ b¾t buéc. Khi ®ã, nh÷ng vïng “bÊt lîi thÕ” sÏ ph¸t triÓn chËm h¬n. Yªu cÇu ®Æt ra cho chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi ®−¬ng nhiªn kh«ng ph¶i lµ cµo b»ng c¬ héi vµ thµnh qu¶ ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng. Ng−îc l¹i, nã ph¶i ®Þnh h−íng tËp trung ph¸t triÓn mét sè vïng kinh tÕ träng ®iÓm m¹nh mÏ vµ cã hÖ thèng h¬n, thËm chÝ, víi nh÷ng ch−¬ng tr×nh ®Çu t− quyÕt liÖt vµ nhiÒu tham väng. Tuy nhiªn, kh¸c víi giai ®o¹n tr−íc, ®Þnh h−íng −u tiªn nµy ph¶i ®−îc b¶o ®¶m lµ sÏ dùa vµo vµ tu©n thñ nghiªm tóc nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh. Cô thÓ lµ: - ViÖc −u tiªn ph¸t triÓn vïng träng ®iÓm ph¶i t«n träng c¸c cam kÕt WTO, kh«ng g©y ra ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c chñ thÓ. Theo ®ã, h−íng −u tiªn ph¸t triÓn vïng chñ yÕu sÏ lµ thóc ®Èy ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng vïng thay v× −u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp. - ViÖc −u tiªn ph¸t triÓn vïng träng ®iÓm ph¶i ®Æt trªn c¬ së t¹o tiÒn ®Ò cho sù kÕt nèi vµ lan táa ph¸t triÓn cña vïng träng ®iÓm víi nh÷ng vïng “bÊt lîi thÕ”. Môc tiªu nµy nhÊn m¹nh vÊn ®Ò quy ho¹ch ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng (h¹ tÇng giao th«ng). - ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp gi¶ ®Þnh mét l−îng vèn Nhµ n−íc lín ®−îc dµnh cho c¸c vïng khã kh¨n. Nguån vèn nµy ®−îc sö dông nh»m môc tiªu ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi d©n c¸c vïng nµy tiÕp cËn thÞ tr−êng thuËn lîi, thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ hç trî ph¸t triÓn tÝch cùc h¬n. Môc tiªu lµ ®Ó nh÷ng vïng nµy kh«ng bÞ qu¸ tôt hËu, t¹o c¸c ®iÒu kiÖn tèi thiÓu ®Ó khi sù lan táa ph¸t triÓn diÔn ra, ng−êi d©n ë ®©y cã thÓ tËn dông ®−îc c¬ héi. 3. Lé tr×nh chiÕn l−îc XÐt tõ thêi ®iÓm hiÖn nay (2008), cßn 3 n¨m n÷a míi b¾t ®Çu giai ®o¹n chiÕn l−îc 2011- 2020. Qu·ng thêi gian ba n¨m nµy lµ ®Æc biÖt quan träng ®Ó 18 ®Êt n−íc hoµn thµnh nhiÖm vô “t¹o nÒn t¶ng” ®Èy m¹nh CNH, H§H, chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho sù cÊt c¸nh khi b−íc vµo thêi kú chiÕn l−îc míi. Trong tÝnh liªn tôc cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cã thÓ coi ®©y lµ giai ®o¹n tiÕp liÒn chiÕn l−îc 2011-2020, lµ mét b−íc ph¶i tÝnh ®Õn trong lé tr×nh thùc hiÖn chiÕn l−îc 2011-2020. Nh− vËy, lé tr×nh thùc hiÖn chiÕn l−îc 2011-2020 bao gåm hai chÆng lín: chÆng t¹o tiÒn ®Ò 20082010 vµ chÆng chiÕn l−îc 2011-2020. ChÆng thø nhÊt - trong 3 n¨m 20082010 (trong tr−êng hîp Ýt tÝch cùc nhÊt, tèi ®a kÐo dµi ®Õn n¨m 2012), ph¶i t¹o lËp ®Çy ®ñ nÒn t¶ng vµ c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó nÒn kinh tÕ cã thÓ thùc sù cÊt c¸nh. §©y lµ ®iÒu kiÖn tèi thiÓu ®Ó nÒn kinh tÕ v−ît qua c¸c “nót th¾t g©y t¾c nghÏn t¨ng tr−ëng” hiÖn nay, duy tr× søc hÊp dÉn ®Çu t− n−íc ngoµi, tËn dông ®−îc c¬ héi bïng næ ®Çu t− ®ang diÔn ra (kh«ng bá lì c¬ héi lÞch sö hiÕm cã ®ang cã). Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã còng lµ c¬ së ®Ó t¹o lËp c¸c lîi thÕ c¹nh tranh míi, yÕu tè quyÕt ®Þnh triÓn väng thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l−îc 2011-2020 (®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ®Ò ra ë trªn). V× vËy, ph¶i coi giai ®o¹n 2008-2010 (2012) lµ giai ®o¹n cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc triÓn khai thµnh c«ng vµ ®¹t c¸c môc tiªu chiÕn l−îc 20112020. C¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò c¬ b¶n cÇn ®−îc t¹o lËp ®Ó nÒn kinh tÕ cÊt c¸nh lµ: - C¸c ®iÒu kiÖn h¹ tÇng c¬ b¶n (hÖ thèng giao th«ng, vËn t¶i, nhÊt lµ hÖ thèng giao th«ng nèi kÕt c¸c trung t©m kinh tÕ lín, c¸c tuyÕn hµnh lang quèc Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2008 tÕ/ c¸c cöa khÈu quèc tÕ - c¶ng biÓn, s©n bay; hÖ thèng cung cÊp n¨ng l−îng; v.v...) - B¶o ®¶m cung cÊp c¬ së h¹ tÇng ®ång bé vµ hiÖn ®¹i cho ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm vµ hai khu c«ng nghÖ cao. - C¸c ®iÒu kiÖn thÓ chÕ c¬ b¶n, gåm (i) n©ng cÊp mét sè thÞ tr−êng ®Çu vµo ®Ó b¶o ®¶m tÝnh ®ång bé tèi thiÓu vµ sù an toµn hÖ thèng (thÞ tr−êng ®Êt ®ai, thÞ tr−êng tµi chÝnh); (ii) hoµn thµnh môc tiªu cæ phÇn hãa DNNN; (iii) ph¸t triÓn khu vùc doanh nghiÖp t− nh©n (®¹t môc tiªu 500.000 doanh nghiÖp) + t¹o sù kÕt nèi ph¸t triÓn gi÷a khu vùc FDI vµ khu vùc doanh nghiÖp trong n−íc; (iv) thùc hiÖn c¸c cam kÕt WTO vÒ c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ, ph¸p luËt vµ hµnh chÝnh. - X©y dùng hÖ thèng ®µo t¹o vµ cung cÊp nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao réng kh¾p, phong phó vÒ ngµnh nghÒ vµ cã xu h−íng b¾t kÞp c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Ph¶i coi ®©y lµ mét trong nhãm môc tiªu −u tiªn mang tÝnh sèng cßn vÒ chiÕn l−îc. ChÆng thø hai: giai ®o¹n chiÕn l−îc 2011-2020 - TiÕp tôc n©ng cÊp vµ hiÖn ®¹i hãa hÖ thèng h¹ tÇng, tËp trung vµo hÖ thèng GTVT (n©ng tèc ®é vµ sù an toµn), cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ (n−íc s¹ch, n¨ng l−îng, h¹ tÇng “mÒm”). - Ph¸t triÓn c¬ cÊu ngµnh theo h−íng hiÖn ®¹i vµ toµn dông lao ®éng; trong ®ã, chó träng ngµnh c«ng nghÖ cao, dÞch vô cao cÊp vµ du lÞch. - C¶i t¹o c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n (gi¶i quyÕt vÊn ®Ò “tam n«ng”). 19 ChiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸,... 4. Lùa chän ®iÓm ®ét ph¸ vµ chÝnh s¸ch ®ét ph¸ nghÖ cao ë Hµ Néi vµ ë TP. Hå ChÝ Minh (∗) ë cÊp ®é −u tiªn hµng ®Çu Trong giai ®o¹n tíi, cÇn t¹o ®ét ph¸ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c dù ¸n lín, cã kh¶ n¨ng lan táa ph¸t triÓn m¹nh, l©u bÒn trªn mét diÖn réng. ViÖc thiÕt lËp hai dù ¸n ph¸t triÓn c«ng nghÖ cao −u tiªn ë cÊp chiÕn l−îc quèc gia hiÖn nay lµ bøc thiÕt theo c¶ nghÜa tËn dông c¬ héi (nhiÒu nhµ ®Çu t− quèc tÕ lín vÒ c«ng nghÖ cao ®ang s½n sµng ®Çu t− lín vµo ViÖt Nam nh−ng ViÖt Nam l¹i thiÕu thèn nghiªm träng nhiÒu ®iÒu kiÖn ban ®Çu vµ c¸c c¬ së yÓm trî nh©n lùc, kÕt cÊu h¹ tÇng, quy ho¹ch chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch, v.v.) lÉn v−ît qua th¸ch thøc (xu h−íng tôt hËu xa h¬n, søc c¹nh tranh yÕu, kh«ng ®ñ ®éng lùc ®Ó b¾t nhÞp vµo xu h−íng chuyÓn sang kinh tÕ tri thøc). C«ng cuéc ®æi míi cuèi thËp niªn 1980, ®Çu thËp niªn 1990 ®· lµm xoay chuyÓn côc diÖn ph¸t triÓn. ë tÇm chiÕn l−îc vµ mang ý nghÜa lÞch sö - thêi ®¹i, ®ã lµ mét cuéc ®ét ph¸ ph¸t triÓn lín, diÔn ra trªn c¬ së c¶i c¸ch tæng thÓ vµ triÖt ®Ó c¬ chÕ kinh tÕ. VÒ thùc chÊt, ®©y lµ qu¸ tr×nh ®ét ph¸ chÝnh s¸ch ®Ó gi¶i phãng c¬ chÕ, tõ ®ã, t¹o ®ét ph¸ ph¸t triÓn m¹nh. Cã thÓ gäi ®ã lµ c¸ch ®ét ph¸ ph¸t triÓn b»ng ®ét ph¸ chÝnh s¸ch. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· b−íc vµo giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ s©u réng, víi nh÷ng ®Æc tr−ng chÊt l−îng míi vÒ c¬ héi, th¸ch thøc vµ vÒ hÖ nhiÖm vô ph¶i gi¶i quyÕt. Nh÷ng ®Æc tr−ng nµy chøa ®ùng kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®ét ph¸ ph¸t triÓn m¹nh, lan táa nhanh vµ réng. TriÓn väng ®ã b¾t nguån tõ sù héi tô ba nhãm c¬ héi lín: thu hót ®Çu t−, ®Æc biÖt lµ ®Çu t− n−íc ngoµi, më réng thÞ tr−êng vµ ®Èy m¹nh c¶i c¸ch thÓ chÕ bªn trong. Sù héi tô ®ã h×nh thµnh c¬ së hiÖn thùc - vèn, thÞ tr−êng vµ c¬ chÕ - ®Ó thùc hiÖn ®ét ph¸ ph¸t triÓn theo mét c¸ch thøc míi: ®ét ph¸ ph¸t triÓn b»ng nh÷ng dù ¸n lín, cã kh¶ n¨ng lµm thay ®æi nhanh côc diÖn ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Xin ®Ò xuÊt mét sè ®ét ph¸ Dù ¸n lín víi nh÷ng nhËn diÖn kh¸i qu¸t ban ®Çu nh− sau: Thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh Dù ¸n Quèc gia ph¸t triÓn hai Khu §« thÞ - C«ng ViÖc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh dù ¸n nµy sÏ t¹o søc bËt m¹nh mÏ cho hai Vïng Kinh tÕ träng ®iÓm quèc gia Vïng §«ng Nam bé vµ Vïng B¾c bé. Do ®©y lµ hai ®Çu tµu t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ, cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®Æc biÖt lµ ®iÒu kiÖn cung cÊp nh©n lùc vµ thu hót vèn n−íc ngoµi ®Ó thùc hiÖn ®ét ph¸ c«ng nghÖ, viÖc thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh nµy sÏ ®¸p øng yªu cÇu t¹o ®éng lùc m¹nh thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo quü ®¹o héi nhËp. Dù ¸n ph¸t triÓn Khu Kinh tÕ - c¶ng biÓn quèc tÕ V©n Phong ý t−ëng t¹o ®ét ph¸ ph¸t triÓn m¹nh b»ng Dù ¸n Khu Kinh tÕ - c¶ng ______________ (∗) HiÖn ®· cã hai Khu C«ng nghÖ cao, mét ë TP. Hå ChÝ Minh (C«ng viªn PhÇn mÒm Quang Trung) vµ mét ë Hµ Néi (Khu C«ng nghÖ cao Hßa L¹c) nh−ng chóng ch−a ®−îc thiÕt kÕ vµ −u tiªn ®Çu t− ®óng tÇm cña nh÷ng Dù ¸n ®ét ph¸ chiÕn l−îc. CÇn thùc hiÖn mét Ch−¬ng tr×nh Quèc gia −u tiªn x©y dùng hai khu c«ng nghÖ cao, ®ãng vai trß lµ ®éng lùc m¹nh cho qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ tri thøc cña ViÖt Nam. Ch−¬ng tr×nh nµy cã c¬ së xuÊt ph¸t tõ chÝnh hai Khu c«ng nghÖ cao hiÖn cã. 20 biÓn quèc tÕ V©n Phong b¾t nguån tõ mét sè luËn cø sau: - Nhu cÇu x©y dùng mét c¶ng trung chuyÓn quèc tÕ cña ViÖt Nam lµ rÊt bøc xóc trong khi V©n Phong l¹i cã nh÷ng lîi thÕ râ rµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã. §ång thêi, xu thÕ c¹nh tranh c¶ng biÓn quèc tÕ ®ang næi lªn gay g¾t ë khu vùc §«ng ¸ mµ ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng ®Þa chØ chÞu ¶nh h−ëng m¹nh nhÊt theo c¶ hai chiÒu. - Kh¶ n¨ng t¹o ®éng lùc vµ lan táa ph¸t triÓn m¹nh cña mét khu kinh tÕ c¶ng biÓn lín. Kinh nghiÖm quèc tÕ ®· x¸c nhËn ®iÒu nµy (∗) - Lîi thÕ ph¸t triÓn cña V©n Phong cßn ë chç nã g¾n kÕt víi vïng du lÞch nhiÒu tiÒm n¨ng cña miÒn Trung - T©y Nguyªn. Ngoµi ra, vÞ trÝ ®Þa lý kh«ng qu¸ xa miÒn §«ng Nam bé còng cã gi¸ trÞ hç trî V©n Phong ph¸t triÓn thµnh mét trung t©m liªn kÕt vïng hiÖu qu¶. - NhiÒu tËp ®oµn vµ c«ng ty lín cña n−íc ngoµi nh− Sumitomo (NhËt B¶n), Posco vµ STX (Hµn Quèc), SP (Singapore), Vinacapital (Mü), v.v... ®· ®¨ng ký ®Çu t− nh÷ng dù ¸n ph¸t triÓn nhiÒu tû USD vµo V©n Phong. §©y lµ b»ng chøng x¸c nhËn triÓn väng to lín cña V©n Phong tõ phÝa c¸c nhµ ®Çu t− quèc tÕ. N¨m 2006, ChÝnh phñ ®· ban hµnh Quy chÕ ho¹t ®éng cña Khu Kinh tÕ V©n Phong. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn V©n Phong theo ®Þnh h−íng chÝnh s¸ch nµy ®ang ®−îc triÓn khai víi tèc ®é ngµy cµng cao. Tuy nhiªn, nh÷ng g× ®¹t ®−îc ______________ (∗ ) §ã lµ c¸c vÝ dô ph¸t triÓn ®« thÞ - c¶ng biÓn lín ë Trung Quèc: Th©m QuyÕn, H¹ M«n, Phè §«ng (®· ®−îc x¸c nhËn lµ thµnh c«ng), Khu kinh tÕ VÞnh B¾c bé (®ang ®−îc triÓn khai). Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2008 cho ®Õn nay vÉn ch−a ®¸p øng ®ßi hái thùc tiÔn, ®Æc biÖt lµ ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i sím cã mét c¶ng trung chuyÓn quèc tÕ lín vµ hiÖn ®¹i. §Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy, cÇn nhanh chãng vËn dông c¸ch tiÕp cËn "t¹o ®ét ph¸ ph¸t triÓn b»ng Dù ¸n lín", tËp trung søc m¹nh quèc gia, huy ®éng søc m¹nh quèc tÕ ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thùc hiÖn Dù ¸n Khu Kinh tÕ - c¶ng biÓn V©n Phong víi t− c¸ch lµ mét Dù ¸n §ét ph¸ −u tiªn cÊp quèc gia chø kh«ng ph¶i cÊp vïng nh− ®ang ®−îc thõa nhËn hiÖn nay. X©y dùng 3 khu Kinh tÕ tù do: (i) Khu Kinh tÕ tù do C¸t Bµ - H¹ Long; (ii) Khu Kinh tÕ tù do Chu Lai - Dung QuÊt; (iii) Khu Kinh tÕ tù do C«n §¶o - Phó Quèc ý ®å chiÕn l−îc cña Ch−¬ng tr×nh lµ râ rµng: nhanh chãng x©y dùng ba khu Kinh tÕ tù do thuéc ba Vïng Kinh tÕ träng ®iÓm, t¹o thµnh h¹t nh©n ph¸t triÓn ë mçi vïng theo nh÷ng nguyªn t¾c vµ c¬ chÕ th«ng tho¸ng, mang tÝnh quèc tÕ - héi nhËp ®Çy ®ñ nhÊt ®Ó t¹o søc hót ®Çu t− vµ søc lan táa ph¸t triÓn m¹nh nhÊt. Ba khu Kinh tÕ nµy ®Òu g¾n víi biÓn - ®¶o, cã lîi thÕ tù nhiªn mang tÝnh ®éc quyÒn, tÇm cì thÕ giíi. Nh÷ng lîi thÕ nµy ®−îc ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng hµng ngµn tû USD vèn ban ®Çu mµ tù nhiªn ban tÆng. NÕu ®−îc thiÕt kÕ khai th¸c vµ sö dông tèt, nã cã kh¶ n¨ng mang l¹i cho ®Êt n−íc nguån lîi ch¾c ch¾n mçi n¨m hµng chôc tû USD. §©y lµ ®iÓm quyÕt chiÕn l−îc ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c vïng träng ®iÓm, hiÖn vÉn ®ang kh¸ lóng tóng vÒ ®Þnh h−íng lín vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn.