Nội dung

473 1 CHIEÁN LÖÔÏC CAÏNH TRANH 2 CHIEÁN LÖÔÏC CAÏNH TRANH Chieán löôïc Caïnh tranh – Competitive Strategy Dòch töø nguyeân baûn tieáng Anh: Competitive Strategy, Michael E. Porter. Competitive Strategy © 1980 by Free Press. New Introduction Copyright © 1998 by Michael E. Porter. All rights reserved. Baûn tieáng Vieät ñöôïc xuaát baûn theo söï nhöôïng quyeàn cuûa Free Press – Boä phaän thuoäc Simon & Schuster, Inc. Baûn quyeàn baûn tieáng Vieät © DT BOOKS Coâng ty TNHH Saùch Daân Trí, 2009. 3 MICHAEL E. PORTER CHIEÁN LÖÔÏC CAÏNH TRANH COMPETITIVE STRATEGY Nguyeãn Ngoïc Toaøn dòch NHAØ XUAÁT BAÛN TREÛ - DT BOOKS 4 CHIEÁN LÖÔÏC CAÏNH TRANH Muïc luïc Lôøi giôùi thieäu.......................................................................................7 Lôøi noùi ñaàu .................................................................................... 17 Lôøi giôùi thieäu cho aán baûn naêm 1980.............................................21 I. Nhöõng kyõ thuaät phaân tích toång quaùt.................................33 1. Phaân tích cô caáu ngaønh.........................................................35 2. Nhöõng chieán löôïc caïnh tranh phoå quaùt................................71 3. Khung phaân tích ñoái thuû caïnh tranh...................................86 4. Tín hieäu thò tröôøng..............................................................118 5. Nhöõng böôùc ñi caïnh tranh...................................................133 6. Chieán löôïc ñoái vôùi khaùch haøng vaø nhaø cung caáp...............156 7. Phaân tích cô caáu trong caùc ngaønh.......................................177 8. Söï vaän ñoäng cuûa ngaønh........................................................210 5 II. Nhöõng moâi tröôøng ngaønh phoå quaùt............................... 247 9. Chieán löôïc caïnh tranh trong caùc ngaønh phaân maûnh......249 10. Chieán löôïc caïnh tranh trong nhöõng ngaønh môùi noåi........278 11. Tieán tôùi traïng thaùi baõo hoøa...............................................303 12. Chieán löôïc caïnh tranh trong nhöõng ngaønh suy thoaùi.....324 13. Caïnh tranh trong caùc ngaønh coâng nghieäp toaøn caàu........349 III. Nhöõng quyeát ñònh chieán löôïc.........................................377 14. Phaân tích chieán löôïc tích hôïp theo chieàu doïc..................379 15. Môû roäng coâng suaát.............................................................406 16. Gia nhaäp moät ngaønh môùi..................................................424 PHUÏ LUÏC A.............................................................................447 PHUÏ LUÏC B.............................................................................455 6 CHIEÁN LÖÔÏC CAÏNH TRANH 7 Lôøi giôùi thieäu Khi “Chieán löôïc caïnh tranh” ñöôïc xuaát baûn laàn ñaàu tieân vaøo möôøi taùm naêm tröôùc, toâi ñaõ hy voïng raèng cuoán saùch seõ gaây ñöôïc aûnh höôûng nhaát ñònh. Coù lyù do ñeå hy voïng vaøo ñieàu naøy vì cuoán saùch döïa treân nhöõng nghieân cöùu ñaõ traûi qua söï kieåm ñònh cuûa caùc chuyeân gia vaø caùc chöông baûn thaûo ñaõ ñöôïc caùc sinh vieân MBA vaø quaûn lyù cuûa toâi xem xeùt kyõ löôõng. Tuy nhieân, söï ñoùn nhaän cuûa ñoäc giaû ñoái vôùi cuoán saùch cuõng nhö vai troø cuûa noù trong vieäc hình thaønh neân moät lónh vöïc môùi ñaõ vöôït quaù nhöõng kyø voïng laïc quan nhaát cuûa toâi. Haàu heát sinh vieân caùc tröôøng kinh doanh ôû khaép theá giôùi ñaõ ñöôïc tieáp caän nhöõng yù töôûng trong saùch naøy qua nhöõng moân hoïc cô baûn veà chính saùch vaø chieán löôïc, trong nhöõng khoùa hoïc löïa choïn chuyeân saâu veà chieán löôïc caïnh tranh vaø trong caû nhöõng lónh vöïc nhö kinh teá, marketing, quaûn lyù coâng ngheä vaø coâng ngheä thoâng tin. Töø voâ soá nhöõng laù thö, caùc thaûo luaän caù nhaân vaø qua email, toâi ñöôïc bieát nhieàu chuyeân gia trong caùc taäp ñoaøn lôùn vaø caùc doanh nghieäp nhoû ñaõ aùp duïng nhöõng yù töôûng naøy vaøo noäi boä coâng ty cuûa hoï. Haàu heát caùc nhaø tö vaán chieán löôïc söû duïng nhöõng yù töôûng trong saùch vaø nhieàu haõng tö vaán hoaøn toaøn môùi ñaõ ra ñôøi chæ ñeå trôï giuùp caùc coâng ty aùp duïng chuùng. Caùc nhaø phaân tích taøi chính treû phaûi ñoïc cuoán saùch naøy tröôùc khi haønh ngheà. 8 CHIEÁN LÖÔÏC CAÏNH TRANH Chieán löôïc caïnh tranh vaø nhöõng boä phaän chính cuûa noù goàm phaân tích ngaønh, phaân tích ñoái thuû caïnh tranh vaø ñònh vò chieán löôïc hieän ñang laø moät phaàn trong hoaït ñoäng quaûn lyù. Khaùt voïng trong suoát söï nghieäp cuûa toâi laø taùc ñoäng ñöôïc ñeán nhöõng gì ñang xaûy ra trong theá giôùi thöïc tieãn vaø vieäc raát nhieàu chuyeân gia coi cuoán saùch naøy nhö moät caåm nang ñaõ thoûa maõn khaùt voïng ñoù. Chieán löôïc caïnh tranh baûn thaân noù cuõng ñaõ trôû thaønh moät lónh vöïc hoïc thuaät. Vôùi nhieàu yù töôûng caïnh tranh phong phuù, ñaây hieän laø moät lónh vöïc noåi baät ñoái vôùi caùc nhaø nghieân cöùu quaûn lyù. Noù cuõng trôû thaønh moät lónh vöïc ñöôïc nhieàu nhaø kinh teá quan taâm. Soá löôïng vaø chaát löôïng caùc nghieân cöùu coù lieân quan ñeán cuoán saùch naøy, duø laø uûng hoä hay pheâ phaùn, raát ñaùng khích leä. Soá löôïng caùc nhaø nghieân cöùu noåi tieáng ñang hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy – moät vaøi trong soá ñoù toâi coù may maén ñöôïc giaûng daïy, höôùng daãn vaø laøm ñoàng taùc giaû - ñaõ thoûa maõn mong muoán coù ñöôïc aûnh höôûng ñeán kieán thöùc hoïc thuaät cuûa toâi. Vieäc taùi baûn cuoán saùch naøy khieán toâi phaûi suy nghó veà nhöõng nguyeân nhaân laøm cho cuoán saùch coù ñöôïc aûnh höôûng lôùn nhö vaäy. Qua thôøi gian, toâi ñaõ hieåu roõ hôn veà nhöõng nguyeân nhaân naøy. Caïnh tranh ñaõ luoân ñoùng vò trí trung taâm trong hoaït ñoäng cuûa coâng ty vaø cuoán saùch ñaõ ra ñôøi vaøo thôøi ñieåm caùc coâng ty treân khaép theá giôùi ñang vaät loän ñeå ñoái phoù vôùi aùp löïc caïnh tranh ngaøy caøng taêng. Thöïc teá, caïnh tranh ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng chuû ñeà cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Cöôøng ñoä caïnh tranh ñaõ lieân tuïc taêng leân cho tôùi ngaøy nay vaø lan roäng ra ngaøy caøng nhieàu quoác gia. Vieäc baûn dòch cuoán saùch ñöôïc xuaát baûn ôû Trung Quoác (1997), Czech, Slovak, Hungary, Ba Lan hay Ukraina quaû laø khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc vaøo naêm 1980. Cuoán saùch ñaõ boå sung vaøo khoaûng troáng trong tö duy quaûn lyù. Sau nhieàu thaäp kyû phaùt trieån, vai troø cuûa caùc nhaø quaûn lyù toång hôïp vaø caùc chuyeân gia ñaõ trôû neân roõ raøng hôn. Hoaïch ñònh chieán löôïc ñaõ ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi nhö moät nhieäm vuï quan troïng ñeå vaïch ra höôùng ñi daøi haïn cho moät doanh nghieäp. Nhöõng ngöôøi tieân phong trong lónh vöïc naøy nhö Kenneth Andrews vaø C. Roland Christensen ñaõ neâu ra moät soá vaán ñeà quan troïng trong vieäc phaùt trieån moät chieán löôïc, nhö toâi ñaõ ghi nhaän trong lôøi giôùi thieäu ôû laàn xuaát baûn ñaàu tieân cuûa cuoán saùch. Tuy nhieân, chöa heà Lôøi giôùi thieäu 9 coù nhöõng coâng cuï maïnh meõ, coù tính heä thoáng ñeå giaûi ñaùp nhöõng vaán ñeà naøy – töùc laø ñaùnh giaù ngaønh, hieåu caùc ñoái thuû caïnh tranh vaø löïa choïn vò trí caïnh tranh. Moät soá haõng tö vaán chieán löôïc môùi thaønh laäp ñaõ coá laáp khoaûng troáng naøy, nhöng nhöõng yù töôûng maø hoï neâu ra, chaúng haïn nhö ñöôøng kinh nghieäm, chæ döïa treân moät cô sôû giaû ñònh cuûa caïnh tranh vaø chæ moät loaïi chieán löôïc. Cuoán saùch “Chieán löôïc caïnh tranh” giôùi thieäu moät khung phaân tích chi tieát ñeå hieåu nhöõng löïc löôïng aån giaáu phía sau caïnh tranh trong caùc ngaønh, theå hieän trong “naêm yeáu toá”. Khung phaân tích naøy cho thaáy söï khaùc bieät quan troïng giöõa caùc ngaønh, söï phaùt trieån cuûa ngaønh vaø giuùp caùc coâng ty tìm ra vò trí hôïp lyù. Cuoán saùch cung caáp nhöõng coâng cuï ñeå naém baét söï phong phuù vaø ña daïng cuûa caùc ngaønh vaø caùc coâng ty trong khi ñöa ra moät caáu truùc chaët cheõ ñeå xem xeùt chuùng. Cuoán saùch cuõng caáu truùc hoùa khaùi nieäm lôïi theá caïnh tranh baèng caùch ñònh nghóa noù theo chi phí vaø tính khaùc bieät, ñoàng thôøi gaén noù tröïc tieáp vôùi lôïi nhuaän. Caùc nhaø quaûn lyù ñang tìm kieám nhöõng phöông phaùp cuï theå ñeå giaûi quyeát nhöõng caâu hoûi khoù trong hoaïch ñònh chieán löôïc ñaõ nhanh choùng naém laáy nhöõng yù töôûng trong saùch vì chuùng coù veû ñuùng ñoái vôùi nhöõng nhaø hoaït ñoäng thöïc tieãn. Cuoán saùch cuõng baùo hieäu moät höôùng ñi môùi vaø cung caáp moät ñoäng löïc môùi cho tö duy kinh teá. Lyù thuyeát kinh teá veà caïnh tranh vaøo thôøi ñieåm ñoù ñeàu mang tính caùch ñieäu hoùa cao. Caùc nhaø kinh teá taäp trung chuû yeáu vaøo caùc ngaønh; caùc coâng ty ñöôïc giaû ñònh laø gioáng nhau hoaëc chæ khaùc nhau chuû yeáu veà quy moâ hay hieäu suaát. Quan ñieåm phoå bieán veà caáu truùc coâng nghieäp bao goàm vieäc taäp trung hoùa ngöôøi baùn vaø moät soá haøng raøo ngaên caûn gia nhaäp. Caùc nhaø quaûn lyù khoâng heà xuaát hieän trong caùc moâ hình kinh teá vaø gaàn nhö khoâng coù aûnh höôûng ñeán keát quaû caïnh tranh. Caùc nhaø kinh teá chuû yeáu quan taâm ñeán nhöõng haäu quaû xaõ hoäi vaø coâng coäng cuûa nhöõng caáu truùc coâng nghieäp thay theá vaø caùc hình maãu caïnh tranh. Muïc tieâu laø laøm giaûm lôïi nhuaän “quaù cao”. Moät soá nhaø kinh teá thaäm chí coøn chöa töøng nghó tôùi caâu hoûi baûn chaát cuûa caïnh tranh coù yù nghóa gì ñoái vôùi haønh vi cuûa coâng ty hay laøm theá naøo ñeå taêng lôïi nhuaän. Hôn theá, caùc nhaø kinh teá cuõng thieáu nhöõng coâng cuï ñeå moâ hình hoùa caïnh tranh giöõa moät nhoùm nhoû caùc haõng coù haønh vi taùc ñoäng qua laïi laãn nhau. Cuoán saùch “Chieán löôïc caïnh tranh”