Nội dung

CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA Nguyễn Minh Châu A. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU : Giúp học sinh : - Cảm nhận được suy nghĩ của người nghệ sĩ nhiếp ảnh khi phát hiện ra mâu thuẫn éo le trong nghề nghiệp của mình ; từ đó thấu hiểu mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không thể đơn giản và sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. - Thấy được nghệ thuật kết cấu độc đáo, cách triển khai cốt truyện rất sáng tạo, khắc họa nhân vật khá sắc sảo của một cây bút viết truyện ngắn có bản lĩnh và tài hoa. B.TIẾN TRÌNH BÀI DẠY : 1.ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ: - Cảm nhận của em về nhân vật Việt qua tác phẩm “Những đứa con trong gia đình” - Khuynh hướng sử thi của tác phẩm thể hiện trên những phương diện nào ? - Qua hai TP: “Rừng xà nu” và “Những đứa con trong gia đình” em có nhận xét gì về đặc điểm văn xuôi trước 1975? 3. Giới thiệu bài mới (…) Hoạt động của thầy và trò Tiết 1 Nội dung cần đạt I.Tiểu dẫn: Em biết gì về nhà văn Nguyễn 1. Tác giả: Minh châu và sáng tác của ông, - Nguyễn Minh Châu (1930- 1989) là cây bút tiên nhất là ở chặng đường sau 1975 ? phong của văn học thời kì đổi mới. Ông “thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay" - Sau 1975, Nguyễn Minh Châu đã đi sâu khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức thế sự. Tâm điểm những khám phá nghệ thụât của ông là con người trong cuộc mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn kiếm tiền hạnh phúc và hoàn thiện nhân cách. TP thuộc giai đoạn văn học nào - Tác phẩm chính (SGK) ? Đặc điểm lịch sử và xu hướng 2. Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” nghệ thuật chung của giai đoạn + TP tiêu biểu của văn học Việt Nam giai đoạn sau văn học này là gì ? 1975 + TP mang xu hướng nghệ thuật chung của văn học thời kì đổi mới: hướng nội, khai thác sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con người đời thường. + Truyện in đậm phong cách tự sự - triết lí của GV tổ chức cho HS trình bày Nguyễn Minh Châu. tóm tắt và chia đoạn. II. Đọc hiểu văn bản: 1.Đọc – tóm tắt cốt truyện - Tóm tắt - Bố cục: 3 đoạn + Đoạn 1: (Từ đầu đến “chiếc thuyền lới vó đã biết mất"). Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh. + Đoạn 2: (“Đây là lần thứ hai….sóng gió giữa phá”): Câu chuyện của người đàn bà làng chài. + Đoạn 3: (còn lại) Tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy” Phát hiện thứ nhất của người 2.Tìm hiểu chi tiết nghệ sĩ nhiếp ảnh là “một cảnh a)Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh đắt trời cho”.Em hiểu điều đó ntn - "Một cảnh đắt trời cho”: tuyệt đẹp, một bức hoạ kì diệu mà thiên nhiên, cuộc sống đã ban tặng cho con ? Vì sao người nghệ sĩ lại gọi người. cảnh tượng đó như vậy ? => Một “sản phẩm” quý hiếm của hoá công của đời người nghệ sĩ Cảm nhận của người nghệ sĩ - Người nghệ sĩ: “bối rối, trong tim như đang có cái khi chiêm ngưỡng bức tranh đó gì bóp thắt vào”=> Tâm hồn rung động thật sự và ntn? Vì sao trong lúc cảm nhận vẻ một cảm xúc thẩm mĩ đang dấy lên trong lòng anh. => Trong khoảnh khắc của cuộc sống, anh đã đẹp của bức tranh anh lại nghĩ cảm nhận được cái Chân, cái Thiện của cuộc đời, tâm đến lời đúc kết: “bản thân cái đẹp hồn mình như được gột rửa, trở nên thật trong trẻo, chính là đạo đức” ? tinh khôi.<=> Cái đẹp đã có tác dụng thanh lọc tâm GV liên hệ quan điểm về văn hồn con người. chương của Thạch Lam và chi - Người nghệ sĩ đã tận mắt chứng kiến: một cảnh tiết cuối TP “Chữ người tử tù” tượng tàn nhẫn: người đàn ông đánh đập vợ (…) => Ngay lúc đó người nghệ sĩ đã Kinh ngạc, thẩn thờ, như “chết lặng” phát hiện ra điều gì sau bức tranh Đây là hình ảnh đằng sau cái đẹp “toàn bích, toàn ? Thái độ của anh ra sao ? Vì sao thiện” mà anh vừa bắt gặp trên biển. Nó hiện ra bất ngờ, trớ trêu như trò đùa quái ác của cuộc sống. ? <=> Cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều mà chứa Qua hai phát hiện của nghệ sĩ đựng nhiều nghịch lí. Cuộc sống luôn tồn tại những Phùng, tác giả muốn người đọc mặt đối lập: đẹp - xấu, thiện - ác… nhận thức điều gì về cuộc đời ? Không thể đảo vị trí đó. Vì nhà văn đã có dụng ý khi để cảnh tượng “trời cho” hiện ra trước như là võ Thảo luận nhóm: bọc bên ngoài hòng che dấu cái bản chất thực của đời Nếu đảo vị trí hai phát hiện sống ở bên trong. trên. Theo em, điều đó có được  Đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản chất; đừng vội không ? Vì sao? Tác giả muốn đánh giá con người, sự vật ở dáng vẻ bề ngoài, phải gửi gắm ý tưởng nghệ thuật gì phát hiện ra bản chất thực sự sau vẻ ngoài đẹp đẽ của qua hai phát hiện này ? hiện tượng. Tiết 2 Vì sao người đàn bà hàng chài b) Câu chuyện của của người đàn bà ở toà án lại có mặt ở phiên toà? huyện -Người đàn có mặt ở toà án theo lời mời của chánh Người đàn bà đó có làm theo án Đẩu – người khuyên bảo chị bỏ lão chồng vũ phu. lời đề nghị của Đẩu không ? Vì - Người đàn bà đã từ chối lời đề nghị và giúp đỡ. Chị sao ? đau đớn đánh đổi mọi giá để không phải từ bỏ người chồng vũ phu (…) - Lí do:(người đàn bà giải thích) + Gã chồng ấy là chỗ dựa quan trọng trong cuộc đời của chị, nhất là khi biển động, phong ba. + Chị cần hắn vì phải nuôi những đứa con Nghe những lời giải thích của + Trên thuyền cũng có những lúc vợ chồng con cái người phụ nữ hàng chài, thái độ sống hoà thuận, vui vẻ… của Đẩu ntn ? - Trong đầu “vị Bao Công …có một cái gì mới vừa Thảo luận nhóm: vỡ ra”…, “anh rất nghiêm nghị và đầy suy nghĩ” - Theo em, Đẩu đã “vỡ ra” và đang “suy nghĩ” điều gì ? Cuộc đời người đàn bà này không hề giản đơn. Trong hoàn cảnh này, chị không có cách hành xử nào khác. - Câu chuyện của người đàn bà - Câu chuyện giúp người nghệ sĩ hiểu rõ: ở toà án đã giúp Phùng hiểu ra + Về người đàn bà: không hề cam chịu một cách vô điều gì ? lí, không hề nông nổi một cách ngờ nghệch mà thực ra chị ta là một người rất sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời ( trong mắt chị, người chồng vũ phu chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh sống khắc nghiệt) Qua câu chuyện của người đàn .=> Nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh, lòng vị bà ở toà án, tác giả muốn gửi đến tha. người đọc, người nghệ sĩ thông + Về Đẩu: có lòng tốt, sẵn sàng bảo vệ công lí điệp nghệ thuật gì ? nhưng anh chưa thực sự đi sâu vào đời sống nhân dân. Nhân vật người đàn ông gợi => pháp luật cần phải đi vào đời sống. cho em nghĩ đến những nhân vật + Về bản thân : mình đã đơn giản khi nhìn nhận vấn nào? Qua đây giúp em hiểu được đề. gì về giá trị nhân đạo của TP?  Tác giả giúp người đọc hiểu rõ: không thể dễ dãi, GV gọi HS đọc đoạn văn cuối đơn giản trong việc nhìn nhận mọi sự việc, hiện tưTP ợng của đời sống. Phải có cái nhìn đa diện, nhiều Mỗi khi ngắm bức ảnh, người chiều. nghệ sĩ đều nhìn thấy  Cuộc chiến bảo vệ nhân tính, thiên lương và vẻ “..….”Theo em, những hình ảnh đẹp tâm hồn con người. ấy tượng trưng cho điều gì ? c) Tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy” * “Bức ảnh đen trắng” -> “hiện lên cái màu hồng của ánh sương mai” <-> Vậy, tác giả muốn phát biểu Chất thơ của cuộc sống, là vẻ đẹp lãng mạn của điều gì về mối quan hệ giữa nghệ cuộc đời, là biểu tượng của nghệ thuật. thuật và cuộc đời ? -> “người đàn bà bước ra khỏi tấm ảnh” <-> hiện thân của những lam lũ, khốn khó của đời thường, là Tác giả đã tạo được một tình sự thật cuộc đời đằng sau nghệ thuật. huống truyện độc đáo, có ý nghĩa  Nghệ thuật chân chính không bao giờ xa rời cuộc khám phá, phát hiện đời sống. Vì đời. Nghệ thuật là chính cuộc đời và phải luôn luôn sao? vì cuộc đời d) Đặc sắc nghệ thuật của TP - Tạo tình huống truyện: (…) => đằng sau bức ảnh tuyệt diệu là biết bao nghịch lí oan trái và phức tạp Hình thức kể chuyện của nhà trong gia đình hàng chài. văn có gì đặc sắc ? <=> Bộc lộ mọi mối quan hệ, bộc lộ khả năng ứng xử, thử thách phẩm chất, tính cách, tạo ra những bư- ớc ngoặt trong tư tưởng, tình cảm và cả trong cuộc đời nhân vật. Tình huống truyện mang ý nghĩa khám SGK giới thiệu “TP kể lại phá, phát hiện đời sống chuyến đi thực tế của một nghệ sĩ - Người kể chuyện: nghệ sĩ => câu chuyện gần gũi, nhiếp ảnh và những chiêm khách quan, chân thực và có sức thuyết phục hơn. nghiệm sâu sắc của TG về nghệ - Ngôn ngữ nhân vật: Phù hợp với đặc điểm tính cách thuật và cuộc đời” Em hiểu điều của từng người. đó ntn ? III. Tổng kết + Nghệ thuật chân chính phải luôn gắn bó với cuộc So với các TP trước 1975 đã đời và vì cuộc đời. học (…) Chiếc thuyền ngoài xa + Không thể nhìn đời một cách giản đơn, cần phải có những đổi mới nào về: đề tài, nhìn nhận cuộc sống và con người một cách đa diện, bút pháp, cái nhìn nghệ thuật về nhiều chiều. con người…? + TP có sự đổi mới cơ bản của văn học sau 1975: - Đề cập đến những vấn đề của đời sống nhân sinh, Sự đổi mới đó giúp em đánh giá ntn về nhà văn ? quan tâm nhiều hơn đến đề tài đạo đức-thế sự. - Đi sâu vào thế giới nội tâm phức tạp và đầy mâu thuẫn của con người trong cuộc sống thường nhật  Vẻ đẹp của ngòi bút Nguyễn Minh Châu là vẻ đẹp toát ra từ tình yêu tha thiết đối với con người. Tình yêu ấy bao hàm cả khát vọng tìm kiếm, phát hiện, tôn vinh những vẻ đẹp con người còn tiềm ẩn, những khắc khoải, lo âu trước cái xấu, cái ác. Đó cũng là vẻ đẹp của một cốt cách nghệ sĩ mẫn cảm, đôn hậu, điềm đạm chiêm nghiệm lẽ đời để rút ra những triết lí nhân sinh sâu sắc. Chiếc thuyền ngoài xa là một trong số rất nhiều tác phẩm của Nguyễn Minh Châu đã đặt ra những vấn đề có ý nghĩa với mọi thời, mọi người. IV. Củng cố dặn dò: - Quan niệm nghệ thuật về cuộc đời và con người V.Luyện tập: sgk