Nội dung

Chiếc thuyền ngoài xa Chuyên đề này nhằm giúp các em củng cố các vấn đề cơ bản xoay quanh tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”. - Tình huống nhận thức độc đáo - Đổi mới trong cách nhìn hiện thực và con người của Nguyễn Minh Châu. - Nghệ thuật tự sự đặc sắc. KIẾN THỨC CƠ BẢN 1. Khái quát a. Tác giả + Tiểu sử - con người (Theo tâm sự của chính nhà văn, lời kể của Vương Trí Nhàn và nhận xét của nhiều bạn bè, người thân). - Từ bé tới lớn: rụt rè và vô cùng nhút nhát. - Sống nội tâm, hay trăn trở, thích một mình để suy ngẫm, phân tích. - Chân thành. => Thiên hướng nhận thức, phân tích, nghiền ngẫm hiện thực trong văn Nguyễn Minh Châu. + Sáng tác: - Quá trình sáng tác: chia hai chặng rõ rệt. o Trước thập kỉ 80: ngòi bút sử thi có thiên hướng trữ tình lãng mạn. o Đầu thập kỉ 80 – khi mất: cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh. - Đổi mới: o Quan niệm mới về con người và cuộc đời: Con người không nhất phiến, đơn chiều, lí tưởng mà là con người bề bộn, phức tạp, được ánh xạ qua nhiều mối quan hệ với hiện thực (cả mặt tốt lẫn mặt xấu “rồng phượng và rắn rết”…) Cuộc sống đa chiều, đầy những vết nham nhở sần sùi, có cả niềm vui lẫn nỗi buồn, sự vật vã, bức bối đầy phức tạp và biến động. => Khơi tìm những mặt khuất lấp của chiến tranh, những phần sâu kín trong tâm hồn con người. o Đề tài: con người cá nhân với các câu chuyện đời thường là trung tâm. Không phải con người “trùng khít với chính mình, với bộ áo xã hội của nó một cách đau đớn, giả dối” (Bakhtin) mà là con người hiện thực trong các mối quan hệ đa dạng. => “Đọc lời ai điếu cho một nền văn nghệ minh họa”. + Vị trí văn học sử: Ngòi bút tiêu biểu của thời kỳ văn học đổi mới – người mở đường đầy tài hoa và tinh anh (Nguyên Ngọc). b. Tác phẩm: + Xuất xứ: Thuộc giai đoạn sáng tác thứ 2. + Vị trí văn học sử: - Tiêu biểu cho những đổi mới của Nguyễn Minh Châu. - In đậm dấu ấn phong cách tự sự - triết lí của Nguyễn Minh Châu. + Tình huống truyện: - Nhận diện: tình huống nhận thức. - Mô tả: Phùng - một nghệ sĩ nhiếp ảnh có tài đang trong giây phút thăng hoa tuyệt đỉnh, khám phá ra vẻ đẹp “trời cho”của con thuyền biển buổi sớm mai thì chứng kiến đôi vợ chồng từ trên con thuyền bước xuống, lão đàn ông đánh vợ một cách hung bạo và vô lí. Sự việc lặp lại một lần nữa, Phùng không chỉ thấy thái độ nhẫn nhịn, câm lặng chịu đựng của người đàn bà mà còn thấy được thái độ, hành động của chị em Phác trước sự dã man của cha với mẹ. Anh nhận rõ những ngang trái, nghịch lí trong gia đình thuyền chài, hiểu sâu thêm tính cách người đàn bà, chị em Phác, người đàn ông, người đồng đội (Đẩu) và chính bản thân mình. + Bố cục: 2 phần lớn - Phần 1 (từ đầu - chiếc thuyền lưới vó đã biến mất): Hai phát hiện của Phùng. - Phần 2 (còn lại): Câu chuyện của người đàn bà làng chài. 2. Phân tích a. Hai phát hiện của Phùng. + Phát hiện thứ nhất: Phát hiện một. - Vị thế của Phùng: nghệ sĩ nhiếp ảnh. - Mục đích của chuyến đi: chụp bổ sung một bức ảnh buổi sáng có sương mù theo yêu cầu của trưởng phòng (để xuất bản bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển). - Điểm nhìn: từ xa, trong làn sương mờ ảo. - Sự hình thành tác phẩm: • Bắt đầu từ cảnh “trời cho”. • Tuy nhiên để có được tác phẩm, cần một tâm hồn nghệ sĩ tinh tế nhanh nhạy nắm bắt khoảnh khắc xuất thần của nghệ thuật: o Mô tả khung cảnh lãng mạn, thơ mộng. o Trạng thái, hành động: o Bối rối, trong tim tưởng như có cái gì bóp thắt lại => cơn “đau đẻ”, khoảnh khắc xung động cực điểm để tác phẩm hoài thai. • Không phải lựa chọn gì nữa, bấm một hồi “liên thanh” => dường như thiên nhiên đã bày sẵn tuyệt tác, người nghệ sĩ chỉ việc ghi lại một cách dễ dàng. - Cảm hứng triết lí về nghệ thuật: • Vẻ đẹp của “cái đẹp tuyệt đỉnh”: “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ; một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích”. => nghệ thuật là sự giản dị, tự nhiên. • “Cái đẹp là đạo đức” => khoảnh khắc phát hiện ra một tác phẩm độc đáo là sự “khám phá chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm