Nội dung

DIỄN ĐÀN DOANH NGHIỆP Hội thảo “Đối thoại với các doanh nghiệp FDI” (Vinh, 2/2017) CHẤT LƯỢNG VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI (FDI) VÀO TỈNH NGHỆ AN TRONG THỜI GIAN QUA n ThS. Lê Thị Xuân, ThS. Hồ Thị Hiền Trường Đại học Kinh tế Nghệ An T rong thời gian qua, dòng vốn FDI đã và đang là một kênh bổ sung vốn rất quan trọng cho nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển và tăng trưởng kinh tế. Đầu tư trực tiếp nước ngoài đóng vai trò quan trọng đối với tăng trưởng và phát triển kinh tế không chỉ đối với kinh tế Việt Nam nói chung mà còn đối với địa phương nói riêng, trong đó có tỉnh Nghệ An. Mặc dù đã có những ảnh hưởng tích cực cho nền kinh tế - xã hội tỉnh Nghệ An, tuy nhiên, hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài những năm qua còn nhiều hạn chế, các doanh nghiệp chưa phát triển mạnh, bền vững. Những kết quả đạt được về thu hút FDI chủ yếu được đánh giá ở khía cạnh quy mô, số lượng, còn về vấn đề chất lượng dòng vốn FDI như: cơ cấu dòng vốn còn nhiều bất cập, hiệu quả đầu tư của nhiều dự án chưa cao, khả năng duy trì tính bền vững của dòng vốn cũng như tác động của dòng vốn đến các mục tiêu thu hút vốn vào phát triển kinh tế - xă hội của tỉnh Nghệ An còn nhiều vấn đề. Do đó, trong những năm gần đây, kết quả thu được từ việc thu hút FDI của tỉnh Nghệ An mặc dù đã góp phần làm thúc đẩy tăng trưởng phát triển kinh tế, nâng cao mức sống, giải quyết việc làm cho người lao động, nhưng còn nhiều vấn đề nảy sinh từ chất lượng dòng vốn. Bài viết đánh giá chất lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Nghệ An trong những năm qua. SỐ 9/2017 1. Kết quả thu hút FDI giai đoạn 2012-2016 Năm 2016, tổng vốn đầu tư trên địa bàn tỉnh Nghệ An là 43.213.754 triệu đồng, trong đó khu vực Nhà nước là 13.453.047 triệu đồng, chiếm 31,13%; khu vực ngoài Nhà nước là 29.077.331 triệu đồng, chiếm 67,29%; khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài là 683.376 triệu đồng, chiếm 1,58%. Trong tổng số 80 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Nghệ An đến 2016 thì Hàn Quốc là đối tác chủ yếu với 24 dự án, chiếm 30%; tiếp đến là Trung Quốc với 13 dự án, chiếm 16,25%; Thái Lan với 9 dự án, chiếm 11,25%. Năm 2016, đối tác đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Nghệ An chỉ có 3 quốc gia là Hàn Quốc 5 dự án, Nhật Bản 1 dự án và Đài Loan 1 dự án. Tạp chí KH-CN Nghệ An [51] DIỄN ĐÀN DOANH NGHIỆP Bảng 1. Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Nghệ An giai đoạn 2012-2016 2012 2013 2014 2015 2016 Số dự án 6 5 4 13 7 Tổng số vốn đăng ký (Triệu USD) 34,60 21,08 12,79 43,66 28,48 Tổng số vốn Thực hiện (Triệu USD) 2,85 1,82 4,27 7,65 13,63 Tỷ lệ VTH/VĐK (%) 8,24 8,63 33,39 17,52 47,86 Nguồn: Cục Thống kê Nghệ An USD. Năm 2016, tổng số vốn thực hiện trên tổng số vốn đăng ký là gần 50%, nghĩa là các dự án được triển khai nhiều hơn so với các năm trước. Đến hết năm 2015, trong tổng số 48 doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài thì có 36 doanh nghiệp là 100% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, còn lại 12 doanh nghiệp là liên doanh. 2. Đánh giá chất lượng FDI giai đoạn 2012-2016 Trong số 7 dự án đầu tư năm 2016, có 5 dự án thuộc ngành công nghiệp chế biến; 1 dự án thuộc ngành xây dựng với số vốn thực hiện 0,04 triệu USD; 1 dự án là hoạt động văn hóa, thể thao với số vốn thực hiện là 1,23 triệu USD. Nhìn chung, số dự án đầu tư năm 2016 giảm hơn so với năm 2015 là 6 dự án, tuy nhiên số vốn thực hiện lại cao hơn 5,98 triệu Bảng 2. Tốc độ tăng trưởng và đóng góp của khu vực FDI vào tăng trưởng kinh tế tỉnh Nghệ An từ năm 2012-2016 Chỉ tiêu 2012 2013 2014 2015 2016 Tỷ lệ đóng góp của khu vực FDI trong GDP (%) 2,14 2,31 2,42 2,39 2,46 Tốc độ tăng trưởng (%) Thu nhập bình quân đầu người (triệu đồng) Tốc độ tăng tổng sản phẩm năm 2016 trên địa bàn tỉnh (GRDP) đạt 7,5%, cao hơn tốc độ tăng trưởng của những năm gần đây (năm 2014 tăng 7,43%, năm 2015 tăng 7,31%) và cao hơn mức tăng trưởng bình quân của cả nước (6,36,5%). Số liệu bảng 2 cho thấy, tỷ lệ đóng góp của khu vực FDI trong GDP tỉnh tăng dần hàng năm, từ tỷ lệ 1,59%/791.175 triệu đồng vào năm 2011 lên đến 2,42%/1.781.081 triệu đồng vào năm 2014. Khu vực FDI đã đóng góp vào sự tăng 6,12 21,22 6,92 22,96 7,43 7,31 26 29 Nhà nước Ngoài Nhà nước Khu vực FDI SỐ 9/2017 28,54 Nguồn: Cục Thống kê Nghệ An trưởng, phát triển của tỉnh Nghệ An và mức đóng góp tương đối ổn định qua các năm nhưng vẫn còn thấp. Về cơ cấu dự án FDI đầu tư vào Nghệ An thời gian qua, chủ yếu là những dự án đầu tư vào lĩnh vực may mặc xuất khẩu, sản xuất linh kiện điện tử. Đây là những lĩnh vực đầu tư có sử dụng số lượng lớn lao động giúp Nghệ An giải quyết lượng lớn lao động phổ thông tại chỗ của tỉnh. Bảng 3. Lao động của tỉnh Nghệ An từ 15 tuổi trở lên đang làm việc theo loại hình kinh tế từ 2012-2016 Tổng số 7,5 2012 2013 2014 2015 2016 171.013 178.472 173.658 159.333 151.650 17.794 19.801 22.039 19.053 36.589 Nguồn: Cục Thống kê Nghệ An 1.809.364 1.898.851 1.924.361 1.868.083 1.863.632 1.620.557 1.700.578 1.728.664 1.689.697 1.675.393 Tạp chí KH-CN Nghệ An [52] DIỄN ĐÀN DOANH NGHIỆP Số liệu bảng 3 cho thấy, lao động của tỉnh Nghệ An đang làm việc trong khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài năm 2016 là cao nhất, mặc dù số dự án và số vốn đăng ký là thấp hơn năm 2015, tức là hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài đã tạo việc làm cho lao động nhiều hơn, tuy nhiên so với lao động trong khu vực Nhà Nước và ngoài Nhà nước vẫn còn chiếm tỷ lệ rất ít. Trong năm 2016, cơ cấu lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc trên địa bàn tỉnh Nghệ An ở khu vực vốn ngoài Nhà nước chiếm 89,95%; khu vực Nhà nước chiếm 8,14%; khu vực FDI chỉ chiếm 1,96%. Hoạt động FDI không chỉ tạo việc làm mà còn mang lại khoản thu nhập hàng năm cho người lao động trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Mặc dù khoản thu nhập này chưa tương xứng với quy mô lao động tỉnh Nghệ An, nhưng cũng đã có những đóng góp nhất định trong việc mang lại thu nhập cho người lao động tỉnh trong thời gian qua. Thu nhập của người lao động trong khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Nghệ An chỉ chiếm 10,2% năm 2014 và 10,19% năm 2015. So với mức thu nhập của người lao động toàn tỉnh thì tỷ lệ này vẫn còn thấp nhất trong các loại doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Tính đến hết năm 2016, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Nghệ An là 80 dự án, trong đó chủ yếu là ngành công nghiệp với 55 dự án, chiếm 68,75%; ngành nông nghiệp với 8 dự án, chiếm 10%; ngành thương nghiệp với 8 dự án, chiếm 10%; còn lại các ngành khác (Xây dựng, vận tải, giáo dục, văn hóa thể thao…) là 9 dự án, chiếm 11,25%. Tổng thu trên địa bàn tỉnh Nghệ An từ năm 2012-2016 tăng lên qua các năm, tuy nhiên nguồn thu từ khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài là không ổn định. Mặc dù năm 2015 số vốn thực hiện là cao hơn năm 2016 nhưng thu năm 2016 lại cao hơn so với năm 2015. Điều này phản ánh chính sách ưu đãi của tỉnh Nghệ An trong quá trình thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trong năm 2015 (bảng 4). Bảng 4. Thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An từ 2012-2016 Tổng số A. Thu trên địa bàn I. Thu nội địa 1. Thu từ kinh tế TW 2. Thu từ kinh tế địa phương 3. Thu từ khu vực kinh tế FDI II. Thuế xuất nhập khẩu III. Thu khác B. Thu bổ sung NSTW 2012 2013 2015 34.039.306 34.152.689 35.957.267 38.555.421 5.077.217 5.534.293 6.486.541 7.694.825 12.845.184 806.347 11.567.077 870.366 11.969.291 976.256 2016 39.493.612 2.304.172 13.465.401 758.037 786.162 9.553.858 4.079.657 4.460.475 5.241.724 6.686.481 8.484.548 603.951 920.460 1.187.035 1.007.127 1.118.537 191.213 7.164.016 21.194.122 203.452 5.112.324 22.585.612 Nhìn chung, các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài trên địa bàn tỉnh Nghệ An góp phần hỗ trợ có hiệu quả môi trường đầu tư, tạo ra nguồn nhân lực có khả năng tiếp thu quản lý tri thức và công nghệ hiện đại, ứng dụng công nghệ, kinh nghiệm quản lý tiên tiến, trình độ chuyên môn, phương pháp kinh doanh mới cũng như khả năng tiếp cận thị trường quốc tế; góp phần thúc đẩy việc chuyển giao công nghệ tiên tiến vào tỉnh Nghệ An thông SỐ 9/2017 2014 268.561 4.295.715 23.987.976 250.307 3.602.220 26.251.249 283.148 2.793.006 26.028.211 Nguồn: Cục Thống kê Nghệ An qua việc nhập khẩu nhiều thiết bị, dây chuyền công nghệ hiện đại, chẳng hạn như các dự án Liên doanh mía đường Nghệ An Tate and Lyle, trồng và chế biến chuối của Công ty TNHH Globe Farm Hàn Quốc, sản xuất loa và điện thoại di động, Nhà máy sản xuất thiết bị, linh kiện điện tử viễn thông BSE (Hàn Quốc)... 3. Một số giải pháp nâng cao chất lượng FDI những năm tới Tạp chí KH-CN Nghệ An [53] DIỄN ĐÀN DOANH NGHIỆP Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách góp phần tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, để thu hút nguồn lực của các thành phần kinh tế, cả trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển. Phát triển đồng bộ và quản lý có hiệu quả các loại thị trường (bất động sản, vốn, dịch vụ, lao động, khoa học - công nghệ)... Khu công nghiệp Hemaraj (Thái Lan) được quy hoạch xây dựng tại Nghệ An Sản xuất hàng điện tử của doanh nghiệp Hàn Quốc tại Khu Kinh tế Đông Nam Thứ hai, tiếp tục cải cách hành chính hơn nữa theo cơ chế một cửa trong giải quyết thủ tục đầu tư. Xử lý kịp thời vướng mắc trong vấn đề cấp phép điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư. Nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ công chức nhằm đảm bảo thực hiện theo quy định tại Luật Đầu tư. Thứ ba, tập trung các nguồn lực để đầu tư nâng cấp hệ thống kết cấu hạ tầng, giao thông nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư trong quá trình tiến hành hoạt động đầu tư. Thứ tư, cần đào tạo phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng tốt hơn yêu cầu của các doanh nghiệp. Đồng thời, tăng cường hoạt động kiểm tra giám sát đối với các doanh nghiệp có vốn FDI nhằm đảm bảo sự công bằng cho các doanh nghiệp trong nước và giữ vững mối quan hệ thân thiện với các nước đầu tư. Thứ năm, thu hút FDI phải gắn chặt chẽ với quá trình tái cấu trúc kinh tế, thu hút FDI hướng vào những ngành nghề, sản phẩm cụ thể, phục vụ quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nhằm khai thác hết tiềm năng và hiệu quả của nguồn vốn này. Đồng thời, cần tập trung vào các lĩnh vực như công nghệ cao; công nghiệp phụ trợ; phát triển cơ sở hạ tầng; đào tạo nguồn nhân lực; chế biến nông sản; các ngành dịch vụ có giá trị gia tăng cao... Thứ sáu, thu hút FDI đòi hỏi công tác xúc tiến đầu tư phải được đổi mới, nâng cao chất lượng, hướng vào các đối tác là các tập đoàn xuyên quốc gia, các đối tác nắm công nghệ nguồn, coi trọng các dự án gắn với chuyển giao công nghệ, thân thiện môi trường./. Tài liệu tham khảo: 1. Báo cáo tình hình Kinh tế - Xã hội tỉnh Nghệ An năm 2012-2016. 2. Niên giám thống kê Nghệ An các năm 2016, 2015, 2014. 3. Cục Thống kê Nghệ An. 4. Website: http://www.nghean.gov.vn. 5. Website: http://www.thongke.nghean.gov.vn. SỐ 9/2017 Tạp chí KH-CN Nghệ An [54]