CÂN BẰNG SỬ DỤNG NƯỚC TRÊN VÙNG ĐẤT BAZAN – TÂY NGUYÊN.pdf (Công trình thủy lợi)

www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam CÂN B NG S D NG N C TRÊN VÙNG T BAZAN – TÂY NGUYÊN GS. TS. BÙI HI U NGUY N QUANG PHI I H C TH Y L I H Easúp ( ak Lak) và m t th ng l u p 1. Gi i thi u, #$t v&n #(. Các t&nh Tây Nguyên là m t vùng s0n xu2t nông nghi p quan tr6ng 7y ti8m n9ng c:a n; c ta v i tài nguyên quý hi=m ;>c thiên nhiên ban t@ng là vùng 2t A Bazan r ng l n thu n l>i cho canh tác các cây trCng, nh2t là các cây trCng @c s0n nhi t i có giá trF kinh t= cao nh; Cà phê, HC tiêu, chè và các cây trCng c7n thi=t khác. Ngoài ti8m n9ng, yêu c7u nhi m vI phát triJn nông nghi p, vùng 2t Bazan - Tây Nguyên còn phát triJn mMnh các ngành kinh t= - xã h i khác. Tài nguyên 2t Bazan ch& có thJ phát huy hi u qu0 khi ;>c các tài nguyên khác hO tr>, k=t h>p ch@t chP mà tài nguyên n; c có t7m quan tr6ng hàng 7u. Do v y c7n thi=t ph0i nghiên cRu tính toán cân bTng và sU dIng n; c trên vùng 2t Bazan - Tây Nguyên. Chính vì v y mà B Khoa h6c Công ngh ã giao cho Vi n Quy hoMch và Thi=t k= Nông nghi p thXc hi n 8 tài NCKH c2p nhà n; c có tên “Xây dXng gi0i pháp t[ng thJ nhTm sU dIng h>p lý và b0o v 2t Bazan” thXc hi n t] n9m 2003 ÷ 2005 trong ó có 8 tài nhánh v i tiêu 8 “bánh giá tài www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam nguyên n; c m@t, n; c ng7m trong mci quan h v i kh0 n9ng t; i cho cây trCng và phIc vI di scng vùng Bazan - Tây Nguyên” do các tác gi0 thXc hi n. Báo cáo khoa h c này trình b y tóm t t k t qu# nghiên c'u v) ngu*n n+,c và yêu c u n+,c c-a vùng /0t Bazan - Tây Nguyên t5 /ó so sánh cân b7ng n+,c c-a vùng và /+a ra các /ánh giá, /) xu0t, ki n ngh: /; nâng cao hic nghi m thu KC08.05: “Nghiên cRu xây dXng ci sf khoa h6c và 8 xu2t các gi0i pháp b0o v và sU dIng h>p lý tài nguyên n; c vùng Tây Nguyên”. Trong 8 tài KC08.05, l;>ng n; c ti8m n9ng ;>c tính cho toàn vùng Tây Nguyên bao gCm m6i loMi di n tích, Fa hình, 2t ai. Do v y J tính riêng cho vùng 2t Bazan, chúng tôi dùng ph;ing pháp n i suy thu phóng theo tk sc K. Ki = Bazani Tunhieni Ki: H sc thu phóng c:a huy n thR i nào ó Bazani: Di n tích 2t Bazan c:a huy n i Tunhieni: Di n tích tX nhiên c:a huy n i Nh; v y, l;>ng n; c ti8m n9ng trên vùng 2t Bazan c:a t]ng huy n sP là: (Wtn)Bazani = Ki.(Wtn)tX nhiêni (Wtn)Bazani: L;>ng n; c ti8m n9ng trên vùng 2t Bazan c:a huy n i (Wtn)tX nhiêni: L;>ng n; c ti8m n9ng trên toàn huy n i Ti8m n9ng n; c bao gCm: N; c m@t (n; c trên sông, suci và ao hC), n; c m;a và n; c ng7m. Tính t[ng l;>ng ti8m n9ng nguCn n; c cho t]ng huy n c:a t]ng t&nh trong vùng, rCi t[ng h>p lMi cho c0 t&nh. 2.2. Ph+,ng pháp xác #>nh các nhu c?u dùng n+ c www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam 2.2.1. Ph+Hng pháp xác /:nh nhu c u n+,c t+,i cho cây tr*ng a) Ci sf khoa h6c áng tin c y J xác Fnh nhu c7u n; c và ch= t; i cho các cây trCng là cân bTng n; c ru ng và quan h 2t - n; c - cây trCng - khí h u. b) Ph;ing pháp xác Fnh ch= t; i trên ci sf gi0i ph;ing trình cân bTng n; c 2.2.2. Nhu c u n+,c cho chIn nuôi Nhu c7u dùng n; c cho ch9n nuôi ;>c tính cho 7u các súc v t ch9n nuôi, n; c sU dIng cho ch9n nuôi gCm có n; c cho 9n ucng, n; c v sinh chuCng trMi. Tiêu chuqn Fnh l;>ng n; c dùng cho v t nuôi ;>c l2y theo các tài li u tham kh0o và theo kinh nghi m ch9n nuôi f các trang trMi t p trung NguCn tài li u TK 5 2.2.3. N+,c dùng cho th-y s#n Nuôi trCng thuk s0n n; c ng6t gCm nuôi cá lCng trên các dòng ch0y n; c ng6t, nuôi cá trong các hC chRa thuk l>i . Hai loMi này không c7n c2p thêm n; c ng6t. Nuôi trCng thuk s0n trong ao theo ch;ing trình VAC: LoMi nuôi trCng này c7n cung c2p n; c ng6t th;dng xuyên J thau chua và tMo môi tr;dng cho thuk s0n sinh tr;fng và phát triJn. Tính toán nhu c7u n; c theo các quy Fnh c:a nghành Th:y s0n 2.2.4. N+,c dùng cho sinh hoMt N; c dùng cho sinh hoMt gCm 2 khu vXc: ô thF và nông thôn, l;>ng n; c này ;>c tính theo Fnh mRc cho 7u ng;di. Theo nguCn c:a B Xây dXng, thì xác Fnh tiêu chuqn c2p n; c cho ô thF và nông thôn c:a Tây Nguyên nh; sau: - bci v i ô thF: 100 ÷120 lít/ng;di/ngày - bci v i nông thôn: 50 ÷ 60 lít/ng;di/ngày 2.2.5. N+,c dùng cho công nghi

ng n; c dùng cho công nghi p gCm l;>ng n; c trXc ti=p tMo ra s0n phqm, n; c tMo ra môi tr;dng và v sinh công nghi p, n; c J pha loãng ch2t th0i và n; c sinh hoMt cho công nhân trong khu vXc nhà máy. T[ng l;>ng n; c dùng trong công nghi p ;>c tiêu chuqn hoá theo in vF s0n phqm.. www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam Trong i8u ki n c:a Vi t Nam hi n nay n; c dùng cho công nghi p ;>c tiêu chuqn hoá theo 10 ngành thu c 3 nhóm ngành là công nghi p n@ng, ngành công nghi p nhu và ngành công nghi p ch= bi=n l;ing thXc, thXc phqm) tính theo giá trF s0n phqm t;ing Rng v i 1000 USD. bFnh mRc dùng cho các ngành này nh; sau: - Công nghi p n@ng: 200 m3/1000 USD - Công nghi p nhu: 400 m3/1000 USD - Công nghi p ch= bi=n l;ing thXc, thXc phqm: 1000 m3/1000 USD NguCn TLTK 5 2.2.6. Nhu c u n+,c cho các d:ch v? N; c dùng cho các hoMt ng dFch vI bao gCm n; c dùng trong th;ing mMi, du lFch, gi0i trí, v n t0i th:y, các công trình công c ng... Trong dFch vI, khi kinh t= càng phát triJn, mRc scng càng cao thì l;>ng n; c dùng cho m t in vF s0n phqm càng cao… Trong báo cáo này, tính l;>ng n; c dùng cho 1000 USD và ci v i i8u ki n Vi t Nam có thJ áp dIng các ch& tiêu v8 nhu c7u n; c cho in vF giá trF s0n phqm c:a Trung Qucc, trung bình l2y bTng 320 m3/1000 USD. 3. KCt quE nghiên c2u, tính toán 3.1. L+Ing n+ c ti(m n4ng trên vùng #&t Bazan c6a Tây Nguyên B#ng 1. Ti)m nIng n+,c cho vùng /0t Bazan – Tây Nguyên TT T&nh 1 2 3 4 5 T&nhKon Tum T&nh Gia Lai T&nh b9k Lzc T&nh b9k Nông T&nh Lâm bCng 6 Toàn vùng Trx l;>ng Trx l;>ng n; c m@t n; c m;a trung bình trung bình n9m n9m (106 (106 3 m /n9m) m3/n9m) 418,575 7.852,236 4.884,455 8.710,209 4.102,006 351,123 4.103,014 2.414,698 4.407,332 2.586,134 25.967,481 13.862,301 Trx l;>ng khai thác n; c d; i 2t (106 m3/n9m) T[ng trx l;>ng (106 m3/n9m) 55,348 320,802 233,717 463,717 317,409 825,046 12.276,052 7.532,870 13.581,258 7.005,549 1.390,993 41.220,775 www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam Ti8m n9ng n; c c:a vùng 2t Bazan - Tây Nguyên là khá l n bao gCm n; c m@t (sông, suci, ao hC…), n; c m;a và n; c ng7m. V i t[ng trx l;>ng kho0ng 41.220,775 tri u m3 m t n9m. Trong ó trx l;>ng n; c m;a là l n nh2t (x2p x& 26.000 tri u m3/n9m, l;>ng n; c này phân bc r2t không 8u gixa mùa m;a, mùa khô và còn ph0i kh2u tr] nhi8u t[n th2t) rCi =n n; c m@t (13.862,301 tri u m3/ n9m), cuci cùng là n; c ng7m (1.390,993 tri u m3/n9m). 3.2. KCt quE tính toán, xác #>nh các nhu c?u n+ c trên vùng #&t Bazan 3.2.1. Xác /:nh nhu c u n+,c dùng cho các cây tr*ng a) Ch /C t+,i cho lúa các v? canh tác ( ông Xuân và Hè Thu) B#ng 2. TVng hWp k t qu# tính m'c t+,i cho các loMi lúa Lúa bông xuân TT T&nh MRc t; i 0i (m3/ha) MRc t; i d;}ng (m3/ha) Lúa Hè Thu (m3/ha) 1 2 3 4 5 Kon Tum Gia Lai b9k Lzc b9k Nông Lâm bCng 3.197,0 3.243,5 3.246,5 2.731,5 3.123,5 11.400 12.300 13.200 10.800 9.600 2.700 2.700 2.100 2.700 2.100 6 T[ng 15.524,0 57.3000 T[ng (m3/han9m) 17.279,0 18.243,5 18.546,5 16.231,5 14.823,5 12.3000 85.124,0 B#ng 3. TVng nhu c u n+,c t+,i cho các loMi lúa trên vùng /0t Bazan TT T&nh Di n tích lúa (ha) Nhu c7u (106m3/n9m) 1 2 3 4 5 T&nh Kon Tum T&nh Gia Lai T&nh b9k Lzc T&nh b9k Nông T&nh Lâm bCng 787,5 20.159,0 19.665,0 6.267,0 7.567,0 13,615 367,766 364,711 101,729 112.166 6 Toàn vùng Bazan 54.445,5 959,987 www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam B#ng 4. K t qu# tVng hWp m'c t+,i cho cây tr*ng cMn (m3/ha-v?) LoMi cây trCng Kon Tum Gia Lai b9k Lzc b9k Nông Lâm bCng b u Hè Thu b u Mùa Ngô Hè Thu Ngô Mùa Mía c0 n9m Tiêu c0 n9m Cà phê Chè 2.033 0 655 5 7.121 4.610 4.500 3.750 1.645 41 556 835 7.788 4.984 4.300 3.600 793 146 16 1.730 8.456 4.161 4.500 3.750 525 0 45 0 4.190 3.539 3.600 3.000 103 0 0 116 3.772 2.266 3.500 2.900 bi8u 2.500 2.400 2.500 2.000 2.000 T] mRc t; i tính ;>c cho các loMi cây trCng cMn và lúa nh; b0ng trên, tính ;>c nhu c7u n; c cho các loMi cây trCng này cho vùng 2t Bazan Tây Nguyên trong c0 n9m nh; trong b0ng 5. B#ng 5. TVng hWp nhu c u dùng n+,c cho ngành tr*ng tr t (106 m3) T&nh Lúa Ngô b u Cà phê Mía Tiêu bi8u Chè T[ng Kon Tum Di n tích (ha) Nhu c7u 787 286 122 110 275 0 0 0 1582 13,6 0,19 0,25 0,5 1,96 0 0 0 15,58 www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam Gia Lai Di n tích 20159 10692 14,2 (ha) 41674 1392 1942 2007 475 Nhu c7u 179,2 10,84 9,681 4,82 1,712 588,89 367,7 14,87 0,024 78357 b9k Lzc 45327 Di n 6941 109331 2703 1793 3273 30,0 189065 tích 19665 (ha) Nhu 22,85 7,46 8,18 0,11 980,8 364,7 79,14 6,51 492 c7u b9k Nông Di n 6.267 tích (ha) 8.157 4983 52247 294 5541 4638 53,6 82183 Nhu c7u 0,36 188,1 1,23 19,6 9,28 0,16 322,5 101,7 2,61 Lâm bCng Di n 7.567 tích (ha) Nhu 112,1 c7u T[ng nhu c7u 959 3.581 991 38017 377,4 78,5 1424 13306 65344 0,41 0,1 133,06 1,46 0,21 2,85 38,59 288,1 94,9 9,51 992,8 38,3 36,9 25,1 40,5 2.198 So sánh nhu c u n c cho ngành tr ng tr t gi a các t nh c x p h ng nh sau: l n nh2t là t&nh b9k Lzc, ti=p sau là t&nh Gia Lai, bzc Nông, Lâm bCng và cuci cùng là t&nh Kon Tum. Lý do vì t&nh b9k Lzc có di n tích www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam canh tác trên 2t Bazan l n nh2t (chi=m 43,5% t[ng di n tích 2t Bazan c:a Tây Nguyên), còn t&nh Kon Tum ch& chi=m 0,45% t[ng di n tích canh tác trên 2t Bazan. 3.2.2. Nhu c u dùng n+,c cho chIn nuôi a) Nhu c7u n; c cho ch9n nuôi gia súc b) Nhu c u n+,c cho chIn nuôi gia c m Toàn vùng 2t Bazan - Tây Nguyên ; c tính có kho0ng 0,550 tri u con gia c7m, Nh; v y, t[ng nhu c7u n; c dùng cho ch9n nuôi là: 20,804 tri u 3 m /n9m. 3.2.3. Nhu c u dùng n+,c cho sinh hoMt T[ng nhu c7u n; c dùng cho sinh hoMt c:a nhân dân thành thF và nông thôn vùng 2t Bazan - Tây Nguyên vào thdi iJm tính toán là 84,992 tri u m3/n9m. B#ng 6. Tính toán nhu c u n+,c dùng cho chIn nuôi [ vùng /0t Bazan - Tây Nguyên TT 1 2 3 4 5 T&nh T&nh Kon Tum T&nh Gia Lai T&nh b9k Lzc T&nh b9k Nông T&nh Lâm bCng Trâu, Nhu c7u (106 Bò 3 (con) m /n9m) L>n (con) Nhu c7u T[ng nhu (106 c7u (106 m3/n9m) m3/n9m) 3461 77613 42789 9930 19367 0,171 3,794 2,108 0,489 0,954 5374 168466 285631 69200 98227 0,098 3,075 5,213 1,263 1,793 0,269 6,868 7,321 1,752 2,747 6 Toàn vùng Bazan 153160 7,516 626898 11,441 18,957 www.vncold.vn H i p l n Vi t Nam B#ng 7. Tính toán nhu c u n+,c dùng cho sinh hoMt [ vùng /0t Bazan Tây Nguyên T&nh Dân sc Nhu c7u 6 Thành thF (10 (ng;di) m3/n9m) TT 1 2 3 4 Dân sc Nông thôn (ng;di) Nhu c7u T[ng Nhu (106 c7u (106 m3/n9m) m3/n9m) T&nh Kon Tum T&nh Gia Lai T&nh b9k Lzc T&nh b9k Nông 16866 144866 247026 32106 0,7 6,3 10,8 1,4 34083 446718 788252 223892 1 13,0 23,0 6,5 1,7 19,3 33,8 7,9 5 T&nh Lâm bCng 248937 10,9 383051 11,1 22,0 6 Toàn vùng Bazan 689802 30,2 1875995 54,7 84,9 3.2.4. Nhu c u dùng n+,c cho th-y s#n • Tây Nguyên thau rUa mOi n9m kho0ng 8000 m3/ha-vI. DXa vào niên giám thcng kê và các tài li u c:a các t&nh Tây Nguyên, chúng tôi tính toán ;>c nhu c7u dùng n; c cho nuôi trCng th:y s0n trong n9m 2005 c:a mOi t&nh trên vùng 2t Bazan nh; sau (t&nh Gia Lai không có sc li u). T&nh Nhu c7u (106 m3) Kon Tum Gia Lai b9k Lzc b9k Nông Lâm bCng 0,088 6,308 7,706 3,880 3.2.5. Nhu c u n+,c cho công nghi

c nuôi trCng ch: y=u trên các hC chRa th:y l>i ã có s•n n; c). B4ng 8. Tính toán nhu c u n TT T&nh c dùng cho Công nghi2p : vùng $t Bazan Tây Nguyên T[ng giá trF (106 USD) Nhu c7u (106m3/n9m) 1 2 3 T&nh Kon Tum T&nh Gia Lai T&nh b9k Lzc 1,967 34,977 41,914 1,377 24,484 29,340 4 5 T&nh b9k Nông T&nh Lâm bCng 7,416 18,274 5,191 12,792 6 Toàn vùng Bazan 104,548 73,184 B#ng 9. Nhu c u n TT T&nh c dùng cho các ho t @ng dAch vB T[ng giá trF (106 USD) Nhu c7u (106m3/n9m) 1 2 3 T&nh Kon Tum T&nh Gia Lai T&nh b9k Lzc 0,640 11,877 36,148 0,205 3,801 11,567 4 5 T&nh b9k Nông T&nh Lâm bCng 44,156 55,993 14,130 17,918 6 Toàn vùng Bazan 148,814 47,620

CÂN BẰNG SỬ DỤNG NƯỚC TRÊN VÙNG ĐẤT BAZAN – TÂY NGUYÊN

Nội dung