Nội dung

ỉ NGUYỄN MINH NGỌC ị HỖI-DÁPVỀ B$ LUẬT HÌNH SỤ c ụ iN iii)c c(a eH ỉi niiộiC H (ÌN G H Ìtn|riuM (ÁP DỤNG TỪ NGÀY 01-7-2000) NHÀ XUẤT BẢN ĐỒNG NAI HỎI - ĐÁP VỀ BỘ LUẬT HÌNH Sự CỦA NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM NGUYỄN MINH NGỌC HỎI ĐÁP VỀ BỘ LUẬT HÌNH Sự CỦA NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM (ẤP d ụ n í; từ n g à y 01-07-2000) NHÀ XUẤT BẢN TỔNG HỢP ĐỒNG nai LỜ I NHÀ XUẤT BẢN Ngày 21 tháng 12 năm 1999, Quốc hội nước Cộng hóa xã hội chứ nghĩa Việt Nam khóa X dã thông qua Bặduật Hình sự mới của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (gọi tắt là Bộ luật hỉnh sự năm 1999). Bộ luật H ình sự nCm 1999 có hiện lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2000. Bộ luật H ình sự là một công cụ sác bén cua N hà nước và nhân dân, có vai trò vù tác dụng to lớn trong công cuộc bảo vệ những thành quá cúa cách mạng, báo vệ chê độ .xã hội chú nghĩa, bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội, báọ vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, dấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm , góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và báo vệ vững chắc Tô quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Ra đời trong điều kiện Đảng và N hà ìiước ta chủ trương xây dựng nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chú nghĩa, đặt ra một mặt phải xây dựng một khung pháp luật hoàn chính nhằm khuyến khích, phát huy m ạnh mẽ các yếu tố tích cực của nền kinh iẽ thị trường, m ặt khác phải dịnh rõ những điều nghiêm cấm với cúc chế tài nghiêm khắc không chí về hành chính, dân sự, mà cả về hình sự nhằm phòng ngừa, ngăn chặn từ dầu và sử lý nghiêm m inh những mặt trái, tiêu cực cúa cơ chế đó, Bộ luật H ình sự năm 1999 dã kê thừa có chọn lọc những tinh hoa trong quá trình xây dựng pháp luật hình sự cua đất nước, kết hợp với truyền thống dân tộc, tham khảo những kinh nghiệm phòng chống tội phạm của các nước tiến tiến trên th ể giới, ứng dụng thành quả của khoa học hình sự dê sửa doi, bổ sung Bộ luật H ình sự năm 19S5 và quy dịnh những tội danh cần được sử lý nghiêm khác trong nền kinh tế thị trương. Bộ luật H ình sự năm 1999 đã được đông đảo bạn đọc, các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tăm theo dõi. Xuất phát từ tình hình trên N hà xuât bản Đồng Nai cộng tác với luật gia Nguyễn M inh Ngọc, công tác tại Trường Cán bộ tòa án, Tòa án nhân dán tối cao cho xuất bản cuốn: " HOĨ - ĐAP VỀ BỘ LU Ậ T H ÌN H sự CỬA N ư ớ c CỘNG HÒA XĂ HỘI CHỦ NGHĨA V IỆ T NAM" Cuốn sách được viết trên cơ sở đặt câu hỏi và trả lời từng vấn đề giúp bạn đọc nám bắt nhanh chóng những vấn đề mới trong Bộ luật Hình sự năm 1999 so với Bộ luật H ình sự 1985. Cuốn sách có th ể chưa đáp ứng được yêu cầu của bạn đọc, N hà xuất bản mong nhận được ý kiến dóng góp của bạn đọc đ ể lần tái bản sau cuốn sách sẽ được hoàn thiện hơn. NHÀ XUẤT BAN ĐÓNG NAI PHẦN THỨ NHẤT S ự CẦN THIẾT VẢ NHỮNG QUAN ĐIỂM CHỈ DẠO XÂY DỰNG BỘ LUẬT HÌNH SU MỚI“’ Câu 1. Vì sa o N h à nước ta sử a đ ổ i Bộ lu ậ t H ình sự năm 1985? T rả lời: Bộ luật H ình sự được Quôc hội nước ta thông qua ngày 2706-1985 và có hiệu lực thi hành ngàv 01-01-1986 (gọi tắ t là Bộ luật H ình sự năm 1985) trê n cơ sở pháp điển hóa các văn bản pháp luật hình sự của N hà nước ta ban hành từ những năm đầu của chính quyền cách mạng đến giữa những năm 80, cũng như thế chế hóa chính sách hình sự của Nhà nước ta trong thời kỳ cả nước thông n h ất đi lên chủ nghĩa xẳ hội. Pháp luật hình sự là một trong những công cụ sắc bén, hữu hiệu của Nhà nước và nhân dân, có vai trò và tác dụng to lớn trong công cuộc bảo vệ những th àn h quả cùa cách mạng, bảo vệ chế độ xà hội chủ nghĩa, bảo vệ an ninh quòc gia và trậ t tự an toàn xã hội, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, đấu tranh (Trong cuốn sách này có sứ đụng Ban thuyết minh về dự án Bộ luật Hình sự (sứa đối), Bộ Tư pháp, Hà Nội tháng 2 nảm 1999), chống và phòng ngừa tội phạm, góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bậo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bộ luật H ình sự năm 1985 được ban h àn h trước ngày Đảng cộng sản Việt Nam đề ra đường lôi đổi mới và được N há nước cụ th ể hóa -đường lối dó th à n h H iên pháp năm 1992, vì vậy Bộ luật Hình sự năm 1985 chưa có diều kiện th ể chế hóa đường lôl Đối mới của Đảng được th ể hiệri trong H iến pháp nám 1992. . Trong những năm qua, công cuộc Đổi mới đã đưa lại những thay đối sâu sắc, căn bản và toàn diện trê n mọi m ặt đời sông đất nước, đặc biệt là đời sống kinh tê và dân chủ. Chính trong tình hình đó Bộ luật H ình sự 1985 dù đã được sửa đôi, bô sung một số lần'^’ nhưng vẫn đang còn những diểm bất cập, cần phải sửa đổi, bố sung nhằm đáp ứng đầy dủ yêu cầu đấu tran h phòng, chông tội phạm một cách có hiệu quả. Đường lôi xây dựng nền kinh tế thị trường có sự quản lý cùa Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa của Đảng và Nhà nước ta, đặt ra một m ặt phải xây dựng một khung pháp luật hoàn chỉnh nhằm khuyến khích, p hát huy m ạnh mẽ các yếu tỏ tích cực của nền kinh tế thị trường, m ặt khác phải định rõ những điều nghiêm cấm với các chế tài nghiêm khắc không chỉ về hành chính, dân sự, mà cả về hình sự nhằm phòng ngừa, ngăn chặn từ đầụ và xử lý nghiêm m inh những m ặt trái, tiêu cực của chế độ đó. Do Bộ luật H ình sự ra đời trong điều kiện của nền kinh tế hiện vật, kế hoạch hóa, tập trung, bao câ'p, chưa có nhiệm vụ và chưa th ể quy định những tội danh (Bộ luật Hình sự đã dược Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam sửa đổi, bố' sung đến lần thứ tư (tháng 12-1989, tháng 81991, tháng 12-1992 và tháng 5-1997). cần được xử lý nghiêm khắc của nền kinh tê thị trường. Nhiệm vụ xây dựng một nền kinh tế hành chính nhà nước trong sạch, lành m ạnh, có hiệu lực, hiệu quả, chống mại biểu hiện quan liêu, tham nhũng; yêu cầu bảo vệ các quyền tự do, dân chủ của công dân, bảo vệ trậ t tự, an toàn xã hội, chông mọi biểu hiện của các tệ nạn xă hội; nhiệm vụ bảo vệ an ninh, quốc phòng trong điều kiện mở rộng giao lưu, hợp tác, hội nhập khu vực và th ế giới, phòng chống diễn biến hòa bình, lợi dụng vấn đề tự do, dân chủ, vấn đề nhân quyền chông phá sự nghiệp cách m ạng của nhân dân ta, cũng như trước những diễn biến phức tạp, có phần gia tăng của tình hình tội phạm , n h ất là các tội phạm về kinh tế, tham nhũng, ma túy và một số tội phạm khác, cũng như trước yêu cầu bức xúc của bảo vệ môi trường sinh thái, đang đòi hỏi Bộ luật Hình sự phải được xem xét một cách toàn diện và phải được sửa đổi bổ sung một cách cơ bản đề kịp thời th ể chế hóa chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước ta trong thời kỳ đổi mới, bảo đảm hiệu quả cao của cuộc đấu tra n h phòng và chông tội phạm. M ặt khác, kỹ th u ật lập pháp của Bộ luật Hình sự năm 1985 còn có những hạn chế n h ất định; nhiều tội danh quy định quá chung; bố cục một số chương, điều chưa th ậ t hợp lý; nhiều hành vi phạm tội với tín h chất và mức độ nguy hiểm khác nhau nhưng được đề trong cùng một điều luật, một tội danh với m ột chế tà i xử phạt; khung hình phạt trong nhiều điều luật lại quá rộng làm cho hiệu quả xử lý ngay trong luật đã không nghiêm. Điều đó ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác đấu tra n h phòng và chống tội phạm. Xuất p hát từ tìn h hình trên , việc sửa đổi, bổ sung một cách cơ bản, toàn diện Bộ luật Hình sự trở th àn h một đòi hỏi khách quan và cấp th iế t của hoạt động lập pháp và áp dụng pháp luật của N hà nước ta trong thời kỳ đẩy m ạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong tiến trìn h phát huy nội lực, hội nhập khu vực và th ế giới. Cău 2. Bộ lu ậ t H ình sự n ăm 1999 đư ợc x â y d ự n g d ự a trên nhữ ng qu an đ iể m c h ỉ đ ạ o nào? Trả lời; Bộ luật Hình sự được xây dựng trên các quan điểm chỉ đạo cơ bản sau đây: Một là tiến hành sửa đối một cách cơ bản, toàn diện Bộ luật Hình sự đề tiếp tục thế chế hóa đường lôl đổi mới của Đáng về m ặt hình sự trên tâ"t cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, vàn hóa, xã hội an ninh quốc phòng và đối ngoại nhằm bảo đảm ổn định xã hội về m ặt chính trị, bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng, bảo vệ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, các quyền tự do, dân chủ của công dân, tôn trọng quyền con người, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, bao vệ môi trường sinh thái, thiết lập trậ t tự kỷ cương trong quản lý kinh tế, quản lý xã hội, phục vụ công cuộc đổi mới, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đấu tra n h phòng và chông tội phạm một cách tích cực và có hiệu quả; Hai là trên cơ sơ tổng kết thực tiễn áp dụng Bộ luật Hình sự năm 1985 vào cuộc sống kinh tế-xã hội, k ế thừa và phát triên những bài học dấu tra n h phòng, chống tội phạm ở nước ta trong mnây chục năm qua và có dự kiến tìn h hình, diễn biên của tội phạm trong thời gian tới; Ba là kết hợp tính dân tộc với tín h thời đại; tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm đâh tra n h phòng, chông tội phạm của các nước trên cơ sở k ế thừa và phát triển những th àn h tựu của khoa học hình sự nước ta; Bốn là Bộ luật H ình sự nàm 1999 được xây dựng theo hướng thé hiện tinh thần chủ dộng phòng ngừa, kiên quyết 10 đấu tra n h phòng, chống tội phạm, với phương chàm giáo dục, phòng ngừa là chính kết hợp với răn đe, giữ nghiêm ký cương, đề cao tính nhân đạo xă hội chủ nghĩa, bán chất ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa, phát huy sức mạnh tổng hợp của các cơ quan bảo vệ pháp luật, của các tố chức, đoàn thê xă hội và mọi công dân trong đấu tra n h phòng, chông tội phạm; Năm là việc quy định và áp dụng chê tài hình sự phái vận dụng thích hợp các biện pháp kinh tế, hành chính, giam giữ cải tạo và quản lý giáo dục tại cộng đồng dán cư đê đạt hiệu quả cao n h ất với từng người phạm tội, tránh khuynh hướng nậng về phạt tù. Sáu là xây dựng Bộ luật Hình sự năm 1999 trên cớ sở triệ t đế tuân thủ các nguyên tắc của Luật hình sự như; pháp chế, dân chủ, nhân đạo, bình đẳng, cá thê hóa trách nhiệm hình sự và hình phạt, bảo đảm tôn trọng các điều ước quỏc tẽ mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia. 11