Bện học thận - Bàng quang.pdf (chuyên ngành y khoa)

Bµi 7 BÖNH HäC THËN - BµNG QUANG MôC TIªU Sau khi häc tËp, ng−êi sinh viªn PH¶I 1. Nªu ®−îc tªn gäi 7 héi chøng bÖnh t¹ng ThËn vµ phñ Bµng quang do nguyªn nh©n bªn trong vµ nguyªn nh©n kh¸c 2. Gi¶i thÝch ®−îc c¬ së lý luËn cña c¸c héi chøng (tõ nguyªn nh©n ®Õn c¬ chÕ sinh bÖnh vµ triÖu chøng) 3. Nªu ®−îc ph¸p trÞ cña 7 héi chøng nãi trªn. 4. Nªu ®−îc thµnh phÇn d−îc liÖu cña c¸c bµi thuèc vµ gi¶i thÝch ®−îc cÊu t¹o (t¸c dông, vai trß cña tõng vÞ) cña nh÷ng bµi thuèc nªu trªn. 5. Nªu ®−îc c«ng thøc huyÖt vµ gi¶i thÝch ®−îc c¸ch cÊu t¹o (t¸c dông cña huyÖt) cña c«ng thøc huyÖt trªn dùa theo c¸ch vËn dông du, mé, nguyªn, l¹c vµ ngò du huyÖt cho 7 héi chøng nãi trªn. 1. §¹I C−¬NG 1.1. Dùa trªn c¬ së hËu thiªn b¸t qu¸i Theo Kinh dÞch, t¹ng ThËn øng víi quÎ Kh¶m cña HËu thiªn b¸t qu¸i. QuÎ Kh¶m ®−îc gi¶i thÝch nh− sau − T−îng cña Kh¶m lµ n−íc. T¹ng ThËn øng víi quÎ Kh¶m. Do ®ã ThËn chñ thñy. “ThËn vi Thñy t¹ng”. − T−îng tr−ng cho Háa n»m trong Thñy, lµ D−¬ng n»m trong ©m. øng víi tÝnh chÊt cña quÎ mµ ng−êi ta cã quan niÖm lµ ThËn háa n»m gi÷a ThËn thñy vµ v× quÎ Kh¶m lµ nguån gèc sù sèng nªn ThËn háa còng lµ löa cña sù sèng (mÖnh m«n háa). − Lµ n¬i gi÷ l¹i. Do ®ã t¹ng ThËn ph¶i lµ n¬i cÊt gi÷ tinh khÝ hËu thiªn vµ tiªn thiªn cña nh©n thÓ. “ThËn lµ phong tµng chi b¶n”. (Lôc tiÕt t¹ng t−îng luËn/Tè VÊn). 146 − Mäi sù sèng ®Òu b¾t nguån tõ n−íc. Do ®ã t¹ng ThËn lµ nguån gèc cña sù sèng trong ng−êi. Con ng−êi míi sinh ra ®Çu tiªn lµ nhê tinh khÝ tiªn thiªn mµ sèng vµ ph¸t triÓn. Do ®ã ThËn chñ Tiªn thiªn. − Lµ n−íc ®èi víi ®Êt (lµm cho ®Êt ph× nhiªu). ThËn chñ tinh khÝ tiªn thiªn sÏ gióp cho Tú thæ vËn hãa thñy cèc thµnh tinh khÝ hËu thiªn. C¶ hai sÏ nu«i d−ìng mäi t¹ng phñ, khÝ quan trong nh©n thÓ. Theo Kinh dÞch, phñ Bµng quang øng víi quÎ KiÒn cña HËu thiªn b¸t qu¸i. NÕu quÎ Kh¶m chiÕm vÞ trÝ sè 1, th× quÎ KiÒn chiÕm vÞ trÝ sè 6. NÕu gäi sè 5 lµ sè thµnh th× “Thiªn nhÊt sinh Thñy, §Þa lôc thµnh Thñy”. Do ®ã nÕu ThËn thuéc Thñy th× Bµng quang còng thuéc Thñy. §iÒu nµy nªu râ quan hÖ biÓu lý gi÷a ThËn vµ Bµng quang. QuÎ KiÒn ®−îc gi¶i nghÜa lµ n¬i ©m d−¬ng tranh chÊp nh−ng råi còng xu«i theo. Bµng quang lµ n¬i thñy thµnh. Thñy ë trong nh©n thÓ lµ t©n vµ dÞch. T©n lµ trong thuéc d−¬ng, DÞch lµ ®ôc thuéc ©m. ë t¹i phñ Bµng quang, t©n dÞch, ©m d−¬ng lÉn lén nhau, nh−ng sau ®ã qua sù khÝ hãa cña Bµng quang mµ thµnh n−íc tiÓu, bµi tiÕt ra ngoµi. “Bµng quang gi¶ ch©u ®« chi quan, t©n dÞch tµng yªn, khÝ hãa t¾c n¨ng xuÊt chi” (Linh Lan bÝ ®iÓn/Tè VÊn). 1.2. Chøc n¨ng sinh lý t¹ng ThËn ThËn bao gåm ThËn ©m, ThËn d−¬ng. ThËn ©m cßn gäi lµ ch©n ©m, nguyªn ©m, nguyªn Thñy. ThËn d−¬ng cßn gäi lµ ThËn khÝ, ThËn háa, ch©n d−¬ng, nguyªn d−¬ng, ch©n háa, mÖnh m«n háa. 1.2.1. ThËn lµ gèc tiªn thiªn, nguån gèc cña sù sèng (Tiªn thiªn chi b¶n, sinh khÝ chi nguyªn). ý nãi ThËn lµ c¸i ®−îc sinh thµnh, sÏ ph¸t sinh, ph¸t triÓn, bao qu¸t, quyÕt ®Þnh xu h−íng ph¸t triÓn cña mçi c¸ thÓ. − C¸i lËp mÖnh, c¸i søc sèng cña mæi c¸ thÓ ®−îc quyÕt ®Þnh bëi n¬i ThËn. − C¸i sÏ ®−îc di truyÒn cho thÕ hÖ sau, t¹o c¬ thÓ míi n»m ë n¬i ThËn. 1.2.2. ThËn chñ thñy DÞch thÓ trong con ng−êi do ThËn quyÕt ®Þnh. ChÊt thñy dÞch ®−îc nhËp vµo nhê VÞ, chuyÓn hãa nhê Tú, tµng chøa vµ ph©n phèi lµ do ThËn. Mäi thø huyÕt, t©n dÞch ®Òu cã chÞu ¶nh h−ëng cña ThËn. 1.2.3. ThËn chñ háa Nguån suèi nhiÖt, nguån n¨ng l−îng ®¶m b¶o cho sù sèng cßn, cho ho¹t ®éng lµ ë n¬i ThËn háa (ch©n háa). D−¬ng khÝ dåi dµo, tinh lùc ®Çy ®ñ lµ nhê ch©n háa sung m·n. Nh÷ng biÓu hiÖn l¹nh trong ng−êi, l¹nh l−ng, l¹nh tay 147 ch©n ®Òu lµ do háa thiÕu, d−¬ng h−. Nh÷ng biÓu hiÖn hay c¶m ®Òu lµ d−¬ng suy, háa yÕu. 1.2.4. ThËn gi÷ chøc n¨ng bÕ tµng ThËn chñ bÕ tµng, Can chñ s¬ tiÕt gióp lµm cho c¬ thÓ ®−îc c©n b»ng. TÊt c¶ c¸c hiÖn t−îng h− tho¸t, th¶i tiÕt qu¸ møc lµ do chøc n¨ng bÕ tµng cña ThËn bÞ rèi lo¹n. Nh− khã thë, khÝ nghÞch lµ do ThËn kh«ng n¹p ®−îc khÝ; tiÓu nhiÒu, tiªu kh¸t lµ do ThËn kh«ng gi÷ ®−îc thñy; må h«i ch¶y nh− t¾m lµ do ThËn kh«ng liÔm ®−îc h·n.... 1.2.5. ThËn tµng tinh Tinh ba cña ngò cèc ®−îc VÞ thu nhËn, Tú PhÕ chuyÓn hãa, tµng chøa n¬i ThËn. Tinh ba cña mäi T¹ng phñ ®−îc tµng chøa n¬i ThËn. ThËn còng sö dông biÕn hãa tinh ba nµy thµnh tinh sinh dôc. Ho¹t ®éng sinh dôc m¹nh mÏ hay yÕu ít phô thuéc vµo tinh Êy. Tinh dåi dµo chøng tá ThËn khÝ m¹nh, tinh Ýt ái lµ ThËn kiÖt, khÝ suy. 1.2.6. ThËn chñ kü x¶o, t¸c c−êng chi quan TÊt c¶ sù m¹nh mÏ cña con ng−êi lµ do ThËn. ThËn suy lµm cho c¬ thÓ suy nh−îc, tay ch©n run, cøng, mÊt kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c ®éng t¸c khÐo lÐo, tinh vi. 1.2.7. ThËn chñ cèt tñy X−¬ng cèt v÷ng ch·i, tñy dåi dµo, r¨ng ch¾c, kh«ng lung lay, kh«ng ®au nhøc (theo §«ng y r¨ng lµ phÇn thõa cña cèt) chøng tá ThËn tèt. §au nhøc x−¬ng tñy, cßi x−¬ng, chËm ph¸t triÓn lµ biÓu hiÖn cña ThËn kÐm. 1.2.8. ThËn khai khiÕu ra tai Chøc n¨ng cña tai lµ ®Ó nghe. Nh÷ng bÖnh lý cña ThËn cã ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng nghe cña tai. Tai ï, ®iÕc, nghÔnh ng·ng, søc nghe kÐm lµ ThËn h−. 1.2.9. ThËn chñ tiÒn ©m, hËu ©m TiÒn ©m lµ n¬i ra cña n−íc tiÓu, tuy lµ tõ Bµng quang nh−ng viÖc vËn hµnh niÖu lµ nhê khÝ hãa cña ThËn (ThËn khÝ suy th× ®¸i r¾t, ®¸i sãn, ®¸i kh«ng hÕt...ThËn thñy suy th× ®¸i nhiÒu lÇn, ®¸i ®ªm). TiÒn ©m còng ®ång thêi cã liªn quan ®Õn bé sinh dôc ngoµi. ThËn d−¬ng suy th× d−¬ng kh«ng c−êng, hµnh sù bÊt tóc, l·nh c¶m, liÖt d−¬ng. ©m m«n lµ n¬i thÓ hiÖn t×nh tr¹ng cña ThËn, tõ ©m mao ®Õn ©m dÞch ®Òu thÓ hiÖn t×nh tr¹ng ThËn kháe hay yÕu. 148 HËu ©m lµ n¬i ra cña ph©n, tuy lµ tõ §¹i tr−êng nh−ng cã liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng thÞnh h− cña ThËn. ThËn h− lµm rèi lo¹n c«ng n¨ng ho¹t ®éng g©y t¸o bãn hoÆc tiªu ch¶y (ngò canh t¶). 1.2.10. ThËn tµng chÝ ý chÝ do ThËn lµm chñ. Kiªn c−êng quyÕt lµm cho b»ng ®−îc ®iÒu dù ®Þnh lµ ThËn khÝ dåi dµo. Ng−îc l¹i, ThËn khÝ bÊt tóc th× tinh thÇn trë nªn yÕu ®uèi, thiÕu ý chÝ. 1.2.11. Khñng th−¬ng ThËn Sî h·i lµm h¹i ThËn vµ ng−îc l¹i ThËn khÝ suy, bÊt tóc th× ng−êi bÖnh dÔ kinh sî. 1.2.12. Nh÷ng vïng c¬ thÓ cã liªn quan ®Õn t¹ng ThËn Do ®−êng kinh ThËn cã ®i qua nh÷ng vïng th¾t l−ng, Can, PhÕ, T©m nªn trong bÖnh lý t¹ng ThËn th−êng hay xuÊt hiÖn nh÷ng triÖu chøng cã liªn quan ®Õn nh÷ng mèi quan hÖ nªu trªn. − Quan hÖ gi÷a ThËn vµ T©m lµ quan hÖ gi÷a thÇn víi chÝ (ThËn lµ bÓ cña tñy, th«ng víi n·o), gi÷a thñy dÞch víi huyÕt, gi÷a long háa víi qu©n háa, mèi quan hÖ chÕ −íc gi÷a ThËn víi T©m (thñy háa ký tÕ). − Quan hÖ gi÷a ThËn víi PhÕ ®−îc thÓ hiÖn víi chøc n¨ng ThËn n¹p khÝ, PhÕ tóc gi¸ng khÝ. − Quan hÖ gi÷a ThËn víi Can lµ quan hÖ gi÷a t−íng háa vµ long háa, gi÷a chÝ vµ ý, gi÷a thñy vµ huyÕt, gi÷a s¬ tiÕt vµ bÕ tµng. Mèi quan hÖ nµy thÓ hiÖn trong chøc n¨ng ThËn chñ t¸c c−êng, chñ c¸c vËn ®éng tinh vi cña c¬ thÓ. 1.3. Chøc n¨ng sinh lý phñ Bµng quang 1.3.1. Bµng quang lµ ch©u ®«, n¬i chøa vµ th¶i n−íc tiÓu Thñy dÞch qua qu¸ tr×nh chuyÓn hãa, phÇn cÆn b· ®−îc ®−a vÒ chøa t¹i Bµng quang, nhê vµo sù khÝ hãa cña ThËn mµ ®−a ra ngoµi theo ®−êng niÖu. 1.3.2. Nh÷ng mèi quan hÖ cña phñ Bµng quang * PhÕ t¹ng: sù quan hÖ nµy gióp cho n−íc l−u th«ng. Bµng quang bÝ kÕt, n−íc kh«ng th¶i ®−îc, thñy dÞch trµn ngËp c¬ phu g©y phï thòng, c¶n trë chøc n¨ng cña PhÕ. PhÕ khÝ kh«ng tuyªn, b× mao bÝ kÕt th× Bµng quang ph¶i th¶i n−íc tiÓu nhiÒu h¬n. PhÕ khÝ th¸i qu¸, b× mao t¨ng th¶i må h«i th× Bµng quang n−íc Ýt mµ ®Ëm. 149 * T©m t¹ng: t©m háa qu¸ thÞnh, huyÕt ø TiÓu tr−êng th× n−íc tiÓu trong Bµng quang cã m¸u. T©m ©m h− thñy dÞch thiÕu th× n−íc tiÓu trong Bµng quang Ýt mµ ®Ëm. * Can t¹ng: chøc n¨ng s¬ tiÕt cña Can ¶nh h−ëng tíi viÖc bµi tiÕt n−íc tiÓu cña Bµng quang. S¬ tiÕt th¸i qu¸ th× tiÓu nhiÒu, s¬ tiÕt kh«ng tèt th× bÝ b¸ch. * Tú t¹ng: tú vËn hãa thñy cèc, th«ng qua TiÓu tr−êng chÊt n−íc ®−îc ®−a xuèng Bµng quang. Tú hãa thÊp th«ng qua viÖc th¶i n−íc tiÓu cña Bµng quang. Tú thÊp, kiÖn vËn kh«ng tèt th× ®¸i ®ôc, ®¸i ra d−ìng trÊp. Tú nhiÕp huyÕt kh«ng tèt th× xuÊt hiÖn m¸u trong n−íc tiÓu. * ThËn t¹ng: thËn chñ thñy, thñy dÞch chøa t¹i Bµng quang. ThËn khai khiÕu ra tiÒn ©m, viÖc hµnh niÖu do ThËn sai khiÕn. CHøC N¨NG SINH Lý CñA THËN – BµNG QUANG - Kinh DÞch quy n¹p ThËn, Bµng quang víi 2 quÎ cã liªn quan mËt thiÕt víi n−íc (quÎ Kh¶m vµ KiÒn), víi nguån gèc cña sù sèng. Chøc n¨ng cña ThËn, Bµng quang v× thÕ cã liªn quan mËt thiÕt víi nhiÒu chøc n¨ng ho¹t ®éng c¬ b¶n cña c¬ thÓ nh−: di truyÒn, sinh dôc, biÕn d−ìng vµ ®−¬ng nhiªn c¶ thÇn kinh -néi tiÕt. CHøC N¨NG SINH Lý CñA THËN – BµNG QUANG - NhiÖm vô chñ yÕu cña ThËn: + §¶m b¶o viÖc duy tr× nßi gièng (di truyÒn vµ sinh dôc) + Duy tr× ho¹t ®éng biÕn d−ìng cña c¬ thÓ + Duy tr× sù c©n b»ng n−íc ®iÖn gi¶i trong c¬ thÓ - Nh÷ng biÓu hiÖn chñ yÕu khi ThËn Bµng quang bÞ rèi lo¹n c«ng n¨ng: + Rèi lo¹n ho¹t ®éng biÕn d−ìng + Rèi lo¹n ho¹t ®éng sinh dôc + Rèi lo¹n n−íc ®iÖn gi¶i + Rèi lo¹n ho¹t ®éng néi tiÕt - Nh÷ng vÞ trÝ th−êng cã biÓu hiÖn triÖu chøng khi ThËn bÞ rèi lo¹n c«ng n¨ng: + ë toµn th©n, ë nhiÒu chøc n¨ng ho¹t ®éng + Bé sinh dôc, tiÕt niÖu + Th¾t l−ng, tai 150 2. Nh÷ng bÖnh chøng thËn - bµng quang 2.1. Nhãm bÖnh chøng t¹ng ThËn ThËn bao gåm ThËn ©m vµ ThËn d−¬ng. ThËn ©m thuéc Thñy. ThËn d−¬ng ngô ë trong MÖnh m«n, lµ ch©n háa cña tiªn thiªn, còng cã thÓ nãi lµ céi nguån nhiÖt n¨ng cña c¬ thÓ, thËn d−¬ng thuéc Háa. Do vËy, bÖnh lý tæn th−¬ng t¹ng ThËn còng gåm 2 nhãm − Nhãm ®¬n bÖnh: chØ nh÷ng bÖnh lý chØ x¶y ra ë t¹ng ThËn gåm + ThËn ©m h− + ThËn d−¬ng h− + ThËn d−¬ng h− -Thñy trµn − Nhãm hîp bÖnh: nhãm nµy gåm c¸c hîp chøng x¶y ra tu©n theo quy luËt ngò hµnh. Do gåm 2 hµnh Thñy (thËn ©m) vµ háa (ThËn d−¬ng) nªn cã nh÷ng héi chøng bÖnh sau. + T−¬ng sinh: Can, ThËn ©m h− PhÕ, ThËn khÝ h− PhÕ, ThËn ©m h− Tú, ThËn d−¬ng h− T©m, ThËn d−¬ng h− − T−¬ng kh¾c: T©m, ThËn bÊt giao. 2.2. Nhãm bÖnh chøng phñ Bµng quang Do chøc n¨ng khÝ hãa Bµng quang cña ThËn d−¬ng suy kÐm nªn chøc n¨ng −íc thóc (kiÓm so¸t) sù bµi tiÕt n−íc tiÓu còng bÞ ¶nh h−ëng (®−îc gäi lµ Bµng quang bÊt cè). BÖnh c¶nh Bµng quang h− hµn th−êng thÊy xuÊt hiÖn nh÷ng triÖu chøng ®¸i sãn, ®¸i dÇm hoÆc mãt ®¸i mµ kh«ng tiÓu ®−îc. 2.3. BÖnh chøng ThËn ©m h− 2.3.1. BÖnh nguyªn Do nh÷ng nguyªn nh©n sau g©y nªn − Do bÖnh l©u ngµy − Do tæn th−¬ng phÇn ©m dÞch cña c¬ thÓ. Th−êng gÆp trong nh÷ng tr−êng hîp sèt cao kÐo dµi, mÊt m¸u, mÊt t©n dÞch. − Do tinh bÞ hao tæn g©y ra. 151 2.3.2. BÖnh sinh Chøng tr¹ng xuÊt hiÖn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm − ThËn ©m bÞ tæn th−¬ng, h− suy sinh ra chøng ï tai, r¨ng lung lay, ®au l−ng, gèi mái, rèi lo¹n kinh nguyÖt,... − ThËn ©m h− tæn g©y nªn chøng h− nhiÖt (©m h− sinh néi nhiÖt) nh− nãng vÒ chiÒu, lßng bµn tay ch©n nãng, l−ìi ®á, häng kh«. 2.3.3. TriÖu chøng l©m sµng − Ng−êi gÇy, th−êng ®au mái th¾t l−ng vµ ®Çu gèi. C¶m gi¸c nãng trong ng−êi, nhÊt lµ vÒ chiÒu vµ ®ªm, ®¹o h·n. − Ng−êi mÖt mái, ï tai, nghe kÐm. L−ìi ®á, häng kh«, lßng bµn tay ch©n nãng. − Di tinh, méng tinh, rèi lo¹n kinh nguyÖt. − M¹ch trÇm, tÕ, s¸c. 2.3.4. BÖnh lý T©y y th−êng gÆp Héi chøng ThËn ©m h− lµ héi chøng bÖnh lý rÊt phæ biÕn trªn l©m sµng vµ gÆp trong rÊt nhiÒu bÖnh − Suy nh−îc c¬ thÓ, l·o suy, suy nh−îc sau viªm nhiÔm kÐo dµi − Lao phæi, tiÓu ®−êng − Rèi lo¹n thÇn kinh chøc n¨ng − Suy sinh dôc. 2.3.5. Ph¸p trÞ Tïy theo nguyªn nh©n sinh bÖnh, ph¸p trÞ cã thÓ − T− ©m bæ ThËn − T− ©m bæ ThËn - Cè tinh. C¸c bµi thuèc §«ng y cã thÓ sö dông trong bÖnh c¶nh nµy gåm Lôc vÞ ®Þa hoµng hoµn, Kim táa cè tinh hoµn. Ph©n tÝch bµi Lôc vÞ ®Þa hoµng hoµn Bµi thuèc nµy cã xuÊt xø tõ “TiÓu nhi d−îc chøng trùc quyÕt” (2). Cßn cã tªn kh¸c lµ Lôc vÞ hoµn, §Þa hoµng hoµn. T¸c dông ®iÒu trÞ: t− ©m bæ ThËn. Bæ Can, ThËn. Chñ trÞ: ch©n ©m hao tæn, l−ng ®au ch©n mái, tù ra må h«i, ra må h«i trém, di tinh, ®¹i tiÖn ra huyÕt, tiªu kh¸t, l©m lËu. Ch÷a chøng Can, ThËn ©m h−, h− háa bèc lªn (l−ng gèi mái yÕu, hoa m¾t, chãng mÆt, tai ï, ra må h«i trém, di tinh, nhøc trong x−¬ng, lßng bµn tay ch©n nãng, kh¸t, l−ìi kh«, häng ®au...). 152 * Ph©n tÝch bµi thuèc: (Ph¸p bæ) VÞ thuèc D−îc lý §«ng y Thôc ®Þa Ngät, h¬i «n. Nu«i ThËn d−ìng ©m, bæ ThËn, bæ huyÕt Hoµi s¬n Ngät, b×nh. Bæ Tú, VÞ, bæ PhÕ, ThËn, sinh t©n chØ kh¸t S¬n thï Chua, s¸p, h¬i «n. ¤n bæ Can, ThËn, s¸p tinh chØ h·n §¬n b× Cay, ®¾ng, h¬i hµn. Thanh huyÕt nhiÖt, t¸n ø huyÕt. Ch÷a nhiÖt nhËp doanh phËn Phôc linh Ngät, nh¹t, b×nh. Lîi thñy, thÈm thÊp, bæ Tú ®Þnh T©m Tr¹ch t¶ Ngät, nh¹t, m¸t. Thanh t¶ thÊp nhiÖt ë Bµng quang Ph©n tÝch bµi thuèc Kim táa cè tinh hoµn Bµi nµy cã xuÊt xø tõ Th«ng hµnh ph−¬ng. Cã tµi liÖu ghi bµi nµy xuÊt xø tõ s¸ch Y ph−¬ng lËp gi¶i. Chñ trÞ: tinh ho¹t kh«ng cÇm ®−îc − Ph©n tÝch bµi thuèc (Ph¸p bæ) VÞ thuèc D−îc lý §«ng y KhiÕm thùc Ngät, ch¸t, b×nh. Bæ Tú Ých ThËn, chØ t¶ s¸p tinh Sa uyÓn Kinh nghiÖm MÉu lÖ MÆn, ch¸t, h¬i hµn. T− ©m tiÒm d−¬ng. Hãa ®êm cè s¸p Liªn nhôc Ngät, b×nh. Bæ Tú d−ìng T©m. S¸p tr−êng cè tinh TËt lª §¾ng, «n. B×nh Can t¸n phong, th¾ng thÊp hµnh huyÕt Long cèt Ngät, s¸p, b×nh. TrÊn kinh an thÇn. S¸p tinh vµ lµm hÕt må h«i Liªn tu Kinh nghiÖm trÞ b¨ng huyÕt, thæ huyÕt, di méng tinh − C«ng thøc huyÖt sö dông Tªn huyÖt C¬ së lý luËn T¸c dông ®iÒu trÞ ThËn du Du huyÖt cña ThËn ë l−ng Ých Thñy tr¸ng háa KÌm ch÷a chøng ®au l−ng Phôc l−u Kinh Kim huyÖt/ThËn⇒Bæ mÉu ⇒ Bæ ThËn Thñy Bæ ThËn ©m ⇒ ch÷a chøng ®¹o h·n Tam ©m giao Giao héi huyÖt cña 3 kinh ©m/ch©n T− ©m Can du Du huyÖt cña Can ë l−ng Bæ Can huyÕt Th¸i xung Du Thæ huyÖt/Can Thanh Can háa, ch÷a chøng ®Çu cho¸ng m¾t hoa ThÇn m«n Du Thæ huyÖt/T©m⇒T¶ tö ⇒T¶ T©m háa Thanh T©m háa, t¶ T©m nhiÖt B¸ch héi Héi cña §èc m¹ch vµ 6 d−¬ng kinh Thanh thÇn chÝ, tiÕt nhiÖt A thÞ huyÖt 153 THËN ©M H− - Chøc n¨ng chñ yÕu bÞ rèi lo¹n lµ chøc n¨ng bÕ tµng, tµng tinh cña Tú - Chñ chøng (triÖu chøng quan träng): sôt c©n, ®au l−ng, ï tai. Sèt vÒ chiÒu - Thuèc tiªu biÓu trong ®iÒu trÞ bÖnh chøng ThËn ©m h−: Lôc vÞ ®Þa hoµng hoµn 2.4. BÖnh chøng ThËn khÝ bÊt tóc 2.4.1. BÖnh nguyªn − Do bÈm tè tiªn thiªn kh«ng ®ñ. − Do m¾c bÖnh l©u ngµy. − Do lao tæn qu¸ ®é, l·o suy g©y ra. 2.4.2. BÖnh sinh − ThËn tµng tinh vµ chñ bÕ tµng. NÕu ThËn khÝ bÊt tóc, th× c«ng n¨ng nµy sÏ bÞ ¶nh h−ëng sinh chøng di, ho¹t tinh, tiÓu nhiÒu lÇn, tiÓu kh«ng tù chñ (h¹ nguyªn bÊt cè). − “ThËn n¹p khÝ”. ThËn khÝ bÊt tóc, lµm ¶nh h−ëng chøc n¨ng tuyªn gi¸ng cña PhÕ khÝ g©y chøng thë khã, hÝt vµo ng¾n, thë ra dµi. 2.4.3. TriÖu chøng l©m sµng − Ng−êi mÖt mái, chãng mÆt, tai ï, m¾t kÐm. Th−êng kªu ®au mái th¾t l−ng, thë khã, hÝt vµo ng¾n, thë ra dµi.. − Sî l¹nh, tay ch©n l¹nh, må h«i tù ra. Th−êng kªu bông tr−íng, tiªu hãa rèi lo¹n, dÔ tiªu ch¶y. − TiÓu nhiÒu lÇn, tiÓu trong, tiÓu kh«ng tù chñ. − Di tinh, ho¹t tinh, liÖt d−¬ng, v« kinh. − L−ìi bÖu, rªu l−ìi tr¾ng máng. M¹ch trÇm v« lùc. 2.4.4. BÖnh c¶nh T©y y th−êng gÆp − Suy sinh dôc, di tinh, liÖt d−¬ng − Suy h« hÊp m¹n, suy nh−îc c¬ thÓ, nh÷ng bÖnh m¹n tÝnh cã kÌm suy nh−îc. 154 2.4.5. Ph¸p trÞ Tïy theo nhãm bÖnh mµ ph¸p trÞ cã thÓ − ¤n ThËn n¹p khÝ − Bæ ThËn cè tinh C¸c bµi thuèc §«ng y cã thÓ sö dông trong bÖnh c¶nh ThËn khÝ bÊt tóc gåm: − ThËn khÝ hoµn − Cè tinh hoµn − H÷u quy Èm * Ph©n tÝch bµi thuèc ThËn khÝ hoµn Cã tÊt c¶ 4 bµi thuèc ThËn khÝ hoµn kh¸c nhau. Bµi thø 1 cã xuÊt xø tõ Thiªn kim dïng trÞ h− lao. Bµi thø 2 xuÊt xø tõ TÕ sinh dïng trÞ ThËn khÝ kh«ng hßa, tiÓu nhiÒu. Bµi thø 3 xuÊt xø tõ B¶o mÖnh tËp dïng trÞ d−¬ng thÞnh, Tú, VÞ bÊt tóc, h− tæn do phßng dôc, lao, trÜ l©u ngµy. Bµi thuèc nµy cßn cã tªn B¸t vÞ hoµn, B¸t vÞ quÕ phô (3), cã xuÊt xø tõ “Kim quü yÕu l−îc” (2). T¸c dông ®iÒu trÞ: «n bæ ThËn d−¬ng. Chñ trÞ: ch÷a chøng ThËn d−¬ng h− (®au l−ng mái gèi, l−ng vµ chi d−íi l¹nh, tiÓu tiÖn nhiÒu lÇn cã thÓ kÌm theo ®µm Èm, c−íc khÝ...). Ph©n tÝch bµi thuèc (Ph¸p «n) VÞ thuèc D−îc lý §«ng y Phô tö chÕ §¹i nhiÖt, cã ®éc, cay, ngät. Håi d−¬ng cøu nghÞch, bæ háa trî d−¬ng, trôc phong hµn thÊp tµ QuÕ nhôc Cay, ngät, ®¹i nhiÖt h¬i ®éc. Bæ mÖnh m«n t−íng háa Thôc ®Þa Ngät, h¬i «n. Nu«i ThËn d−ìng ©m, bæ ThËn, bæ huyÕt Hoµi s¬n Ngät b×nh. Bæ Tú, VÞ, bæ PhÕ, ThËn, sinh t©n chØ kh¸t S¬n thï Chua, s¸p, h¬i «n. ¤n bæ Can, ThËn, s¸p tinh chØ h·n §¬n b× Cay, ®¾ng, h¬i hµn. Thanh huyÕt nhiÖt, t¸n ø huyÕt. Ch÷a nhiÖt nhËp doanh phËn Phôc linh Ngät, nh¹t, b×nh. Lîi thñy, thÈm thÊp, bæ Tú ®Þnh T©m Tr¹ch t¶ Ngät, nh¹t, m¸t. Thanh t¶ thÊp nhiÖt ë Bµng quang * Ph©n tÝch bµi thuèc H÷u quy Èm Bµi thuèc nµy cã xuÊt xø tõ “Y l−îc gi¶i ©m”. T¸c dông ®iÒu trÞ: tuÊn bæ ThËn d−¬ng. Chñ trÞ: Ch÷a mÖnh m«n t−íng háa suy, sî l¹nh, ng−êi mÖt mái, 155

Bện học thận - Bàng quang

Nội dung