Nội dung

nghiªn cøu - trao ®æi VÊn ®Ò QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t nhÑ h¬n quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù D−¬ng TuyÕt Miªn * K hi x©y dùng c¸c CTTP cô thÓ t¹i PhÇn c¸c téi ph¹m cña Bé luËt h×nh sù (BLHS), nhµ lµm luËt ®) dù liÖu vµ quy ®Þnh lo¹i vµ møc h×nh ph¹t ¸p dông cho c¸c téi ph¹m ®ã. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, khi ng−êi ph¹m téi cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, mÆc dï tßa ¸n cã thÓ tuyªn cho ng−êi ph¹m téi h×nh ph¹t ë møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t nh−ng xÐt vÒ møc ®é t−¬ng xøng gi÷a téi ph¹m vµ h×nh ph¹t th× h×nh ph¹t ®ã vÉn cßn nÆng. V× vËy, luËt cho phÐp tßa ¸n quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t hoÆc chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n. Tr−êng hîp nµy, khoa häc luËt h×nh sù gäi lµ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t nhÑ h¬n quy ®Þnh cña BLHS. Trong BLHS n¨m 1985, chÕ ®Þnh quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t nhÑ h¬n quy ®Þnh cña BLHS ®−îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 38 nh−ng ch−a cã tªn gäi riªng nh− BLHS hiÖn hµnh. Cô thÓ nh− sau: "Khi cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, tßa ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh mét h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt mµ ®iÒu luËt ®& quy ®Þnh hoÆc chuyÓn sang mét h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n. LÝ do cña viÖc gi¶m nhÑ nµy ph¶i ®−îc ghi trong b¶n ¸n". Quy ®Þnh trªn cña kho¶n 3 §iÒu 38 cßn chung chung, ch−a râ rµng, g©y nªn t×nh tr¹ng vËn dông tïy tiÖn, thiÕu thèng nhÊt. ChÝnh v× vËy, ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nãi trªn, ngµy 19/4/1989 Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao ra NghÞ quyÕt sè 01/89/H§TP h−íng dÉn viÖc ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38. Theo NghÞ quyÕt sè 01/89/H§TP, ®iÒu kiÖn ®Ó tßa ¸n quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t hoÆc chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n lµ ph¶i cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tøc lµ ph¶i cã Ýt nhÊt tõ 2 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ trë lªn trong 30 - T¹p chÝ luËt häc ®ã ph¶i cã mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh ë kho¶n 1 §iÒu 38 BLHS n¨m 1985. ViÖc NghÞ quyÕt sè 01/89/H§TP quy ®Þnh trong c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ph¶i cã Ýt nhÊt 1 t×nh tiÕt quy ®Þnh ë kho¶n 1 §iÒu 38 lµ t−¬ng ®èi hîp lÝ, h¹n chÕ t×nh tr¹ng tïy tiÖn trong viÖc ¸p dông bëi v× c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ TNHS kh«ng chØ do BLHS trùc tiÕp quy ®Þnh mµ cßn cã thÓ do tßa ¸n tù x¸c ®Þnh. Kho¶n 2 §iÒu 38 BLHS n¨m 1985 quy ®Þnh: "Khi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t, tßa ¸n cã thÓ coi nh÷ng t×nh tiÕt kh¸c lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ nh−ng ph¶i ghi trong b¶n ¸n". Trong thùc tÕ, c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ rÊt ®a d¹ng, phong phó, nhµ lµm luËt kh«ng thÓ dù liÖu ®−îc hÕt. Do vËy, luËt ®) trao quyÒn cho tßa ¸n tïy tõng vô ¸n cô thÓ x¸c ®Þnh c¸c t×nh tiÕt cã ý nghÜa gi¶m nhÑ TNHS cho bÞ c¸o. NÕu so s¸nh gi÷a 2 lo¹i t×nh tiÕt gi¶m nhÑ nãi trªn th× nh÷ng t×nh tiÕt quy ®Þnh ë kho¶n 1 §iÒu 38 cã tÝnh phæ biÕn h¬n vµ ®−îc tæng kÕt tõ thùc tiÔn ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. Do vËy, ë møc ®é nhÊt ®Þnh, nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ nµy cã gi¸ trÞ ph¸p lÝ cao h¬n nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ do tßa ¸n tù x¸c ®Þnh. CÇn l−u ý r»ng c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ do tßa ¸n tù x¸c ®Þnh ph¶i lµ nh÷ng t×nh tiÕt cã ý nghÜa thùc sù trong viÖc gi¶m nhÑ TNHS cho bÞ c¸o. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn vËn dông, t¹i mét sè b¶n ¸n, mét sè t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®−îc x¸c ®Þnh thuéc lo¹i nãi trªn ch−a ph¶i lµ nh÷ng t×nh tiÕt cã ý nghÜa gi¶m nhÑ TNHS cho bÞ c¸o nh− bÞ c¸o lµ sinh viªn, bÞ c¸o ®) tõng c«ng t¸c t¹i ®Þa ph−¬ng, c¸c bÞ c¸o lµ anh em ruét... Qua nghiªn cøu 184 b¶n ¸n cã ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 BLHS * Gi¶ng viªn Khoa t− ph¸p Tr−êng ®¹i häc luËt Hµ Néi nghiªn cøu - trao ®æi n¨m 1985 th× cã 3 b¶n ¸n thuéc tr−êng hîp nãi trªn chiÕm tØ lÖ 1,63%. VÝ dô, t¹i B¶n ¸n sè 163/HSST ngµy 27/4/1999 cña Tßa ¸n nh©n d©n tØnh §N ®) coi "Sè tiÒn gi¶ ®& ®−îc thu håi mét Ýt, c¸c bÞ c¸o tuæi ®êi cßn trÎ, bÞ c¸o khi ph¹m téi cßn trong ®é tuæi vÞ thµnh niªn..." lµ nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®Ó ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 lµ kh«ng ®óng. Nghiªn cøu hå s¬ vô ¸n cho thÊy mét sè Ýt tiÒn gi¶ ®) thu håi ®−îc lµ do nç lùc cña c¬ quan ®iÒu tra, tuæi ®êi cña hÇu hÕt c¸c bÞ c¸o lµ ngoµi 20 tuæi, riªng bÞ c¸o T vµo thêi ®iÓm ph¹m téi lµ 20 tuæi. ChÝnh v× vËy, b¶n ¸n nãi trªn ®) bÞ viÖn kiÓm s¸t kh¸ng nghÞ theo thñ tôc phóc thÈm ®Ó xÐt xö l¹i theo h−íng t¨ng h×nh ph¹t cho c¸c bÞ c¸o. Khi cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®ång thêi hµnh vi ph¹m téi cña bÞ c¸o ph¶i t−¬ng øng víi møc cao cña khung h×nh ph¹t th× tßa ¸n gi¶m nhÑ h×nh ph¹t trong khung h×nh ph¹t cho bÞ c¸o. NghÜa lµ trong nh÷ng tr−êng hîp nÕu kh«ng cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ th× bÞ c¸o ph¶i bÞ ph¹t ë møc cao cña khung h×nh ph¹t cßn khi cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, hä ®−îc h−ëng h×nh ph¹t ë møc thÊp cña khung h×nh ph¹t. Tßa ¸n chØ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t hoÆc chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n khi cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®ång thêi hµnh vi ph¹m téi cña bÞ c¸o t−¬ng øng víi møc thÊp cña khung h×nh ph¹t. NghÜa lµ trong tr−êng hîp ph¹m téi nµy, nÕu ng−êi ph¹m téi kh«ng cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ th× còng chØ bÞ ph¹t ë møc thÊp cña khung h×nh ph¹t. Nh−ng do cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nÕu tßa ¸n tuyªn h×nh ph¹t ë møc thÊp cña khung h×nh ph¹t th× h×nh ph¹t ®ã vÉn cßn nghiªm kh¾c kh«ng t−¬ng xøng víi tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi ph¹m téi vµ nh©n th©n ng−êi ph¹m téi. Do ®ã, trong tr−êng hîp nµy, luËt cho phÐp tuyªn h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t. VÝ dô, B¶n ¸n sè 1389/HSPT ngµy 22/7/1999 cña Tßa phóc thÈm Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao t¹i Hµ Néi ®) kÕt luËn Hoµng V¨n C ph¹m téi l−u hµnh tiÒn gi¶ theo kho¶n 1 §iÒu 98. Theo hå s¬ vô ¸n, tõ th¸ng 9 n¨m 1998, Hoµng V¨n C ®) nhËn 100.000 ®ång tiÒn ViÖt Nam gi¶ do mét ng−êi Trung Quèc ®−a t¹i L¹ng S¬n ®Ó tiªu thô thö. Hoµng V¨n C ®) tiªu thô trãt lät mµ kh«ng bÞ ph¸t hiÖn. Do h¸m lêi C ®) sang Trung Quèc bá ra 250.000 ®ång tiÒn ViÖt Nam thËt ®Ó mua 500.000 ®ång tiÒn ViÖt Nam gi¶ ®em vÒ ViÖt Nam tiªu thô. T¹i H¶i Phßng C ®) tiªu thô hÕt 350.000 ®ång tiÒn gi¶. Khi bÞ b¾t, C cßn gi÷ trong ng−êi 150.000 ®ång tiÒn gi¶. Tr−êng hîp nµy, nÕu kh«ng cã c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, hµnh vi cña bÞ c¸o t−¬ng øng víi møc thÊp cña khung h×nh ph¹t v× sè tiÒn gi¶ C l−u hµnh kh«ng lín. Nh−ng v× C cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ nªn tßa ¸n ®) cho bÞ c¸o ®−îc h−ëng h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t lµ 4 n¨m tï (kho¶n 1 §iÒu 98 quy ®Þnh h×nh ph¹t tõ 5 n¨m ®Õn 15 n¨m tï). Trong tr−êng hîp møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t lµ 3 th¸ng tï hoÆc 6 th¸ng c¶i t¹o kh«ng giam gi÷, nÕu tuyªn cho bÞ c¸o h×nh ph¹t b»ng møc khëi ®iÓm cña khung th× vÉn cßn nghiªm kh¾c nh−ng ®ång thêi còng kh«ng thÓ tuyªn cho bÞ c¸o h×nh ph¹t d−íi møc tèi thiÓu bëi sÏ vi ph¹m §iÒu 24, §iÒu 25 BLHS n¨m 1985. Tr−êng hîp nµy, tßa ¸n sÏ chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n. QuyÕt ®Þnh chuyÓn sang h×nh ph¹t thuéc lo¹i nhÑ h¬n lµ viÖc tßa ¸n quyÕt ®Þnh thay thÕ lo¹i h×nh ph¹t ®−îc quy ®Þnh trong chÕ tµi cña ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ téi ph¹m ®ang ®−îc ®−a ra xÐt xö b»ng h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n kh«ng ®−îc quy ®Þnh trong ®iÒu luËt ®ã. Khi ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 BLHS n¨m 1985 ®Ó quyÕt ®Þnh chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n ph¶i xuÊt ph¸t tõ møc ®é nghiªm kh¾c cña tõng lo¹i h×nh ph¹t trong hÖ thèng h×nh ph¹t ®Ó thay thÕ lo¹i h×nh ph¹t nµy b»ng lo¹i h×nh ph¹t kh¸c nhÑ h¬n. VÝ dô: NguyÔn V¨n A ph¹m téi theo kho¶n 1 §iÒu 206 nh−ng v× A cã 3 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, hµnh vi cña A l¹i t−¬ng øng víi møc thÊp cña khung h×nh ph¹t T¹p chÝ luËt häc - 31 nghiªn cøu - trao ®æi nÕu tuyªn cho A 3 th¸ng tï vÉn cßn nghiªm kh¾c th× tßa ¸n quyÕt ®Þnh chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c nhÑ h¬n lµ c¶i t¹o kh«ng giam gi÷. Qua nghiªn cøu 184 b¶n ¸n cã ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 BLHS n¨m 1985 th× kh«ng cã tr−êng hîp nµo tßa ¸n quyÕt ®Þnh chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n. T×m hiÓu phÇn c¸c téi ph¹m BLHS n¨m 1985 cho thÊy chØ cã 2 ®iÒu luËt quy ®Þnh møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t lµ 3 th¸ng tï. §ã lµ téi trèn tr¸nh nghÜa vô qu©n sù (kho¶n 1 §iÒu 206); téi kh«ng chÊp hµnh c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh vÒ c− tró b¾t buéc, cÊm c− tró, qu¶n chÕ hoÆc lao ®éng b¾t buéc (§iÒu 213). RÊt nhiÒu ®iÒu luËt quy ®Þnh møc ph¹t tï thÊp nhÊt ¸p dông cho ng−êi ph¹m téi lµ 3 th¸ng tï nh−ng trong nh÷ng tr−êng hîp nµy tï cã thêi h¹n l¹i ®−îc quy ®Þnh lµ chÕ tµi lùa chän bªn c¹nh c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ hoÆc c¶nh c¸o (§iÒu 212, 214, 215, 216...), do vËy, møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t sÏ lµ c¶nh c¸o hoÆc c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ (tïy tõng tr−êng hîp). H¬n n÷a, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®−îc quy ®Þnh trong BLHS 1985 chØ cã møc tèi ®a mµ kh«ng cã møc tèi thiÓu. Nh÷ng lÝ do trªn ®) lÝ gi¶i ®−îc vÒ c¬ b¶n t¹i sao trªn thùc tÕ, tßa ¸n hiÕm khi ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 ®Ó chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n mÆc dï bÞ c¸o cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ vµ hµnh vi cña bÞ c¸o t−¬ng øng víi møc thÊp cña khung h×nh ph¹t. Thùc tÕ cho thÊy trong nh÷ng tr−êng hîp nµy tßa ¸n th−êng cho bÞ c¸o ®−îc h−ëng ¸n treo; trong sè 184 b¶n ¸n ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 th× cã 31 b¶n ¸n cho h−ëng ¸n treo chiÕm tØ lÖ 16,8%. Khi kÕt ¸n ng−êi ph¹m nhiÒu téi, nÕu téi nµo cña hä cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ th× tßa ¸n ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 nªu trªn ®Ó quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi riªng téi ®ã råi tæng hîp c¸c h×nh ph¹t theo ®óng quy ®Þnh cña §iÒu 41 vÒ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t trong tr−êng hîp ph¹m nhiÒu téi vµ tæng hîp h×nh ph¹t kh¸c lo¹i (§iÒu 43). Tuy nhiªn, thùc tiÔn vËn dông cho thÊy mét sè b¶n ¸n kh«ng nªu râ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ cña tõng téi mµ gép 32 - T¹p chÝ luËt häc chung c¶ l¹i nªn rÊt khã x¸c ®Þnh c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®ã thuéc vÒ riªng téi nµo hay ¸p dông chung cho c¶ 2 téi; trong sè 184 b¶n ¸n ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 th× cã 3 b¶n ¸n thuéc tr−êng hîp nµy chiÕm tØ lÖ 1,6%. Khi gi¶m nhÑ h×nh ph¹t cho ng−êi ph¹m téi theo kho¶n 3 §iÒu 38 BLHS n¨m 1985, tßa ¸n ph¶i ghi râ lÝ do cña viÖc gi¶m nhÑ trong b¶n ¸n. Quy ®Þnh nµy mang tÝnh chÊt b¾t buéc nh»m ®Ò cao tÝnh nghiªm tóc cña biÖn ph¸p nµy vµ h¹n chÕ viÖc gi¶m nhÑ h×nh ph¹t tuú tiÖn ®èi víi ng−êi ph¹m téi. MÆt kh¸c, nã còng lµ c¬ së ®Ó tßa ¸n cÊp trªn gi¸m s¸t, kiÓm tra viÖc xÐt xö cña tßa ¸n cÊp d−íi, ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a kÞp thêi nh÷ng sai sãt cña tßa ¸n cÊp d−íi. MÆc dï kho¶n 3 §iÒu 38 BLHS n¨m 1985 ®) ®−îc NghÞ quyÕt sè 01/89/H§TP h−íng dÉn thi hµnh nh−ng vÉn ch−a triÖt ®Ó. Kho¶n 3 §iÒu 38 quy ®Þnh: "Khi cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, tßa ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh mét h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt mµ ®iÒu luËt ®& quy ®Þnh..." nh−ng l¹i kh«ng quy ®Þnh râ thÊp nhÊt ë møc ®é nµo, do ®ã, cã thÓ g©y ra nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau vµ viÖc vËn dông sÏ kh«ng thèng nhÊt, bëi v× ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ téi ph¹m cô thÓ cã thÓ cã mét khung h×nh ph¹t hoÆc nhiÒu khung h×nh ph¹t. Cã tßa ¸n tuyªn cho bÞ c¸o h×nh ph¹t qu¸ nhÑ, kh«ng t−¬ng xøng víi tÝnh chÊt møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi ph¹m téi ®ång thêi l¹i chªnh lÖch rÊt lín so víi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t mµ bÞ c¸o ®−îc ¸p dông. VÝ dô: T.§.L lµ thñ kho vò khÝ, trong thêi gian dµi ®) chiÕm ®o¹t vµ b¸n tr¸i phÐp mét sè l−îng rÊt lín vò khÝ qu©n dông gåm hµng chôc khÈu sóng vµ hµng v¹n viªn ®¹n c¸c lo¹i. ViÖn kiÓm s¸t truy tè L téi "chiÕm ®o¹t, mua b¸n tr¸i phÐp vò khÝ qu©n dông" theo kho¶n 3 §iÒu 95 BLHS. Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm ®¸nh gi¸ sau khi ph¹m téi L ®) ¨n n¨n hèi c¶i, thËt thµ khai b¸o, tù nguyÖn nép båi th−êng vµ ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 95, ®iÓm a, h kho¶n 1 §iÒu 38 BLHS ph¹t T.§.L 3 n¨m tï vÒ téi chiÕm ®o¹t vò khÝ qu©n dông, 2 n¨m nghiªn cøu - trao ®æi tï vÒ téi mua b¸n tr¸i phÐp vò khÝ qu©n dông. Tæng hîp h×nh ph¹t cho c¶ 2 téi lµ 5 n¨m tï. Nh− vËy, h×nh ph¹t mµ tßa ¸n tuyªn cho c¶ 2 téi lµ qu¸ thÊp vµ t−¬ng øng víi møc h×nh ph¹t ë kho¶n1 §iÒu 95. ChÝnh v× vËy, b¶n ¸n nµy ®) bÞ kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm. Héi ®ång xÐt xö gi¸m ®èc thÈm ®) hñy ¸n ®Ó xÐt xö s¬ thÈm l¹i theo h−íng t¨ng h×nh ph¹t ®èi víi T.§.L. Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy thùc tr¹ng tßa ¸n "¸p dông h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt mµ ®iÒu luËt ®) quy ®Þnh" ch−a chÆt chÏ, thiÕu chÝnh x¸c kh«ng ph¶i lµ hiÕm. Mét sè t¸c gi¶ ®) cã bµi viÕt c¶nh b¸o vÒ hiÖn t−îng nµy(1). Nh»m kh¾c phôc h¹n chÕ nãi trªn cña kho¶n 3 §iÒu 38, trªn diÔn ®µn khoa häc luËt h×nh sù, nhiÒu t¸c gi¶ ®) ®−a ra gi¶i ph¸p kh¸c nhau nh−ng ®a phÇn ®Òu thèng nhÊt lµ "viÖc gi¶m h×nh ph¹t tr−íc hÕt ph¶i lÊy møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t ®& ®−îc quy ®Þnh ®èi víi tr−êng hîp ph¹m téi ®ã lµ c¬ së, sau ®ã míi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d−íi møc c¬ së ®ã nh−ng h×nh ph¹t ®ã kh«ng ph¶i lµ d−íi møc thÊp nhÊt mµ ®iÒu luËt ®& quy ®Þnh mµ ph¶i n»m trong khung h×nh ph¹t nhÑ h¬n kÕ tiÕp tr−íc ®ã hoÆc kÕ tiÕp sau ®ã"(2). ChÕ ®Þnh quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t nhÑ h¬n quy ®Þnh cña BLHS ®−îc söa ®æi vÒ c¬ b¶n trong BLHS n¨m 1999. LÇn ®Çu tiªn, tªn gäi cña chÕ ®Þnh nµy ®) ®−îc ghi nhËn chÝnh thøc trong BLHS. Tõ kho¶n 3 §iÒu 38 BLHS n¨m 1985, chÕ ®Þnh nµy ®) ®−îc t¸ch ra thµnh 1 ®iÒu ®éc lËp. Theo BLHS n¨m 1999, chÕ ®Þnh nµy ®−îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 47 víi néi dung nh− sau : "Khi cã Ýt nhÊt 2 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 46 cña Bé luËt nµy, tßa ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh mét h×nh ph¹t d−íi møc thÊp cña khung h×nh ph¹t mµ ®iÒu luËt ®& quy ®Þnh nh−ng ph¶i trong khung h×nh ph¹t liÒn kÒ nhÑ h¬n cña ®iÒu luËt; trong tr−êng hîp ®iÒu luËt chØ cã mét khung h×nh ph¹t hoÆc khung h×nh ph¹t ®ã lµ khung h×nh ph¹t nhÑ nhÊt cña ®iÒu luËt th× tßa ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh mét h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung hoÆc chuyÓn sang mét h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n. LÝ do cña viÖc gi¶m nhÑ ph¶i ®−îc ghi râ trong b¶n ¸n". Nh− vËy, xÐt vÒ néi dung còng nh− kÜ thuËt lËp ph¸p, §iÒu 47 BLHS n¨m 1999 ®) quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n, logic h¬n, kh¾c phôc ®−îc h¹n chÕ cña kho¶n 3 §iÒu 38 BLHS n¨m 1985. Theo tinh thÇn §iÒu 47, ®Ó vËn dông chÕ ®Þnh nµy ph¶i cã Ýt nhÊt 2 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ TNHS ®−îc quy ®Þnh ë kho¶n 1 §iÒu 46 ®ång thêi h×nh ph¹t ®−îc quyÕt ®Þnh ph¶i trong ph¹m vi khung h×nh ph¹t liÒn kÒ nhÑ h¬n. VÝ dô: NguyÔn V¨n A ph¹m téi bu«n b¸n hµng cÊm theo kho¶n 3 §iÒu 155 (cã møc ph¹t tõ 8 n¨m ®Õn 15 n¨m). Nh−ng v× bÞ c¸o cã 3 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh ë kho¶n 1 §iÒu 46, tßa ¸n sÏ ¸p dông §iÒu 47 quyÕt ®Þnh cho bÞ c¸o h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña kho¶n 3 nh−ng h×nh ph¹t nµy ph¶i trong giíi h¹n cña kho¶n 2 §iÒu 155. Tr−êng hîp ®iÒu luËt chØ cã mét khung h×nh ph¹t hoÆc khung h×nh ph¹t ®ã lµ khung h×nh ph¹t nhÑ nhÊt cña ®iÒu luËt th× tßa ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung nh−ng kh«ng ®−îc thÊp h¬n møc tèi thiÓu mµ luËt quy ®Þnh cho lo¹i h×nh ph¹t ®ã. VÝ dô, theo §iÒu 33 BLHS th× tï cã thêi h¹n cã møc tèi thiÓu lµ 3 th¸ng tï. Tßa ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t cho bÞ c¸o d−íi møc thÊp nhÊt cña khung nh−ng kh«ng thÓ thÊp h¬n 3 th¸ng tï. Trong tr−êng hîp cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ cã thÓ ¸p dông møc h×nh ph¹t nhÑ h¬n th× ph¶i chuyÓn sang lo¹i h×nh ph¹t nhÑ h¬n liÒn kÒ theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 28 BLHS. VÝ dô, nÕu møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t lµ 3 th¸ng tï th× khi ®ã kh«ng thÓ tuyªn h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung mµ ph¶i chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n nh−ng ph¶i lµ h×nh ph¹t nhÑ h¬n liÒn kÒ cña tï cã thêi h¹n - h×nh ph¹t T¹p chÝ luËt häc - 33 nghiªn cøu - trao ®æi c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ chø kh«ng ph¶i lµ trôc xuÊt v× trôc xuÊt chØ ¸p dông ®èi víi ng−êi ph¹m téi lµ ng−êi n−íc ngoµi. NÕu lo¹i h×nh ph¹t nhÑ h¬n liÒn kÒ ®ã lµ c¶nh c¸o th× h×nh ph¹t ®−îc ¸p dông lµ h×nh ph¹t c¶nh c¸o chø kh«ng lÊy lÝ do bÞ c¸o ph¹m téi trong tr−êng hîp cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, ®¸ng ®−îc khoan hång ®Ó miÔn h×nh ph¹t cho ng−êi ph¹m téi. MÆc dï §iÒu 47 BLHS n¨m 1999 quy ®Þnh râ rµng ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông chÕ ®Þnh quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t nhÑ h¬n quy ®Þnh cña BLHS lµ "ph¶i cã Ýt nhÊt 2 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ trë lªn quy ®Þnh ë kho¶n 1... §iÒu 46 '' nh−ng trong thùc tÕ xÐt xö vÉn cã b¶n ¸n cho bÞ c¸o ®−îc ¸p dông chÕ ®Þnh nµy khi bÞ c¸o chØ cã 1 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh ë §iÒu 46. VÝ dô: B¶n ¸n sè 309/HSST ngµy 12/7/2000 cña Tßa ¸n nh©n d©n tØnh QN ®) vËn dông §iÒu 47 khi bÞ c¸o chØ cã mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh ë ®iÓm P kho¶n 1 §iÒu 46 lµ ng−êi ph¹m téi khai b¸o thµnh khÈn Thùc tiÔn xÐt xö hiÖn nay cßn gÆp v−íng m¾c khi vËn dông §iÒu 47 BLHS n¨m 1999. §ã lµ tr−êng hîp bÞ c¸o ®−îc ¸p dông ®iÒu luËt nµy khi b¶n th©n bÞ c¸o cã 3 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh ë §iÒu 46. Tßa ¸n cho bÞ c¸o h−ëng h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t. MÆc dï h×nh ph¹t tßa ¸n tuyªn cho bÞ c¸o kh«ng thÊp h¬n nhiÒu so víi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t nh−ng h×nh ph¹t nµy l¹i kh«ng thuéc khung h×nh ph¹t nhÑ h¬n kÕ tiÕp. Vµ tr−êng hîp nµy, c¸n bé xÐt xö hoµn toµn tu©n thñ ph¸p luËt nh−ng v« h×nh trung l¹i trë thµnh ng−êi vi ph¹m §iÒu 47. VÝ dô: BÞ c¸o ph¹m téi hiÕp d©m trÎ em theo kho¶n 4 §iÒu 112 (cã møc ph¹t tï lµ 12 n¨m ®Õn 20 n¨m, tï chung th©n hoÆc tö h×nh) nh−ng v× bÞ c¸o cã 3 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh ë kho¶n 1 §iÒu 46 nªn tßa ¸n ®) vËn dông §iÒu 47 cho bÞ c¸o ®−îc h−ëng h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t lµ 10 n¨m tï. Tuy nhiªn, kho¶n 3 §iÒu 112 l¹i quy ®Þnh h×nh ph¹t lµ tï 20 n¨m, tï 34 - T¹p chÝ luËt häc chung th©n hoÆc tö h×nh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ kho¶n 3 §iÒu 112 kh«ng ph¶i lµ khung h×nh ph¹t nhÑ h¬n liÒn kÒ. Nh− vËy, h×nh ph¹t mµ tßa ¸n tuyªn cho bÞ c¸o thùc tÕ l¹i t−¬ng øng víi møc h×nh ph¹t cña khung 1. Tr−êng hîp nµy, mÆc dï h×nh ph¹t mµ toµ ¸n tuyªn cho bÞ c¸o kh«ng thÊp h¬n nhiÒu so víi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t nh−ng v× ®iÒu luËt kh«ng quy ®Þnh khung h×nh ph¹t nhÑ h¬n liÒn kÒ khung h×nh ph¹t ®−îc ¸p dông nªn h×nh ph¹t mµ thùc tÕ toµ ¸n tuyªn cho bÞ c¸o l¹i thuéc vÒ mét khung h×nh ph¹t kh¸c, c¸ch xa khung h×nh ph¹t ®−îc ¸p dông. Nh×n chung chÕ ®Þnh quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t nhÑ h¬n quy ®Þnh cña BLHS n¨m 1999 ®) tá ra phï hîp víi thùc tiÔn. Tuy nhiªn §iÒu 47 vÉn cßn béc lé h¹n chÕ trong ¸p dông nh− ®) ph©n tÝch ë trªn. §Ó viÖc vËn dông chÕ ®Þnh nµy cã hiÖu qu¶ trong thùc tiÔn, chóng t«i cho r»ng §iÒu 47 nªn söa l¹i nh− sau: Khi cã Ýt nhÊt hai t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 46 cña Bé luËt nµy, tßa ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t mµ ®iÒu luËt ®) quy ®Þnh nh−ng ph¶i trong khung h×nh ph¹t liÒn kÒ nhÑ h¬n cña ®iÒu luËt trong tr−êng hîp ®iÒu luËt chØ cã mét khung h×nh ph¹t hoÆc khung h×nh ph¹t ®ã lµ khung h×nh ph¹t nhÑ nhÊt cña ®iÒu luËt th× toµ ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d−íi møc thÊp nhÊt cña khung hoÆc chuyÓn sang h×nh ph¹t kh¸c thuéc lo¹i nhÑ h¬n. Tr−êng hîp khung h×nh ph¹t liÒn kÒ kh«ng ph¶i lµ khung h×nh ph¹t nhÑ h¬n th× toµ ¸n cã thÓ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t d−íi møc tèi thiÓu nh−ng kh«ng ®−îc thÊp h¬n 4 n¨m so víi møc tèi thiÓu. LÝ do cña viÖc gi¶m nhÑ ph¶i ®−îc ghi râ trong b¶n ¸n./. (1).Xem: Qu¸ch Thµnh Vinh "Vµi suy nghÜ vÒ viÖc ¸p dông kho¶n 3 §iÒu 38 Bé LuËt h×nh sù". T¹p chÝ tßa ¸n nh©n d©n sè 12/1992. (2).Xem: TrÇn V¨n S¬n "Mét sè ý kiÕn vÒ tr−êng hîp quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t nhÑ h¬n luËt quy ®Þnh". T¹p chÝ tßa ¸n nh©n d©n sè 12/1996.