Nội dung

Chuyªn ®Ò thùc tËp Lêi nãi ®Çu B¶o hiÓm x· héi(BHXH) lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm ra ®êi kh¸ sím vµ ®Õn nay ®· ®îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi. So víi c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c, chøc n¨ng vµ tÝnh chÊt cña BHXH cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt do b¶n chÊt cña nã chi phèi. ë níc ta, BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín trong hÖ thèng an sinh x· héi. BHXH võa mang tÝnh kinh tÕ nhng còng mang tÝnh nh©n ®¹o cña Nhµ níc ta nh»m ®¶m b¶o cuéc sèng cho ngêi lao ®éng tríc nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. Môc tiªu cña Nhµ níc lµ më réng ®èi tîng tham gia BHXH cho mäi ngêi d©n nhng hiÖn nay môc tiªu ®ã cha ®îc thùc hiÖn v× nhiÒu nguyªn nh©n. Trong c«ng t¸c BHXH nãi riªng cßn cã nhiÒu tån t¹i cÇn ®îc gi¶i quyÕt. BHXH cÊp huyÖn lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng qu¶n lý BHXH ViÖt Nam, lµ c¬ së ®Çu tiªn ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c BHXH. Thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng ë BHXH cÊp huyÖn th× míi ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn cña c¶ hÖ thèng. BHXH thµnh phè Vinh l¨ c¬ quan BHXH cÊp huyÖn trùc thuéc sù qu¶n lý däc cña BHXH tØnh NghÖ An. Trong thêi gian 4 th¸ng thùc tËp t¹i BHXH thµnh phè Vinh, em ®· thu nhËn ®îc ®îc mét sè kiÕn thøc thùc tÕ vÒ c«ng t¸c BHXH vµ em ®· tiÕn hµnh thùc hiÖn chuyªn ®Ò thùc tËp vÒ ®Ò tµi: “ Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng cña BHXH thµnh phè Vinh ” nh»m xem xÐt vµ nghiªn cøu thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña BHXH TP Vinh trong giai ®o¹n (1995-2002) ®Ó ®ãng gãp mét sè gi¶i ph¸p cho BHXH TP Vinh. Bµi viÕt ®îc chia lµm 3 ch¬ng: - Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ BHXH - Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng thùc hiÖn BHXH trªn ®Þa bµn thµnh phè Vinh - Ch¬ng 3: Ph¬ng híng ho¹t ®éng vµ nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng cña BHXH TP Vinh. Trong qu¸ tr×nh thùc tËp, em ®· nhËn ®îc rÊt nhiÒu sù gióp ®ì, híng dÉn cña c¸c c¸n bé c«ng t¸c t¹i c¬ quan thùc tËp, c¸c gi¸o viªn trong bé m«n vµ ®Æc biÖt lµ sù híng dÉn cña thÇy gi¸o M¹c V¨n tiÕn trong viÖc chän ®Ò tµi vµ hoµn thµnh bµi viÕt. Nhng do tr×nh ®é nhËn thøc vµ thêi gian cã h¹n nªn bµi 1 Chuyªn ®Ò thùc tËp viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®îc sù chØ b¶o, gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o trong bé m«n gióp bµi viÕt cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ BHXH I. bhxh vµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña bhxh 1. Sù cÇn thiÕt Con ngêi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc tríc hÕt ph¶i ¨n, mÆc, ë vµ ®i l¹i v..v...§Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu ®ã, ngêi ta ph¶i lao ®éng ®Ó lµm ra nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt. Khi s¶n phÈm t¹o ra ngµy cµng nhiÒu th× ®êi sèng con ngêi ngµy cµng ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn, x· héi ngµy cµng v¨n minh h¬n. Nh vËy, viÖc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu sinh sèng vµ ph¸t triÓn cña con ngêi phô thuéc vµo chÝnh kh¶ n¨ng lao ®éng cña hä. Nhng trong thùc tÕ, con ngêi kh«ng chØ lóc nµo còng gÆp thuËn lîi, cã ®Çy ®ñ thu nhËp vµ mäi ®iÒu kiÖn sinh sèng b×nh thêng. Tr¸i l¹i, cã rÊt nhiÒu trêng hîp khã kh¨n bÊt lîi, Ýt nhiÒu ngÉu nhiªn ph¸t sinh lµm cho ngêi ta bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c. Ch¼ng h¹n, bÊt ngê bÞ èm ®au hoÆc bÞ tai n¹n trong lao ®éng, mÊt viÖc lµm hay khi tuæi giµ kh¶ n¨ng lao ®éng hay kh¶ n¨ng tù phôc vô bÞ suy gi¶m v..v...Khi r¬i vµo nh÷ng trêng hîp nµy, c¸c nhu cÇu cÇn thiÕt trong cuéc sèng kh«ng v× thÕ mµ mÊt ®i, tr¸i l¹i cã c¸i cßn t¨ng lªn, thËm chÝ cßn xuÊt hiÖn thªm mét sè nhu cÇu míi mh: cÇn ®îc kh¸m vµ ®iÒu trÞ khi èm ®au; tai n¹n th¬ng tËt nÆng cÇn ph¶i cã ngêi ch¨m sãc nu«i dìng v..v...Bëi vËy, muèn tån t¹i vµ æn ®Þnh cuéc sèng, con ngêi vµ x· héi loµi ngêi ph¶i t×m ra vµ thùc tÕ ®· t×m ra nhiÒu c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c nhau nh: san sÎ, ®ïm bäc lÉn nhau trong mét néi bé céng ®ång; ®i vay, ®i mîn hoÆc dùa vµo sù cøu trî cña Nhµ níc v..v... Râ rµng, nh÷ng c¸ch ®ã lµ hoµn toµn thô ®éng vµ kh«ng ch¾c ch¾n. Khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, viÖc thuª mín nh©n c«ng trë nªn phæ biÕn. Lóc ®Çu ngêi chñ chØ cam kÕt tr¶ c«ng lao ®éng, nhng vÒ sau ®· ph¶i cam kÕt b¶o ®¶m cho ngêi lµm thuª cã mét sè thu nhËp nhÊt ®Þnh ®Î hä trang tr¶i nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt khi èm ®au, tai n¹n, thai s¶n...Trong thùc tÕ, 2 Chuyªn ®Ò thùc tËp nhiÒu khi c¸c trßng hîp trªn kh«ng x¶y ra vµ ngêi chñ kh«ng ph¶i chi tr¶ mét ®ång nµo. Nhng còng cã khi x¶y ra dån dËp, buéc hä mét lóc ph¶i bá ra trong mét lóc nhiÒu kho¶n tiÒn lín mµ hä kh«ng muèn.V× thÕ m©u thuÉn chñ- thî ph¸t sinh, giíi thî liªn kÕt ®Êu tranh buéc chñ ph¶i thùc hiÖn cam kÕt. Cuéc ®Êu tranh nµy diÒn ra ngµy cµng réng lín vµ cã t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Do vËy, Nhµ níc ®· ph¶i ®øng ra can thiÖp vµ ®iÒu hoµ m©u thuÉn. Sù can thiÖp nµy mét mÆt lµm t¨ng vai trß cña Nhµ níc, mÆt kh¸c buéc c¸c giíi chñ vµ giíi thî ph¶i ®ãng gãp mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh hµng th¸ng ®îc tÝnh to¸n chÆt chÏ dùa trªn c¬ së x¸c suÊt rñi ro x¶y ra ®èi víi ngêi lµm thuª .Sè tiÒn ®ãng gãp cña c¶ chñ vµ thî h×nh thµnh mét quü tiÒn tÖ tËp trung trªn ph¹m vi quèc gia. Qòy nµy cßn ®îc bæ sung tõ ng©n s¸ch Nhµ níc khi cÇn thiÕt nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ngêi lao ®éng khi gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè bÊt lîi. ChÝnh nhê nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc ®ã mµ rñi ro, bÊt lîi cña ngêi lao ®éng ®îc dµn tr¶i, cuéc sèng cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä ngµy cµng ®îc ®¶m b¶o æn ®Þnh. Giíi chñ còng thÊy m×nh cã lîi vµ ®îc b¶o vÖ, s¶n xuÊt kinh doanh diÔn ra b×nh thêng, tr¸nh ®îc nh÷ng x¸o trén kh«ng cÇn thiÕt. V× vËy, nguån quü tiÒn tÖ tËp trung ®îc thiÕt lËp ngµy cµng lín vµ nhanh chãng. Kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c ph¸t sinh lín cña quü ngµy cµng ®¶m b¶o. Toµn bé nh÷ng ho¹t ®éng víi nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc chÆt chÏ trªn ®îc thÕ giíi quan niÖm lµ BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng. Nh vËy, BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi víi ngêi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä gãp phÇn ®¶m an toµn x· héi . 2. B¶n chÊt - BHXH lµ nhu cÇu kh¸ch quan, ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña x· héi, nhÊt lµ trong x· héi mµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, mèi quan hÖ thuª mín lao ®éng ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nµo ®ã . Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× BHXH cµng ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn. V× thÕ cã thÓ nãi kinh tÕ lµ nÒn t¶ng cña BHXH hay BHXH kh«ng vît qu¸ tr¹ng th¸i kinh tÕ cña mçi níc . 3 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Mèi quan hÖ gi÷a c¸i bªn trong BHXH ph¸t sinh trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng vµ diÔn ra gi÷a 3 bªn: Bªn tham gia BHXH, bªn BHXHvµ bªn ®îc BHXH. Bªn tham gia BHXHchØ cã thÓ lµ nguêi lao ®éng hoÆc c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. Bªn BHXH (bªn nhËn nhiÖm vô BHXHth«ng thêng lµ c¬ quan chuyªn tr¸ch do Nhµ níc lËp ra vµ b¶o trî. Bªn ®îc BHXH lµ ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc cÇn thiÕt. - Nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trong BHXH cã thÓ lµ nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn tr¸i víi ý muèn tr¸i víi chñ quan cña con ngêi nh : èm ®au, tai n¹nlao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp...HoÆc còng cã thÓ l· trêng hîp x¶y ra kh«ng hoµn toµn ngÉu nhiªn nh: tuæi giµ, thai s¶n v..v... §ång thêi nh÷ng biÕn cè ®ã cã thÓ diÔn ra c¶ trong vµ ngoµi lao ®éng. - PhÇn thu nhËp cña ngêi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i khi gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè, rñi ro sÏ ®îc bï ®¾p hoÆc thay thÕ tõ mét nguån quü tËp trung ®îc tån tÝch l¹i. Nguån quü nµy do bªn tham gia BHXH ®ãng gãp lµ chñ yÕu, ngoµi ra cßn ®îc sù hç trî tõ phÝa Nhµ níc. - Môc tiªu cña BHXH lµ nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña ngêi lao ®éng trong trêng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, mÊt viÖc lµm. Môc tiªu nµy ®· ®îc tæ chøc quèc tÕ ILO cô thÓ ho¸ nh sau: + §Òn bï cho ngêi lao ®éng nh÷ng kho¶n thu nhËp bÞ mÊt ®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu cña hä. + Ch¨m sãc søc khoÎ vµ chèng bÖnh tËt. + X©y dùng ®iÒu kiÖn sèng ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña d©n c vµ c¸c nhu cÇu ®Æc biÖt cña ngêi giµ, ngêi tµn tËt vµ trÎ em. 3. Chøc n¨ng cña B¶o HiÓm X· Héi BHXH lµ mét bé phËn quan träng trong chÝnh s¸ch b¶o ®¶m x· héi cña §¶ng vµ Nhµ níc ta, BHXH cã nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu sau: - Thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ngêi lao ®éng tham gia BHXH khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp do mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm. Sù b¶o ®¶m thay thÕ hoÆc bï ®¾p nµy ch¾c ch¾n sÏ x¶y ra v× suy cho cïng, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng sÏ ®Õn víi tÊt c¶ mäi ngêi lao ®éng khi 4 Chuyªn ®Ò thùc tËp hÕt tuæi lao ®éng theo c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh cña BHXH. Cßn mÊt viÖc lµm vµ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng t¹m thêi lµm gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp, ngêi lao ®éng còng sÏ ®îc hëng trî cÊp BHXH víi møc hëng phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, thêi ®iÓm vµ thêi h¹n ®îc hëng ph¶i ®óng quy ®Þnh. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña BHXH, nã quyÕt ®Þnh nhiÖm vô, tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ tæ chøc ho¹t ®éng cña BHXH. - TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ngêi tham gia BHXH. Tham gia BHXH kh«ng chØ cã ngêi lao ®éng mµ c¶ ngêi sö dông lao ®éng. C¸c bªn tham gia ®Òu ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH. Quü nµy dïng ®Ó trî cÊp cho mét sè ngêi lao ®éng tham gia khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. Sè lîng nh÷ng ngêi nµy thêng chiÕm tØ träng nhá trong tæng sè ngêi tham gia ®ãng gãp. Nh vËy, theo quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt, BHXH thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang. Ph©n phèi l¹i gi÷a nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao vµ thÊp, gi÷a ngêi kháe m¹nh ®ang lao ®éng víi nh÷ng ngêi èm yÕu ph¶i nghØ viÖc v..v...Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy cã nghÜa lµ BHXH gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. - Gãp phÇn kÝch thÝch ngêi lao ®éng h¨ng h¸i lao ®éng s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Khi khoÎ m¹nh tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, ngêi lao ®éng ®îc chñ sñ dông lao ®éng tr¶ l¬ng hoÆc tiÒn c«ng. Khi èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, hoÆc khi vÒ giµ ®· cã BHXH trî cÊp thay thÕ nguån thu nhËp bÞ mÊt. V× thÕ cuéc sèng cña hä vµ gia ®×nh hä lu«n ®îc ®¶m b¶o æn ®Þnh vµ cã chç dùa. Do ®ã, ngêi lao ®éng lu«n yªn t©m, g¾n bã tËn t×nh víi c«ng viÖc, víi n¬i lµm viÖc. Tõ ®ã, hä rÊt tÝch cùc lao ®éng s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Chøc n¨ng nµy biÓu hiÖn nh mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch ngêi lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ kÐo theo n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. - G¾n bã lîi Ých gi÷a ngêi lao ®éng víi ngêi sö dông lao ®éng, gi÷a ngêi lao ®éng víi x· héi. Trong thùc tÕ lao ®éng s¶n xuÊt, ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng vèn cã nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i kh¸ch quan vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, thêi gian lao ®éng...Th«ng qua BHXH, nh÷ng m©u thuÉn ®ã sÏ ®îc ®iÒu hoµ vµ gi¶i quyÕt. §Æc biÖt, c¶ hai giíi nµy ®Òu thÊy nhê cã BHXH mµ m×nh cã lîi vµ ®îc b¶o vÖ . Tõ ®ã lµm cho hä hiÓu nhau h¬n vµ g¾n bã lîi Ých ®îc víi nhau. §èi víi Nhµ níc vµ x· héi, chi cho BHXH lµ c¸ch thøc ph¶i chi Ýt nhÊt vµ 5 Chuyªn ®Ò thùc tËp cã hiÖu qu¶ nhÊt nhng vÉn gi¶i quyÕt ®îc khã kh¨n vÒ ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt æn ®Þnh, kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi ®îc ph¸t triÓn vµ an toµn h¬n. 4. TÝnh chÊt cña B¶o HiÓm X· Héi BHXH lµ bé phËn chñ yÕu cña hÖ thèng b¶o ®¶m x· héi, v× vËy tÝnh x· héi cña nã thÓ hiÖn rÊt râ. Quü BHXH lµ mét bé phËn cña tæng s¶n phÈm quèc néi ®îc x· héi tæ chøc qu¶n lÝ, b¶o tån vµ ph©n phèi l¹i cho ngêi lao ®éng. Thùc chÊt quü BHXH lµ mét phÇn trong tæng s¶n phÈm quèc néi, trong ®ã ngêi lao ®éng chØ ph¶i ®ãng gãp mét kho¶n nhá nhng khi gÆp rñi ro ®îc c¶ céng ®ång trî gióp ®Ó vît qua khã kh¨n, ho¹n n¹n. KÕt qu¶ cña sù ph©n phèi l¹i ®ã t¹o ra ®îc sù b×nh ®¼ng h¬n vÒ thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c trong x· héi. ChÝnh tõ ®ã gãp phÇn t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng, t¹o thªm ®îc nhiÒu ®iÒu kiÖn thóc ®Èy s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶, t¹o thªm ®îc nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp ®ång thêi ph¸t triÓn tèt h¬n c¸c dÞch vô x· héi phôc vô cho con ngêi nh y tÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸... Ho¹t ®éng BHXH kh«ng v× môc tiªu lîi nhËn mµ ho¹t ®éng v× môc ®Ých b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn l©u bÒn cña nÒn kinh tÕ, gãp phÇn æn ®Þnh vµ tiÕn bé x· héi. BHXH mang tÝnh chÊt nh©n ®¹o, nh©n v¨n, dïng tiÒn ®ãng gãp khi cßn trÎ khoÎ ®Ó dïng vµo lóc tuæi giµ, ®au yÕu. XÐt vÒ l©u dµi, mäi ngêi lao ®éng trong x· héi ®Òu cã quyÒn tham gia BHXH. Vµ ngîc l¹i, BHXH ph¶i cã tr¸ch nhiÖn b¶o hiÓm cho mäi ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, kÓ c¶ khi hä ®ang cßn trong ®é tuæi lao ®éng. TÝnh x· héi cña BHXH lu«n g¾n chÆt víi tÝnh dÞch vô cña nã. Khi nÒn kinh tÕ – x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× tÝnh dÞch vô vµ tÝnh x· héi ho¸ cña BHXH còng ngµy cµng cao. II . Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña BHXH 1. Kh¸i niÖm vÒ BHXH BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi víi ngêi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi. 6 Chuyªn ®Ò thùc tËp 2. §èi tîng cña b¶o hiÓm x· héi B¶o hiÓm x· héi lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh b¶o hiÓm ra ®êi kh¸ sím vµ ®Õn nay ®· ®îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi. Tuy BHXH ra ®êi sím nh vËy nhng mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n cña chóng nh: ®èi tîng tham gia, ®èi tîng ®îc b¶o hiÓm, ®èi tîng thô hëng quyÒn lîi b¶o hiÓm ®«i khi cßn cã sù nhÇm lÉn vµ cã nhiÒu quan ®iÓm cha thèng nhÊt. Cã nhiÒu lóc cßn lÉn lén gi÷a ®èi tîng BHXH víi ®èi tîng tham gia BHXH. Nh chóng ta ®· biÕt, BHXH lµ mét hÖ thèng ®¶m b¶o kho¶n thu nhËp bÞ gi¶m hoÆc bÞ mÊt ®i do ngêi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm v× c¸c nguyªn nh©n nh: èm ®au, tai n¹n, giµ yÕu...ChÝnh v× vËy, ®èi tîng b¶o hiÓm x· héi chÝnh lµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng bÞ biÕn ®éng gi¶m hoÆc mÊt ®i do bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm . Ngêi lao ®éng trong quan hÖ BHXH võa lµ ®èi tîng tham gia, võa lµ ®èi tîng ®îc b¶o hiÓm vµ hä còng lµ ®èi tîng ®îc hëng quyÒn lîi BHXH (chiÕm phÇn lín trong c¸c trêng hîp ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm BHXH). §èi tîng tham gia BHXH kh«ng chØ cã ngêi lao ®éng mµ cßn cã ngêi sö dông lao ®éng vµ Nhµ níc. Së dÜ ngêi sö dông lao ®éng tham gia vµo BHXH lµ v× phÇn hä thÊy ®îc lîi Ých thiÕt thùc khi tham gia BHXH, mét phÇn lµ do sù Ðp buéc cña Nhµ níc th«ng qua c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. §èi víi Nhµ níc th× kh¸c, hä tham gia BHXH víi t c¸ch lµ: chñ së h÷u lao ®éng ®èi víi tÊt c¶ c«ng nh©n viªn chøc vµ nh÷ng ngêi hëng l¬ng tõ ng©n s¸ch. Nhµ níc lµ ngêi b¶o hé cho quü BHXH mµ cô thÓ lµ b¶o hé gi¸ trÞ cña quü BHXH, b¶o hé cho sù t¨ng trëng cña quü nh»m t¹o sù æn ®Þnh cho quü vµ sù ph¸t triÓn x· héi. §èi tîng ®îc b¶o hiÓm x· héi trong quan hÖ BHXH ngoµi ngêi lao ®éng cßn cã ngêi sö dông lao ®éng. Bëi v×, khi ngêi lao ®éng gÆp rñi ro th× ngêi sö dông lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì. §iÒu nµy cã nghÜa lµ hä ph¶i bá ra mét kho¶n chi phÝ cho ngßi lao ®éng, nhng thùc tÕ chi phÝ nµy nhanh chãng ®îc c¬ quan b¶o hiÓm hoµn tr¶ l¹i. §èi tîng ®îc hëng quyÒn lîi BHXH lµ ngßi lao ®éng trong trêng hîp hä gÆp rñi ro nh: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, hu trÝ. Nhng trong trêng hîp ngêi lao ®éng 7 Chuyªn ®Ò thùc tËp bÞ tö vong hoÆc sinh ®Î th× ®èi tîng hëng quyÒn lîi b¶o hiÓm x· héi l¹i lµ th©n nh©n cña ngêi lao ®éng nh: bè, mÑ, con, vî ( chång). 3. Ph¹m vi b¶o hiÓm x· héi Theo c«ng íc 102 th¸ng 6 n¨m 1952 t¹i Gi¬nev¬ cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ILO ph¹m vi cña BHXH lµ trî cÊp cho 9 chÕ ®é sau: - Ch¨m sãc y tÕ - Trî cÊp èm ®au - Trî cÊp thÊt nghiÖp - Trî cÊp tuæi giµ - Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp - Trî cÊp gia ®×nh - Trî cÊp thai s¶n - Trî cÊp khi tµn phÕ - Trî cÊp cho ngêi cßn sèng( trî cÊp mÊt ngêi nu«i dìng) Tuú ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi mµ mçi níc tham gia c«ng íc Gi¬nev¬ thùc hiÖn kiÕn nghÞ ®ã ë møc ®é k¸c nhau. ë níc ta theo ®iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam, BHXH níc ta hiÖn nay bao gåm 5 chÕ ®é: chÕ ®é trî cÊp èm ®au, chÕ ®é trî cÊp thai s¶n, chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, chÕ ®é hu trÝ vµ chÕ ®é tö tuÊt . 4. Quü b¶o hiÓm x· héi 4.1. Kh¸i niÖm quü BHXH Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp trung n»m ngoµi ng©n s¸ch Nhµ níc. Quü BHXH lµ tËp hîp ®ãng gãp b»ng tiÒn cña c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm: ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng, Nhµ níc nh»m môc ®Ých chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH vµ ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña hÖ thèng BHXH. 4.2. §Æc ®iÓm - Lµ mét quü tiÒn tÖ tËp trung, gi÷ vÞ trÝ lµ kh©u tµi chÝnh trung gian trong hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia. Lµ tæ chøc t¸i 8 Chuyªn ®Ò thùc tËp chÝnh n»m giao thoa gi÷a ng©n s¸ch nhµ nícvíi c¸c tæ chøc tµi chÝnh Nhµ níc, tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ sau ®ã lµ tµi chÝnh d©n c. - Ph©n phèi quü BHXH võa mang tÝnh hoµn tr¶, võa mang tÝnh kh«ng hoµn tr¶. TÝnh kh«ng hoµn tr¶ cña quü BHXH ®îc ¸p dông ®èi víi ngêi ®· tham gia BHXH trong suèt qu¸ tr×nh lao ®éng nhng kh«ng èm ®au, tai n¹n lao ®éng, sinh con. - Sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña BHXH g¾n liÒn víi chøc n¨ng vèn cã cña nhµ níc lµ v× quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng chø kh«ng v× môc ®Ých kiÕm lêi, ®ång thêi nã còng phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ ®iÒu kiÖn lÞch sö trong tõng thêi k× cña tõng quèc gia. Khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× cµng cã nhiÒu chÕ ®éBHXH®îc thùc hiÖn, vµ b¶n th©n tõng chÕ ®é cïng ®îc ¸p dông réng r·i h¬n, nhu cÇu tho¶ m·n vÒ BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng cµng ®îc n©g caovµ hä cµng cã kh¶ n¨ng tham gia vµo nhiÒu chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. - Mét mÆt, quü BHXH mang tÝnh tiªu dïng ®îc thÓ hiÖn th«ng qua môc tiªu, môc ®Ých cña nã lµ chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH. Nhng mÆt kh¸c nã l¹i mang tÝnh dù tr÷ v× th«ng thêng, khi ngêi lao ®éng ®ãng gãp vµo quü BHXH th× hä kh«ng ®îc quü nµy chi tr¶ ngay khi gÆp rñi ro mµ ph¶i cã ®ñ thêi gian dù bÞ. - Ho¹t ®éng cña quü BHXH ®Æt ra yªu cÇu vµ h×nh thµnh tÊt yÕu chÕ ®é tiÕt kiÖm b¾t buéc cña x· héi vµ ngêi lao ®éng dµnh cho èm ®au, hu trÝ. §ã còng lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i thu nhËp cña c¸ nh©n vµ céng ®ång. 4.3. Nguån h×nh thµnh quü BHXH Quü BHXH lµ mét quü tµi chÝnh ®éc lËp, tËp trung n»m ngoµi ng©n s¸ch Nhµ níc. Quü BHXH ®îc h×nh ®©y: thµnh chñ yÕu tõ c¸c nguån sau - Ngêi sö dông lao ®éng gãp. - Ngêi lao ®éng gãp. - Nhµ níc gãp vµ hç trî thªm. - C¸c nguån thu kh¸c( nh c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc tõ thiÖn ñng hé, l·i do ®Çu t phÇn nhµn rçi...) 9 Chuyªn ®Ò thùc tËp Qt BH = §L§ + §SDL§+ §NN + T§T + TTT +TK Trong ®ã : QTBH : Nguån h×nh thµnh quü b¶o hiÓm. §L§ : §ãng gãp cña ngêi lao ®éng §SDL§ : §ãng gãp cña chñ së h÷u lao ®éng §NN : §ãng gãp vµ hç trî cña nhµ níc T§T : Thu tõ ho¹t ®éng ®Çu t TTT : Thu tõ viÖn trî TK : Thu kh¸c Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tr¸ch nhiÖm tham gia ®ãng gãp BHXH cho ngêi lao ®éng ®îc ph©n chia cho c¶ ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng. §iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ sù ph©n chia rñi ro, mµ lµ lîi Ých gi÷a hai bªn. VÒ phÝa ngêi sö dông lao ®éng, sù ®ãng gãp mét phÇn BHXH cho ngêi lao ®éng sÏ tr¸nh ®îc thiÖt h¹i kinh tÕ do ph¶i chi ra mét kho¶n tiÒn lín khi cã rñi ro x¶y ra ®èi víi ngêi lao ®éngmµ m×nh thuª mín. §ång thêi nã cßn gãp phÇn gi¶m bít t×nh tr¹ng tranh chÊp, kiÕn t¹o ®îc mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a chñ– thî. VÒ phÝa ngêi lao ®éng, sù ®ãng gãp mét phÇn ®Ó BHXH cho m×nh võa biÓu hiÖn sù tù g¸nh chÞu trùc tiÕp rñi ro cña chÝnh m×nh,võa cã ý nghÜa rµng buéc nghÜa vô vµ quyÒn lîi mét c¸ch chÆt chÏ. Mèi quan hÖ chñ - thî trong BHXH thùc chÊt lµ mèi quan hÖ lîi Ých. V× thÕ, còng nh nhiÒu lÜnh vùc kh¸c trong quan hÖ lao ®éng, BHXH kh«ng thÓ thiÕu ®îc sù tham gia ®ãng gãp cña Nhµ níc. Tríc hÕt c¸c luËt lÖ cña Nhµ níc vÒ BHXH lµ nh÷ng chuÈn mùc ph¸p lÝ mµ c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®Òu ph¶i tu©n theo, nh÷ng tranh chÊp chñ thî trong lÜnh vùc BHXH cã c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó gi¶i quyÕt. Ngoµi ra, b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, Nhµ níc kh«ng chØ tham gia ®ãng gãp vµ hç trî thªm cho quü BHXH, mµ cßn trë thµnh chç dùa ®Ó ®¶m b¸o cho ho¹t ®éng BHXH ch¾c ch¾n vµ æn ®Þnh. PhÇn lín c¸c níc trªn thÕ giíi, quü BHXH ®Òu ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nªu trªn. Tuy nhiªn, ph¬ng thøc ®ãng gãp vµ møc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH cã kh¸c nhau. 10 Chuyªn ®Ò thùc tËp VÒ ph¬ng thøc ®ãng gãp BHXH cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sñ dông lao ®éng hiÖn vÉn cßn hai quan ®iÓm. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, ph¶i c¨n cø vµo møc l¬ng c¸ nh©nvµ quü l¬ng cña c¬ quan, doanh nghiÖp. Quan ®iÓm thø hai l¹i nªu lªn, ph¶i c¨n cø vµo møc thu nhËp c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng ®îc c©n ®èi chung trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãng gãp. VÒ møc ®ãng gãp BHXH, mét sè níc quy ®Þnh ngêi sö dông lao ®éng ph¶i chÞu toµn bé chi phÝ cho chÕ ®é tai n¹n lao ®éng. ChÝnh phñ tr¶ chi phÝ y tÕ vµ trî cÊp gia ®×nh, c¸c chÕ ®é cßn l¹i c¶ ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng cïng ®ãng gãp mçi bªn mét phÇn b»ng nhau. Mét sè níc kh¸c l¹i quy ®Þnh, ChÝnh phñ bï thiÕu cho quü BHXH hoÆc chÞu toµn bé chi phÝ Qu¶n lÝ BHXHv..v... Níc ta, tõ n¨m 1962 ®Õn n¨m 19987, quü BHXH chØ ®îc h×nh thµnh tõ hai nguån: c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt vËt chÊt ®ãng gãp 4,7% quü l¬ng cña xÝ nghiÖp, phÇn cßn l¹i do ng©n s¸ch Nhµ níc ®µi thä. Thùc chÊt lµ kh«ng tån t¹i quü BHXH ®éc lËp. Tõ n¨m 1988 ®Õn nay, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ®ãng gãp 15% quü l¬ng cña ®¬n vÞ. Sau khi nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ChÝnh phñ ®· ban hµnh réng r·i NghÞ ®Þnh 43/CP ngµy 22/ 06/ 1993 vµ §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 12 /CP ngµy 26/ 01/1995, trong c¸c v¨n b¶n nµy ®Òu quy ®Þnh quü BHXH ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau ®©y: - Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng gãp 15% so víi tæng quü tiÒn l¬ng cña nh÷ng ngêi tham gia BHXH trong ®¬n vÞ. Trong ®ã 10% ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é hu trÝ, tö tuÊt vµ 5% ®Ó chi c¸c chÕ ®é åm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp . - Ngêi lao ®éng ®ãng b»ng 5% tiÒn l¬ng th¸ng ®Ó chi c¸c chÕ ®é hu trÝ vµ tö tuÊt. - Nhµ níc ®ãng vµ hç trî thªm ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng. - C¸c nguån kh¸c. Møc ®ãng gãp BHXH thùc chÊt lµ phÝ BHXH. PhÝ BHXH lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù c©n ®èi thu chi quü BHXH. V× vËy, quü nµy ph¶i ®îc tÝnh to¸n mét c¸ch khoa häc. Trong thùc tÕ, viÖc tÝnh phÝ BHXH lµ mét nghiÖp vô chuyªn s©u cña BHXH vµ ngêi 11 Chuyªn ®Ò thùc tËp ta thêng sö dông c¸c ph¬ng ph¸p to¸n häc kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh. Khi tÝnh phÝ BHXH, cã thÓ cã nh÷ng c¨n cø tÝnh to¸n kh¸c nhau: - Dùa vµo tiÒn l¬ng vµ thang l¬ng ®Ó x¸c ®Þnh møc trî cÊp BHXH, tõ ®ã cã c¬ së x¸c ®Þnh møc phÝ ®ãng. - Quy ®Þnh møc phÝ BHXH tríc råi tõ ®ã míi x¸c ®Þnh møc hëng. - Dùa vµo nhu cÇu kh¸ch quan cña ngêi lao ®éng ®Ó x¸c ®Þnh møc hëng, råi tõ møc hëng BHXH nµy cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc møc phÝ ph¶i ®ãng. - MÆc dï chØ thuÇn tuý mang tÝnh kÜ thuËt nhng x¸c ®Þnh phÝ BHXH l¹i kh¸ phøc t¹p v× nã liªn quan c¶ ®Õn ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ nhµ níc. Liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng c©n ®èi thu nhËp cña ngêi lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. Tuy nhiªn, khi x¸c ®Þnh phÝ BHXH vÉn ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c: c©n b»ng thu chi, lÊy sè ®«ng bï sè Ýt vµ cã dù phßng. Møc phÝ x¸c ®Þnh ph¶i ®îc c©n ®èi víi møc hëng, víi nhu cÇu BHXH vµ ®iÒu chØnh sao cho tèi u nhÊt. PhÝ BHXH ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: P = f1+f2+f3 Trong ®ã : P : PhÝ BHXH f1: phÝ thuÇn tóy trî cÊp BHXH f2 :phÝ dù phßng f3: phÝ qu¶n lÝ PhÝ thuÇn tuý trî cÊp BHXH cho c¶ chÕ ®é ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. §èi víi c¸c chÕ ®é BHXH ng¾n h¹n viÖc ®ãng vµ hëng BHXH x¶y ra trong thêi gian ng¾n ( thêng lµ mét n¨m ) nh: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng nhÑ... V× vËy, sè ®ãng gãp BHXH ph¶i ®ñ cho sè ph¸t sinh chi tr¶ trong n¨m. §èi víi chÕ ®é BHXH dµi h¹n nh : hu trÝ, trî cÊp mÊt ngêi nu«i dìng, tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp nÆng v..v...qu¸ tr×nh ®ãng vµ qu¸ tr×nh hëng BHXH t¬ng ®èi ®éc lËp víi nhau vµ diÔn ra trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Cho nªn sù c©n b»ng gi÷a ®ãng gãp vµ hëng BHXH ph¶i ®îc dµn tr¶i trong c¶ thêi k× dµi. V× thÕ, ngoµi phÝ thuÇn tuý ph¶i cã phÝ dù phßng ®Ó ®¶m b¶o quü BHXH cã dù tr÷ ®ñ lín. 12 Chuyªn ®Ò thùc tËp 4.4. Môc ®Ých sö dông quü BHXH Quü BHXH bao gåm 3 bé phËn: phÝ thuÇn, phÝ qu¶n lÝ vµ phÝ dù tr÷. Nh vËy quü BHXH ®îc sö dông cho 3 môc ®Ých: chi tr¶, cho c¸c chÕ ®é BHXH cho viÖc qu¶n lÝ hÖ thèng BHXH vµ chi trÝch lËp quü dù phßng cho nh÷ng trêng hîp tæn thÊt lín. QCBH = CTC + CQL + CDP+ C§T+ CK Trong ®ã: QCBH : tæng chi BHXH CTC : chi cho bé m¸y qu¶n lÝ CDP : chi lËp quü dù phßng C§T : chi ®Çu t CK : chi kh¸c Kho¶n chi thø hai trong BHXH lµ chi cho viÖc qu¶n lÝ nghiÖp vô BHXH. §©y lµ nguån chi kh«ng lín trong c¬ cÊu chi b¶o hiÓm x· héi nhng nã còng lµ mét kho¶n chi ngµy cµng t¨ng. Bëi v× c¸c chÕ ®é BHXH ngµy cµng ®îc më réng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña ngêi lao ®éng, do ®ã ®éi ngò c¸n bé phôc vô BHXH ngµy cµng nhiÒu dÉn ®Õn chi l¬ng c¸n bé ngµy cµng lín. MÆt kh¸c, x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc ngµy cµng t¨ng. V× vËy, chi phÝ cho viÖc x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m m¸y mãc, trang thiÕt bÞ v¨n phßng ngµy cµng t¨ng lªn. Môc ®Ých thø ba cña quü BHXH lµ chi dù tr÷. Thùc chÊt ®©y lµ qu¸ tr×nh tÝch luü trong qu¸ tr×nh sö dông b¶o hiÓm x· héi. §Þnh k× hµng th¸ng (quý, n¨m) c¬ quan b¶o hiÓm x· héi tiÕn hµnh gi÷ l¹i mét phÇn quü cña m×nh ®Ó thµnh lËp nªn quü dù tr÷ BHXH. Quü nµy chØ ®îc sö dông trong trêng hîp nhu cÇu chi tr¶ lín dÉn ®Õn th©m hôt quü b¶o hiÓm x· héi hoÆc lóc ®ång tiÒn mÊt gi¸. S¬ ®å1: Nguån h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH 13 Chuyªn ®Ò thùc tËp §ãng §ãng gãp tõ chñ sö dông lao ®éng tham gia BHXH Ph¹t nhËp tõ ®Çu t gãp tõ ngêi Hç trî cña NN Thu Quü BHXH Chi tr¶ trî cÊp Trî cÊp ng¾n h¹n: tai n¹n lao ®éng - Ch¨m sãc y tÕ MÊt søc t¹m thêi - èm ®au MÊt søc vÜnh viÔn - Thai s¶n Trî cÊp ngêi ¨n theo - Mai t¸ng PhÝ qu¶n lý Tµi s¶n ®Çu t PhÝ ®Çu t Trî cÊp dµi h¹n Trî cÊp - MÊt søc lao ®éng - - Tuæi giµ - - TuÊt - 5. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm x· héi Theo NghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 vÒ §iÒu lÖ BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th× quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia BHXH nh sau: a. Ngêi sö dông lao ®éng. * Tr¸ch nhiÖm: - §ãng b¶o hiÓm x· héi ®óng quy ®Þnh. - TrÝch tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng ®Ó ®ãng BHXH ®óng quy ®Þnh. 14 Chuyªn ®Ò thùc tËp - XuÊt tr×nh c¸c tµi liÖu, hå s¬ vµ cung cÊp th«ng tin liªn quan khi cã kiÓm tra, thanh tra vÒ BHXH cña c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn. * QuyÒn h¹n: - Tõ chèi thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu kh«ng ®óng víi quy ®Þnh cña §iÒu lÖ cña BHXH . - KhiÕu n¹i víi c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn khi c¬ quan BHXH cã hµnh vi vi ph¹m §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi. b. Ngêi lao ®éng * Tr¸ch nhiÖm: - §ãng b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh. - Thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc lËp hå s¬ ®Ó hëng chÕ ®é BHXH. - B¶o qu¶n, sö dông sæ BHXH vµ hå s¬ vÒ BHXH theo ®óng quy ®Þnh. * QuyÒn h¹n: - §îc nhËn sæ b¶o hiÓm x· héi. - §îc nhËn l¬ng hu hoÆc trî cÊp kÞp thêi, ®Çy ®ñ, thuËn tiÖn khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn hëng BHXH theo quy ®Þnh t¹i §iÒu lÖ BHXH. - KhiÕu n¹i víi c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn khi ngêi sö dông lao ®éng hoÆc tæ chøc BHXH cã hµnh vi vi ph¹m §iÒu lÖ BHXH. c. C¬ quan b¶o hiÓm x· héi * Tr¸ch nhiÖm: - Tæ chøc thu, qu¶n lÝ, sö dông quü BHXH ®óng quy ®Þnh. - Thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH ®óng quy ®Þnh t¹i §iÒu lÖ BHXH. - Tæ chøc viÖc tr¶ l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH kÞp thêi, ®Çy ®ñ, thuËn tiÖn. - Gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, khiÕu n¹i vÒ b¶o hiÓm x· héi. 15 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Th«ng b¸o ®Þnh k× hµng n¨m vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ngêi lao ®éng vµ sö dông lao ®éng. * QuyÒn h¹n: - Tr×nh Thñ Tíng ChÝnh phñ ban hµnh hoÆc ban hµnh theo thÈm quyÒn c¸c quy ®Þnh ®Ó qu¶n lÝ viÖc thu, chi BHXH vµ ®Ó x¸c nhËn ®èi tîng ®îc hëng c¸c chÕ ®é BHXH quy ®Þnh t¹i §iÒu lÖ b¶o hiÓm x· héi. -Tæ chøc ph¬ng thøc qu¶n lÝ quü BHXH ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cã hiÖu qu¶. - Tuyªn truyÒn, vËn ®éng ®Ó mäi ngêi tham gia thùc hiÖn BHXH. -Tõ chèi viÖc chi tr¶ chÕ ®é BHXH cho c¸c ®èi tîng ®îc hëng chÕ ®é BHXH khi cã kÕt luËn cña c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn vÒ hµnh vi man tr¸ lµm gi¶ hå s¬ tµi liÖu. 6. Tæ chøc qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi Theo nghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16/2/1995 cña ChÝnh phñ, hÖ thèng BHXH ®îc thµnh lËp ®Æt díi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña ChÝnh phñ, sù qu¶n lÝ Nhµ níc cña Bé lao ®éng- th¬ng binh x· héi vµ c¸c c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ níc cã liªn quan, sù gi¸m s¸t cña tæ chøc c«ng ®oµn. S¬ ®å 2: M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc BHXH viÖt nam. ChÝnh phñ BHXHVN Héi ®ång qu¶nbélýl®tb BHXH vµ xh Bhxh tØnh, thµnh phè tØnh, t.phè së L§TBXH 16 Chuyªn ®Ò thùc tËp Bhxh quËn, huyÖn l®tbxh quËn, huyÖn phßng Ghi chó: ®¹i diÖn cña bhxh ë c¬ së trùc tiÕp ngµnh däc ( chi nh¸nh bhxh x·, phêng) ngµnh ngang : Quan hÖ : Quan hÖ Héi ®ång qu¶n lÝ BHXH ViÖt Nam lµ c¬ quan qu¶n lÝ cao nhÊt cña BHXH ViÖt Nam. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®îc tæ chøc thµnh hÖ thèng tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, gåm cã: ë Tr¬ng ¬ng : B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. ë c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng( gäi chung lµ tØnh) lµ BHXH tØnh trùc thuéc BHXH ViÖt Nam. ë c¸c quËn, huyÖn, thÞ x· thµnh phè trùc thuéc tØnh( gäi chung lµ huyÖn) lµ BHXH huyÖn trùc thuéc BHXH tØnh. B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam do Tæng gi¸m ®èc qu¶n lÝ vµ ®iÒu hµnh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, quyÒn h¹n sau: - ChØ ®¹o vµ tæ chøc thùc hiÖn viÖc thu b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng, §iÒu lÖ BHXH vµ c¸c quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. - Qu¶n lÝ quü BHXH vµ tæ chøc viÖc chi tr¶ BHXH cho ngêi tham gia BHXH ®îc ®Çy ®ñ, thuËn tiÖn vµ ®óng thêi h¹n. - §îc quyÒn tõ chèi viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH cho c¸c ®èi tîng hëng chÕ ®é BHXH khi cã kÕt luËn cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn vÒ hµnh vi man tr¸, lµm gi¶ hå s¬, tµi liÖu ®Ó ®îc hëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, ®ång thêi ra v¨n b¶n th«ng b¸o viÖc tõ chèi chi tr¶ ®ã cho ®¬ng sù, c¬ quan sö dông lao ®éng vµ c¬ quan ph¸p luËt. - Båi thêng mäi kho¶n thu chi sai c¸c quy ®Þnh cña Nhµ níc vÒ BHXH cho c¸c ®èi tîng tham gia BHXH vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt. 17 Chuyªn ®Ò thùc tËp - X©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n vµ biÖn ph¸p ®Ó b¶o tån gi¸ trÞ vµ t¨ng cêng quü BHXH theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. - Tr×nh thñ tíng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh vÒ møc chi phÝ qu¶n lÝ, ®Þnh møc lÖ phÝ thu, chi quü BHXH vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng BHXH vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh nãi trªn. - KiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan Nhµ níc cã liªn quan viÖc söa ®æi, bæ sung c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi phï hîp víi t×nh h×nh cña ®Êt níc trong tõng giai ®o¹n. - Lu gi÷ hå s¬, cÊp vµ qu¶n lÝ sæ BHXH. - Tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c thèng kª, h¹ch to¸n, kÕ to¸n; híng dÉn nghiÖp vô, thu, chi b¶o hiÓm x· héi vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn; tæ chøc c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ BHXH. - KiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é thu, chi BHXH. - Gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c khiÕu n¹i cña ngêi tham gia BHXH vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH. - Thùc hiÖn viÖc hîp t¸c quèc tÕ vÒ sù nghiÖp BHXH theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. - Qu¶n lÝ tæ chøc, viªn chøc, tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt cña BHXH ViÖt Nam theo quy ®Þnh cña Nhµ níc. - Thùc hiÖn viÖc b¸o c¸o ®Þnh k× vÒ thu, chi vµ c¸c ho¹t ®éng vÒ BHXH cho Bé lao ®éng - th¬ng binh vµ x· héi vµ Bé tµi chÝnh. - B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®îc quan hÖ trùc tiÕp víi c¸ c¬ quan Nhµ níc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n ë Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng, víi c¸c bªn tham gia BHXH ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn BHXH theo quy ®Þnh cña Bé LuËt lao ®éng, §iÒu lÖ BHXH. - Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c ®îc Thñ Tíng ChÝnh phñ giao cho. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y gióp Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam nh sau: - Ban qu¶n lÝ chÕ ®é chÝnh s¸ch BHXH - Ban qu¶n lÝ thu BHXH. 18 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Ban qu¶n lÝ chi BHXH. - Ban kiÓm tra – ph¸p chÕ. - Ban kÕ ho¹ch—tµi chÝnh. - Ban tæ chøc c¸n bé. - V¨n phßng. - Trung t©m th«ng tin- khoa häc. NhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ biªn chÕ cña c¸c ®¬n vÞ nãi trªn do Tæng gi¸m ®èc quy ®Þnh. ViÖc bæ nhiÖm, miÔm nhiÖm chøc vô l·nh ®¹o cña c¸c tæ chøc nãi trªn do Tæng gi¸m ®èc quyÕt ®Þnh. B¶o hiÓm x· héi tØnh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vÒ BHXH trªn ®Þa bµn tØnh theo quy ®Þnh cña Tæng gi¸m ®èc b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam. B¶o hiÓm x· héi tØnh do mét gi¸m ®èc qu¶n lÝ vµ ®iÒu hµnh. Gióp viÖc gi¸m ®èc cã 1 – 2 phã gi¸m ®èc. Gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc BHXH tØnh do Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam bæ nhiÖm vµ miÔm nhiÖm. NhiÖm vô, quyÒn h¹n, biªn chÕ c¸c phßng chuyªn m«n nghiÖp vô nãi trªn do Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam quyÕt ®Þnh. B¶o hiÓm x· héi huyÖn cã nhiÖm vô tiÕp nhËn ®¨ng ký hëng chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi do BHXH tØnh chuyÓn ®Õn; thùc hiÖn viÖc ®«n ®èc, theo dâi nép BHXH ®èi víi ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng trªn ®Þa bµn; tæ chøc m¹ng líi hoÆc trùc tiÕp chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH cho ngêi ®îc hëng trªn ®Þa bµn huyÖn. B¶o hiÓm x· héi huyÖn do mét gi¸m ®èc qu¶n lÝ vµ ®iÒu hµnh. C¸c huyÖn cã khèi lîng c«ng viÖc nhiÒu cã thÓ cã phã gi¸m ®èc gióp viÖc do gi¸m ®èc BHXH huyÖn bæ nhiÖm vµ miÔn nhiÖm theo ph©n cÊp cña Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam. B¶o hiÓm x· héi huyÖn kh«ng cã c¬ cÊu tæ chøc phßng. Biªn chÕ cña BHXH huyÖn do gi¸m ®èc BHXH tØnh quyÕt ®Þnh trong ph¹m vi tæng biªn chÕ cña BHXH tØnh ®îc Tæng gi¸m ®èc ph©n bæ. Gi¸m ®èc BHXH huyÖn quy ®Þnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ cña tõng viªn chøc thuéc quyÒn qu¶n lÝ. 19 Chuyªn ®Ò thùc tËp ViÖc thµnh lËp BHXH huyÖn do Tæng gi¸m ®èc BHXH ViÖt Nam quy ®Þnh c¨n cø vµo khèi lîng c«ng viÖc, sè lîng ngêi vµ ®¬n vÞ tham gia BHXH trªn ®Þa bµn. T¹i nh÷ng n¬i cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn thµnh lËp BHXH huyÖn th× gi¸m ®èc BHXH TØnh cö ngêi ®¹i diÖn t¹i huyÖn ®Ó thùc hiÖn viÖc chi tr¶ vµ ®«n ®èc theo dâi viÖc thu chi, nép BHXH trªn ®Þa bµn. III. qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm x· héi. 1. Trªn thÕ giíi B¶o hiÓm x· héi ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt l©u mµ mÇm mèng cña nã tõ thÕ kØ XIII ë Nam ¢u khi nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ hµng ho¸ ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ban ®Çu BHXH chØ mang tÝnh chÊt s¬ khai, víi ph¹m vi nhá hÑp . Tõ thÕ kØ XVI ®Õn thÕ kØ XIII mét sè nghiÖp ®oµn thî thñ c«ng ra ®êi, ®Ó b¶o vÖ lÉn nhau trong ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp hä ®· thµnh lËp nªn c¸c quü t¬ng trî ®Ó gióp ®ì lÉn nhau. ë Anh n¨m 1973 ®· thµnh lËp héi “b»ng h÷u” ®Ó gióp ®ì c¸c héi viªn khi bÞ èm ®au, tai n¹n nghÒ nghiÖp. N¨m 1883, níc Phæ ( Céng hoµ liªn bang §øc ngµy nay) ®· ban hµnh luËt b¶o hiÓm èm ®au ®Çu tiªn trªn thÕ giíi, ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña BHXH. B¶o hiÓm x· héi ®· trë thµnh mét trong nh÷ng quyÒn cña con ngêi vµ ®îc x· héi thõa nhËn. Tuyªn ng«n nh©n quyÒn cña Liªn Hîp Quèc ( 10/12/1948) ®· nghi: “ TÊt c¶ mäi ngêi víi t c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi cã quyÒn hëng BHXH”. Ngµy 4/6/1952, tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) ®· kÝ c«ng íc Gi¬nev¬ (102) vÒ “B¶o hiÓm x· héi cho ngêi lao ®éng” ®· kh¼ng ®Þnh tÊt yÕu c¸c níc ph¶i tiÕn hµnh BHXH cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. Theo c«ng íc 102 th¸ng 6 n¨m 1952 t¹i Gi¬nev¬ cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) ph¹m vi cña BHXH lµ trî cÊp cho 9 chÕ ®é sau: - Ch¨m sãc y tÕ - Trî cÊp èm ®au - Trî cÊp thÊt nghiÖp - Trî cÊp tuæi giµ - Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp - Trî cÊp gia ®×nh - Trî cÊp thai s¶n - Trî cÊp khi tµn phÕ 20 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Trî cÊp cho ngêi cßn sèng( trî cÊp mÊt ngêi nu«i dìng) Nhng trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i níc nµo còng thùc hiÖn ®îc toµn bé 9 chÕ ®é trªn vµ kh«ng ph¶i níc nµo còng cã ph¹m vi, ®èi tîng, nguån h×nh thµnh quü gièng nhau. Cã nghÜa lµ viÖc thùc hiÖn BHXH ë nh÷ng níc kh¸c nhau th× kh¸c nhau, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng níc vµ vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn mµ mçi níc cã h×nh thøc ¸p dông kh¸c nhau cho phï hîp. Trªn thÕ giíi cã 35 níc thùc hiÖn ®îc 9 chÕ ®é, 37 níc cha thùc hiÖn ®îc chÕ ®é thø 3 ( trî cÊp thÊt nghiÖp), 67 níc cha thùc hiÖn ®îc chÕ ®é thø 3 vµ thø 6 ( trî cÊp thÊt nghiÖp, trî cÊp gia ®×nh). 2. T¹i ViÖt Nam B¶o hiÓm x· héi cã mÇm mèng díi thêi phong kiÕn Ph¸p thuéc. Sau c¸ch m¹ng th¸ng 8/1945 ChÝnh phñ níc ViÖt Nam D©n Chñ Céng Hoµ -nay lµ níc Céng Hoµ X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam, ®· ban hµnh s¾c lÖnh 29/SL ngµy 12/3/1947 thùc hiÖn b¶o hiÓm èm ®au, tai n¹n lao ®éng vµ hu trÝ. C¸c chÕ ®é nµy ®îc thùc hiÖn ®èi víi nh÷ng ngêi lµm viÖc trong c¸c c¬ quan tõ c¬ së ®Õn Trung ¬ng. Tuy nhiªn, do chiÕn tranh vµ kh¶ n¨ng kinh tÕ cã h¹n nªn chØ mét bé phËn lao ®éng x· héi ®îc hëng quyÒn lîi BHXH. Sau khi hoµ b×nh lËp l¹i, ngµy 27/12/ 1961 Nhµ níc ban hµnh NghÞ ®Þnh 128/CP cña ChÝnh phñ vÒ “§iÒu lÖ t¹m thêi thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc” vµ ®îc thùc hiÖn tõ ngµy 1/1/1962. Sau h¬n 20 n¨m thùc hiÖn BHXH ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc, c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ. Do ®ã ngµy 18/9/1985 ChÝnh phñ (lóc ®ã lµ Héi §ång Bé Trëng) ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 236/H§BT vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng. Néi dung chñ yÕu cña NghÞ ®Þnh nµy lµ ®iÒu chØnh møc ®ãng vµ hëng BHXH. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch BHXH ë ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ kh«ng phï hîp víi c¬ chÕ míi. V× vËy, ngµy 22/6/1993 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 43/CP quy ®Þnh t¹m thêi vÒ c¸c chÕ ®é BHXH ¸p dông cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ , ®¸nh dÊu mét bíc ®æi míi cña BHXH ViÖt Nam. Tuy vËy, chØ khi Bé luËt lao ®éng ®îc Quèc Héi níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 15/6/1994, 21 Chuyªn ®Ò thùc tËp ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ BHXH theo NghÞ ®Þnh 12/CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 26/1/1995 vµ NghÞ ®Þnh 45/CP ban hµnh ngµy 15/7/1995 cho c¸c ®èi tîng hëng BHXH lµ c«ng nh©n viªn chøc vµ lùc lîng vò trang, b¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam thùc sù ®æi míi néi dung, ph¬ng thøc ho¹t ®éng còng nh tæ chøc qu¶n lý. C¸c v¨n b¶n trªn ®· quy ®Þnh cô thÓ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®îc ¸p dông qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. VÒ hÖ thèng tæ chøc qu¶n lÝ: - Tríc n¨m 1995 do hai nghµnh qu¶n lÝ. Ngµnh Lao ®éng Th¬ng binh X· héi qu¶n lÝ viÖc thùc hiÖn chÕ ®é hu trÝ vµ tö tuÊt, cßn liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam qu¶n lÝ chi tr¶ chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, nghØ ng¬i. Tõ n¨m 1995 ®Õn nay ChÝnh phñ ®· cho phÐp s¸t nhËp bé phËn lµm c«ng t¸c BHXH ë hai ngµnh l¹i thµnh tæ chøc míi ®ã lµ BHXH ViÖt Nam, lµ c¬ quan trùc thuéc ChÝnh phñ cã hÖ thèng däc ë cÊp tØnh vµ huyÖn ë c¸c ®Þa ph¬ng. VÒ nguån tµi chÝnh h×nh thµnh quü BHXH chia lµm hai giai ®o¹n: - Thêi k× 1962- 1993: trong giai ®o¹n nµy, quü BHXH ®îc hÝnh thµnh tõ nguån thu tiÒn ®ãng BHXH víi quy ®Þnh chØ cã ngêi sö dông lao ®éng ®ãng vµ tØ lÖ ®ãng lµ 4,7% quü l¬ng, trong ®ã :1% do ngµnh lao ®éng Th¬ng binh x· héi vµ Bé tµi chÝnh qu¶n lÝ ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é hu trÝ, tö tuÊt; 3,7% do Tæng Liªn §oµn Lao ®éng qu¶n lÝ ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é trî cÊp èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng. §Ðn n¨m 1987 ®îc n©ng lªn 15%, trong ®ã 8% do nghµnh lao ®éng TBXH qu¶n lÝ, 2% ®Ó l¹i ®¬n vÞ ®Ó trî cÊp khã kh¨n ®ét xuÊt, 5% do Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam qu¶n lÝ. §Æc ®iÓm næi bËt lµ tríc n¨m 1987 tû lÖ ®ãng gãp thÊp, sè ngêi hëng chÕ ®é BHXH Ýt song tû träng ng©n s¸ch Nhµ níc hç trî cho môc tiªu nµy lín. Sau n¨m 1987 tû lÖ nµy ®îc n©ng lªn song sè ngêi hëng t¨ng lªn, ®Æc biÖt tõ n¨m 1990 víi viÖc thùc hiÖn c¸c QuyÕt ®Þnh 176/ H§BT vµ 111/CP cña ChÝnh phñ vÒ gi¶m biªn chÕ khu vùc nhµ níc nªn sè ngêi hëng BHXH t¨ng ®ßi hái ng©n s¸ch Nhµ níc ph¶i chi bï rÊt lín. Thêi k× 1993 ®Õn nay ®îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh 43/CP ngµy 1/4/1993 cña ChÝnh phñ. Theo NghÞ ®Þnh nµy møc thu quü BHXH ®îc n©ng lªn 20% trong ®ã mét sù thay ®æi c¨n b¶n ®ã lµ: ngêi lao ®éng ph¶i ®ãng 5%, 15% 22 Chuyªn ®Ò thùc tËp cßn l¹i do ngêi sö dông lao ®éng ®ãng. Quü BHXH trë thµnh nguån tµi chÝnh tËp trung t¬ng ®èi ®éc lËp víi ng©n s¸ch Nhµ níc. Ngoµi ra quü BHXH cßn ®îc bæ sung tõ viÖc sö dông tiÒn nhµn rçi ®Çu t vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh sinh lêi. Kho¶n ®Çu t nµy ®ang thÊp vµ sÏ ®îc t¨ng dÇn trong c¸c n¨m tiÕp theo. Tæng c¸c nguån thu BHXH t¨ng nhanh do c¶ hai nguån ng©n s¸ch Nhµ níc hç trî vµ tiÒn ®ãng BHXH cña ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng. §ã lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña viÖc thùc hiÖn ®iÒu lÖ BHXH ban hµnh theo NghÞ ®Þnh 12/CP theo tæ chøc míi. ViÖc h×nh thµnh mét hÖ thèng BHXH tËp trung ®¶m b¶o thu phÝ BHXH kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ h¬n lµm t¨ng kh¸ nhanh quü BHXH. Nguån tõ ng©n s¸ch Nhµ níc ®Ó chi tr¶ cho nh÷ng ngêi hëng BHXH tríc th¸ng 1 n¨m 1995. Nh×n chung sù h×nh thµnh quü BHXH ®· dÇn dÇn ®i vµo æn ®Þnh, mang tÝnh quy luËt chung. Tuy nhiªn do nhiÒu nguyªn nh©n ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i hç trî kÐo dµi nhiÒu n¨m, nhng xu híng gi¶m dÇn, cßn chi BHXH tõ quü (chi cho nh÷ng ngêi vÒ nghØ hu sau 1/1/1995) sÏ t¨ng lªn do vËy cÇn ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng nhanh nguån thu BHXH. HiÖn nay c¸c ho¹t ®éng ®Çu t ®îc ChÝnh phñ cho phÐp: - Mua tr¸i phiÕu tÝn phiÕu cña kho b¹c Nhµ níc vµ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc. - Cho vay( Ng©n s¸ch Nhµ níc vay), quü hç trî ®Çu t Quèc gia vay, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc vay. - §Çu t vµo mét sè dù ¸n vµ Doanh nghiÖp lín cña Nhµ níc ®îc ChÝnh phñ cho phÐp. TiÒn sinh lêi ®îc sö dông nh sau: - TrÝch 50% trong 5 n¨m ®Ó bæ sung vèn ®Çu t tõ x©y dùng c¬ së vËt chÊt toµn hÖ thèng. - TrÝch 2 quü khen thëng vµ phóc lîi b»ng 3 th¸ng l¬ng thùc tÕ toµn ngµnh. -PhÇn cßn l¹i bæ sung vµo quü BHXH. IV. Mèi quan hÖ gi÷a BHXH víi chÝnh s¸ch x· héi vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ. 1. Mèi quan hÖ gi÷a BHXH víi chÝnh s¸ch x· héi 23 Chuyªn ®Ò thùc tËp ChÝnh s¸ch x· héi lµ mét vÊn ®Ò réng lín, ®îc cô thÓ ho¸ vµ thÓ chÕ ho¸ b»ng ph¸p luËt, ph¶n ¸nh lîi Ých vµ tr¸ch nhiÖm cña céng ®ång x· héi nãi chung vµ tõng nhãm x· héi nãi riªng, nh»m môc ®Ých cao nhÊt lµ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng vÒ ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n... chÝnh s¸ch x· héi bao trïm lªn mäi cuéc sèng cña con ngêi. Trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch x· héi th× BHXH lµ mét chÝnh s¸ch quan träng. ChÝnh s¸ch BHXH vµ c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, c¸c chÝnh s¸ch nµy hç trî lÉn nhau ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch x· héi sÏ gãp phÇn thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch BHXH vµ ngîc l¹i thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch BHXH sÏ gãp phÇn thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c. Ch¼ng h¹n nh chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc ®ãng BHXH, v× vËy møc tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o ®ñ trang tr¶i c¸c nhu cÇu c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng vµ phÇn ®ãng BHXH do ®ã chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng hîp lÝ sÏ gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi . ChÝnh s¸ch viÖc lµm cã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch BHXH ®îc thÓ hiÖn kh¸ râ nÐt, sè ngêi lµm viÖc ngµy cµng nhiÒu vµ møc thu nhËp æn ®Þnh sÏ t¹o cho BHXH cã nguån thu æn ®Þnh; ngîc l¹i chÝnh s¸ch gi¶m biªn chÕ, chÝnh s¸ch gi¶m lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp nh quyÕt ®Þnh 176/H§BT, quyÕt ®Þnh 111/CP... dÉn ®Õn t¨ng sè ngêi vÒ nghØ chÕ ®é...lµm t¨ng nguån chi BHXH nh hiÖn nay ng©n s¸ch hµng n¨m ph¶i cÊp bï rÊt lín. Ngoµi ra chÝnh s¸ch BHXH còng cã t¸c ®éng lín ®Õn chÝnh s¸ch d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, chÝnh s¸ch ®èi víi nh÷ng ngêi tham gia chiÕn trêng B,C,K. 2.Mèi quan hÖ gi÷a BHXH víi chÝnh s¸ch kinh tÕ Mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch BHXH víi chÝnh s¸ch kinh tÕ ®îc thÓ hiÖn ë chç hai lo¹i chÝnh s¸ch nµy cã giíi h¹n hîp lÝ. NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®îc giíi h¹n hîp lÝ nµy sÏ dÉn ®Õn hoÆc lµ x©y dùng mét hÖ thèng BHXH kh«ng phï hîp kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµm cho chÝnh s¸ch BHXH thùc thi kh«ng cao, t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nÒn s¶n xuÊt x· héi. HoÆc nÕu chØ tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ, coi träng yÕu tè n¨ng suÊt lao ®éng mµ kh«ng ®Çu t tho¶ ®¸ng cho chÝnh s¸ch 24 Chuyªn ®Ò thùc tËp x· héi trong ®ã cã chÝnh s¸ch BHXH sÏ lµm mÊt æn ®Þnh x· héi. Bëi vËy thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch BHXH sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i phãng n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¹o n¨ng suÊt lao ®éng cao, s¶n xuÊt æn ®Þnh. Mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch BHXH víi chÝnh s¸ch kinh tÕ cßn thÓ hiÖn th«ng qua mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ thùc hiÖn tiÕn bé c«ng b»ng x· héi. T¨ng trëng kinh tÕ tù th©n nã kh«ng dÉn tíi tiÕn bé x· héi vµ cµng kh«ng dÉn tíi c«ng b»ng x· héi mét c¸ch trùc tiÕp, mÆc dï t¨ng trëng kinh tÕ ë mét møc ®é nµo ®ã cã thÓ thóc ®Èy tiÕn bé x· héi. T¨ng trëng kinh tÕ ph¶i qua kh©u ph©n phèi míi ®a c¸c chÝnh s¸ch BHXH nãi riªng vµ phóc lîi x· héi nãi chung tíi c¸c tÇng líp d©n c. t¨ng trëng kinh tÕ lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH cã hiÖu qu¶. Ngîc l¹i khi xem xÐt chÝnh s¸ch BHXH díi gãc ®é mét chÝnh s¸ch kinh tÕ khi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch BHXH kh«ng hîp lÝ, x©y dùng møc ®ãng BHXH kh«ng phï hîp sÏ lµm n©ng gi¸ thµnh s¶n phÈm lªn cao, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh gi¶m, h¹n chÕ t¨ng trëng kinh tÕ. Tuy nhiªn gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch BHXH còng cã sù m©u thuÉn. Qóa tr×nh n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ thêng xuÊt hiÖn c¸c hiÖn tîng cè t×nh kh«ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch BHXH cho ngêi lao ®éng nh ®ãng BHXH kh«ng ®øng møc thu nhËp, kÝ hîp ®ång lao ®éng ng¾n h¹n, trang bÞ b¶o hé lao ®éng kh«ng ®¶m b¶o g©y ra tai n¹n lao ®éng- bÖnh nghÒ nghiÖp. ViÖc gi¶i quyÕt hµi hoµ mèi quan hÖ nµy phô thuéc vµo b¶n chÊt chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi vµ n¨ng lùc qu¶n lÝ cña Nhµ níc trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn tèi u sù kÕt hîp sù ph¸t triÓn kinh tÕ víi viÖc tho¶ m·n ngµy cµng cao nhu cÇu cña x· héi g¾n liÒn tiÕn bé x· héi víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn con ngêi. 25 Chuyªn ®Ò thùc tËp ch¬ngII thùc tr¹ng thùc hiÖn BHXH trªn ®Þa bµn thµnh phè Vinh ( tõ 1995 ®Õn 2002) I. ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ x· héi ¶nh hëng ®Õn thùc hiÖn c«ng t¸c bhxh trªn ®Þa bµn thµnh phè vinh. 1. §Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn. Thµnh phè Vinh lµ trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ v¨n ho¸ cña tØnh NghÖ An, cã diÖn tÝch tù nhiªn 64km 2, víi c¬ cÊu 18 phêng x·( gåm 13 phêng vµ 5 x·). D©n sè tÝnh ®Õn 31/12/2002 lµ: 224.536 ngêi. C¬ së h¹ tÇng cßn thÊp kÐm. PhÝa nam gi¸p s«ng Lam tØnh Hµ TÜnh, phÝa ®«ng, phÝa b¾c gi¸p huyÖn Nghi Léc, phÝa T©y gi¸p huyÖn Hng Nguyªn. Vinh n»m ë vïng khÝ hËu chuyÓn tiÕp B¾c Nam ph©n biÖt bèn mïa râ rÖt, mïa hÌ cã giã T©y nam nãng vµ kh« kÐo dµi, mïa thu vµ ®Çu mïa ®«ng thêng cã giã b·o vµ lò lôt. Vinh cã vÞ thÕ thuËn lîi vÒ giao th«ng, n»m trªn tuyÕn giao lu kinh tÕ B¾c nam, §«ng-T©y tuyÕn ®i Lµo vµ Th¸i Lan. Víi hÖ thèng ®êng s¾t, ®êng bé, ®êng thuû, gÇn s©n bay, cã c¶ng BÕn Thuû, nÕu ®îc ®Çu t, c¶i t¹o sÏ cã tµu lín vµo ®Ó vËn chuyÓn hµng. Lµ trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸ cña tØnh NghÖ An song Vinh vÉn mang s¾c th¸i cña thµnh phè c«ng n«ng nghiÖp, nhng còng cã ®Êt ®Ó trång lóa, rau vµ c©y c«ng nghiÖp. Tãm l¹i, víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh trªn, Vinh hoµn toµn cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó trë thµnh mét trong nh÷ng trung t©m giao lu kinh tÕ v¨n ho¸ cña tØnh NghÖ An nãi riªng vµ c¶ níc nãi chung. 2. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi. Thµnh phè Vinh cã nhiÒu thÕ m¹nh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ ®« thÞ lo¹i 2 võa ®îc x©y dùng l¹i sau chiÕn tranh, ®Êt ®ai cho quy ho¹ch lµ nhiÒu. Song trªn thùc tÕ khai th¸c nh÷ng tiÒm 26 Chuyªn ®Ò thùc tËp n¨ng cßn h¹n chÕ. Thu ng©n s¸ch hµng n¨m ®¹t thÊp. §êi sèng cña d©n c tuy cã ®îc c¶i thiÖn so víi tríc ®©y nhng vÉn thuéc d¹ng cã møc thu nhËp thÊp so víi c¶ níc. Thêi gian qua thµnh uû, UBND thµnh phè Vinh cïng víi ban ngµnh vµ c¸c phêng x· ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. §èi víi vïng néi thµnh khuyÕn khÝch c¸c hé më réng c¬ së s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp cñng cè c¬ së d¹y nghÒ nh»m t¹o ra nhiÒu c¬ së lµm viÖc míi. Thµnh phè Vinh cã d©n sè 224.536 ngêi, lµ thµnh phè cã sè d©n cha ®«ng so víi lo¹i ®« thÞ. Nguån bæ sung lao ®éng hµng n¨m rÊt lín, kho¶ng 2.000 ngêi. Thµnh phè Vinh nãi riªng, NghÖ An nãi chung lµ quª h¬ng cã truyÒn thèng hiÕu häc, ®· ®ãng gãp cho ®Êt níc nhiÒu nh©n tµi, nhiÒu trêng hîp gi÷ nh÷ng vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng chÝnh trÞ kinh tÕ ë trong níc. Tuy vËy trong chiÕn tranh, Vinh lµ thµnh phè bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ, c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®Òu bÞ ph¸ huû, søc ngêi søc cña ®îc huy ®éng mét c¸ch tèi ®a. HiÖn nay víi nguån bæ sung lao ®éng hµng n¨m lín chñ yÕu lµ häc sinh hÕt häc phæ th«ng vµ diÖn hoµn thµnh nghÜa vô qu©n sù vÒ. Tr×nh ®é häc vÊn tay nghÒ cßn thÊp. VÊn ®Ò t¹o c«ng ¨n viÖc lµm ®Ó sè lao ®éng nµy cã thu nhËp nu«i sèng b¶n th©n vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô víi nhµ níc ®ang lµ g¸nh nÆng ®èi víi cÊp uû vµ chÝnh quyÒn thµnh phè Vinh. II. HÖ thèng qu¶n lý vµ bé m¸y ho¹t ®éng cña bhxh tP vinh . 1. HÖ thèng qu¶n lý. BHXH Thµnh phè Vinh lµ c¬ quan b¶o hiÓm cÊp huyÖn do ®ã, theo quy ®Þnh chung cña ChÝnh phñ vµ BHXH ViÖt Nam nã chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña BHXH cÊp tØnh t¬ng øng lµ BHXH tØnh NghÖ An, theo ngµnh däc vµ cña phßng L§&TBXH thµnh phè vinh theo ngµnh ngang. Hµng n¨m, BHXH thµnh phè Vinh chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp tõ BHXH NghÖ An vÒ kÕ ho¹ch thu, chi BHXH cho c¸c ®èi tîng tham gia. Ngîc l¹i, th«ng qua BHXH thµnh phè Vinh mµ BHXH tØnh NghÖ An n¾m ®îc sè ®èi tîng tham gia vµ ®îc hëng tõ ®ã ®Ò ra c¸c chØ tiªu cho nh÷ng n¨m tíi chÝnh x¸c h¬n. 27 Chuyªn ®Ò thùc tËp 28 Chuyªn ®Ò thùc tËp S¬ ®å3: vÞ trÝ cña BHXH TP Vinh trong hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý BHXH ChÝnh phñ Héi ®ång qu¶n lý BHXH bé l®tb vµ BHXHVN xh BHXH tØnh NghÖ an tØnh NghÖ an së L§TBXH BHXH TP Vinh phßng L§TBXH TP Vinh Ghi chó: ®¹i diÖn cña BHXH ë c¬ së trùc tiÕp ngµnh däc ( chi nh¸nh BHXH x·, phêng) ngµnh ngang : Quan hÖ : Quan hÖ 2. Bé m¸y ho¹t ®éng 2.1 Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña BHXH thµnh phè Vinh Theo quyÕt ®Þnh sè 01 ngµy 16/07/1995 cña BHXH tØnh NghÖ An, BHXH thµnh phè Vinh ®· ®îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô do BHXH tØnh NghÖ An giao cho bao gåm: - LËp kÕ ho¹ch thu, chi BHXH, chi qu¶n lý bé m¸y theo quý, n¨m göi BHXH tØnh. - Theo dâi kÕt qña ®ãng BHXH trªn tõng ®¬n vÞ, tõng ngêi lao ®éng trong tõng th¸ng. Trªn c¬ së ®ã thùc hiÖn 3 chÕ ®é BHXH lµ: èm ®au, thai s¶n vµ nghØ dìng søc. 29 Chuyªn ®Ò thùc tËp - §«n ®èc, híng dÉn c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ vµ ngêi tham gia BHXH trªn ®Þa bµn nép ®Çy ®ñ, kÞp thêi ghi sæ x¸c nhËn sè thu BHXH cho ngêi lao ®éng - Tæ chøc thùc hiÖn viÖc chi tr¶ l¬ng vµ trî cÊp cho c¸c ®èi tîng hëng BHXH ®¶m b¶o an toµn, ®Çy ®ñ, ®óng h¹n. - Thêng xuyªn kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc chi tr¶ BHXH cña ®¬n vÞ c¬ së, thu håi c¸c kho¶n chi sai chÕ ®é vµ b¸o c¸o c¬ quan BHXH cÊp trªn. - Theo dâi di biÕn ®éng c¸c ®èi tîng ®îc hëng BHXH theo tõng th¸ng. - Lu tr÷ hå s¬ c¸c ®èi tîng ®îc hëng BHXH theo ph©n cÊp cña thµnh phè. - LËp b¸o c¸o quyÕt to¸n quý, n¨m vÒ thu, chi BHXH, chi qu¶n lý bé m¸y göi BHXH tØnh, thµnh phè. 2.2 Bé m¸y ho¹t ®éng. Lµ c¬ quan BHXH cÊp huyÖn, BHXH thµnh phè Vinh lµ ®¬n vÞ cã t c¸ch ph¸p nh©n kh«ng cã tæ chøc phßng ban mµ nã ®îc chia thµnh 3 bé phËn: a. Bé phËn kÕ ho¹ch tµi chÝnh (Do «ng NguyÔn §×nh Ch©n phô tr¸ch) Bé phËn nµy cã chøc n¨ng: - TiÕp nhËn hå s¬ danh s¸ch chi tr¶ vµ nguån kinh phÝ do BHXH tØnh lËp chuyÓn vÒ, tæ chøc chi tr¶ cho ngêi ®îc hëng, kiÓm tra gi¸m s¸t viÖc chi tr¶ vµ thanh quyÕt to¸n víi cÊp trªn. - Phèi hîp víi bé phËn thu vµ bé phËn chÕ ®é ®Ó tiÕp nhËn hå s¬ chi 3 chÕ ®é(èm ®au, thai s¶n vµ nghØ dìng søc). Th«ng qua ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®Ó chi tr¶ cho ngêi ®îc hëng. Nép kÞp thêi tiÒn thu BHXH vµo tµi kho¶n cña BHXH tØnh. - Thùc hiÖn chÕ ®é, tiªu chuÈn ®Þnh møc chi tiªu tµI chÝnh, chÕ ®é kÕ to¸n cña ®¬n vÞ theo quy ®Þnh cña nhµ níc vµ c¬ quan BHXH cÊp trªn. Thùc hiÖn nghiªm tóc chÕ ®é giao nhËn vµ qu¶n lý tiÒn mÆt theo quy ®Þnh cña bé tµi chÝnh. 30 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Theo dâi lu tr÷ chøng tõ sæ s¸ch kÕ to¸n theo quy ®Þnh cña bé tµi chÝnh. qu¶n lý tµi s¶n cña c¬ quan vµ thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô kh¸c do gi¸m ®èc giao. b. Bé phËn qu¶n lý thu(Do «ng Ng« Phóc §êng, phã gi¸m ®èc phô tr¸ch) Bé phËn nµy cã chøc n¨ng: - Híng dÉn ®¬nvÞ sö dông lao ®éng lËp danh s¸ch lao ®éng, tiÒn l¬ng ®¨ng ký nép BHXH. Tæ chøc phèi hîp tèt víi c¸c ngµnh, c¸c cÊp ®Þa ph¬ng ®Ó thu ®óng, thu ®ñ, thu kÞp thêi tiÒn BHXH theo ®iÒu lÖ BHXH vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn cña c¸c bé, c¸c ngµnh vµ c¬ quan BHXH cÊp trªn. - Tæ chøc xÐt duyÖt hå s¬ theo ph©n cÊp cña BHXH tØnh vµ ®Ò nghÞ BHXH tØnh xÐt cÊp sæ BHXH cho ng¬× lao ®éngtham gia BHXH. Qu¶n lý danh s¸ch lao ®éng, tiÒn l¬ng, theo dâi sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m. Hµng quý tiÕn hµnh ®èi chiÕu c«ng nî víi ®¬n vÞ, x¸c nhËn kÞp thêi trªn sæ BHXH khi cã thay ®æi chøc danh, ®Þa ®iÓm vµ møc ®ãng BHXH. - §Þnh kú hµng quý tæng hîp t×nh h×nh thùc hiÖn cña c¸c ®¬n vÞ b¸o c¸o gi¸m ®èc vµ tr×nh BHXH tØnh xÐt duyÖt. Phèi hîp víi bé phËn chÕ ®é ®Ó xÐt hëng 3 chÕ ®é(èm ®au, thai s¶n, nghØ dìng søc). - Tuyªn truyÒn chñ tr¬ng chÝnh s¸ch BHXH cho c¸c ®¬n vÞ vµ ngêi lao ®éng, ®«n ®èc thu nép, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn trÝch nép ë c¸c ®¬n vÞ vµ thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô kh¸c do gi¸m ®èc giao. c. Bé phËn qu¶n lý chÕ ®é ( do bµ Bïi Thi Kim Oanh phô tr¸ch) Bé phËn nµy cã nhiÖm vô: - Qu¶n lý hå s¬ ®èi tîng hëng BHXH dµi h¹n trªn ®Þa bµn, tiÕp nhËn hå s¬ do BHXH tØnh chuyÓn vÒ. Theo dâi biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña tõng lo¹i ®èi tîng tham gia, th«ng b¸o cho ®èi tîng vµ bé phËn kÕ ho¹ch tµi chÝnh ®Ó c¾t gi¶m kÞp thêi ®èi tîng chÕt vµ hÕt h¹n hëng. - Cung cÊp hå s¬ cho bé phËn kÕ ho¹ch tµi chÝnh ®Ó t¨ng, gi¶m møc hëng cña ®èi tîng khi cã quyÕt ®Þnh cña BHXH tØnh. 31 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Tæng hîp c¸c kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt nh÷ng bÊt hîp lý vÒ møc hëng cña ®èi tîng, híng dÉn ®èi tîng vµ ban chi tr¶ phêng, x· lËp hå s¬ tuÊt tr×nh cÊp trªn xÐt duyÖt gi¶i quyÕt. - XÐt duyÖt 3 chÕ ®é èm ®au, thai s¶n vµ nghØ dìng søc phôc håi søc khoÎ cho c¸c ®èi tîng ë c¸c ®¬n vÞ. Tæng hîp cung cÊp hå s¬ cho bé phËn kÕ ho¹ch tµi chÝnh chuyÓn tiÒn cho ®¬n vÞ ®Ó chi tr¶ cho ®èi tîng ®îc hëng, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chi tr¶ ë c¸c ®¬n vÞ. - Thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô kh¸c do gi¸m ®èc giao. BHXH thµnh phè Vinh do gi¸m ®èc , «ng NguyÔn Quang QuyÕt qu¶n lý ®iÒu hµnh, gióp viÖc gi¸m ®èc cã Phã gi¸m ®èc phô tr¸ch qu¶n lý thu vµ trëng c¸c bé phËn. Phã gi¸m ®èc ®îc gi¸m ®èc ph©n c«ng chØ ®¹o mét sè mÆt c«ng t¸c vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nhiÖm vô ®îc ph©n c«ng tõ kh©u tæ chøc thùc hiÖn ®Õn viÖc gi¸m sat kiÓm tra. 32 Chuyªn ®Ò thùc tËp S¬ ®å 4: Tæ chøc bé m¸y ho¹t ®éng cña BHXH TP Vinh Gi¸m ®èc KÕ ho¹ch tµi chÝnh Phã Gi¸m ®èc QL chÕ ®é QL thu III. T×nh h×nh c«ng t¸c qu¶n lý thu BHXH cña BHXH thµnh phè Vinh giai ®o¹n 1995-2002. Ngµy 16/02/1995 ChÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh sè 19/CP thµnh lËp tæ chøc BHXH ViÖt Nam, trªn c¬ së t¸ch bé phËn lµm c«ng t¸c BHXH cña 2 ngµnh L§TB&XH vµ liªn ®oµn lao ®éng thµnh mét tæ chøc míi. Theo quy ®Þnh, BHXH ViÖt Nam cã 3 cÊp: TW; tØnh, thµnh phè; quËn, huyÖn, thµnh phè trùc thuéc tØnh. Nhng m·i ®Õn th¸ng 7/1995 BHXH thµnh phè Vinh míi cã quyÕt ®Þnh ®îc thµnh lËp vµ chÝnh thøc di vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 10/1995, tøc lµ c¬ quan chØ thùc hiÖn nghiÖp vô thu BHXH tõ th¸ng 10/1995. ChØ sau mét thêi gian ng¾n kÓ tõ khi BHXH thµnh phè Vinh ®îc thµnh lËp, c¬ quan BHXH ®· thùc sù tiÕn hµnh nghiÖp vô thu BHXH mét c¸ch nghiªm tóc. C«ng t¸c nµy tríc ®©y do së tµi chÝnh vµ Côc thuÕ thùc hiÖn, viÖc thu BHXh ph¶i c¨n cø vµo danh s¸ch lao ®éng, tæng quü l¬ng, møc l¬ng cña tõng ngêi lao ®éng nªn bíc ®Çu thùc hiÖn c¬ quan gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Do vËy, ®Ó thùc hiÖn ®îc mét c¸ch ®Çy ®ñ c«ng t¸c thu BHXH th× nhÊt thiÕt ph¶i lµm tõ c«ng ®o¹n ®Çu tiªn lµ thiÕt lËp danh s¸ch lao ®éng cña c¸c ®¬n vÞ, cïng víi tæng quü l¬ng hµng th¸ng cña ngêi lao ®éng. Theo ®iÒu lÖ BHXH quy ®Þnh th× viÖc ®ãng BHXH ph¶i ®îc theo dâi, ghi chÐp kÕt qu¶ cña tõng ®¬n vÞ, tõng ngêi lao ®éng. Theo ®ã, chñ sö dông lao ®éng ®ãng 15% quü tiÒn l¬ng cña ®¬n vÞ vµ ngêi lao ®éng ®ãng 5% tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH. Nh÷ng n¨m qua vµ n¨m 2002 víi c¸c h×nh thøc, biÖn ph¸p ®îc tæ chøc triÓn khai nh»m hoµn thµnh chØ tiªu thu BHXH t¹i BHXH thµnh phè Vinh lµ: - Rµ so¸t n¾m l¹i sè c¬ së ®ãng trªn ®Þa bµn tõng phêng thuéc thµnh phè qu¶n lý. 33 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Ph©n c«ng c¸n bé chuyªn qu¶n qu¶n lý tõng khu vùc nhÊt ®Þnh vÒ c¸c ®¬n vÞ trªn ®Þa bµn nh»m ®«n ®èc vµ n¾m t×nh h×nh thùc hiÖn viÖc trÝch ®ãng BHXH theo luËt ®Þnh. - BHXH thµnh phè ®· tæ chøc l¹i thµnh 4 nhãm, mçi nhãm tõ 2 ®Õn 3 c¸n bé viªn chøc, ®Õn tõng c¬ së ®Ó ®èi chiÕu danh s¸ch tõng ngêi lao ®éng víi bËc l¬ng hiÖn hëng, ®èi chiÕu víi phÇn ®· ®ãng, sè cßn nî ®äng tõ nh÷ng n¨m tríc ®Òu ®îc chuyÓn sang n¨m 2002 vµ ®îc ®«n ®èc nh¾c nhë b»ng c«ng v¨n hoÆc trùc tiÕp lµm viÖc víi l·nh ®¹o ®Ó cã biÖn ph¸p thùc hiÖn nghÜa vô trÝch ®ãng quü BHXH lµm c¬ së thùc hiÖn gi¶i quyÕt quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng. - Vµo sæ cËp nhËt theo dâi ®èi chiÕu viÖc thùc hiÖn trÝch ®ãng BHXH cña tõng ®¬n vÞ kÞp thêi. - Cã kÕ ho¹ch phèi hîp víi c¸c ngµnh tæ chøc kiÓm tra viÖc thùc hiÖn ®iÒu lÖ BHXH theo chØ thÞ 15 cña Bé tµi chÝnh vÒ t¨ng cêng c«ng t¸c l·nh ®¹o thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch BHXH víi ngêi lao ®éng. - TriÓn khai tæ chøc vËn ®éng c¸c doanh nghiÖp t nh©n thùc hiÖn ®¨ng ký ®ãng BHXH cho ngêi lao ®éng, híng dÉn c¬ së tæ chøc thùc hiÖn tèt c¸c quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng theo luËt ®Þnh vµ ®iÒu lÖ BHXH quy ®Þnh. Cô thÓ BHXH thµnh phè Vinh ®· tæ chøc qu¸ tr×nh thu BHXH thµnh 4 bíc: 1.Qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý thu ë BHXH thµnh phè Vinh Bíc 1: N¾m ®èi tîng Bíc nµy BHXH thµnh phè Vinh cÇn x¸c ®Þnh ®èi tîng ph¶I nép BHXH. - Cã 2 loai ®èi tîng ph¶i nép BHXH lµ: + Ngêi sö dông lao ®éng + Ngêi lao ®éng - Ph¬ng ph¸p n¾m ®èi tîng: Cã 2 ph¬ng ph¸p n¨m ®èi tîng lµ ph¬ng ph¸p chñ ®éng vµ ph¬ng ph¸p thô ®éng + Ph¬ng ph¸p chñ ®éng: lµ dùa vµo luËt lÖ, c¸c tiªu chuÈn cña ®¬n vÞ sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng ph¶i tham gia b¾t buéc. Tæ chøc ®iÒu tra n¾m t×nh h×nh, biÕt tr34 Chuyªn ®Ò thùc tËp íc vÒ ®èi tîng ph¶i ®ãng BHXH b¾t buéc, chñ ®éng mêi hä tíi ®¨ng ký nép BHXH. NÕu hä kh«ng tíi th× t×m c¸ch t¸c ®éng ®Ó hä thùc hiÖn nghÜa vô nép BHXH cho ngêi lao ®éng. + Ph¬ng ph¸p thô ®éng lµ chê ngêi lao ®éng ®Õn ®¨ng ký nép BHXH. N¾m sè ®èi tîng vµ sè ngêi tham gia BHXH chØ khi hä tù ®Õn ®¨ng ký nép BHXH. Muèn chñ ®éng n¾m ®èi tîng ph¶i tham gia BHXH b¾t buéc ta cã thÓ thu thËp th«ng tin qua c¸c c¬ quan sau: -Së kÕ ho¹ch ®Çu t vµ c¸c së chñ qu¶n n¬i cÊp giÊy phÐp thµnh lËp c¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp. -Chi côc thuÕ tØnh n¬i cÊp giÊy phÐp kinh doanh, ®¨ng ký nép thuÕ. -CÊp uû, UBND tØnh, thµnh phè, huyÖn n¬i qu¶n lý hµnh chÝnh t¹i ®Þa ph¬ng. -Liªn ®oµn lao ®éng tØnh, thµnh phè. -Bu ®iªn: hÇu hÕt c¸c ®¬n vÞ hiÖn nay muèn ho¹t ®éng ®Òu ph¶i cã ®iÖn tho¹i. Bíc 2: LËp kÕ ho¹ch thu HiÖn nay, kÕ ho¹ch thu BHXH ®îc lËp theo 2 bíc: + Bíc 1: LËp vµ giao sæ kiÓm tra. + Bíc 2: §iÒu chØnh kÕ ho¹ch vµ giao chÝnh thøc. Muèn lËp ®îc kÕ ho¹ch ph¶i n¾m ®îc: - Sè lao ®éng tham gia BHXH - Møc l¬ng cña tõng ngêi lao ®éng vµ møc l¬ng b×nh qu©n cña ®¬n vÞ - Møc thu tõng ®èi tîng - Tû lÖ t¨ng l¬ng tù nhiªn - Kh¶ n¨ng t¨ng gi¶m lao ®éng vµ thu håi nî BHXH Bíc 3: TriÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu BHXH. a. thu nhËn tiÒn: - Thu b»ng chuyÓn kho¶n: Më tµi kho¶n t¹i kho b¹c nhµ níc vµ ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 35 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Thu b»ng tiÒn mÆt: RÊt h¹n chÕ, nÕu ph¸t sinh ph¶i thu b»ng tiÒn mÆt th× ph¶i ®¶m b¶o nép vµo tµi kho¶n trong ngµy. b. Thêi ®iÓm thu tiÒn: - §èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp: ph¶i nép hµng th¸ng va¬ kú ph¸t l¬ng cuèi cïng trong th¸ng. - §èi víi ngêi ViÖt Nam lµm viÖc t¹i níc ngoµi: §ãng BHXH 6 th¸ng 1 lÇn. c. ChuyÓn tiÒn thu BHXH lªn cÊp trªn: - Mçi th¸ng chuyÓn 3 lÇn vµo c¸c ngµy 10, 20 vµ cuèi th¸ng. - §Þnh kú 15 ngµy 1 lÇn BHXH ViÖt Nam ph¶I chuyÓn toµn bé sè tiÒn BHXH ®· thu vµo tµi kho¶n tiÒn gØ quü BHXH më t¹i hÖ thèng kho b¹c nhµ níc. d. X¸c ®Þnh sè thu nép vµ c«ng nî BHXH - Cïng ®¬n vÞ sö dông lao ®éng®Þnh kú mçi quý mét lÇn lËp b¶ng ®èi chiÕu nép BHXH, x¸c ®Þnh sè ph¶i nép, ®· nép vµ sè cßn nî. - Cuèi mçi quý, BHXH cÊp trªnkiÓm tra sè liÖu thu nép ®èi víi BHXH cÊp díi. e. B¸o c¸o kÕt qu¶ thu nép: - LËp b¸o c¸o kÕt qu¶ thu nép BHXH theo biÓu mÉu nép cho BHXH tØnh vµo c¸c ngµy 12, 22 vµ ngµy 2 cña th¸ng liÒn kÒ. Bíc 4: X¸c nhËn sè ®· thu(nép) ®èi víi ngêi lao ®éng: C¨n cø sè tiÒn ®· thu BHXH cña tõng ®¬n vÞ sö dông lao ®éng sau khi ®· ®èi chiÕu, tiÕn hµnh: - Ghi sæ BHXH cho tõng ngêi lao ®éng khi cã biÕn ®éng vÒ tiÒn l¬ng, phô cÊp vµ gi¶i quyÕt chÕ ®é(víi ngêi ®· cã sæ BHXH). - Ghi giÊy x¸c nhËn ®· nép BHXH cho ngêi lao ®éng cha cã sæ BHXH khi hä di chuyÓn ®i lµm viÖc ë n¬i kh¸c. §Ó ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng c«ng t¸c thu ë BHXH thµnh phè Vinh, chuyªn ®Ò tËp trung ph©n tÝch trªn c¸c néi dung sau: - Qu¶n lý ®èi tîng tham gia 36 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Qu¶n lý quü l¬ng trÝch nép - Qu¶n lý nguån thu BHXH 2. Qu¶n lý ®èi tîng tham gia 2.1 §èi tîng ph¶i nép BHXH a. Ngêi sö dông lao ®éng - Doanh nghiÖp quèc doanh ph¶i ®ãng 15% tæng quü l¬ng cña ®¬n vÞ. - Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh sö dông trªn 10 lao ®éng: Ph¶i ®ãng 15% tæng quü l¬ng cña ngêi tham gia. - Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp: Ph¶i ®ãng 15% tæng quü l¬ng cña ngêi tham gia. - C¸c tæ chøc kinh doanh, dÞch vô thuéc c¬ quan hµnh chÝnh, sù nghiÖp, c¬ quan ®¶ng, ®oµn thÓ: Ph¶i ®ãng 15% tæng quü l¬ng cña ngêi tham gia. - C¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp g¸n thu bï chi, ®¬n vÞ sù nghiÖp hëng nguån thu b»ng viÖn trî níc ngoµi ®Ó tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n viªn chøc trong ®¬n vÞ: Ph¶i ®ãng 15% tæng quü l¬ng cña ngêi tham gia. - C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc, c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¬ quan ®¶ng, ®oµn thÓ, héi quÇn chóng , d©n cö tõ TW ®Õn cÊp huyÖn ph¶i ®ãng 15% tæng quü l¬ng cña ngêi tham gia. - C¸c c¬ quan, tæ chøc níc ngoµi hoÆc tæ chøc Quèc tÕ ®Æt t¹i ViÖt Nam ph¶i ®ãng 15% tæng quü l¬ng cña ngêi tham gia BHXH. - UBND x·, phêng ph¶i ®ãng 10% tæng quü sinh ho¹t phÝ cña ngêi tham gia BHXH. b. Ngêi lao ®éng: Ngêi lµm viÖc t¹i: - Doanh nghiÖp quèc doanh ph¶i ®ãng 5% tiÒn l¬ng th¸ng. - Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn ®ãng 5% tiÒn l¬ng th¸ng. - Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp ®ãng 5% tiÒn l¬ng th¸ng. 37 Chuyªn ®Ò thùc tËp - C¸c tæ chøc kinh doanh, dÞch vô thuéc c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp (gäi lµ ®¬n vÞ cã thu ) ph¶i ®ãng 5% tiÒn l¬ng th¸ng. - C¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp (qu¶n lý nhµ níc, c¬ quan §¶ng, ®oµn thÓ, héi quÇn chóng, d©n cö ®Õn cÊp huyÖn ) ph¶i ®ãng 5% tiÒn l¬ng th¸ng. - C¸n bé chñ chèt ë x·, phêng ph¶i ®ãng 5% møc sinh ho¹t phÝ hµng th¸ng. - Ngêi ViÖt nam lao ®éng ë níc ngoµi ph¶i ®ãng 15 % møc tiÒn l¬ng ®· ®ãng BHXH tríc khi ra n¬cs ngoµi lµm viÖc ®èi víi ngêi lao ®éng ®· cã qu¸ tr×nh tham gia BHXH b¾t buéc ë trong níc. Cßn ®èi víi ®èi tîng lao ®éng cha tham gia BHXH b¾t buéc ë trong níc ph¶i ®ãng 15% cña 2 lÇn møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu. 2.2KÕt qu¶ ®¹t ®îc Qu¶n lý ®èi tîng tham gia BHXH lµ mét vÊn ®Ò quan träng cña nghiÖp vô thu BHXH. §©y lµ c¬ së h×nh thµnh nguån thu còng lµ thÓ hiÖn vai trß cña BHXH trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng. Nh ®· biÕt, BHXH lµ ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn t¾c “sè ®«ng bï sè Ýt” vµ môc tiªu cña nhµ níc lµ BHXH më réng®èi víi mäi ngêi d©n do ®ã: cµng më réng dîc diÖn ®èi tîng tham gia cµng tèt. Qua theo dâi ®èi tîng tham gia BHXH t¹i thµnh phè Vinh nh sau: Lao ®éng nh×n chung lµ t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m ngo¹i trõ n¨m 1997 vµ 2002 gi¶m vµ n¨m 2001 t¨ng m¹nh h¬n. Nguyªn nh©n: N¨m 1997 thµnh phè ®· bµn giao vÒ tØnh qu¶n lý 63 ®¬n vÞ víi tæng sè lao ®éng lµ 12.808 ngêi vµ ®Õn n¨m 2002 thµnh phè l¹i bµn giao thªm mét sè ®¬n vÞ thuéc khèi x©y dùng cã quy m« lín cho tØnh qu¶n lý nªn sè lao ®éng tham gia trong 2 n¨m nµy cã gi¶m ®Þ. Cßn l¹i, nh×n chung lao ®éng tham gia BHXH hµng n¨m ®Òu t¨ng lµ ®iÒu ®¸ng mõng. + §èi víi khèi doanh nghiÖp Nhµ níc: Khèi nµy lu«n chiÕm ®a sè trong tæng sè lao ®éng tham gia ë BHXH thµnh phè Vinh. Lao ®éng tham gia thuéc khèi nµy thêng chiÕm h¬n 50% tæng sè lao ®éng tham gia trªn ®Þa bµn. Tuy nhiªn, tû träng ngêi tham gia cña khèi trong tæng thÓ l¹i cã xu híng gi¶m qua c¸c n¨m. Cô thÓ: n¨m 1996 sè tham gia lµ 27.228 ngêi chiÕm 38 Chuyªn ®Ò thùc tËp 74,5% so víi tæng toµn bé nhng ®ªn n¨m 1997 sè tham gia cßn l¹i lµ 15.296 ngêi chiÒm 61,7% mÆc dï trong sè ®ã cã mét lùc lîng lín ngêi tham gia ®îc chuyÓn vÒ cho BHXH tØnh qu¶n lý. ®Õn n¨m 1998 sè lao ®éng tham gia cßn l¹i lµ 15.060 ngêi chiÕm 59,9% so víi tæng thÓ. §Õn n¨m 1999 sè ngêi tham gia gi¶m m¹nh xuèng cßn 14.859 ngêi, chiÕm 58%. §Õn n¨m 2002 sè tham gia cña khèi nµy chØ cßn lµ 13.404 ngêi chiÕm 48.6%. Qua sè liÖu theo dâi vµ b¸o c¸o thu ®îc tõ c¬ quan BHXH, ®èi tîng tham gia cña khèi nµy cã xu híng gi¶m v× mét sè nguyªn nh©n nh: ban ®Çu chñ yÕu lµ tån t¹i c¸c doanh nghiÖp thuéc doanh nghiÖp nhµ níc, do t duy l¹c hËu, tr«ng chê vµo sù hç trî cña nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp thuéc khèi nµy kh«ng chÞu vËn ®éng, t×m tßi híng s¶n xuÊt kinh doanh nªn ho¹t ®éng kinh doanh trë nªn ®×nh trÖ, thua lç kÐm hiÖu qu¶. §îc sù chØ ®¹o vµ khuyÕn khÝch tõ phÝa nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp thuéc khèi nµy tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®æi míi ho¹t ®éng v× vËy sè doanh nghiÖp nhµ níc trªn ®Þa bµn cã xu híng gi¶m vµ t¨ng sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Mét sè doanh nghiÖp do thua lç kÐo dµi nªn buéc ph¶i gi¶i thÓ. Sè cßn l¹i tuy ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cßn nhá hÑp, m¸y mãc cßn l¹c hËu nhng còng cè g¾ng tham gia BHXH vµ nhê ®ã mµ kÕt qu¶ tham gia cña ngêi lao ®éng trong khèi ®· t¨ng lªn ë n¨m 2001 lµ 16.214 ngêi chiÕm 58% so víi tæng thÓ. Tuy nhiªn sè lao ®éng tham gia n¨m 2002 cña khèi l¹i gi¶m ®i do Thµnh phè chuyÓn mét sè doanh nghiÖp thuéc khèi cho tØnh qu¶n lý. + §èi víi khèi HCSN, §¶ng, ®oµn thÓ vµ phêng x·: Khèi nµy cã sè ®èi tîng tham gia t¬ng ®èi æn ®Þnh, mÆc dï cè gi¶m ë mét sè n¨m: 1997, 2001 vµ 2002 do chuyÓn ®èi tîng tham gia cho BHXH tØnh qu¶n lý. Cßn l¹i, sè lao ®éng tham gia cã t¨ng nhÑ qua c¸c n¨m. khèi nµy cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi tham gia BHXH do ®îc UBND thµnh phè giao cho c©n ®èi thu chi, thiÕu tØnh cÊp bï. Qua sè liÖu ta thÊy khèi nµy cã ®èi tîng tham gia cao thø 2 trong tæng thÓ. + §èi víi khèi sù nghiÖp cã thu: Khèi nµy còng cã vÞ trÝ kh¸ quan träng trong nguån thu. §èi tîng tham gia thuéc khèi nµy còng cã xu híng t¨ng do lùc lîng lao ®éng ®îc thu hót vµo ngµnh nµy hµng n¨m t¬ng ®èi lín vµ kh¶ n¨ng vÒ mÆt tµi 39 Chuyªn ®Ò thùc tËp chÝnh cña khèi còng kh¸ æn ®Þnh do ®ã ®èi tîng tham gia cña khèi còng cã xu híng t¨ng. + §èi víi khèi ngoµi quèc doanh: §©y lµ khèi cã nhiÒu chuyÓn biÕn vµ chuyÓn biÕn m¹nh nhÊt so víi tæng thÓ tuy r»ng tû träng cña nã trong tæng thÓ lµ thÊp nhÊt. Qua sè liÖu ta thÊy: 2 n¨m 1996, 1997 cha cã lao ®éng cña khèi nµy tham gia, n¨m 1998 b¾t ®Çu tham gia víi 140 lao ®éng chiÕm 0.6% nhng ®Õn n¨m 2002 th× sè tham gia lµ 4.279 chiÕm 15,5% tæng thÓ. So víi 4 khèi th× tèc ®ä t¨ng cña khèi nµy lµ cao nhÊt thÓ hiÖn nguån lùc cã thÓ khai th¸c ®èi víi khèi nµy. B¶ng1: §èi tîng tham gia BHXH trªn ®Þa bµn TP Vinh qua c¸c n¨m N¨m DN Nhµ Níc HCSN §VSN §¶ng§oµn thÓPX cã thu DN ngoµi Quèc doanh Ngêi % Ngêi % Ngêi % 199 6 27.2 28 74, 5 8.15 6 22, 0 1.17 4 3,2 0 0 36.5 62 199 7 15.2 96 61, 7 7.39 4 29, 8 2.08 7 8,4 0 0 24.7 77 199 8 15.5 60 59, 9 7.52 7 29, 9 2.24 8 8,9 140 0,6 25.1 34 199 9 14.8 59 58, 0 7.61 6 29, 7 2.31 2 9,0 821 3,2 25.6 08 200 0 14.6 57 56, 0 7.70 4 29, 5 2.37 3 9,1 1.39 6 5,3 26.1 30 200 1 16.2 14 58, 0 7.66 6 27, 6 2.30 0 8,3 1.55 8 5,6 27.7 38 200 2 13.4 04 48, 6 7.53 8 27, 4 2.33 9 8,5 4.27 9 15, 27.5 5 60 40 Ngêi % Tæn g Ngêi Chuyªn ®Ò thùc tËp (Nguån: B¸o c¸o thu c¸c n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) 41 Chuyªn ®Ò thùc tËp B¶ng 2: T¨ng gi¶m ®èi tîng tham gia BHXH trªn ®Þa bµn thµnh phè Vinh N¨m §èi tîng tham gia(ngêi) Møc t¨ng liªn hoµn Tèc ®é t¨ng liªn hoµn( %) 1996 36.562 - - 1997 24.777 -11.785 -32,2 1998 25.134 357 1,4 1999 25.608 474 1,9 2000 26.130 522 2,0 2001 27.738 1.608 6,2 2002 27.560 -178 -0,6 (Nguån: B¸o c¸o thu c¸c n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) Trªn ®©y ta míi chØ xem xÐt ®Õn ®èi tîng tham gia BHXH trªn ®Þa bµn TP Vinh vµ tiÕp theo chóng ta sÏ theo dâi quü l¬ng trÝch nép trªn ®Þa bµn thµnh phè. 3. Qu¶n lý quü l¬ng trÝch nép BHXH 3.1 TiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH vµ c¸ch x¸c ®Þnh tæng quü tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng TiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH lµ l¬ng cÊp bËc, chøc vô, hîp ®ång vµ c¸c kho¶n phô cÊp: chøc vô, ®¾t ®á, th©m niªn, t¸i cö, b¶o lu(nÕu cã) cña tõng ngêi. C¸c kho¶n phu cÊp ngoµi quy ®Þnh trªn kh«ng thuéc diÖn ph¶i ®ãng BHXH vµ còng kh«ng ®îc ®ãng ®Ó tÝnh vµo tiÒn l¬ng hëng BHXH. §èi víi ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ thÊp, tiÒn l¬ng th¸ng tr¶ cho ngêi lao ®éng kh«ng ®ñ møc l¬ng cÊp bËc, chøc vô cña tõng ngêi ®Ó d¨ng ký ®ãng BHXH theo møc tiÒn l¬ng ®¬n vÞ thùc tr¶ cho ngêi lao ®éng nhng møc l¬ng ®ãng cho tõng ngêi kh«ng ®îc th¸p h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc quy ®Þnh. Møc l¬ng tèi thiÓu theo th«ng t 06 híng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 25/CP, 26/CP tõ ngµy 01/04/1993 ®Õn 30/12/1996 lµ 120.000®/th¸ng vµ møc l¬ng tèi thiÓu quy ®Þnh 42 Chuyªn ®Ò thùc tËp t¹i NghÞ ®Þnh 06/CP ngµy 21/1/1997 vµ nghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 28/3/1997 lµ 144.000®/th¸ng. NghÞ ®Þnh 175/CP ngµy 15/12/1999 lµ 180.000®/ th¸ng ®Õn nghÞ ®Þnh 77/2000/N§-CP ngµy 15/12/2000 lµ 210.000®/ th¸ng vµ gÇn ®©y nhÊt nghÞ ®Þnh 03/CP ngµy 15/1/2003 ®iÒu chØnh møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu lµ 290.000®/th¸ng. Møc l¬ng tèi thiÓu cña ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, khu chÕ xuÊt, c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn kinh tÕ th¬ng m¹i níc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam cã thuª lao ®éng ViÖt Nam tiÒn l¬ng tÝnh b»ng ®« la Mü(USD) ®îc quy ®Þnh trong quyÕt ®Þnh sè 385/L§- TBXH ngµy 01/4/1996 cña bé L§TB&XH. §èi víi ngêi lao ®éng cã thêi gian ®i lµm viÖc t¹i níc ngoµi theo th«ng t 05/L§-TBXH ngµy 16/1/1996 cña liªn ®oµn tµi chÝnh- TBXH kÓ tõ th¸ng 1/1996 tæ chøc hîp t¸c ®a ngêi ®i lµm viÖc ë níc ngoµi hµng th¸ng ph¶i ®ãng 15% cña 2 lÇn møc l¬ng tèi thiÓu do chÝnh phñ ViÖt Nam quy ®Þnh trong tõng thêi kú. Theo th«ng t 17/TT-L§TBXH ngµy 24/1/1997 th× ®èi víi ngêi lao ®éng cã qu¸ tr×nh tham gia ®ãng BHXH th× tiÒn l¬ng ®ãng BHXH tríc khi ra níc ngoµi bao gåm: long cÊp bËc, chøc vô, hîp ®ång, hÖ sè chªnh lÖch b¶o lu vµ c¸c kho¶n phô cÊp chøc vô...(nÕu cã). §¬n vÞ Tham gia ®ãng BHXH céng tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH cña tõng ngêi lao ®éng trong ®¬n vÞ sÏ ®îc tæng quü l¬ng cña ®¬n vÞ lµm c¨n cø ®ãng BHXH. Nh vËy, muèn biÕt tæng quü l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH cña c¶ ®¬n vÞ, nhÊt thiÕt ph¶i lËp danh s¸ch thuéc diÖn ®ãng BHXH theo mÉu C45-BH. C¸ch x¸c ®Þnh møc ®ãng BHXH cña c¶ ®¬n vÞ khi ®· cã danh s¸ch lao ®éng vµ tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH cña tõng ngêi trong ®¬n vÞ. Ta lÊy tæng quü l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH cña ®¬n vÞ nh©n víi 20% trong ®ã ®¬n vÞ sö dông ®ãng 15% vµ ngêi lao ®éng ®ãng 5% møc l¬ng lµm c¨n cø ®ãng. 3.2 KÕt qu¶ ®¹t ®îc 43 Chuyªn ®Ò thùc tËp Quü l¬ng trÝch nép lµ c¬ së quan träng mµ tr¸ch nhiÖm cña BHXH cÊp huyÖn ph¶i thu nh»m lµm c¬ sÎ cho BHXH cÊp tØnh lËp kÕ ho¹ch thu cho n¨m tíi. Trong nh÷ng n¨m qua, BHXH thµnh phè Vinh ®· hoµn thµnh tèt c«ng t¸c qu¶n lý quü l¬ng trÝch nép thÓ hiÖn qua b¶ng sè liÖu sau: 44 Chuyªn ®Ò thùc tËp B¶ng 3: Tæng quü l¬ng trÝch nép cña c¸c ®¬n vÞ trªn ®Þa bµn (§¬n vÞ tÝnh:1000 ®ång) N¨m Tæng quü l- Møc t¨ng gi¶m Tèc ®é t¨ng ¬ng trÝch nép tuyÖt ®èi gi¶m (%) 1996 117.669.710 - - 1997 99.487.548 -18.182.162 -15,5 1998 133.471.492 33.983.944 34,2 1999 166.921.700 33.450.209 25,1 2000 175.091.179 8.169.497 4,9 2001 192.649.956 17.558.777 10,1 2002 170.784.654 -21.865.302 -11,3 (Nguån: B¸o c¸o thu c¸c n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) Qua b¶ng sè liÖu ta thÊy: Quü l¬ng cã xu híng t¨ng qua c¸c n¨m nhng tèc ®é t¨ng kh«ng æn ®Þnh. Quü l¬ng thay ®æi lµ do c¸c yÕu tè: §èi tîng tham gia t¨ng, møc l¬ng trÝch nép t¨ng th«ng qua c¸c quyÕt t¨ng l¬ng cña chÝnh phñ, khai b¸o cña chñ sö dông lao ®éng… quü l¬ng t¨ng lµ ®iÒu ®¸ng mõng thÓ hiÖn ®êi sèng cña ngêi lao ®éng ®îc n©ng lªn. Nhng thùc tÕ c¬ quan BHXH chØ cã thÓ n¾m tèt tiÒn l¬ng trªn giÊy tê mµ c¸c c¬ quan ®¬n vÞ tham gia BHXH thêng kh«ng kª khai chÝnh x¸c quü l¬ng thùc tÕ. §iÒu nµy g©y nhiÒu khã kh¨n cho c¬ quan BHXH. Thùc tÕ c¸c chñ doanh nghiÖp thêng kª khai quü l¬ng thÊp h¬n thu nhËp thùc tÕ còng cã doanh nghiÖp kª khai cao h¬n thu nhËp thùc tÕ. NhiÒu ®¬n vÞ cã thu nhËp thùc tÕ cao h¬n nhiÒu lÇn nhng chØ ®¨ng ký ®ãng l¬ng c¬ b¶n. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn lµ do: XuÊt ph¸t tõ phÝa ngêi lao ®éng: Cã mét sè ngêi lao ®éng nhËn thøc cha ®îc ®óng hoÆc cha ®Çy ®ñ vÒ quyÒn lîi vµ lîi Ých cña hä khi hä tham gia 45 Chuyªn ®Ò thùc tËp BHXH. §Æc bÖt cã mét bé phËn ngêi lao ®éng vÉn cßn thãi quen, nÕp sèng thêi bao cÊp muèn û l¹i ng©n s¸ch nhµ níc, muèn hëng BHXH nhng l¹i kh«ng muèn ®ãng gãp. Mét sè trêng hîp kh¸c l¹i do t©m lý sî mÊt viÖc lµm nªn kh«ng gi¸m ®Êu tranh ®ßi quyÒn lîi, buéc ngêi sö dông lao ®éng ph¶i ®ãng BHXH cho m×nh. Bªn c¹nh ®ã cã mét sè ngêi lao ®éng l¹i muèn tham gia BHXH, ®îc chñ sö dông cho phÐp nhng l¹i kh«ng cã ý ®Þnh tham gia v× møc thu nhËp hiÖn tai cña hä qu¸ thÊp, kh«ng ®ñ cho hä trang tr¶i c¸c chi phÝ sinh ho¹t hµng ngµy. XuÊt ph¸t tõ ngêi sö dông lao ®éng: Cã rÊt nhiÒu c¬ quan ®¬n vÞ, doanh nghiÖp kh«ng muèn ®ãng BHXH cho ngêi lao ®éng nh»m tËn dông nguån kinh phÝ nµy cho ®Çu t s¶n xuÊt ®ång thêi lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc m¹nh c¹nh tranh trªn thÞ trêng, mang l¹i nhiÒu lîi nhuËn h¬n cho doanh nghiÖp. V× vËy mµ hä lu«n t×m mäi c¸ch nÐ tr¸nh nh: Thuª mín c«ng nh©n, lao ®éng theo tÝnh thêi vô, thuª lao ®éng lµm viÖc díi 3 th¸ng hoÆc trªn 3 th¸ng nhng l¹i cè t×nh chËm trÔ trong viÖc ký kÕt hîp ®ång víi lý do ®ã lµ thêi gian thö viÖc. Hä lîi dông sù kÐm hiÓu biÕt cña ngêi lao ®éng vÒ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ BHXH, lîi dông viÖc kh«ng cã chÕ tµi quy ®Þnh chÆt chÏ buéc hä ph¶i tham gia BHXH. Mét sè doanh nghiÖp vÉn tuyªn truyÒn víi ngêi lao ®éng lµ hä sÏ ®¶m b¶o quyÒn lîi tham gia BHXH cho ngêi lao ®éng nhng thùc tÕ lµ hä l¹i tham gia lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c cã sè chi phÝ Ýt h¬n nh mua b¶o hiÓm sinh m¹ng cã thêi h¹n… Bªn c¹nh nh÷ng ®¬n vÞ cè t×nh kh«ng ®ãng BHXh th× còng cã nhiÒu ®¬n vÞ mong muèn ®ãng BHXH cho ngêi lao ®éng nhng l¹i kh«ng thùc hiÖn ®îc do t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh trªn nh÷ng lÜnh vùc gÆp ®Çy rñi ro nªn kh¶ n¨ng tµi chÝnh thêng kh«ng æn ®inh, nguån vèn kinh doanh kh«ng ®ñ ®ãng BHXH liªn tôc cho ngêi lao ®éng. 4. Qu¶n lý nguån thu BHXH. 4.1 T×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu Cø vµo cuèi mçi n¨m, c¨n cø vµo t×nh h×nh thu, chi BHXH ë thµnh phè b¸o c¸o lªn, BHXH tØnh NghÖ An xem xÐt dùa vµo kÕt qu¶ ®ã, dù b¸o ph¸t triÓn kinh tÕ trªn ®Þa ph¬ng, sè liÖu cña phßng ®¨ng ký kinh doanh, së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t tØnh 46 Chuyªn ®Ò thùc tËp NghÖ An…®Ó ®Ò ra kÕ ho¹ch thu cho BHXH thµnh phè trong nh÷ng n¨m tíi. Trong nh÷ng n¨m qua: t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña BHXH thµnh phè Vinh nh sau: 47 Chuyªn ®Ò thùc tËp B¶ng 4: Thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu BHXH (§¬n vÞ tÝnh: Tû ®ång) N¨m KÕ ho¹ch Thùc hiÖn Hoµn thµnh(%) 1996 16,00 19,70 123 1997 19,00 19,60 103 1998 19,90 23,32 107 1999 25,09 24,59 98 2000 28,67 28,97 100 2001 35,71 35,90 100 2002 35,50 35,20 99 (Nguån: B¸o c¸o thu c¸c n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) Nh×n vµo b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy BHXH thµnh phè Vinh lu«n hoµn thµnh kÕ ho¹ch do BHXH tØnh giao vµ sè thu n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tríc. §Õn 31/12/2002 BHXH thµnh phè Vinh ®· thu vÒ cho quü kho¶n tiÒn lµ 187,28 tû ®ång. §Æc biÖt cã mét sè n¨m, cßn vît chØ tiªu. Tuy nhiªn chØ tiªu do BHXH tØnh ®Ò ra lµ chØ tiªu dù b¸o vµ dùa vµo mét sè gi¶ ®Þnh do ®ã con sè kÕ ho¹ch kh«ng ®îc chÝnh x¸c l¾m. BHXH tØnh cÇn thu thËp nh÷ng con sè chÝnh x¸c th«ng qua c«ng t¸c thanh tra kiÓm tra chÆt chÏ. 48 Chuyªn ®Ò thùc tËp 4.2 T×nh h×nh nî ®äng phÝ BHXH. B¶ng5: T×nh h×nh nî ®äng phÝ BHXH cña c¸c khèi (§¬n vÞ tÝnh: 1000 ®ång) N¨m DN Nhµ Níc HCSN §¶ngthÓ-PX §VSN DN ngoµi Tæng Quèc doanh §oµn cã thu 1000® % 1000® % 1000 ® % 1000 ® % 1000® 1996 4.994.4 82 83, 0 1.019.9 28 27, 0 - - 0 0 6.014.4 10 1997 6.005.0 94 93, 2 224.286 3,5 217.0 89 3, 3 0 0 6.446.4 69 1998 4.074.6 97 95, 5 171.866 4,0 13.28 0 0, 3 4.88 4 0, 2 4.264.7 27 1999 2.492.9 76 93, 4 159.548 6,0 14.46 7 0, 5 2.28 8 0, 1 2.669.2 67 2000 1.987.0 47 90, 9 184.230 8,4 12.57 9 0, 6 1.67 6 0, 1 2.185.5 32 2001 1.305.8 69 86, 4 193.350 12, 8 10.23 8 0, 6 1.79 6 0, 1 1.511.2 53 2002 1.065.7 32 88, 2 132.915 11, 0 7.249 0, 6 2.41 7 0, 2 1.208.3 13 (Nguån: B¸o c¸o thu hµng n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) B¶ng 6: BiÕn ®éng nguån nî phÝ (§¬n vÞ tÝnh: 1000 ®ång) N¨m Tæng nî 1996 1997 1998 6.014.410 6.446.469 4.264.727 Møc t¨ng gi¶m Tèc ®é t¨ng gi¶m(%) 432.058 7,2 -2.181.742 -33,8 49 Chuyªn ®Ò thùc tËp 1999 2000 2001 2002 2.669.267 2.185.532 1.511.253 1.208.313 (Nguån: B¸o c¸o thu hµng -1.595.460 -37,4 -483.735 -18,1 -674.279 -30,9 -302.940 -20,0 n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) Nî BHXH lµ hiÖn tîng kh¸ phæ biÕn ë BHXH. Khèi HCSN, §¶ng, ®oµn thÓ vÉn nî BHXH lý do UBND thµnh phè giao cho thµnh phè c©n ®èi thu chi thiÕu tØnh cÊp bï. Song thùc tÕ do t×nh h×nh thu thuÕ kh«ng ®¹t dÉn ®Õn t×nh tr¹ng béi chi ng©n s¸ch. §Æc biÖt mét sè ®¬n vÞ sù nghiÖp g¸n thu bï chi vµ nh÷ng ®¬n vÞ thuéc khèi gi¸o dôc lÊy thõa biªn chÕ thêng nî ®äng BHXH. Mét sè ®¬n vÞ HCSN cÊp TW ®Ó nî BHXH chñ yÕu lµ do nhËn thøc cña l·nh ®¹o c¸c ®¬n vÞ nµy cha ®Çy ®ñ, thêng chiÕm dông nguån lµm viÖc kh¸c. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, thêi gian gÇn ®©y BHXH thµnh phè Vinh ®· thêng xuyªn b¸o c¸o vµ xin ý kiÕn chØ ®¹o cña cÊp uû vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ theo tinh thÇn ChØ thÞ 15 cña bé chÝnh trÞ. §ång thêi thùc hiÖn nguyªn t¾c cã ®ãng ®ñ BHXH míi gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é BHXH cho ®¬n vÞ. §èi víi c¸c ®¬n vÞ ngoµi quèc doanh theo b¸o c¸o cña Ban kinh tÕ thµnh phè: Trªn thµnh phè hiÖn cã 451 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ hîp t¸c x· cã ®¨ng ký kinh doanh ho¹t ®éng nhng thùc tÕ, chØ cã 270 doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong ®ã, 65 ®¬n vÞ ®· tham gia cßn l¹i 205 ®¬n vÞ cha tham gia. Trong sè 65 ®¬n vÞ tham gia th× cã 2.231 lao ®éng nhng chØ cã 1.016 ngêi ®ñ ®iÒu kiÖn vµ ®· tham gia BHXH. Võa qua UBND thµnh phè Vinh ®· cã chØ thÞ thµnh lËp ®oµn kiÓm tra liªn ngµnh. kÕt qu¶ ®Õn 31/12/2000 khèi nµy ®· cã 4.279 ngêi tham gia vµ nî phÝ lµ2.417.000®ång. Trong c«ng t¸c thu BHXH, khã kh¨n nhÊt vÉn lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh nhµ níc. T×nh tr¹ng nî ®äng cña khèi nµy chiÕm 90% tæng sè nî BHXH cña c¸c ®¬n vÞ trªn ®Þa bµn. Qua ph©n tÝch thêi ®iÓm 32/12/2002 ta thÊy tæng nî BHXH cña c¸c ®¬n vÞ quèc doanh lµ: 1.065.732.000®ång chiÕm tû lÖ 88,2% tæng nî. Do thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý thu nªn BHXH thµnh phè Vinh®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ: Sè tiÒn nî thuÕ cña c¸c khèi ®· gi¶m m¹nh, tõ h¬n 6 tû ®ång n¨m 1996 nhng ®Õn 31/12/2002 th× sè nî chØ cßn 50 Chuyªn ®Ò thùc tËp h¬n 1 tû ®ång. §©y lµ kÕt qu¶ tèt biÓu hiÖn tÝnh ®óng ®¾n tr«ng c«ng t¸c qu¶n lý thu cña BHXH thµnh phè. MÆc dï vËy, BHXH thµnh phè cÇn quan t©m tËp trung chØ ®¹o thu ®èi víi 2 khu vùc kinh tÕ: quèc doanh vµ HCSN. III. T×nh h×nh c«ng t¸c qu¶n lý chi BHXH TP Vinh. BHXH TP Vinh tiÕn hµnh nhËn bµn giao danh s¸ch chi tr¶ tõ ngµnh L§TB&X· Héi vµ tiÕn hµnh tæ chøc chi tr¶ tõ th¸ng 10/1995. Sau h¬n 8 n¨m ho¹t ®éng, BHXH thµnh phè Vinh®· thùc hiÖn chi tr¶ 626.821.469.000®ång trong ®ã quü ®¶m b¶o73.913.313.000®ång, ng©n s¸ch ®¶m b¶o 552.908.156.000® (chiÕm 88.2%) Trong thêi gian ®Çu, c«ng t¸c chi tr¶ cho c¸c ®èi tîng hu trÝ, trî cÊp MSL§, TNL§, tö tuÊt, BHXH thµnh phè Vinh ¸p dông ph¬ng thøc m¹ng líi chi tr¶ t¹i c¸c phêng x· do Ban lao ®éng LB&XH thùc hiÖn tríc ®©y. MÆc dï trong ®iÒu kiÖn cã nhiÒu khã kh¨n, võa thùc hiÖn nhiÖm vô thu võa thùc hiÖn nhiÖm vô chi, song BHXH thµnh phè ®· tranh thñ sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña thµnh uû vµ UBND thµnh phè ®Æc biÖt lµ c¸c phêng, x· c«ng t¸c chi tr¶ tiÒn hµnh kh¸ tèt®îc ®èi tîng ®ång t×nh ñng hé. VÊn ®Ò khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ tæ chøc chi tr¶ lµ BHXH tiÕp nhËn toµn bé danh s¸ch chi tr¶ do L§&THXH lËp tríc ®©y. Danh s¸ch nµy gèc cña nè ®îc lËp trªn c¬ së kª lËp cña c¸c phêng x· sau ®ã ®a vµo qu¶n lý trªn m¸y vi tÝnh nªn tÝnh chÝnh x¸c cña nè kh«ng cao. Khi tiÕp nhËn cha cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®èi so¸t danh s¸ch vµ hå s¬ do ®ã hiÖn tîng sai lÖch lîng thùc nhËn vµ chÕ ®é hå s¬ lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, BHXH thµnh phè Vinh ®· tæ chøc quy tr×nh chi tr¶ cô thÓ nh sau: 1. Quy tr×nh chi tr¶ trî cÊp. 1.1 §èi víi 3 chÕ ®é ng¾n h¹n(èm ®au, thai s¶n, nghØ dìng søc) Bíc1: X¸c ®Þnh ph©n cÊp qu¶n lý 3 chÕ ®é cña BHXH thµnh phè Vinh - Chi tr¶ trî cÊp èm ®au, thai s¶n, nghØ dìng søc thuéc c¸c ®¬n vÞ do BHXH thµnh phè trùc tiÕp qu¶n lý thu. 51 Chuyªn ®Ò thùc tËp - Chi tr¶ l¬ng hu, trî cÊp MSL§, TNL§, trî cÊp tö tuÊt cho ®èi tîng ®îc hëng trªn ®Þa bµn qu¶n lý Bíc 2: TiÕp nhËn vµ thÈm ®Þnh hå s¬(chøng tõ) 3 chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, nghØ dìng søc. - §èi víi ®¬n vÞ sö dông lao ®éng - §èi víi c¬ quan BHXH Bíc 3: Quy tr×nh cÊp kinh phÝ ®Ó thanh to¸n 3 chÕ ®é - Kh«ng thanh to¸n cho ngêi lao ®éng mµ ph¶i th«ng qua ®¬n vÞ sö dông lao ®éng Cã 2 c¸ch thanh to¸n: - KÕ to¸n ®¬n vÞ nhËn tiÒn trùc tiÕp tõ c¬ quan BHXH ®a vÒ nhËp quü, c¨n cø vµo danh s¸ch ®· ®îc c¬ quan BHXH chÊp thuËn, tiÕn hµnh chi tr¶ cho ngêi lao ®éng(h¹n chÕ) - C¬ quan BHXH chuyÓn tiÒn qua tµi kho¶n cña ®¬n vÞ c¨n cø vµo danh s¸ch, chøng tõ ®· chÊp nhËn tiÕn hµnh lµm thñ tôc rót tiÒn mÆt ®Ó tr¶ cho ngêi lao ®éng. Hµng quý ®¬n vÞ tiÕn hµnh tæng hîp b¸o c¸o quyÕt to¸nchi 3 chÕ ®é trªn biÓu quy ®Þnh göi cho c¬ quan BHXH. 1.2 §èi víi chÕ ®é dµi h¹n(hëng thêng xuyªn hµng th¸ng). Bíc1: C«ng t¸c chuÈn bÞ - Tr¸ch nhiÖm cña BHXH thµnh phè: LËp kÕ ho¹ch in vµ kiÓm tra danh s¸ch chi tr¶. §Çu th¸ng BHXH cã tr¸ch nhiÖm lËp kÕ ho¹ch in vµ kiÓm tra danh s¸ch chi tr¶. KÕ hoach vµ danh s¸ch chi tr¶ ®îc lËp vµ in chi tiÕt cho tõng phêng x·, tõng nguån quü, tõng lo¹i ®èi tîng. Riªng danh s¸ch chi tr¶ ®îc in thµnh 2 bé cã ch÷ ký vµ ®ãng dÊu cña BHXH( 1 b¶n c¸n bé BHXH gi÷, 1 b¶n kÕ to¸n chi tr¶ cña phêng x· gi÷ ) - Tr¸ch nhiÖm cña UBND phêng x·: ChÈn bÞ ®Þa ®iÓm chi tr¶ vµ th«ng b¸o lÞch ph¸t tiÒn cho ®èi tîng. C¨n cø vµo kÕ ho¹ch chi tr¶, UBND phêng x· cã tr¸ch nhiÖm bè trÝ ®Þa ®iÓm vµ th«ng b¸o lÞch ph¸t tiÒn cho ®èi t52 Chuyªn ®Ò thùc tËp îng. §Þa ®iÓm nh©n, ph¸t tiÒn ph¶i ®¶m b¶o an ninh trËt tù vµ thuËn lîi cho ®èi tîng ®Õn nhËn tiÒn. Bíc2: Tæ chøc chi tr¶ - Tr¸ch nhiÖm cña BHXH: + BHXH cã tr¸ch nhiÖmvËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n tiÒn ®Õn ®Þa ®iÓm ph¸t tiÒn theo ®óng lÞch ®· th«ng b¸o. + Thñ quü chi tr¶ c¨n cø vµo phiÕu nhËn tiÒn do kÕ to¸n phêng chuyÓn sang kiÓm tra lÇn cuèi víi dang s¸ch ®Ó ph¸t tiÒn cho ®èi tîng. PhiÕu lÜnh tiÒn do thñ quü lu gi÷ vµ cuèi th¸ng ®ãng thµnh tËp ®Ó thanh to¸n víi c¬ quan BHXH thµnh phè Vinh. - Tr¸ch nhiÖm cña UBND phêng x· + KÕ to¸n phêng x· c¨n cø danh s¸ch chi tr¶ ®èi chiÕu víi sæ nhËn tiÒn, nhËn diÖn ®èi tîng ®Ó ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trong sæ nhËn tiÒn sau ®ã chuyÓn sang thñ quü ®Ó ph¸t tiÒn cho ®èi tîng. Bíc 3: Thanh quyÕt to¸n - Theo quy ®Þnh cña BHXH ViÖt Nam, sau 5 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn l¬ng cuèi cïng, kÕ to¸n vµ thñ quü chi tr¶ ph¶i hoµn chØnh thñ tôc thanh quyÕt to¸n víi BHXH. Thñ tôc thanh quyÕt to¸n bao gåm: + B¶ng thanh to¸n vµ chi tr¶ l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH + Danh s¸ch®èi tîng cha nhËn l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH + Danh s¸ch chi tr¶ l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH vµ phiÕu lÜnh tiÒn. 2. Quy ®Þnh cña BHXH ViÖt Nam vÒ c«ng t¸c chi tr¶ chÕ ®é 2.1 ChÕ ®é trî cÊp èm ®au: *Ngêi lao ®éng ph¶i nghØ viÖc v× èm ®au, tai n¹n rñi ro, nghØ tr«ng con èm ( ®èi víi con díi 7 tuæi), nghØ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè mµ cã x¸c nhËn cña tæ chøc y tÕ do Bé Y tÕ quy ®Þnh ®îc hëng chÕ ®é trî cÊp èm ®au. Ngêi lao ®éng nghØ viÖc do tù huû ho¹i søc khoÎ, do say rîu dïng chÊt ma tuý th× kh«ng ®îc hëng trî cÊp. 53 Chuyªn ®Ò thùc tËp *Hå s¬ xÐt hëng chÕ ®å bao gåm: hå s¬ thanh to¸n tiÒn èm ®au theo quy ®Þnh 115/BHXH ngµy 24/06/1995. Ngêi lao ®éng khi thanh to¸n tiÒn èm ®au ph¶i cã phiÕu nghØ hëng trî cÊp BHXH mÉu C03 – BH( Theo QuyÕt ®Þnh 1124/BTC) vµ c¸c giÊy tê x¸c nhËn cña c¬ quan y tÕ: GiÊy chøng nhËn nghØ hëng BHXH cña ngêi lao ®éng bÞ èm ®iÒu trÞ ngo¹i tró, néi tró t¹i c¸c c¬ së y tÕ. GiÊy chøng nhËn nghØ èm hëng BHXH hoÆc ra viÖn do b¸c sü, y sü, l¬ng y ®îc ph©n c«ng kh¸m bÖnh, ch÷a bÖnh t¹i c¸c c¬ së y tÕ n¬i ngêi lao ®éng ®¨ng ký theo híng dÉn t¹i th«ng t liªn tÞch sè 11/1999 TTLT – BHYT – BHXH ngµy 26/06/1999 cña Bé Y tÕ vµ BHXHVN. *Quy ®Þnh vÒ thêi gian tèi ®a ngêi lao ®éng ®îc hëng trî cÊp trong thêi gian 1 n¨m: - Trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh thêng: + NghØ 30 ngµy nÒu ®ãng BHXH díi 15 n¨m. + NghØ 40 ngµy nÕu ®ãng BHXH tõ 15 n¨m ®Õn 30 n¨m. +NghØ 50 ngµy nÕu ®ãng BHXH trªn 30 n¨m. - Trong ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc, ®éc h¹i cã hÖ sè phô cÊp khu vùc tõ 0.7 trë lªn: +NghØ 40 ngµy nÒu ®ãng BHXH díi 15 n¨m. + NghØ 50 ngµy nÕu ®ãng BHXH tõ 15 n¨m ®Õn 30 n¨m. +NghØ 60 ngµy nÕu ®ãng BHXH trªn 30 n¨m. Danh môc nghÒ hoÆc c«ng viÖc nÆng nhäc ®éc h¹i do BL§TB&XH vµ BYT ban hµnh. Ngêi lao ®éng m¾c bÖnh cÇn ®iÒu trÞ dµi ngµy theo danh môc BYT ban hµnh th× thêi gian ®îc hëng trî cÊp tèi ®a lµ 180 ngµy trong n¨m, kh«ng ph©n biÖt thêi gian ®ãng BHXH nhiÒu hay Ýt. - Trêng hîp nghØ ch¨m sãc con èm th× thêi gian tèi ®a ®îc hëng trî cÊp ®Ó ch¨m sãc con nh sau: + NghØ 20 ngµy trong n¨m ®èi víi con díi 3 tuæi. +NghØ 15 ngµy trong n¨m ®«Ý víi con tõ 3 ®Õn 7 tuæi. *Møc trî cÊp cho ngêi lao ®éng trong chÕ ®é nµy b»ng 75% møc tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH tríc khi nghØ viÖc. Trong trêng hîp ngêi lao ®éng ph¶i ®iÒu trÞ dµi h¹n ®· nghØ qu¸ 180 ngµy mµ cßn ph¶i ®iÒu trÞ tiÕp th× thêi gian ®iÒu trÞ thªm ®îc hëng trî cÊp 70% nÕu ®ãng BHXH tõ 30 n¨m trë lªn vµ 65% nÕu ®ãng BHXH díi 30 n¨m. 2.2 ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n: 54 Chuyªn ®Ò thùc tËp *Lao ®«ng n÷ cã thai, sinh con thø nhÊt, thø hai thuéc ®èi tîng hëng trî cÊp cña chÕ ®é thai s¶n *Hå s¬ xÐt hëng c¨n cø vµo QuyÕt ®Þnh sè 115/BHXH ngµy 260/04/1996 bao gåm: - PhiÕu nghØ hëng BHXH mÉu C03/BHQ§ 1424/BTC. - PhiÕu kh¸m thai, sÈy thai, ®Î thai chÕt lu. - GiÊy khai sinh, giÊy chøng sinh. *Trong thêi gian cã thai ®îc nghØ viÖc ®Ó kh¸m thai 3 lÇn, mçi lÇn mét ngµy. Trong trêng hîp ngêi lao ®éng cã thai lµm viÖc xa tæ chøc y tÕ hoÆc ngêi mang thai cã bÖnh lý, thai kh«ng b×nh thêng th× ®îc nghØ viÖc hëng trî cÊp hai ngµy trong mçi lÇn kh¸m thai. Trêng hîp bÞ s¶y thai th× ®îc nghØ hëng trî cÊp 20 ngµy nÕu thai díi 3 th¸ng vµ 30 ngµy nÕu thai tõ 3 th¸ng trë lªn. *Thêi gian hëng trî cÊp ®îc quy ®Þnh nh sau: - NghØ 4 th¸ng ®èi víi ngêi lao ®éng lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng. - NghØ 5 th¸ng ®èi víi ngêi lao ®éng lµm nghÒ hoÆc c«ng viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i, lµm viÖc theo chÕ ®é 3 ca, lµm viÖc nh÷ng n¬i cã trî cÊp khu vùc hÖ sè 0.5 hoÆc 0.7. - NghØ 6 th¸ng ®èi víi ngêi lµm viÖc ë nhøng n¬i cã phô cÊp khu vùc hÖ sè 1, ngêi lµm nghÒ hoÆc c«ng viÖc ®Æc biÖt theo danh môc do BL§TB&XH ban hµnh. - NÕu sinh ®«i trë lªn th× tÝnh con thø hai trë ®i, mçi ®øa ®¬c céng thªm 30 ngµy nghØ ( ngoµi thêi gian quy ®Þnh th«ng thêng). Trong trêng hîp nÕu con díi 60 ngµy tuæi bÞ chÕt ( kÓ c¶ trêng hîp ®Î thai chÕt lu) th× ng¬× mÑ ®îc nghØ viÖc hëng trî cÊp 75 ngµy tÝnh tõ ngµy sinh. NÕu con tõ 60 ngµy tuæi trë lªn bÞ chÕt th× ®îc nghØ 15 ngµy tÝnh tõ khi con chÕt nhng kh«ng vît qu¸ thêi gian ®· quy ®Þnh. §Æc biÖt nÕu hÕt ngµy nghØ cã thÓ nghØ thªm nÕu ®îc chñ sö dông lao ®éng ®ång ý vµ kh«ng ®îc hëng chÕ ®é hoÆc nÕu cã thÓ ®i lµm sím nÕu ®· nghØ ®îc 60 ngµy trë lªn vÉn ®îc hëng l¬ng vµ trî cÊp thai s¶n ®Õn hªt thêi gian nghØ, nhng ph¶i cã chøng nhËn cña thÇy thuèc vÒ viÖc trë l¹i lµm viÖc sím kh«ng cã h¹i cho søc khoÎ vµ ph¶i b¸o cho ngêi sö dông lao ®éng biÕt tríc mét tuÇn lÔ. Ngoµi ra kh«ng kÓ nam, n÷ ngêi lao ®éng khi nhËn con nu«i còng ®îc nghØ viÖc vµ hëng trî cÊp cho ®Õn khi con ®ñ 4 th¸ng tuæi. *TiÒn trî cÊp thai s¶n hµng th¸ng ®èi víi ngêi hëng chÕ ®é lµm100% møc tiÒn l¬ng ®ãng BHXH tríc khi nghØ ®Î, ®ång thêi khi sinh con ®îc hëng trî cÊp mét lÇn b»ng mét th¸ng tiÒn l¬ng ®ãng BHXH. 55 Chuyªn ®Ò thùc tËp 2.3 ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. - §èi tîng hëng trî cÊp cña chÕ ®é nµy lµ ngêi lao ®éng bÞ tai n¹n trong khi lµm viÖc, t¹i n¬i lµm viÖc kÓ c¶ lµm viÖc ngoµi giê theo yªu cÇu cña chñ sö dông lao ®éng; bÞ tai n¹n ngoµi giê lµm viÖc khi thùc hiÖn c«ng viÖc theo yªu cÇu cña ngêi sö dông lao ®éng hay bÞ tai n¹n trªn tuyÕn ®êng ®i vµ vÒ tõ n¬i ë ®Õn n¬i lµm viÖc - Hå s¬ hëng bao gåm: +Biªn b¶n x¸c ®Þnh tai n¹n lao ®éng ( MÉu 05 ) hoÆc biªn b¶n ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng ( MÉu 06 ) theo Quy ®Þnh t¹i ®iÒu 108 bé luËt lao ®éng(B¶n chÝnh ) +GiÊy ra viÖn ( B¶n chÝnh hoÆc b¶n sao cã c«ng chøng). +Biªn b¶n gi¸m ®Þnh th¬ng tËt cña Héi ®æng Ykhoa cÊp tØnh, thµnh phè hoÆc ngµnh (B¶n chÝnh). +C«ng v¨n cña chñ sö dông lao ®éng göi BHXH tØnh, thµnh phç hoÆc BHXH thuéc Bé Quèc Phßng, Bé Néi Vô vÒ hëng chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng theo mÉu ( B¶n chÝnh). +NÕu vÒ nghØ hëng chÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng hµng th¸ng th× kÌm theo sæ BHXH. Ngêi bÞ tai n¹n lao ®éng ®îc hëng trî cÊp tuú thuéc vµo møc ®é suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng vµ ®ù¬c tÝnh theo møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu chung do chÝnh phñ c«ng bè. + BÞ suy gi¶m tõ 5% ®Õn 30% kh¶ n¨ng lao ®éng ®îc trî cÊp mét lÇn theo quy ®Þnh díi ®©y. B¶ng 7: Møc trî cÊp mét lÇn Møc suy gi¶m kh¶ n¨ng lao Møc trî cÊp 1 lÇn ®éng Tõ 5% ®Õn 10% Tõ 11% ®Õn 20% Tõ 21% ®Õn 30% 4 th¸ng tiÒn l¬ng tèi thiÓu 8 th¸ng tiÒn l¬ng tèi thiÓu 12 th¸ng tiÒn l¬ng tèi thiÓu (Nguån BHXH ViÖt Nam) 56 Chuyªn ®Ò thùc tËp + BÞ suy gi¶m tõ 31% kh¶ n¨ng lao ®éng trë lªn, ®îc hëng trî cÊp hµng th¸ng kÓ tõ ngµy ra viÖn theo quy ®Þnh díi ®©y: 57 Chuyªn ®Ò thùc tËp B¶ng 8: Møc trî cÊp hµng th¸ng Møc suy gi¶m kh¶ n¨ng lao Møc trî cÊp 1 lÇn ®éng Tõ 31% ®Õn 40% Tõ 41% ®Õn 50% Tõ 51% ®Õn 60% Tõ 61% ®Õn 70% Tõ 71% ®Õn 80% Tõ 81% ®Õn 90% Tõ 91% ®Õn 100% 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 th¸ng th¸ng th¸ng th¸ng th¸ng th¸ng th¸ng tiÒn tiÒn tiÒn tiÒn tiÒn tiÒn tiÒn l¬ng l¬ng l¬ng l¬ng l¬ng l¬ng l¬ng tèi tèi tèi tèi tèi tèi tèi thiÓu thiÓu thiÓu thiÓu thiÓu thiÓu thiÓu (Nguån BHXH ViÖt Nam) 2.4 ChÕ ®é hu trÝ. Ngêi lao ®éng ®îc hëng chÕ ®é hµng th¸ng khi nghØ viÖc mµ cã mét trong c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: - Nam ®ñ 60 tuæi, n÷ ®ñ 55 tuæi vµ cã thêi gian ®ãng BHXH ®ñ 20 n¨m trë lªn. - Nam ®ñ 55 tuæi, n÷ ®ñ 50 tuæi vµ cã ®ñ 20 n¨m ®ãng BHXH trë lªn mµ trong 20 n¨m ®ã cã thêi gian lµm viÖc thuéc 1 trong c¸c trêng hîp sau: + §ñ 15 n¨m lµm nghÒ hoÆc c«ng viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i. + §ñ 15 n¨m lµm viÖc ë n¬i cã trî cÊp khu vùc cã hÖ sè tõ 0.7 trë lªn. + §ñ 10 n¨m c«ng t¸c ë miÒn nam, ë Lµo tríc 30/04/1995 hoÆc ë Campuchia tríc ngµy 31/08/1989. Ngêi lao ®éng ®îc hëng chÕ ®é hu trÝ hµng th¸ng víi møc l¬ng hu thÊp h¬n chÕ ®é hu trÝ ë trªn khi cã mét trong c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Nam ®ñ 60 tuæi, n÷ ®ñ 55 tuæi vµ cã thêi gian ®ãng BHXH ®ñ 15 n¨m ®Õn díi 20 n¨m. - Nam ®ñ 50 tuæi, n÷ ®ñ 45 tuæi vµ cã thêi gian ®ãng BHXH ®ñ 20 n¨m trë lªn mµ bÞ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 61% trë lªn. - Ngêi lao ®éng cã Ýt nhÊt 15 n¨m lµm c«ng viÖc ®Æc biÖt nÆng nhäc, ®Æc biÖt ®éc h¹i vµ ®ãng BHXH ®ñ 20 n¨m trë lªn mµ bÞ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 61% trë lªn ( kh«ng phô thuéc vµo tuæi ®êi). 58 Chuyªn ®Ò thùc tËp Danh môc nghÒ hoÆc c«ng viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i, ®Æc biÖt nÆng nhäc, ®Æc biÖt ®éc h¹i do BL§TB&XH vµ BYT ban hµnh. Ngêi lao ®éng hëng chÕ ®é hu trÝ hµng th¸ng ®îc hëng quyÒn lîi sau ®©y: - L¬ng hu hµng th¸ng tÝnh theo sè n¨m ®ãng BHXH vµ møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH nh sau: + Ngêi lao ®éng cã thêi gian ®ãng BHXH ®ñ 15 n¨m tÝnh b»ng 45% møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng th¸ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH, sau ®ã cø thªm mçi n¨m ®ãng BHXH tÝnh thªm 2%. Møc l¬ng hµng th¸ng tèi ®a b»ng 75% møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng hµng th¸ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH. + §èi víi ngêi lao ®éng hëng chÕ ®é hu trÝ hµng th¸ng ®èi víi møc l¬ng hu thÊp h¬n theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 26/§iÒu lÖ BHXH th× c¸ch tÝnh l¬ng hu nh trªn. Nhng cø mçi n¨m nghØ viÖc hëng l¬ng hu tr¬c tuæi so víi quy ®inh t¹i kho¶n 1.2 §iÒu 25 - §iÒu lÖ BHXH th× gi¶m 2% møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng th¸ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH. Tuy nhiªn møc l¬ng hu thÊp nhÊt còng b»ng møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu. - Ngoµi l¬ng hu hµng th¸ng, ®èi víi ngêi lao ®éng cã thêi gian ®ãng BHXH trªn 30 n¨m khi nghØ hu ®îc trî cÊp 1 lÇn theo c¸ch tinhs nh sau: Tõ n¨m 31 trë lªn mçi n¨m ( 12 th¸ng ) ®ãng BHXH ®îc nhËn b»ng mét nöa th¸ng møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH, nhng tèi ®a kh«ng qu¸ 5 th¸ng. - Ngêi lao ®éng hëng hu hµng th¸ng, ®îc BH Y tÕ do quü BHXH tr¶. - Ngêi lao ®éng nghØ viÖc nhng cha ®ñ tuæi ®êi ®Ó hëng chÕ ®é hu trÝ hµng th¸ng quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÒu 25, 26 §iÒu lÖ BHXH th× ®îc hëng trî cÊp mét lÇn cø mçi n¨m ®ãng BHXH ®îc tÝnh b»ng mét th¸ng møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng th¸ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH cã thÓ chê ®Õn khi ®ñ tuæi ®êi th× hëng chÕ ®é hu trÝ hµng th¸ng. C¸ch tÝnh møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH ®Ó lµm c¬ së tÝnh l¬ng hu hµng th¸ng, trî cÊp mét lÇn khi nghØ hu quy ®Þnh t¹i ®iÒu 27 vµ trî cÊp mét lÇn quy ®Þnh t¹i ®iÒu 28 §iÒu lÖ BHXH nh sau: - Ngêi lao ®éng ®ãng BHXH theo c¸c møc tiÒn l¬ng th¸ng trong c¸c hÖ thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng do Nhµ níc quy ®Þnh th× tÝnh b×nh qu©n gia quyÒn c¸c møc l¬ng th¸ng lµm c¨n cø ®ãng BH trong 5 n¨m cuèi tríc khi nghØ hu. - Võa cã thêi gian ®ãng BHXH theo tiÒn l¬ng trong c¸c hÖ thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng do Nhµ níc quy ®Þnh, võa cã thêi 59 Chuyªn ®Ò thùc tËp gian ®ãng BHXH kh«ng theo c¸c mc l¬ng trong c¸c hÖ thèng thang l¬ng, b¶ng l¬ng do Nhµ níc quy ®inh th× tÝnh b×nh qu©n gia quyÒn c¸c møc l¬ng th¸ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH chung cña c¸c thêi gian. 2.5 ChÕ ®é tö tuÊt. - Ngêi lao ®éng ®ang lµm viªc, ngêi lao ®éng nghØ viÖc chê gi¶i quyÕt chÕ ®é hu trÝ, ngêi lao ®éng ®ang hëng l¬ng hu hoÆc trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp hµng th¸ng khi chÕt th× ngêi lo mai t¸ng ®îc nhËn tiÒn mai t¸ng b»ng 8 th¸ng tiÒn l¬ng tèi thiÓu. - Ngêi lao ®éng cã thêi gian ®ãng BHXH ®ñ 15 n¨m trë lªn, ngêi lao ®éng nghØ viÖc chê gi¶i quyÕt chÕ ®é hu trÝ hµng th¸ng, ngêi lao ®éng ®ang hëng l¬ng hu hoÆc trî cÊp tai nan lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp chÕt th× nh÷ng ngêi th©n nh©n do hä nu«i dìng sau ®©y ®îc hëng tiÒn tuÊt hµng th¸ng: + Con cha ®ñ 15 tuæi ( Bao gåm con ®Î, con nu«i hîp ph¸p, con ngoµi gi¸ thó ®îc ph¸p luËt c«ng nhËn, con ®Î mµ khi ngêi chång chÕt ngêi vî ®ang mang thai ). NÕu con cßn ®i häc th× ®îc hëng tiÒn tuÊt hµng th¸ng ®Õn khi ®ñ 18 tuæi . + Bè mÑ (c¶ bªn vî vµ bªn chång), vî hoÆc chång, ngêi nu«i dìng hîp ph¸p ®· hÕt tuæi lao ®éng ( nam ®ñ 60 tuæi trë lªn, n÷ ®ñ 55 tuæi trë lªn ) - Møc tiÒn tuÊt hµng th¸ng ®èi víi mçi th©n nh©n quy ®Þnh nh trªn b»ng 40% møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu. Trong trêng hîp th©n nh©n kh«ng cã nguån thu nhËp nµo kh¸c vµ kh«ng cã ngêi th©n trùc tiÕp nu«i dìng th× møc tiÒn tuÊt hµng th¸ng b»ng 70% møc tiÒn l¬ng t«Ý thiÓu. - Sè nh©n th©n ®îc hëng tiÒn tuÊt hµng th¸ng kh«ng qu¸ 4 ngêi vµ ®îc hëng kÓ tõ ngµy ngêi lao ®éng chÕt. Trêng hîp ®Æc biÖt do BL§&TBXH xem xÐt vµ gi¶i quyÕt. - Ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc ; ngêi lao ®éng nghØ viÖc chê gi¶i quyÕt chÕ ®é hu trÝ; ngêi lao ®éng ®ang hëng l¬ng hu hoÆc trî cÊp tai nan lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp hµng th¸ng vµ ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc bÞ tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp chÕt mµ kh«ng cã th©n nh©n thuéc diÖn hëng tiÒn tuÊt hµng th¸ng th× gia ®×nh ®îc hëng tiÒn tuÊt mét lÇn. - Møc tiÒn tuÊt mét lÇn ®èi víi gia ®×nh ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc hoÆc ngêi lao ®éng nghØ viÖc chê gi¶i quyÕt chÕ ®é hu trÝ chÕt, tÝnh theo thêi gian ®· ®ãng BHXH, cø mçi n¨m tÝnh b»ng 1/2 th¸ng møc b×nh qu©n cña tiÒn l¬ng th¸ng 60 Chuyªn ®Ò thùc tËp lµm c¨n cø ®ãng BHXH theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 29- §iÒu lÖ BHXH nhng kh«ng qu¸ 12 th¸ng. - Møc tiÒn tuÊt mét lÇn ®èi víi gia ®×nh ngêi lao ®éng ®ang hëng l¬ng hu, trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp hµng th¸ng chÕt th× tÝnh theo thêi gian ®· hëng l¬ng hu hoÆc trî cÊp, nÕu chÕt trong n¨m thø nhÊt th× tÝnh b»ng 12 th¸ng l¬ng hu hoÆc trî cÊp ®ang hëng, nÕu chÕt tõ n¨m thø hai trë ®i th× mçi n¨m gi¶m ®i mét th¸ng l¬ng, nhng tèi thiÓu b»ng 3 th¸ng l¬ng hu hoÆc trî cÊp 3. KÕt qu¶ c«ng t¸c chi tr¶ Chi tr¶ BHXH cho ®èi tîng ®îc hëng lµ nhiÖm vô quan träng sau c«ng t¸c thu nép BHXH, nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi tham gia, gãp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh chÝnh trÞ trªn ®Þa bµn. §èi víi c«ng t¸c chi tr¶ chÕ ®é dµi ngµy, ®©y lµ nh÷ng ngêi ®· nghØ viÖc ë c¬ quan vÒ gia ®×nh, nguån thu nhËp chÝnh lµ ®ång l¬ng hu vµ trî cÊp BHXH. Thêi gian qua, c¸c cÊp tõ tØnh ®Õn thµnh phè ®Æc biÖt lµ cÊp uû vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng hÕt søc quan t©m chØ ®¹o. Thêi gian ®Çu chñ yÕu dùa vµo chÝnh quyÒn c¸c phêng x· th«ng qua ban chi tr¶. Hµng th¸ng, sau khi nhËn ®îc tiÒn, ban chi tr¶ ®Òu tæ chøc chi tr¶ kÞp thêi cho ®èi tîng. Ph¬ng thøc nµy bªn c¹nh c¸c u ®iÓm vÉn cßn tån t¹i h¹n chÕ. Tõ th¸ng 5/1998 thùc hiÖn chñ tr¬ng cña BHXH tØnh, ®îc sù quan t©m chØ ®¹o cña c¬ quan cÊp trªn cã liªn quan ®ång thêi ¸p dông ph¬ng ph¸p chi tr¶ phèi hîp trªn ®Þa bµn, BHXH thµnh phè Vinh ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ sau h¬n 8 n¨m ho¹t ®éng. Cô thÓ: ®Õn 31/12/2002: BHXH thµnh phè vinh ®· tiÕn hµnh chi tr¶ trî cÊp cho ngêi tham gia lµ 626.821.469.000®ång B¶ng 9: Nguån chi trî cÊp N¨m 1996 Ng©n s¸ch quü 1000® Tû träng(%) 1000® 59.227.8 43 96,2 2.356.37 4 61 Tæng Tû träng(%) 3,8 61.584.2 17 Chuyªn ®Ò thùc tËp 1997 70.100.6 78 93,8 4.644.89 7 6,2 74.754.5 76 1998 69.530.5 08 93,6 4.753.42 0 6,4 74.283.9 28 1999 71.397.4 19 93,0 5.373.99 9 7,0 76.771.4 19 2000 85.582.9 65 87,3 12.450.2 13 12,7 98.033.1 79 2001 100.954. 533 83,2 20.308.1 08 16,8 121.262. 641 2002 96.105.2 07 80,0 24.026.3 02 20,0 120.131. 509 (Nguån: b¸o c¸o kÕt qu¶ chi c¸c n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) 62 Chuyªn ®Ò thùc tËp B¶ng 10: Chi tr¶ ng¾n h¹n N¨m èm ®au Thai s¶n 1996 429.102 643.293 1997 693.576 1.114.411 1998 615.137 625.501 1999 783.719 832.405 2000 952.301 1.039.309 2001 1.263.738 1.425.287 2002 1.319.139 1.418.302 (Nguån: b¸o c¸o kÕt qu¶ chi c¸c n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) B¶ng 11: Chi tr¶ dµi h¹n (§¬n vÞ tÝnh: Ngêi) N¨m Hu trÝ MSL§ TNL§+BNN TuÊt 1998 20.041 1.603 229 1.712 1999 20.108 1.565 258 1.724 2000 20.175 1.527 273 1.737 2001 21.253 1.490 302 1.790 2002 21.938 1.431 343 1.847 (Nguån: b¸o c¸o kÕt qu¶ chi c¸c n¨m cña BHXH thµnh phè Vinh) Ho¹t ®éng chi cho bé m¸y qu¶n lý cña BHXH thµnh phè Vinh. HiÖn nay, bé m¸y ho¹t ®éng cña BHXH TP Vinh gåm cã 26 ®ång chÝ, hµng n¨m c¬ quan ®îc BHXH ViÖt Nam vµ BHXH tØnh NghÖ An quyÕt ®Þnh trÝch chi phÝ qu¶n lý bao gåm: L¬ng, thëng, cÊp bËc, chøc vô, c«ng cô qu¶n lý, tµI s¶n cè 63 Chuyªn ®Ò thùc tËp ®Þnh… theo ®Þnh møc. Tõ n¨m 2002 trë vÒ tríc lµ 0,6% tæng phÝ thu hµng n¨m, n¨m 2003 lµ 0,5% vµ ®ang phÊn ®Êu trong nh÷ng n¨m tíi sÏ gi¶m xuèng 0,4% nh ®iÒu lÖ BHXH ®· quy ®Þnh. 4. Nh÷ng bÊt cËp trong c«ng t¸c chi tr¶. * Møc hëng c¸c chÕ ®é BHXH lµ qu¸ cao So víi c¸c møc hëng trong c«ng íc 102, hoÆc so víi c¸c níc trªn thÕ giíi th× møc hëng trî cÊp BHXH cña níc ta lµ qu¸ cao. §iÒu nµy dîc minh ho¹ th«ng qua b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 12: Møc hëng BHXH theo c«ng íc 102 ChÕ ®é C«ng íc 102 Níc ta èm ®au 45 % 75%, thêi gian hëng 30-50 ngµy / n¨m Thai s¶n 45 % 100%, thêi gian hëng 4-6 th¸ng Hu trÝ 40 % 75%, cã 3 n¨m ®ãng BHXH Tö tuÊt 40 % 40 – 70% l¬ng tèi thiÓu/®Þnh suÊt, kh«ng qu¸ 4 ®Þnh suÊt (Nguån BHXH ViÖt Nam) Cßn víi c¸c níc kh¸c th× møc hëng cña hä thêng xuyªn xoay quanh møc hëng t¹i c«ng íc 102 vµ thêng thÊp h¬n cña níc ta. VÝ dô nh ë Th¸i Lan chÕ ®é èm ®au ®îc hëng 50% l¬ng, chÕ ®é thai s¶n lµ 50% l¬ng nhng chØ ®îc nghØ 3 th¸ng. ë Ph¸p chÕ ®é hu trÝ ®îc hëng 50% l¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH... §©y lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt lµm mÊt kh¶ n¨ng c©n ®èi cña quü BHXH. * C¸c chÕ ®é BHXH cßn cã nh÷ng bÊt cËp. - ChÕ ®é èm ®au: èm ®au dµi ngµy ®èi víi mét sè bÖnh thùc tÕ lµ tµn phÕ suèt ®êi nh: XuÊt huyÕt n·o, t©m thÇn... ¸p dông chÕ ®é èm ®au dµi ngµy lkh«ng cã giíi h¹n vÒ thêi giam hëng, g©y khã kh¨n cho ngêi lao ®éng, ngêi sö dông lao ®éng vµ c¬ quan BHXH. Ngêi lao ®éng èm dµi ngµy l¹i kh«ng cã chÕ ®é BHYT v× hëng trî cÊp èm ®au kh«ng quy ®Þnh ®ãng BHYT nÕu nh kh¸m lÊy giÊy nghØ èm hoÆc ®iÒu trÞ bªnh kh¸c lµ mét trë 64 Chuyªn ®Ò thùc tËp ng¹i. Cã ngêi thêi gian ®ãng BHXH díi 5 n¨m, hëng trî cÊp èm dµi ngµy nhiÒu n¨m, cã møc hëng cao h¬n so víi ngêi cã thêi gian ®ãng BH tõ 15 n¨m ®Õn 20 n¨m hÕt tëi lao ®éng ®ù¬c hëng trî cÊp hu 45 % ®Õn 55% tiÒn l¬ng b×nh qu©n 5 n¨m cuèi thÊp h¬n møc trî cÊp èm ®au dµi ngµy. ChÕ ®é nµy cßn cã sù bÊt hîp lý kh¸c lµ quy ®Þnh vÒ sè ngµy ®îc nghØ èm hëng BHXH so víi thêi gian ®ãng BHXH. Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 7 cña N§ 12/CP th× ngêi lao ®éng sÏ ®îc nghØ tèi ®a lµ: + NghØ 30 ngµy nÕu ®ãng BHXH díi 15 n¨m. + NghØ 40 ngµy nÕu ®ãng BHXH tõ 15 n¨m ®Õn 30 n¨m. + NghØ 50 ngµy nÕu ®ãng BHXH trªn 30 n¨m. Kho¶ng c¸ch tæ ë ®©y lµ qu¸ lín ( 15 n¨m ) ®Ó ®îc nghØ hëng BHXH 30 ngµy nghØ èm vµ ®îc nghØ thªm 10 ngµy cho mçi lÇn tham gia BHXH ®ñ 15 n¨m tiÕp theo. - ChÕ ®é thai s¶n: NghØ thùc hiÖn biÖn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh hëng chÕ ®é èm ®au lµ kh«ng hîp lý v× ®©y thùc chÊt lµ vÊn ®Ò vÒ thai s¶n. Trong chÕ ®é nµy kh«ng cã thêi gian dù bÞ nªn dÔ bÞ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trôc lîi. Trªn thùc tÕ cã nh÷ng chñ doanh nghiÖp liªn doanh víi níc ngoµi hoÆc v¨n phßng ®¹i diÖn, kÓ c¶ chñ doanh nghiÖp t nh©n tuyÓn dông lao ®éng cã thai 5 hoÆc 6 th¸ng vµo lµm viÖc, thêi gian tham gia ®ãng BHXH míi chØ ®îc 3 ®Õn5 th¸ng, thËm chÝ cã trêng hîp míi chØ ®ãng ®îc cã 1 th¸ng ®· nghØ ®Î ®Ó hëng chÕ ®é thai s¶n víi Ýt nhÊt lµ 5 th¸ng tiÒn l¬ng, sau ®ã kh«ng tiÕp tôc tham gia ®ãng BHXH, g©y thiÖt h¹i cho Quü BHXH. §©y lµ ®iÒu kh«ng c«ng b»ng trong chÕ ®é BHXH. - ChÕ ®é hu trÝ: Trong chÕ ®é nµy viÖc trî cÊp trong trêng hîp ngêi lao déng ®ãng BHXH trªn 30 n¨m®îc quy ®Þnh: Cø 1 n¨m ®ãng thªm kÓ tõ n¨m thø 30 sÏ ®îc tÝnh thªm 1 th¸ng l¬ng(®©y lµ kho¶n trî cÊp 1 lÇn ngoµi 75%). §iÒu nµy kh«ng hîp lý so víi chÕ ®é trî cÊp th«...