Nội dung

nghiªn cøu - trao ®æi Ths. Phan thanh Mai * K h«ng lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o lµ nguyªn t¾c ®−îc ¸p dông trong viÖc bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ phóc thÈm vÒ h×nh sù. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 212 BLTTHS th×: "Tr−íc khi b¾t ®Çu hoÆc t¹i phiªn toµ phóc thÈm, ng−êi kh¸ng c¸o hoÆc viÖn kiÓm s¸t cã quyÒn bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ nh−ng kh«ng ®−îc lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o; rót mét phÇn hoÆc toµn bé kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. Trong tr−êng hîp rót toµn bé kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ t¹i phiªn toµ th× viÖc xÐt xö phóc thÈm ph¶i ®−îc ®×nh chØ". ViÖc nghiªn cøu vÒ §iÒu 212 BLTTHS nãi chung còng nh− vÒ nguyªn t¾c kh«ng lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o nãi riªng cã ý nghÜa quan träng vÒ lÝ luËn còng nh− trong thùc tiÔn xÐt xö. Gi¶i quyÕt ®−îc tèt vÊn ®Ò nµy sÏ gióp cho c¸c chñ thÓ cña quyÒn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ thùc hiÖn tèt quyÒn cña m×nh vµ t¹o c¬ së ph¸p lÝ ®Ó toµ ¸n cÊp phóc thÈm chÊp nhËn hoÆc kh«ng chÊp nhËn bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. VÊn ®Ò nµy cßn trùc tiÕp liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh néi dung cña kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, qua ®ã x¸c ®Þnh ph¹m vi xÐt xö phóc thÈm vµ quyÒn h¹n cña toµ ¸n cÊp phóc thÈm. VÊn ®Ò thÕ nµo lµ "lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o" ®P ®−îc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn gi¶i thÝch vµ còng ®P ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nghiªn cøu ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Qua viÖc nghiªn cøu nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy trªn mét sè s¸ch b¸o ph¸p lÝ, 56 chóng t«i thÊy cã mét sè quan ®iÓm kh¸c nhau: Quan ®iÓm thø nhÊt: TÊt c¶ nh÷ng bæ sung, thay ®æi theo h−íng bÊt lîi cho bÞ c¸o vÒ h×nh sù, d©n sù, ¸n phÝ, xö lÝ vËt chøng... ®Òu lµ "lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o".(1) Quan ®iÓm thø hai: Theo (h−íng dÉn cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao th× lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o lµ lµm cho bÞ c¸o cã thÓ bÞ Toµ ¸n cÊp phóc thÈm ph¹t nÆng h¬n, ¸p dông ®iÒu kho¶n cña BLHS vÒ téi nÆng h¬n hoÆc t¨ng møc båi th−êng so víi quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n cÊp s¬ thÈm.(2) Quan ®iÓm thø ba: Lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o ®−îc hiÓu lµ ®−a ®Õn nh÷ng bÊt lîi cho bÞ c¸o vÒ mÆt h×nh sù. Nh÷ng söa ®æi néi dung kh¸ng nghÞ theo h−íng t¨ng møc båi th−êng kh«ng ph¶i lµ lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o.(3) Nh÷ng quan ®iÓm nãi trªn ®Òu cã nh÷ng ®iÓm hîp lÝ, mÆc dï vËy, theo chóng t«i, nh÷ng quan ®iÓm nµy ®Òu cã nh÷ng ®iÓm ch−a tho¶ ®¸ng. Quan ®iÓm thø nhÊt ®−a ra kh¸i niÖm vÒ lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o qu¸ réng. BÞ c¸o lµ ®èi t−îng bÞ buéc téi trong vô ¸n h×nh sù, t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o cã trë nªn xÊu h¬n hay kh«ng ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh bëi mèi quan hÖ cña hä víi c¸c chÕ tµi h×nh sù. ViÖc gi¶i quyÕt vÒ båi th−êng thiÖt h¹i trong tr−êng hîp kh«ng * Gi¶ng viªn chÝnh Khoa t− ph¸p Tr−êng ®¹i häc luËt Hµ Néi T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 nghiªn cøu - trao ®æi ¶nh h−ëng ®Õn viÖc xem xÐt vÒ tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi bÞ c¸o chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc gi¶i quyÕt vÒ d©n sù vµ ph¶i tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh cña luËt d©n sù, luËt tè tông d©n sù. Kh«ng thÓ coi mäi bæ sung, thay ®æi, t¨ng møc båi th−êng thiÖt h¹i lµ lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o. Quan ®iÓm thø hai võa réng l¹i võa hÑp. VÒ phÇn d©n sù, quan ®iÓm nµy còng gièng quan ®iÓm trªn lµ qu¸ réng. VÒ phÇn h×nh sù, quan ®iÓm nµy l¹i qu¸ hÑp, chØ ®Ò cËp nh÷ng tr−êng hîp yªu cÇu t¨ng h×nh ph¹t, ¸p dông ®iÒu kho¶n vÒ téi nÆng h¬n mµ kh«ng ®Ò cËp nh÷ng tr−êng hîp kh¸c còng cã thÓ lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o nh− yªu cÇu kÕt téi bÞ c¸o ®−îc toµ ¸n cÊp s¬ thÈm tuyªn v« téi; yªu cÇu ph¹t tï giam kh«ng cho h−ëng ¸n treo (trong tr−êng hîp gi÷ nguyªn hoÆc t¨ng møc h×nh ph¹t) ®èi víi nh÷ng bÞ c¸o ®−îc toµ ¸n cÊp s¬ thÈm cho h−ëng ¸n treo; yªu cÇu kh«ng cho miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc h×nh ph¹t ®èi víi ng−êi ®P ®−îc toµ ¸n cÊp s¬ thÈm cho miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc h×nh ph¹t... Víi c¸ch gi¶i thÝch nh− vËy, quan ®iÓm nµy ®P h¹n chÕ quyÒn bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cña c¸c chñ thÓ. Quan ®iÓm thø ba x¸c ®Þnh viÖc bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo h−íng lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o lµ lµm cho bÞ c¸o cã thÓ bÞ bÊt lîi vÒ mÆt h×nh sù cßn nh÷ng bæ sung, thay ®æi theo h−íng cã thÓ bÞ bÊt lîi vÒ mÆt d©n sù kh«ng ph¶i lµ lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o. Theo quan ®iÓm nµy, viÖc gi¶i quyÕt båi th−êng trong vô ¸n h×nh sù thùc chÊt lµ gi¶i quyÕt vÒ d©n sù, ph¸p luËt cho phÐp cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy trong vô ¸n h×nh sù hoÆc cã thÓ gi¶i quyÕt riªng theo thñ tôc tè tông d©n sù (kho¶n 2 §iÒu 166 BLTTHS). Khi vÊn ®Ò cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c th× c¸c quan hÖ ph¸p luËt ®èi víi vÊn T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 ®Ò ®ã vµ c¸ch gi¶i quyÕt nã ph¶i nh− nhau. Trong tè tông d©n sù, viÖc söa ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®−îc quy ®Þnh b×nh ®¼ng cho c¸c bªn ®−¬ng sù. §iÒu 60 Ph¸p lÖnh thñ tôc c¸c vô ¸n d©n sù quy ®Þnh: "Tr−íc hoÆc trong phiªn toµ phóc thÈm, ng−êi kh¸ng c¸o cã quyÒn söa ®æi néi dung ®< kh¸ng c¸o hoÆc rót kh¸ng c¸o, viÖn kiÓm s¸t cã quyÒn söa ®æi néi dung ®< kh¸ng nghÞ hoÆc rót kh¸ng nghÞ”. Theo chóng t«i, quan ®iÓm nµy ®P ph©n biÖt râ hai lo¹i quan hÖ ph¸p luËt h×nh sù víi quan hÖ ph¸p luËt d©n sù lµ hai lo¹i quan hÖ kh¸c nhau vµ lµ ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña nh÷ng ngµnh luËt kh¸c nhau, viÖc gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ ®ã còng b»ng nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ h×nh thøc vµ kh¼ng ®Þnh viÖc bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo h−íng t¨ng møc båi th−êng thiÖt h¹i ®èi víi bÞ c¸o cÇn ph¶i ®−îc xem xÐt theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 60 Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù. Tuy vËy, viÖc t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò båi th−êng thiÖt h¹i thùc chÊt lµ viÖc gi¶i quyÕt vÒ d©n sù, t¸ch rêi vô ¸n h×nh sù lµ kh«ng ®óng trong mäi tr−êng hîp. Cã tr−êng hîp, viÖc gi¶i quyÕt båi th−êng thiÖt h¹i trong vô ¸n h×nh sù cã thÓ chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc gi¶i quyÕt vÒ d©n sù, nh− nh÷ng tr−êng hîp sau: - Nh÷ng thiÖt h¹i vËt chÊt do hµnh vi cña bÞ c¸o g©y ra cho nguyªn ®¬n d©n sù (trong tr−êng hîp nguyªn ®¬n d©n sù lµ c¸ nh©n) kh«ng ph¶i lµ nh÷ng thiÖt h¹i g©y ra cho ®èi t−îng cña téi ph¹m. Trong tr−êng hîp nµy, viÖc thay ®æi møc båi th−êng thiÖt h¹i kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña bÞ c¸o. - Hµnh vi ph¹m téi cña bÞ c¸o ®P g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i cho ®èi t−îng cña téi ph¹m nh−ng yªu cÇu t¨ng møc båi th−êng thiÖt h¹i kh«ng ph¶i v× lÝ do cÇn ph¶i x¸c ®Þnh l¹i møc 57 nghiªn cøu - trao ®æi ®é thiÖt h¹i do hµnh vi ph¹m téi g©y ra. VÝ dô tr−êng hîp ng−êi bÞ h¹i trong vô ¸n cè ý g©y th−¬ng tÝch ®ång ý víi tØ lÖ th−¬ng tÝch ®P ®−îc x¸c ®Þnh nh−ng hä vÉn yªu cÇu t¨ng møc båi th−êng thiÖt h¹i v× nh÷ng lÝ do kh¸c. ViÖc t¨ng møc båi th−êng thiÖt h¹i trong tr−êng hîp nµy còng kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña bÞ c¸o. Kh¸c víi nh÷ng tr−êng hîp trªn, trong rÊt nhiÒu tr−êng hîp, møc båi th−êng thiÖt h¹i l¹i phô thuéc vµo møc ®é thiÖt h¹i do hµnh vi ph¹m téi g©y ra, do ®ã yªu cÇu t¨ng møc båi th−êng thiÖt h¹i sÏ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña bÞ c¸o. Ph¶i gi¶i quyÕt c¸c tr−êng hîp kh¸c nhau ®ã b»ng nh÷ng thñ tôc kh¸c nhau, tuú thuéc vµo viÖc c¸c vÊn ®Ò ®ã do quan hÖ ph¸p luËt nµo ®iÒu chØnh. §Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ “lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o” cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ môc ®Ých cña nguyªn t¾c "kh«ng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o". Khi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ bÞ thay ®æi, bæ sung tr−íc hoÆc t¹i phiªn toµ xÐt xö phóc thÈm (sau khi th«ng b¸o kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ) th× bÞ c¸o còng nh− ng−êi bµo ch÷a cña bÞ c¸o sÏ bÞ ®éng tr−íc nh÷ng bæ sung, thay ®æi ®ã. NÕu viÖc bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo h−íng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o sÏ lµm cho bÞ c¸o vµ ng−êi bµo ch÷a kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn tèt quyÒn bµo ch÷a t¹i phiªn toµ. LuËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh viÖc bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ tr−íc hoÆc t¹i phiªn toµ xÐt xö kh«ng ®−îc lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o chÝnh lµ nh»m ®¶m b¶o quyÒn bµo ch÷a cña bÞ c¸o mµ quyÒn bµo ch÷a chØ xuÊt hiÖn trong tè tông h×nh sù vµ chØ trong mèi quan hÖ víi viÖc buéc téi. Tõ nh÷ng nhËn thøc trªn chóng t«i cho r»ng "lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o" lµ lµm cho bÞ c¸o cã thÓ bÞ bÊt lîi h¬n vÒ mÆt h×nh sù, 58 kÓ c¶ nh÷ng tr−êng hîp viÖc t¨ng møc båi th−êng dÉn ®Õn viÖc bÞ c¸o cã thÓ ph¶i chÞu nh÷ng chÕ tµi h×nh sù nÆng h¬n. Nh÷ng tr−êng hîp t¨ng møc båi th−êng thiÖt h¹i kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña bÞ c¸o (cã thÓ t¸ch ra ®Ó xö theo thñ tôc tè tông d©n sù) th× kh«ng cÇn ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c "kh«ng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o". §iÒu 212 kh«ng x¸c ®Þnh râ thêi ®iÓm viÖc bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ph¶i theo nguyªn t¾c "kh«ng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o". V× vËy, còng cã nh÷ng c¸ch gi¶i thÝch kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy: Cã quan ®iÓm cho r»ng tÊt c¶ nh÷ng thay ®æi, bæ sung kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ sau khi ®P kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cña viÖn kiÓm s¸t vµ nh÷ng ng−êi kh¸ng c¸o kh¸c ®Òu ph¶i theo nguyªn t¾c "kh«ng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o"; cã quan ®iÓm l¹i cho r»ng viÖc bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ trong thêi h¹n luËt ®Þnh còng coi lµ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ míi, kh«ng ph¶i lµ thay ®æi, bæ sung kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, v× vËy kh«ng cÇn ph¶i theo nguyªn t¾c "kh«ng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o". Chóng t«i ®ång ý víi quan ®iÓm nµy v× chØ sau khi hÕt thêi h¹n kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, toµ ¸n míi tiÕn hµnh th«ng b¸o kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. V× vËy, viÖc thay ®æi, bæ sung kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ trong thêi h¹n luËt ®Þnh kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn bµo ch÷a cña bÞ c¸o ®ång thêi ®¶m b¶o quyÒn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cña c¸c chñ thÓ. §iÒu 212 BLTTHS kh«ng quy ®Þnh viÖc rót kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ph¶i theo nguyªn t¾c kh«ng lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o nh−ng còng cã ®Ò xuÊt cho r»ng viÖc rót mét phÇn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ còng ph¶i theo nguyªn t¾c nµy, kh«ng ®−îc rót nh÷ng phÇn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cã lîi cho bÞ c¸o v× ®iÒu ®ã còng cã thÓ bÊt lîi ®èi víi bÞ c¸o,(4) chóng t«i cho r»ng ®Ò xuÊt nµy kh«ng cÇn thiÕt v× nh÷ng lÝ do sau ®©y: T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 nghiªn cøu - trao ®æi - T×nh tr¹ng cña bÞ c¸o cã xÊu ®i hay kh«ng lµ ph¶i so s¸nh víi c¸c quyÕt ®Þnh trong b¶n ¸n cña toµ ¸n cÊp s¬ thÈm, nh÷ng phÇn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®P ®−îc rót sÏ n»m ngoµi ph¹m vi xÐt xö phóc thÈm. Toµ ¸n cÊp phóc thÈm kh«ng thÓ söa ¸n theo h−íng t¨ng nÆng ®èi víi bÞ c¸o vÒ nh÷ng phÇn nµy. - Toµ ¸n cÊp phóc thÈm vÉn cã quyÒn söa ¸n theo h−íng gi¶m nhÑ vÒ tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi bÞ c¸o ngoµi ph¹m vi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. - B¶n th©n bÞ c¸o cã quyÒn bæ sung kh¸ng c¸o theo h−íng cã lîi cho m×nh tr−íc khi b¾t ®Çu hoÆc t¹i phiªn toµ xÐt xö. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, chóng t«i xin ®−a ra mét sè kiÕn nghÞ vÒ mÆt ph¸p luËt: - Bæ sung §iÒu 212 BLTTHS: "Tr−íc khi b¾t ®Çu hoÆc t¹i phiªn toµ phóc thÈm, ng−êi kh¸ng c¸o hoÆc viÖn kiÓm s¸t cã quyÒn bæ sung, thay ®æi kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ nh−ng kh«ng ®−îc lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o..." - CÇn ph¶i cã h−íng dÉn thèng nhÊt vµ hîp lÝ h¬n vÒ thÕ nµo lµ "lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o" (nh− ®P ph©n tÝch ë trªn). - Ph¶i cã sù gi¶i thÝch vµ sö dông râ rµng, thèng nhÊt thuËt ng÷ "téi" vµ "téi danh" trong c¸c ®iÒu luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan(5)./. (1).Xem: NguyÔn §øc Mai - “ThÕ nµo lµ lµm xÊu h¬n t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o trong xÐt xö phóc thÈm”. T¹p chÝ toµ ¸n 8/1994. (2).Xem: “C¸c v¨n b¶n vÒ h×nh sù, d©n sù vµ tè tông” - TANDTC - 1990, tr.138. (3).Xem: L−u TiÕn Dòng - “Xung quanh vÊn ®Ò söa ®æi néi dung kh¸ng nghÞ, rót kh¸ng nghÞ”. T¹p chÝ toµ ¸n sè 7/1992. (4).Xem: §Æng V¨n Dïng - “VÒ §iÒu 212 BLTTHS”. T¹p chÝ toµ ¸n sè 4/2000. (5).Xem: Qu¸ch Thµnh Vinh - “Mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lµm xÊu ®i t×nh tr¹ng cña bÞ c¸o khi xÐt xö phóc thÈm”. T¹p chÝ toµ ¸n sè 12/1999. T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 NghÜa vô cÊp d−ìng... (TiÕp theo trang 41) Khi li h«n, bªn kia yªu cÇu ®−îc cÊp d−ìng th× cã coi lµ hä cã kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô cÊp d−ìng hay kh«ng? Râ rµng lµ kh«ng thÓ kh«ng coi lµ hä cã kh¶ n¨ng ®Ó cÊp d−ìng nh−ng nÕu nh− vËy th× hoµn toµn kh«ng phï hîp víi thùc tÕ vµ rÊt khã chÊp nhËn. Ng−êi ta chØ cã thÓ chÊp nhËn b¸n dÇn nhµ ë hoÆc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt canh t¸c ®Ó lÊy tiÒn ch¨m sãc, nu«i d−ìng hoÆc cÊp d−ìng cho cha, mÑ, con hoÆc cho vî (chång) khi vî chång ®ang tån t¹i h«n nh©n mµ khã cã thÓ chÊp nhËn b¸n dÇn nhµ ë hoÆc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt canh t¸c ®Ó lÊy tiÒn cÊp d−ìng cho vî hoÆc chång ®P li h«n. H¬n n÷a, khi mét ng−êi kh«ng cã thu nhËp th−êng xuyªn mµ cuéc sèng chØ nhê vµo khèi tµi s¶n s½n cã th× cuéc sèng l©u dµi cña hä còng khã cã thÓ ®−îc b¶o ®¶m. Tôc ng÷ cã c©u "miÖng ¨n, nói lë", thiÕt nghÜ trong tr−êng hîp nµy kh«ng thÓ x¸c ®Þnh r»ng ng−êi ®ã cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn nghÜa vô cÊp d−ìng vµ v× vËy kh«ng thÓ buéc hä ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô cÊp d−ìng. Nh− vËy, tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y chóng t«i cho r»ng ng−êi cã kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô cÊp d−ìng cho vî hoÆc chång khi li h«n lµ ng−êi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau: - Cã thu nhËp th−êng xuyªn mµ thu nhËp ®ã cao h¬n møc sèng trung b×nh cña ng−êi ®ã vµ nh÷ng ng−êi kh¸c mµ ng−êi ®ã cã nghÜa vô ch¨m sãc, nu«i d−ìng hoÆc cÊp d−ìng. - Cßn tµi s¶n sau khi ®P trõ ®i chi phÝ th«ng th−êng cÇn thiÕt cho cuéc sèng cña ng−êi ®ã vµ cña nh÷ng ng−êi kh¸c mµ ng−êi ®ã cã nghÜa vô ch¨m sãc, nu«i d−ìng hoÆc cÊp d−ìng vµ viÖc sö dông tµi s¶n ®ã ®Ó cÊp d−ìng kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn cuéc sèng l©u dµi cña b¶n th©n ng−êi ®ã./. 59