Nội dung

nghiªn cøu - trao ®æi TS. §µo thÞ h»ng * L ao ®éng n÷ ®−îc Bé luËt lao ®éng n¨m 1995 (BLL§) coi lµ lo¹i lao ®éng ®Æc thï bªn c¹nh nh÷ng lao ®éng ®Æc thï kh¸c nh− lao ®éng ch−a thµnh niªn hoÆc lao ®éng lµ ng−êi cao tuæi..., do cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt vÒ thÓ lùc, t©m sinh lÝ vµ ®Æc biÖt lµ thiªn chøc sinh ®Î vµ nu«i con. Do vËy, ngoµi nh÷ng quy ®Þnh ¸p dông ®èi víi ng−êi lao ®éng nãi chung (bÊt kÓ n÷ hay nam), lao ®éng n÷ cßn ®−îc BLL§ dµnh thªm mét ch−¬ng gåm nh÷ng quy ®Þnh riªng t¹i ch−¬ng X. C¸c quy ®Þnh nµy ®D tÝnh ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm nªu trªn nh»m mét mÆt b¶o vÖ ng−êi lao ®éng n÷ tr−íc nh÷ng nguy c¬ bÊt lîi cã thÓ x¶y ra do ¶nh h−ëng tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã, mÆt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lao ®éng n÷ ph¸t huy cã hiÖu qu¶ n¨ng lùc nghÒ nghiÖp, kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lao ®éng víi cuéc sèng gia ®×nh ®ång thêi ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng víi lao ®éng nam. C¸c lÜnh vùc chñ yÕu ®−îc ®Ò cËp trong ®ã lµ vÊn ®Ò viÖc lµm cña lao ®éng n÷; viÖc ®µo t¹o nghÒ dù phßng; viÖc ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a lao ®éng n÷ vµ lao ®éng nam trong ho¹t ®éng tuyÓn dông, tr¶ l−¬ng; vÊn ®Ò sa th¶i hoÆc ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng ®èi víi lao ®éng n÷... Qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn, phÇn lín c¸c quy ®Þnh vÒ lao ®éng n÷ ®D ®−îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh, c¸c môc tiªu chñ yÕu ®Æt ra nh×n chung ®D ®¹t ®−îc. Tuy nhiªn vÉn kh«ng tr¸nh khái cßn mét sè quy ®Þnh ®D tá ra bÊt cËp, kh«ng phï hîp víi thùc tÕ cuéc sèng, ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng−êi lao 30 ®éng n÷. §Ó kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp ®ã, t¹i k× häp thø 11 ngµy 02/4/2002 Quèc héi kho¸ X ®D th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña BLL§ (LS§BS) vµ LuËt nµy cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/2003. Bªn c¹nh nhiÒu néi dung kh¸c LS§BS ®D söa ®æi, bæ sung mét sè quy ®Þnh liªn quan ®Õn lao ®éng n÷ nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh cña BLL§ vÒ lÜnh vùc nµy. Bµi viÕt nµy trao ®æi mét sè ý kiÕn xung quanh néi dung b¶o vÖ lao ®éng n÷ trong LS§BS, tuy nhiªn chñ yÕu giíi h¹n ë viÖc xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c quy ®Þnh riªng ®èi víi lao ®éng n÷ trong ®¹o luËt ®ã. 1. Nh»m b¶o vÖ ng−êi lao ®éng n÷ trong chøc n¨ng thiªn bÈm lµ lµm vî, lµm mÑ, kho¶n 3 §iÒu 111 BLL§ ®D quy ®Þnh: “Ng−êi sö dông lao ®éng kh«ng ®−îc sa th¶i hoÆc ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng ®èi víi ng−êi lao ®éng n÷ v× lÝ do kÕt h«n, cã thai, nghØ thai s¶n, nu«i con d−íi 12 th¸ng tuæi, trõ tr−êng hîp doanh nghiÖp chÊm døt ho¹t ®éng”. Nh− vËy, quy ®Þnh nµy cÊm ng−êi sö dông lao ®éng (NSDL§) lÊy lÝ do ng−êi lao ®éng n÷ kÕt h«n, cã thai, nu«i con d−íi 12 th¸ng... ®Ó xö lÝ kØ luËt sa th¶i hay ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng ®èi víi hä. Nh−ng nÕu ng−êi lao ®éng n÷ cã mét hay nhiÒu hµnh vi vi ph¹m thuéc c¸c tr−êng hîp quy ®Þnh t¹i §iÒu 38 vµ §iÒu 85 BLL§ th× dï ®ang mang thai hay ®ang nu«i con nhá d−íi 12 th¸ng * Gi¶ng viªn chÝnh Khoa ph¸p luËt kinh tÕ Tr−êng ®¹i häc luËt Hµ Néi T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 nghiªn cøu - trao ®æi tuæi, NSDL§ vÉn cã quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng hoÆc sa th¶i ng−êi lao ®éng vi ph¹m. §iÒu nµy g©y khã kh¨n rÊt lín cho ®−¬ng sù do bÞ mÊt viÖc lµm, mÊt nguån thu nhËp trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt, ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn søc khoÎ cña thai nhi, s¶n phô hoÆc con trÎ. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nªu trªn, LS§BS ®D bæ sung vµo kho¶n 3 §iÒu 111 BLL§ ®o¹n 2 nh− sau: “Trong thêi gian cã thai, nghØ thai s¶n, nu«i con nhá d−íi 12 th¸ng tuæi, ng−êi lao ®éng n÷ ®−îc t¹m ho4n viÖc ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng, kÐo dµi thêi hiÖu xem xÐt xö lÝ kØ luËt lao ®éng, trõ tr−êng hîp doanh nghiÖp chÊm døt ho¹t ®éng”. Nh− vËy, theo quy ®Þnh bæ sung nµy, dï cã x¶y ra nh÷ng tr−êng hîp thuéc quyÒn xö lÝ kØ luËt lao ®éng hoÆc quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng cña NSDL§ th× trong 3 mèc thêi gian nãi trªn, ng−êi lao ®éng n÷ ®−îc “miÔn dÞch”; hÕt thêi gian ®ã ng−êi vi ph¹m míi cã thÓ bÞ xö lÝ. Râ rµng víi quy ®Þnh nµy, ng−êi lao ®éng n÷ ®−îc b¶o vÖ triÖt ®Ó h¬n. Dï vËy, theo chóng t«i, kho¶n 3 §iÒu 111 (®D söa ®æi, bæ sung) vÉn cßn mét sè h¹n chÕ sau ®©y: Thø nhÊt, ®o¹n 1 kho¶n 3 §iÒu 111 (tøc kho¶n 3 §iÒu 111 cò) kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tån t¹i, bëi néi dung §iÒu nµy cã thÓ ®−îc suy ra tõ §iÒu 38 vµ §iÒu 85 BLL§. §iÒu 38 cho phÐp NSDL§ cã thÓ ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng (chØ) trong c¸c tr−êng hîp ng−êi lao ®éng th−êng xuyªn kh«ng hoµn thµnh c«ng viÖc, bÞ xö lÝ kØ luËt sa th¶i, bÞ èm ®au, v× nh÷ng lÝ do bÊt kh¶ kh¸ng hoÆc do doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc chÊm døt ho¹t ®éng. §©y kh«ng ph¶i lµ quy ®Þnh “më” cho nªn cã thÓ hiÓu r»ng ngoµi nh÷ng lÝ do nªu trªn NSDL§ kh«ng cã quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng víi ng−êi lao ®éng v× bÊt cø lÝ do nµo kh¸c, cµng kh«ng thÓ v× nh÷ng lÝ do liªn quan ®Õn thiªn chøc cña ng−êi lao ®éng n÷. T−¬ng tù nh− vËy T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 ®èi víi §iÒu 85 BLL§ vÒ kØ luËt sa th¶i. H×nh thøc kØ luËt sa th¶i chØ ®−îc ¸p dông trong 3 tr−êng hîp ®D ®−îc liÖt kª cô thÓ t¹i kho¶n 1 §iÒu 85 BLL§ mµ ë ®ã c¸c lÝ do nh− ng−êi lao ®éng n÷ cã thai, nghØ thai s¶n... kh«ng ®−îc ®Ò cËp. Nãi c¸ch kh¸c, nªn c¾t bá ®o¹n 1 cña kho¶n 3 §iÒu 111 ®D söa ®æi, bæ sung ®Ó ®¶m b¶o tÝnh khoa häc cña c¸c ®iÒu luËt. Thø hai, t¹i ®o¹n 2 kho¶n 3 §iÒu 111 (tøc ®o¹n bæ sung), côm tõ “kÐo dµi thêi hiÖu” ®−îc sö dông kh«ng phï hîp víi néi dung ®iÒu luËt. ViÖc kÐo dµi thêi hiÖu xö lÝ kØ luËt lao ®éng th−êng ®−îc hiÓu theo nghÜa cã lîi cho NSDL§ h¬n lµ cã lîi cho ng−êi lao ®éng; thêi hiÖu xö lÝ kØ luËt lao ®éng cµng kÐo dµi th× c¬ héi xö lÝ kØ luËt cña NSDL§ ®èi víi ng−êi lao ®éng cµng lín. SÏ ®óng nghÜa h¬n nÕu trong ®iÒu luËt, côm tõ nªu trªn ®−îc thay thÕ b»ng tõ “viÖc”. Ngoµi ra, cÇn bæ sung thªm côm tõ “c¬ quan, tæ chøc” ®Ó ®iÒu luËt ®ñ nghÜa h¬n vµ ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé víi c¸c ®iÒu luËt kh¸c (vÝ dô ®iÓm ® kho¶n 1 §iÒu 38 BLL§). Nãi c¸ch kh¸c, ®o¹n 2 nªu trªn cÇn ®−îc söa ®æi nh− sau: “Trong thêi gian cã thai, nghØ thai s¶n, nu«i con nhá d−íi 12 th¸ng tuæi, ng−êi lao ®éng n÷ ®−îc t¹m hoDn viÖc ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng, viÖc xem xÐt xö lÝ kØ luËt lao ®éng, trõ tr−êng hîp doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc chÊm døt ho¹t ®éng”. 2. Mét chÕ ®é ®Æc biÖt quan träng ®èi víi ng−êi lao ®éng nãi chung, cµng quan träng h¬n ®èi víi ng−êi lao ®éng n÷ lµ chÕ ®é b¶o hiÓm xD héi. §ã lµ h×nh thøc ph¸p lÝ trî gióp nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ vËt chÊt, tinh thÇn ®èi víi ng−êi lao ®éng vµ thµnh viªn gia ®×nh hä khi gÆp nh÷ng rñi ro hoÆc biÕn cè bÊt th−êng mµ t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng dÉn ®Õn gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. LS§BS lÇn nµy ®D tËp trung söa ®æi 2 trong 5 chÕ ®é b¶o hiÓm xD héi ®èi víi ng−êi lao ®éng n÷, ®ã lµ chÕ ®é trî cÊp thai s¶n vµ chÕ ®é h−u trÝ. 31 nghiªn cøu - trao ®æi B»ng viÖc c¾t bá côm tõ “®èi víi tr−êng hîp sinh con lÇn thø nhÊt, thø hai” LS§BS ®D söa ®æi kho¶n 1 §iÒu 144 BLL§ vÒ chÕ ®é trî cÊp thai s¶n theo h−íng th«ng tho¸ng, cëi më h¬n. NÕu tr−íc ®©y ng−êi lao ®éng n÷ ®D ®ãng BHXH chØ ®−îc h−ëng trî cÊp thai s¶n (b»ng 100% tiÒn l−¬ng cho c¸c th¸ng nghØ thai s¶n theo quy ®Þnh vµ ®−îc trî cÊp thªm mét th¸ng l−¬ng...) khi sinh con lÇn thø nhÊt, thø hai th× víi quy ®Þnh míi t¹i LS§BS, mäi ng−êi lao ®éng n÷ (®D ®ãng BHXH) khi sinh con kh«ng phô thuéc vµo sè lÇn sinh ®Òu ®−îc h−ëng chÕ ®é trî cÊp thai s¶n. Sù söa ®æi nµy thùc sù ®D kh¾c phôc ®−îc h¹n chÕ cña quy ®Þnh cò, ¶nh h−ëng ®Õn lîi Ých cña ng−êi lao ®éng n÷. Nh÷ng h¹n chÕ thÓ hiÖn ë chç, c¸c nguyªn t¾c vµ môc tiªu cña BHXH kh«ng ®−îc chó ý ®óng møc, chÝnh s¸ch kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè ®−îc lång ghÐp mét c¸ch kh«ng hîp lÝ. Môc tiªu cña BHXH lµ nh»m bï ®¾p vËt chÊt cho ng−êi lao ®éng khi hä gÆp nh÷ng biÕn cè bÊt th−êng hoÆc rñi ro mµ bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp vµ ®−îc thùc hiÖn cho mäi ng−êi lao ®éng gÆp hoµn c¶nh nªu trªn. Ng−êi lao ®éng n÷ khi sinh con ®−¬ng nhiªn gÆp khã kh¨n vÒ vËt chÊt bëi thêi gian ®ã hä t¹m thêi kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng nªn kh«ng cã thu nhËp vµ cã nhu cÇu ®−îc trî gióp. HiÖn tr¹ng nµy kh«ng kh¸c nhau gi÷a ng−êi sinh con lÇn thø nhÊt, thø hai víi nh÷ng tr−êng hîp sinh con thø ba hay thø t−... Nãi c¸ch kh¸c, sù ph©n biÖt vÒ chÕ ®é trî cÊp thai s¶n phô thuéc vµo sè lÇn sinh con ®D ®i ng−îc l¹i nguyªn t¾c cña BHXH, kh«ng ®¶m b¶o sù c«ng b»ng gi÷a nh÷ng ng−êi lao ®éng n÷ sinh con còng nh− gi÷a c¸c c«ng d©n mÇm non cña ®Êt n−íc. Sù ph©n biÖt nµy nh»m t¹o ra “chÕ tµi” ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn chÝnh s¸ch kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè còng lµ kh«ng hîp lÝ. Do vËy, viÖc söa ®æi kho¶n 1 §iÒu 144 BLL§ cña LS§BS nh− nªu trªn lµ thùc sù cÇn thiÕt, gãp phÇn ®¶m b¶o tèt h¬n quyÒn vµ lîi Ých cña ng−êi lao ®éng n÷. 32 Cïng víi chÕ ®é thai s¶n, lÇn nµy chÕ ®é h−u trÝ còng ®−îc söa ®æi, bæ sung theo h−íng chó ý h¬n ®Õn quyÒn lîi cña ng−êi lao ®éng n÷ vÒ h−u. LS§BS ®D bæ sung kho¶n 1a vµo §iÒu 145 BLL§ víi néi dung: “Lao ®éng n÷ ®ñ 55 tuæi vµ ®ñ 25 n¨m ®ãng BHXH, lao ®éng nam ®ñ 60 tuæi vµ ®ñ 30 n¨m ®ãng BHXH ®−îc h−ëng cïng tØ lÖ l−¬ng h−u hµng th¸ng tèi ®a do ChÝnh phñ quy ®Þnh” (møc l−¬ng h−u tèi ®a theo quy ®Þnh hiÖn hµnh b»ng 75% møc b×nh qu©n cña tiÒn l−¬ng th¸ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH). Nh− vËy, kÓ tõ 01/01/2003 lao ®éng n÷ dï kÐm lao ®éng nam 5 tuæi ®êi vµ 5 n¨m ®ãng BHXH vÉn ®−îc h−ëng tØ lÖ l−¬ng h−u hµng th¸ng tèi ®a b»ng møc h−ëng cña lao ®éng nam cã tuæi ®êi vµ sè n¨m ®ãng BHXH cao h¬n. Quy ®Þnh nµy dï cßn cÇn ®−îc cô thÓ ho¸ tiÕp tôc b»ng c¸c v¨n b¶n d−íi luËt nh−ng ®D thÓ hiÖn chÝnh s¸ch −u ®Di cña Nhµ n−íc ®èi víi lao ®éng n÷ ®ång thêi gãp phÇn lµm c©n b»ng h¬n chÕ ®é BHXH h−u trÝ gi÷a lao ®éng n÷ vµ lao ®éng nam trong ®iÒu kiÖn ch−a cã quy ®Þnh vÒ t¨ng ®é tuæi nghØ h−u cña lao ®éng n÷. Tuy nhiªn, theo chóng t«i, sÏ gãp phÇn ®¶m b¶o quyÒn lîi chÕ ®é h−u trÝ cña lao ®éng n÷ triÖt ®Ó h¬n nÕu vÊn ®Ò tiÒn l−¬ng ®−îc nghiªn cøu söa ®æi ®ång thêi trong mèi quan hÖ nµy. Kho¶n 1a §iÒu 145 quy ®Þnh tØ lÖ l−¬ng h−u tèi ®a ngang b»ng gi÷a lao ®éng n÷ vµ lao ®éng nam cã ®iÒu kiÖn vÒ tuæi ®êi vµ sè n¨m ®ãng BHXH kh«ng ngang b»ng nhau nh−ng kh«ng ph¶i v× thÕ mµ ng−êi lao ®éng hai giíi cïng h−ëng møc l−¬ng h−u tèi ®a nh− nhau, bëi møc l−¬ng h−u cao hay thÊp ngoµi ra cßn phô thuéc vµo møc b×nh qu©n cña tiÒn l−¬ng th¸ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH. Trong tr−êng hîp b×nh th−êng, møc ®ã ®−îc tÝnh b×nh qu©n gia quyÒn c¸c møc tiÒn l−¬ng th¸ng (vµ mét sè kho¶n phô cÊp theo quy ®Þnh) trong 5 n¨m cuèi tr−íc khi nghØ h−u T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 nghiªn cøu - trao ®æi (60 th¸ng cuèi). Gi¶ sö hai ng−êi lao ®éng nam vµ n÷ ®Òu b¾t ®Çu b−íc vµo cuéc sèng lao ®éng ë ®é tuæi nh− nhau, cã møc l−¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp trong c¶ qu¸ tr×nh ®Òu b»ng nhau th× ng−êi lao ®éng n÷ còng kh«ng bao giê ®−îc h−ëng møc l−¬ng h−u tèi ®a b»ng víi møc l−¬ng h−u cña ng−êi lao ®éng nam do ®é tuæi vÒ h−u cña lao ®éng n÷ thÊp h¬n cña nam (55 vµ 60 tuæi) dÉn ®Õn møc b×nh qu©n gia quyÒn lµm c¬ së ®Ó tÝnh l−¬ng h−u cña hä còng chªnh lÖch nhau. Theo chóng t«i, cã thÓ gi¶m bít sù chªnh lÖch nµy b»ng c¸ch rót ng¾n h¬n thêi h¹n n©ng l−¬ng cña lao ®éng n÷ khi hä ®¹t ®Õn ®é tuæi nhÊt ®Þnh. Gi¶ sö trong vÝ dô nªu trªn c¶ hai ng−êi lao ®éng hiÖn ®Òu thuéc ®èi t−îng cã thêi h¹n n©ng bËc l−¬ng lµ 3 n¨m mét lÇn th× cÇn rót ng¾n thêi h¹n n©ng l−¬ng cña ng−êi lao ®éng n÷ xuèng 2 n¨m mét lÇn khi hä ®¹t ®Õn ®é tuæi 46 ®Ó ®Õn khi vÒ nghØ h−u ë ®é tuæi 55 lao ®éng n÷ ®−îc n©ng thªm 5 bËc l−¬ng (thay v× thªm 3 bËc l−¬ng nh− hiÖn nay), t−¬ng ®−¬ng víi sè bËc l−¬ng mµ lao ®éng nam ®¹t ®−îc khi nghØ h−u ë ®é tuæi 60. 3. VÊn ®Ò kh«ng kÐm phÇn quan träng ®èi víi ng−êi lao ®éng n÷ lµ quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ë ®©y, chóng t«i muèn ®Ò cËp mét sè tr−êng hîp quy ®Þnh t¹i §iÒu 37 BLL§ mµ kh«ng ®−îc söa ®æi, bæ sung trong LS§BS lÇn nµy. Theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm e kho¶n 1 §iÒu 37 BLL§, ng−êi lao ®éng n÷ lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng x¸c ®Þnh thêi h¹n tõ 1 ®Õn 3 n¨m, hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô hoÆc theo c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cã thêi h¹n d−íi 1 n¨m mµ cã thai ph¶i nghØ viÖc theo chØ ®Þnh cña thÇy thuèc, cã quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng tr−íc thêi h¹n. Thêi h¹n b¸o tr−íc cho NSDL§ tuú thuéc vµo thêi h¹n do thÇy thuèc chØ ®Þnh (trong tr−êng hîp nµy ng−êi lao ®éng n÷ kh«ng ph¶i båi th−êng chi phÝ ®µo t¹o (nÕu T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 cã), nÕu cã giÊy cña thÇy thuèc chøng nhËn tiÕp tôc lµm viÖc sÏ ¶nh h−ëng xÊu ®Õn thai nhi). Nh− vËy, ng−êi lao ®éng n÷ cã thai vµ nÕu thai nhi bÞ ¶nh h−ëng bëi c«ng viÖc sÏ ®−îc ph¸p luËt b¶o vÖ b»ng c¸ch cho phÐp chÊm døt hîp ®ång lao ®éng kÞp thêi. Tuy nhiªn, theo chóng t«i, d−êng nh− ®©y vÉn ch−a ph¶i lµ ph−¬ng ¸n tèi −u ®Ó b¶o vÖ c¸c ®èi t−îng nªu trªn. ChÊm døt hîp ®ång lao ®éng còng cã nghÜa lµ kh«ng cßn c«ng ¨n viÖc lµm t¹i doanh nghiÖp, c¬ quan hoÆc tæ chøc ®ã. Dï BLL§ coi ®©y lµ “quyÒn” nh−ng thùc tÕ l¹i lµ “b¾t buéc” ph¶i chÊm døt hîp ®ång lao ®éng ®èi víi ng−êi lao ®éng n÷ (nÕu kh«ng thuéc tr−êng hîp quy ®Þnh t¹i §iÒu 113), v× khã cã ng−êi mÑ t−¬ng lai nµo muèn ®¸nh ®æi sù an toµn cña con m×nh ®Ó gi÷ chç lµm viÖc. Sau k× nghØ thai s¶n mäi s¶n phô ®Òu cã nhu cÇu tiÕp tôc ®−îc lµm viÖc ®Ó cã thu nhËp cho b¶n th©n m×nh vµ nu«i con, nghÜa lµ ph¶i ®i t×m c«ng viÖc míi. Tuy nhiªn, c¬ héi ®−îc tuyÓn dông ®èi víi ng−êi phô n÷ ®ang nu«i con nhá thùc tÕ kh«ng ph¶i lµ lín, bëi kh«ng Ýt c¸c chñ sö dông lao ®éng th−êng cã t©m lÝ ng¹i ngÇn v× ph¶i g¸nh v¸c nhiÒu nghÜa vô rµng buéc liªn quan nÕu sö dông ®èi t−îng lao ®éng nµy (vÝ dô: Ph¶i ®¶m b¶o ®Ó lao ®éng n÷ ®ang nu«i con d−íi 12 th¸ng tuæi ®−îc nghØ mçi ngµy 60 phót trong thêi gian lµm viÖc mµ vÉn ®−îc h−ëng ®ñ l−¬ng; vÊn ®Ò thêi gian con èm mÑ nghØ cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn tiÕn ®é s¶n xuÊt kinh doanh; tr¸ch nhiÖm hç trî mét phÇn chi phÝ cho lao ®éng n÷ cã con ë løa tuæi göi trÎ, mÉu gi¸o ë nh÷ng n¬i sö dông nhiÒu lao ®éng n÷...). Ngoµi ra, quyÒn lîi BHXH cña ng−êi lao ®éng n÷ trong tr−êng hîp nµy còng bÞ ¶nh h−ëng kh«ng nhá. Hîp ®ång lao ®éng chÊm døt cã nghÜa quan hÖ lao ®éng kh«ng cßn tån t¹i vµ quan hÖ vÒ BHXH còng chÊm døt; ng−êi lao ®éng n÷ khi sinh con sÏ kh«ng ®−îc h−ëng chÕ ®é trî cÊp BHXH thai s¶n. Nãi c¸ch kh¸c, khi ng−êi lao ®éng n÷ sö dông “quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt 33 nghiªn cøu - trao ®æi hîp ®ång lao ®éng” còng lµ lóc hä tù t−íc bá nhiÒu quyÒn lîi cña m×nh. ChÝnh ®iÒu nµy thÓ hiÖn sù bÊt cËp cña ®iÓm e kho¶n 1 §iÒu 37 BLL§ vµ ®Æt ra yªu cÇu cÇn ph¶i söa ®æi §iÒu luËt ®ã ®Ó b¶o vÖ ng−êi lao ®éng n÷. Theo chóng t«i, nªn söa quy ®Þnh nµy theo h−íng: Coi tr−êng hîp “ng−êi lao ®éng n÷ cã thai ph¶i nghØ viÖc theo chØ ®Þnh cña thÇy thuèc” lµ c¨n cø ®Ó t¹m hoDn hîp ®ång lao ®éng. Trong thêi gian nghØ thai s¶n, s¶n phô vÉn ®−îc h−ëng ®Çy ®ñ chÕ ®é BHXH thai s¶n vµ hÕt thêi gian nµy ng−êi lao ®éng n÷ ®−¬ng nhiªn ®−îc tiÕp tôc trë l¹i lµm viÖc (trõ khi thÇy thuèc cã chØ ®Þnh kh¸c). BLL§ cßn quy ®Þnh quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng cña ng−êi lao ®éng, trong ®ã cã lao ®éng n÷ khi cã mét sè c¨n cø kh¸c ®−îc liÖt kª t¹i ®iÓm a, b, c kho¶n 1 §iÒu 37. Theo ®ã, ng−êi lao ®éng lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng x¸c ®Þnh thêi h¹n tõ 1 ®Õn 3 n¨m, hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô hoÆc theo c«ng viÖc nhÊt ®Þnh mµ thêi h¹n d−íi 1 n¨m cã quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng tr−íc thêi h¹n nÕu kh«ng ®−îc bè trÝ theo ®óng c«ng viÖc, ®Þa ®iÓm lµm viÖc hoÆc kh«ng ®−îc ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc ®D tho¶ thuËn trong hîp ®ång; nÕu kh«ng ®−îc tr¶ c«ng ®Çy ®ñ hoÆc tr¶ c«ng kh«ng ®óng thêi h¹n theo hîp ®ång; nÕu bÞ ng−îc ®Di, bÞ c−ìng bøc lao ®éng. §©y lµ nh÷ng lÝ do thuéc vÒ lçi cña ng−êi sö dông lao ®éng: Vi ph¹m hîp ®ång trong vÊn ®Ò tr¶ l−¬ng, bè trÝ c«ng viÖc, ®Þa ®iÓm lµm viÖc hoÆc vi ph¹m ph¸p luËt. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y, liÖu ng−êi lao ®éng n÷ ®D ®−îc ph¸p luËt b¶o vÖ tho¶ ®¸ng ch−a khi hä chØ cã quyÒn ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng ®Ó ph¶n øng l¹i sù vi ph¹m tõ phÝa NSDL§? ý ®Þnh chÊm døt hîp ®ång lao ®éng tr−íc thêi h¹n trong tr−êng hîp nµy kh«ng ph¶i lµ sù chñ ®éng tõ phÝa ng−êi lao ®éng mµ xuÊt ph¸t tõ sù vi ph¹m kh«ng thÓ chÊp nhËn tõ phÝa NSDL§, cho nªn th−êng ng−êi lao 34 ®éng ch−a cã sù chuÈn bÞ tr−íc cho m×nh chç lµm viÖc míi thay thÕ. MÆt kh¸c, sù tõ bá doanh nghiÖp ®Ó ra ®i cña ng−êi lao ®éng nh×n chung kh«ng ¶nh h−ëng nhiÒu l¾m ®Õn NSDL§; trong thÞ tr−êng lao ®éng mµ t×nh tr¹ng “cung” th−êng lín h¬n nhiÒu so víi “cÇu”, NSDL§ cã thÓ dÔ dµng kÞp thêi t×m ®−îc nh©n lùc thay thÕ. Nh− vËy, sù ph¶n øng cña ng−êi lao ®éng ®èi víi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m tõ phÝa NSDL§ b»ng viÖc ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång chØ lµ sù ph¶n øng tiªu cùc. Ngoµi ra, quy ®Þnh nh− nªu trªn cßn cã thÓ t¹o sù l¹m dông tõ phÝa NSDL§: Khi kh«ng muèn tiÕp tôc sö dông mét ng−êi lao ®éng nµo ®ã nh−ng kh«ng cã lÝ do chÝnh ®¸ng ®Ó chÊm døt hîp ®ång víi hä, NSDL§ cã thÓ “l¸ch luËt” b»ng c¸ch chñ ®éng kh«ng bè trÝ ®óng c«ng viÖc hoÆc kh«ng tr¶ l−¬ng ®óng theo hîp ®ång ®D kÝ... ®Ó “ngÇm” t¹o nªn nh÷ng c¨n cø luËt ®Þnh cho viÖc ®¬n ph−¬ng chÊm døt hîp ®ång tõ phÝa ng−êi lao ®éng. Do vËy theo chóng t«i, ®Ó b¶o vÖ ng−êi lao ®éng n÷ mét c¸ch tÝch cùc h¬n, cÇn söa ®æi nh÷ng quy ®Þnh ®D ®Ò cËp ë trªn theo h−íng cho phÐp ng−êi lao ®éng cã quyÒn ngõng viÖc nÕu NSDL§ cã hµnh vi vi ph¹m nghÜa vô tr¶ l−¬ng, bè trÝ c«ng viÖc... theo hîp ®ång. Thêi gian ngõng viÖc kÐo dµi cho ®Õn khi NSDL§ thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ nghÜa vô cña hä ®èi víi ng−êi lao ®éng. Trong thêi gian ngõng viÖc, ng−êi lao ®éng ®−îc tr¶ ®ñ tiÒn l−¬ng theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 62 BLL§ (ngõng viÖc do lçi cña NSDL§). Tãm l¹i, víi LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña BLL§, ng−êi lao ®éng n÷ ®D ®−îc quan t©m ®Çy ®ñ h¬n, ®−îc t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó n©ng cao n¨ng lùc nghÒ nghiÖp vµ ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh trong xD héi còng nh− trong cuéc sèng gia ®×nh. Tuy vËy, còng cßn mét sè vÊn ®Ò mµ LS§BS ®D ®Ò cËp hoÆc ch−a ®Ò cËp cÇn ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ lao ®éng n÷./. T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003