Nội dung

T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, khxh & nv, T.xxIII, Sè 1, 2007 Ng«n ng÷ nh− lµ ph−¬ng tiÖn vµ ®èi t−îng cña nghiªn cøu khu vùc TrÞnh CÈm Lan(*) a. D¹y c¸c ng«n ng÷ ph−¬ng §«ng trë thµnh chñ tr−¬ng quan träng cña c¸c nhµ thê vµ c¸c tr−êng truyÒn gi¸o. §iÒu nµy cã xuÊt ph¸t ®iÓm tõ ý t−ëng x©m nhËp ph−¬ng §«ng ®Ó truyÒn gi¸o b»ng chÝnh nh÷ng ng«n ng÷ cña ng−êi ph−¬ng §«ng. Theo nhiÒu häc gi¶, §«ng ph−¬ng häc ®−îc coi lµ chÝnh thøc ra ®êi n¨m 1312 víi sù kiÖn Héi ®ång nhµ thê Viªn ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp thªm mét sè khoa d¹y tiÕng ArËp, Hy L¹p, Do Th¸i, Syri ë Paris, Oxford, Bologne… §iÒu 11 trong quyÕt ®Þnh nµy quy ®Þnh r»ng cÇn lËp c¸c khoa d¹y tiÕng Do Th¸i, Hy L¹p, ArËp t¹i c¸c tr−êng ®¹i häc chñ yÕu (1). ViÖc chÊp nhËn ®iÒu kho¶n nµy cña Héi ®ång nhµ thê Viªn cho thÊy cïng víi ý t−ëng truyÒn gi¸o cña ng−êi ph−¬ng T©y ë ph−¬ng §«ng lµ ý t−ëng th©m nhËp c¸c vïng ®Êt míi b»ng c¸c ng«n ng÷ b¶n ®Þa. §iÒu nµy cã ¶nh h−ëng quan träng ®Õn lÞch sö ph¸t triÓn cña nghiªn cøu khu vùc vÒ mÆt ph−¬ng ph¸p luËn. §«ng ph−¬ng häc ®· ra ®êi vµo thêi ®iÓm nµo th× ®©y vÉn lµ vÊn ®Ò ch−a thèng nhÊt, xin kh«ng bµn ®Õn ë ®©y. Chóng t«i chØ muèn dÉn ra sù kiÖn nµy ®Ó thÊy r»ng viÖc quyÕt ®Þnh d¹y vµ häc c¸c ng«n ng÷ ph−¬ng §«ng ®· ®−îc nhiÒu ng−êi xem nh− mét sù kiÖn ®¸nh dÊu mèc ra ®êi cña c¶ mét ngµnh khoa häc lµ §«ng ph−¬ng häc lóc bÊy giê. Kh«ng chØ thÕ, rÊt nhiÒu nhµ truyÒn gi¸o, nhµ nghiªn Mèi quan hÖ vµ sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a ng«n ng÷ vµ nghiªn cøu khu vùc hÇu nh− ®· râ rµng. C¸c nhµ nghiªn cøu khu vùc vµ c¸c nhµ nghiªn cøu ng«n ng÷ cã lÏ ®Òu thõa nhËn mèi quan hÖ cã ý nghÜa nµy. Còng nh− c¸c bé m«n chuyªn ngµnh kh¸c nh− v¨n häc, lÞch sö, chÝnh trÞ, kinh tÕ…, ng«n ng÷ lµ mét trong nh÷ng ®èi t−îng cña nghiªn cøu khu vùc. Tuy nhiªn, kh«ng chØ lµ ®èi t−îng, kh¸c víi c¸c bé m«n chuyªn ngµnh trªn ®©y, ng«n ng÷ cßn lµ mét ph−¬ng tiÖn quan träng ®Ó nghiªn cøu khu vùc. Bµi viÕt kh«ng cã tham väng ®−a ra nh÷ng kiÕn gi¶i míi mÎ vÒ mèi quan hÖ gi÷a ng«n ng÷ vµ nghiªn cøu khu vùc mµ chØ muèn nh×n mèi quan hÖ nµy mét c¸ch cã hÖ thèng tõ trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nghiªn cøu khu vùc.(*) I. Ng«n ng÷ nh− mét ph−¬ng tiÖn ®Ó nghiªn cøu khu vùc 1. Buæi ban ®Çu víi §«ng ph−¬ng häc cña ng−êi ch©u ¢u Cã nhiÒu b»ng chøng cho thÊy ngay tõ buæi s¬ khai cña nghiªn cøu khu vùc víi nÒn §«ng ph−¬ng häc cña ng−êi ch©u ¢u, ng«n ng÷ ®· hiÖn diÖn nh− mét ph−¬ng tiÖn quan träng ®Çu tiªn gióp c¸c nhµ nghiªn cøu nhËn thøc vµ kh¸m ph¸ mét vïng ®Êt míi. (*) TS., Khoa §«ng ph−¬ng häc, Tr−êng §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n, §HQGHN. (1) 44 DÉn theo Francis Dvornik trong “C¸c héi ®ång gi¸o héi” Ng«n ng÷ nh− lµ ph−¬ng tiÖn vµ ®èi t−îng cña nghiªn cøu.. cøu v¨n hãa còng ®· coi “viÖc häc tiÕng ArËp lµ c«ng cô tèt nhÊt ®Ó c¶i ®¹o ng−êi ArËp…” (Raymond Lull). Nh− vËy, ngay tõ buæi ®Çu, giíi chøc ph−¬ng T©y C¬ ®èc gi¸o ®· nhËn thøc râ vai trß cña ng«n ng÷ nh− mét ph−¬ng tiÖn ®Ó th©m nhËp c¸c vïng ®Êt míi vµ ®Ó cai trÞ còng nh− më réng vßng c−¬ng to¶ cña m×nh. b. Häc tiÕng b¶n ®Þa lµ b−íc ®i ®Çu tiªn cña c¸c nhµ §«ng ph−¬ng häc vµo sù nghiÖp nghiªn cøu ph−¬ng §«ng. Khi §«ng ph−¬ng häc nh− mét ngµnh häc thuËt b¾t ®Çu ®−îc kh¼ng ®Þnh tõ thÕ kû 18, c¸c nhµ §«ng ph−¬ng häc ®Çu tiªn ®Òu b¾t ®Çu sù nghiÖp cña m×nh tõ viÖc häc vµ nghiªn cøu c¸c ng«n ng÷ ph−¬ng §«ng. ChuyÕn ®i sang ch©u ¸ cña Anquetil (1736-1805) víi kÕt qu¶ lµ nh÷ng b¶n dÞch tiÕng Avesta sang tiÕng Ph¸p “®· ®µo mét c¸i kªnh nèi liÒn hai b¸n cÇu cña thiªn tµi loµi ng−êi…, ®· ®−a vµo c¸c tr−êng cña ta (Ph¸p) sù hiÓu biÕt vÒ rÊt nhiÒu nÒn v¨n minh ®· cã tõ xa x−a”(2). Nh÷ng b¶n dÞch cña «ng ®· lÇn ®Çu tiªn cho ng−êi ch©u ¢u thÊy ®−îc tÇm vãc râ nÐt cña ch©u ¸ vÒ trÝ tuÖ vµ lÞch sö, gióp ng−êi ch©u ¢u hiÓu râ h¬n nh÷ng huyÒn tho¹i vÒ kh«ng gian ch©u ¸. Nh÷ng gi¸ trÞ Êy ®· khiÕn vai trß cña ng«n ng÷ víi t− c¸ch lµ mét c«ng cô, mét tr¹m trung chuyÓn ®Ó hiÓu mét khu vùc b¾t ®Çu ®−îc kh¼ng ®Þnh. C¸c nhµ §«ng ph−¬ng häc kh¸c thuéc thÕ hÖ ®Çu tiªn nh− William Jones, Sylvestre de Sacy còng ®· häc ®Ó th«ng th¹o c¸c ng«n ng÷ ph−¬ng §«ng khi b¾t ®Çu sù nghiÖp cña m×nh. Tr−íc khi rêi (2) Raymond Schwab trong “Sù phôc h−ng cña ph−¬ng §«ng” T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007 45 Anh sang Ên §é, Jones ®· th«ng th¹o c¸c thø tiÕng ArËp, Do Th¸i vµ Ba T−. Nhê ®ã, «ng cã thÓ tËp hîp, giíi h¹n vµ biÕn ph−¬ng §«ng thµnh mét lÜnh vùc nghiªn cøu cña ch©u ¢u mét c¸ch nhanh chãng vµ hiÖu qu¶. Cßn Sylvestre de Sacy, vÞ gi¸o s− ®Çu tiªn vµ duy nhÊt d¹y tiÕng ArËp lóc bÊy giê ë tr−êng d¹y c¸c ng«n ng÷ ph−¬ng §«ng, gi¸o s− cña hÇu hÕt c¸c nhµ §«ng ph−¬ng häc ë ch©u ¢u còng vËy. ¤ng nãi “tiÕng ArËp lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt gióp t«i kh¸m ph¸ ph−¬ng §«ng” [15]. Cã thÓ Sacy ®· sa vµo tuyÖt ®èi hãa vai trß cña tiÕng ArËp trong nghiªn cøu ph−¬ng §«ng nh−ng ®iÒu nµy xuÊt ph¸t ngay tõ sù phiÕn diÖn trong nhËn thøc vÒ ph¹m vi ph−¬ng §«ng cña §«ng ph−¬ng häc ch©u ¢u buæi ban ®Çu. Ph−¬ng §«ng thêi ®ã chØ t−¬ng ®−¬ng víi Trung §«ng, mét sè ng−êi th× ®−a thªm vµo ph¹m vi nµy c¶ Ên §é vµ chØ dõng l¹i ë ®ã. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn vai trß cña ng«n ng÷ vµ hiÖu qu¶ cña sù hiÓu biÕt vÒ ng«n ng÷ trong sù nghiÖp cña Sacy. ¤ng trë thµnh ng−êi duy nhÊt chuyªn dÞch c¸c th«ng b¸o cña ®oµn qu©n viÔn chinh Napoleon ra tiÕng ArËp, trë thµnh t¸c gi¶ cña hµng lo¹t c«ng tr×nh vÒ ng÷ ph¸p, ng÷ ©m tiÕng ArËp, c¸c t¸c phÈm kh¸c liªn quan ®Õn ng«n ng÷ nh− nghiªn cøu v¨n bia, tiÒn ®óc, sù h×nh thµnh tªn hä cña ng−êi ArËp. Víi sù nghiÖp cña Sacy, ng«n ng÷ ®· thÓ hiÖn râ vai trß vÒ tÝnh hiÖu qu¶, sù h÷u Ých vµ quyÒn lùc cña nã trong §«ng ph−¬ng häc nãi riªng vµ khu vùc häc nãi chung. Kh«ng chØ ®èi c¸c nhµ §«ng ph−¬ng häc ch©u ¢u mµ ®èi víi c¸c nhµ §«ng ph−¬ng häc Mü sau ChiÕn tranh thÕ giíi 46 thø II, ng«n ng÷ còng trë thµnh ph−¬ng tiÖn ®Ó ®Æt ch©n vµo nh÷ng vïng ®Êt míi. Tr−íc khi thay ch©n Ph¸p vµ Anh b−íc lªn vÞ trÝ trung t©m trong nÒn häc thuËt (vµ tÊt nhiªn c¶ chÝnh trÞ) thÕ giíi, kinh nghiÖm cña ng−êi Mü vÒ ph−¬ng §«ng cßn rÊt h¹n chÕ. VÒ mÆt ph¶ hÖ, §«ng ph−¬ng häc hiÖn ®¹i cña Mü b¾t nguån tõ nh÷ng tri thøc ®−îc d¹y ë tr−êng d¹y c¸c ng«n ng÷ ph−¬ng §«ng cho qu©n ®éi Mü lËp ra tõ trong vµ sau chiÕn tranh. Trong khoa häc x· héi Mü, häc vµ nghiªn cøu ng«n ng÷ nh− mét ngo¹i ng÷ bao giê còng chØ lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu cao h¬n. Tuy nhiªn, ng−êi Mü lóc nµo còng nhËn thøc râ vai trß cña ng«n ng÷ trong nghiªn cøu khu vùc cña hä. N¨m 1958, mét b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu cña ViÖn nghiªn cøu Trung §«ng cã ý chÝnh nh− sau: “C¸c tr−êng ®¹i häc Nga ®ang ®µo t¹o nh÷ng ng−êi nãi tiÕng ArËp l−u lo¸t. Nga ®· nhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña viÖc l«i kÐo con ng−êi th«ng qua ®Çu ãc cña hä b»ng c¸ch sö dông ng«n ng÷ cña chÝnh hä. Mü cÇn sím ph¸t triÓn c¸c ch−¬ng tr×nh häc ngo¹i ng÷ cña m×nh” [DÉn theo 15]. Do ®ã, häc ngo¹i ng÷ trë thµnh mét phÇn cña cuéc th©m nhËp tÕ nhÞ vµo c− d©n b¶n ®Þa, thµnh ph−¬ng tiÖn ®Ó ng−êi Mü nhËn thøc vÒ mét khu vùc lµ ph−¬ng §«ng mµ cho ®Õn thêi ®iÓm ®ã ®èi víi hä vÉn cßn lµ xa l¹. 2. Ng«n ng÷ nh− mét ph−¬ng tiÖn cña nghiªn cøu khu vùc hiÖn ®¹i sau ChiÕn tranh ThÕ giíi thø II a. Sù thuÇn thôc ng«n ng÷ b¶n ®Þa lµ môc tiªu ®Çu tiªn ®èi víi sinh viªn ngµnh khu vùc häc. §©y lµ môc tiªu sè mét trong viÖc ®µo t¹o vµ nghiªn cøu TrÞnh CÈm Lan khu vùc sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø II trong c¸c tr−êng ®¹i häc ë Mü vµ ch©u ¢u. Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ë hµng lo¹t nh÷ng c¬ së ®µo t¹o khu vùc häc cã truyÒn thèng nh− §¹i häc California Berkeley, §¹i häc Washington, §¹i häc Harvart, §¹i häc Stanford, §¹i häc Yale, §¹i häc Howard… (ë Mü), §¹i häc Oxford, §¹i häc Cambrigde… (ë Anh), §¹i häc Kyoto, §¹i häc Tokyo, §¹i häc Osaka… (ë NhËt) [1, 3, 7, 9, 11, 12, 14] ®Òu ph¶n ¸nh ®iÒu nµy. ThËt vËy, nghiªn cøu mét x· héi, mét nÒn v¨n hãa mµ kh«ng th«ng hiÓu ng«n ng÷ cña x· héi ®ã th× thËt khã kh¨n cho nhµ nghiªn cøu. Ng−îc l¹i, nÕu häc mét ng«n ng÷ mµ kh«ng g¾n víi x· héi hoÆc céng ®ång sö dông ng«n ng÷ ®ã th× viÖc häc Êy sÏ gi¶m ®i rÊt nhiÒu gi¸ trÞ. §iÒu nµy ®−îc tu©n thñ chÆt chÏ do c¸ch tiÕp cËn còng nh− ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Æc thï cña ngµnh khu vùc häc hiÖn ®¹i - nghiªn cøu thùc ®Þa (field works hay field research). TÊt c¶ c¸c khuynh h−íng nghiªn cøu khu vùc hiÖn ®¹i sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Òu ®−îc x©y dùng trªn c¬ së nh÷ng nghiªn cøu thùc ®Þa [12]. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã ng«n ng÷ lµ ph−¬ng tiÖn ®Çu tiªn vµ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Ng−êi ta cßn nãi ®Õn môc tiªu trªn ngay c¶ trong gi¸o dôc bËc cao. Giíi thiÖu vÒ nh÷ng tiªu chuÈn häc thuËt cña khu vùc häc, Côc ®¶m b¶o chÊt l−îng cña gi¸o dôc bËc cao ë Anh (The Quality Assuranse Agency for Higher Education) ®· ®Ò cËp rÊt nhiÒu ®Õn n¨ng lùc ng«n ng÷ nh− mét tiªu chuÈn trong gi¸o dôc khu vùc häc. Theo hÖ thèng tiªu chuÈn nµy, h¬n ë ®©u hÕt, c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007 Ng«n ng÷ nh− lµ ph−¬ng tiÖn vµ ®èi t−îng cña nghiªn cøu.. t¹o khu vùc häc lµ n¬i t¹o ra nh÷ng c¬ héi tèt nhÊt ®Ó ®¹t ®Õn n¨ng lùc thuÇn thôc tiÕng b¶n ®Þa ë nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau vµ ®ã chÝnh lµ c«ng cô quan träng cña nhµ nghiªn cøu khu vùc [13]. §©y lµ mét ®iÒu ®¸ng chó ý bëi trong gi¸o dôc khu vùc häc bËc cao, kh«ng ph¶i ë ®©u ng«n ng÷ còng ®−îc chó träng. Vµ theo chóng t«i, ë ViÖt Nam chóng ta, sù thiÕu hôt nµy còng ®¸ng ®Ó c¸c c¬ së ®µo t¹o khu vùc häc ë bËc sau ®¹i häc ph¶i suy nghÜ. Trªn thùc tÕ, kh«ng cã mét c¬ së ®µo t¹o khu vùc häc bËc sau ®¹i häc nµo ë ViÖt Nam tiÕp tôc duy tr× viÖc d¹y hay tiÕng b¶n ®Þa hay cã mét ho¹t ®éng nµo ®ã gióp häc viªn trau dåi tiÕng b¶n ®Þa. §iÒu nµy ®· ®−a ®Õn mét thùc tÕ lµ sau 2-3 n¨m häc cao häc, tiÕn sÜ, kh¶ n¨ng sö dông tiÕng b¶n ®Þa cña hÇu hÕt häc viªn bÞ mai mét dÇn. Tµi liÖu cña c¬ quan trªn ë Anh cho biÕt ë n−íc nµy cã 106 c¬ së ®µo t¹o vµ nghiªn cøu khu vùc trong c¸c tr−êng ®¹i häc vµ viÖn nghiªn cøu th× ngoµi 19 c¬ së Hoa Kú häc lµ kh«ng d¹y tiÕng b¶n ®Þa, 87 c¬ së cßn l¹i ®Òu d¹y tiÕng b¶n ®Þa víi mét thêi l−îng ®¸ng kÓ [19]. b. TiÕng b¶n ®Þa lµ mét ph−¬ng tiÖn quan träng ®èi víi nhµ nghiªn cøu khu vùc. David L.Szanton [14] (3), khi nªu ra nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña kh¸i niÖm “nghiªn cøu khu vùc” ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña ng«n ng÷ víi t− c¸ch võa lµ ®èi t−îng võa lµ ph−¬ng tiÖn cña ngµnh häc nµy. Theo «ng “Nghiªn cøu khu vùc” nªn ®−îc hiÓu lµ kh¸i niÖm chØ mét nhãm gåm nhiÒu lÜnh vùc vµ ho¹t ®éng häc (3) Chuyªn gia khu vùc häc hµng ®Çu cña Mü, §¹i häc California Berkeley T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007 47 thuËt cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung sau: 1) nghiªn cøu s©u vÒ ng«n ng÷, 2) nghiªn cøu thùc ®Þa (®iÒn d·) s©u s¾c b»ng tiÕng ®Þa ph−¬ng, 3) nghiªn cøu kü lÞch sö, c¸c quan ®iÓm, t− liÖu vµ nh÷ng lý gi¶i cña ®Þa ph−¬ng, 4) kiÓm tra, th¶o luËn, phª b×nh, hay ph¸t triÓn c¸c lý thuyÕt c¬ së dùa trªn nh÷ng quan s¸t cô thÓ; 5) cã nh÷ng th¶o luËn ®a ngµnh liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n. §©y lµ mét sù tæng kÕt cã ý nghÜa vµ hîp lý, kÕt qu¶ cña nöa thÕ kû ®Çy tr¨n trë, sãng giã trong nghiªn cøu khu vùc cña ®Êt n−íc nµy tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø II. Sù tæng kÕt nµy ®−îc thõa nhËn réng r·i kh«ng chØ ë Mü mµ ë nhiÒu c¬ së nghiªn cøu khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. TÊt nhiªn, ng−êi ta cã thÓ bµn ®Õn mét vµi vÊn ®Ò nh− s¾p xÕp theo ph¹m vi nh÷ng ®Æc ®iÓm liªn quan ®Õn ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn, råi ®èi t−îng vµ c¸c néi dung nghiªn cøu nh− thÕ nµo cho hîp lý ? Hay trËt tù −u tiªn cña c¸c ®Æc ®iÓm ®−îc nªu ra, vÝ dô “nghiªn cøu s©u vÒ ng«n ng÷” cã nªn xÕp sè 1 hay kh«ng?... Nh−ng sù tån t¹i vµ néi dung cña tõng ®Æc ®iÓm th× nãi chung kh«ng cÇn ph¶i bµn ®Õn. Tansman, A. [17] l¹i gi¸n tiÕp nãi ®Õn vai trß cña ng«n ng÷ theo mét c¸ch kh¸c rÊt s©u xa. ¤ng cho r»ng khu vùc häc lµ mét h×nh thøc cña dÞch thuËt; mét c«ng viÖc nh»m ®¹t ®Õn hiÓu biÕt, ph©n tÝch vµ diÔn gi¶i nh÷ng nÒn v¨n hãa ngo¹i bang th«ng qua mét l¨ng kÝnh ®a ngµnh. Nãi c¸ch kh¸c: “hiÓu biÕt, ph©n tÝch vµ diÔn gi¶i” mét nÒn v¨n hãa kh¸c kh«ng g× kh¸c chÝnh lµ c«ng viÖc dÞch thuËt. VÒ c¬ b¶n, nã lµ mét nç lùc nh»m 48 lµm cho c¸c gi¶ ®Þnh, ý nghÜa, cÊu tróc, vµ c¸c ®éng lùc cña mét nÒn v¨n hãa, mét x· héi trë nªn dÔ hiÓu ®èi víi nh÷ng ng−êi kh«ng thuéc nÒn v¨n hãa hay x· héi ®ã. Theo «ng, viÖc dÞch ®óng bÊt cø v¨n b¶n nµo - dï lµ mét bµi th¬, bµi ph¸t biÓu hay mét sù kiÖn x· héi - ®Òu ®ßi hái mét nç lùc nghiªm tóc nh»m hiÓu cÊu tróc, ý nghÜa, vµ ®éng lùc cña v¨n b¶n ®ã. V¨n b¶n ®ã cÇn ®−îc ®Æt trong chÝnh ng«n ng÷ vµ lÞch sö cña nã, trong mèi liªn hÖ víi nh÷ng v¨n b¶n tr−íc ®ã vµ c¶nh huèng hiÖn t¹i. Quan ®iÓm cña «ng Èn chøa nhiÒu ý nghÜa. Nã kh«ng chØ ®Ò cao søc m¹nh cña sù thuÇn thôc ng«n ng÷ b¶n ®Þa trong nghiªn cøu khu vùc mµ cßn cã hµm ý vÒ nh÷ng h¹n chÕ cña khu vùc häc Mü nãi riªng vµ khoa häc x· héi Mü nãi chung, ®ã lµ sù ¸p ®Æt nh÷ng kh¸i niÖm, nh÷ng lý thuyÕt, nh÷ng m« h×nh vèn ra ®êi trong c¶nh huèng ph−¬ng T©y ®èi víi nh÷ng phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. §©y lµ lèi mßn mµ nÒn khu vùc häc s¬ khai - §«ng ph−¬ng häc cña ng−êi ch©u ¢u - vÉn tõng m¾c ph¶i. C¸c nhµ khu vùc häc NhËt B¶n còng ®Ò cËp ®Õn viÖc häc tiÕng b¶n ®Þa nh− lµ néi dung ®Çu tiªn trong c«ng t¸c chuÈn bÞ cho nghiªn cøu khu vùc b»ng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc ®Þa [10]. Theo Kataoka, ®Ó cã thÓ sö dông vµ khai th¸c ®−îc c¸c t− liÖu, cÇn cã n¨ng lùc ngo¹i ng÷ ®Ó ®äc vµ hiÓu c¸c t− liÖu nµy. C¸c quy tr×nh tiÕn hµnh ®iÒu tra thùc ®Þa t¹i ®Þa ph−¬ng cÇn hµng lo¹t c¸c thao t¸c nh− thiÕt kÕ nghiªn cøu, ®äc tµi liÖu, ghi chÐp ®iÒu tra, pháng vÊn d©n ®Þa ph−¬ng… vµ v× vËy, häc tiÕng ®Þa ph−¬ng lµ yªu cÇu sè mét. TrÞnh CÈm Lan II. Ng«n ng÷ nh− mét ®èi t−îng cña nghiªn cøu khu vùc 1. Nghiªn cøu ng«n ng÷ trong khu vùc häc s¬ khai Mét thµnh tùu quan träng mµ §«ng ph−¬ng häc ch©u ¢u thÕ kû 19 ®· ®Ó l¹i cho ng«n ng÷ häc nh©n lo¹i lµ sù ra ®êi cña ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu so s¸nh trong ng«n ng÷ häc. Ngay tõ buæi ®Çu cña §«ng ph−¬ng häc, víi tham väng “hiÓu biÕt vÒ Ên §é h¬n bÊt cø ng−êi ch©u ¢u nµo”, William Jones ®· tiÕn hµnh sù nghiÖp nghiªn cøu cña m×nh ®Çu tiªn víi viÖc x©y dùng mét b¶n “c¸c ®èi t−îng nghiªn cøu trong thêi gian t«i sèng ë Ên §é” (4). B¶n liÖt kª cho thÊy cã sù hiÖn diÖn cña ng÷ v¨n trong h×nh hµi cña th¬ vµ tu tõ häc. Jones, còng nh− c¸c nhµ ng÷ v¨n §«ng ph−¬ng häc ®Çu tiªn kh¸c, khi b¾t ®Çu nghiªn cøu ng«n ng÷ cã lÏ chØ víi môc ®Ých so s¸nh ng÷ ph¸p ®Ó phôc vô cho viÖc thô ®¾c c¸c ng«n ng÷ ph−¬ng §«ng cña ng−êi ch©u ¢u. Nh−ng qua so s¸nh mét c¸ch cã hÖ thèng tiÕng Sanskrit cña ph−¬ng §«ng víi c¸c ng«n ng÷ ph−¬ng T©y b»ng ph−¬ng ph¸p mµ sau ®ã ng−êi ta gäi lµ so s¸nh lÞch sö, «ng l¹i cã nh÷ng kÕt luËn khoa häc liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò phôc nguyªn nguån gèc cña c¸c ng«n ng÷ ch©u ¢u. Nh÷ng viÖc lµm cña «ng cho thÊy §«ng ph−¬ng häc ngay tõ b−íc ®Çu ®· mang tÝnh triÕt häc vµ ph−¬ng ph¸p luËn s©u s¾c, ¶nh h−ëng m¹nh mÏ ®Õn ph−¬ng (4) B¶n “C¸c ®èi t−îng nghiªn cøu trong thêi gian t«i sèng ë Ên §é” gåm c¸c môc cÇn nghiªn cøu nh− LuËt cña ng−êi Ên §é gi¸o vµ Håi gi¸o, chÝnh trÞ hiÖn ®¹i vµ ®Þa lý Hindus, c¸c khoa häc hçn hîp cña ng−êi ch©u ¸, y häc, to¸n häc, gi¶i phÉu häc, th¬, tu tõ, ©m nh¹c cña c¸c n−íc ph−¬ng §«ng T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007 Ng«n ng÷ nh− lµ ph−¬ng tiÖn vµ ®èi t−îng cña nghiªn cøu.. ph¸p luËn cña ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i nãi riªng vµ khu vùc häc hiÖn ®¹i ngµy nay nãi chung - ®ã lµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu so s¸nh mµ môc tiªu ®Çu tiªn lµ kh¼ng ®Þnh mét nguån gèc ph−¬ng §«ng xa x«i l¹i chÝnh lµ c¬ së cña c¸c ng«n ng÷ ch©u ¢u vèn rÊt cao ng¹o vµ kiªu h·nh thêi ®ã. «ng viÕt: “Dï cho møc ®é cæ kÝnh nh− thÕ nµo, ch÷ Ph¹n (Sanskrit) cã mét c¬ cÊu thÇn kú, nã hoµn chØnh h¬n tiÕng Hy L¹p, phong phó h¬n Latinh vµ tinh tÕ h¬n c¶ hai ng«n ng÷ trªn, nh−ng l¹i rÊt gÇn gòi hai ng«n ng÷ trªn, kÓ c¶ vÒ gèc ®éng tõ vµ h×nh thøc v¨n ph¹m. Sù gÇn gòi nhiÒu ®Õn møc kh«ng mét nhµ ng÷ v¨n nµo khi xem xÐt ba ng«n ng÷ trªn l¹i kh«ng tin r»ng chóng ®Òu xuÊt ph¸t tõ mét nguån gèc chung nµo ®ã” [DÉn theo 15]. TiÕp nèi William Jones lµ Ernest Renan víi c«ng tr×nh “Nghiªn cøu c¸c ng«n ng÷ Xªmit” hoµn thµnh n¨m 1847 vµ xuÊt b¶n lÇn ®Çu n¨m 1855. C«ng tr×nh nµy ®Õn nay tuy Ýt ng−êi biÕt ®Õn nh−ng l¹i ®−îc giíi häc thuËt thêi ®ã ®¸nh gi¸ lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu toµn diÖn ®Çu tiªn vÒ §«ng ph−¬ng häc. “Nghiªn cøu c¸c ng«n ng÷ Xªmit” ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn cña ng÷ hÖ Ên-¢u. NÕu nh− tr−íc ®ã, ng−êi ta thÊy tån t¹i t− t−ëng vÒ mét ng«n ng÷ ®Çu tiªn do thÇn th¸nh ban cho th× sau nh÷ng nghiªn cøu ng«n ng÷ cña Jones vµ ®Æc biÖt lµ cña Renan, t− t−ëng nµy ®· lïi b−íc, nh−êng chç cho mét t− t−ëng khoa häc ®−îc ®óc kÕt trªn c¬ së so s¸nh, phôc nguyªn nguån gèc ng«n ng÷ mét c¸ch khoa häc. §èi víi nhµ ng«n ng÷ trong nghiªn cøu ph−¬ng §«ng thÕ kû 19, kh«ng thÓ m« t¶ ng«n ng÷ T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007 49 nh− lµ mét kÕt qu¶ cña søc m¹nh thÇn th¸nh vµ siªu nhiªn. Kh¸i niÖm “ng«n ng÷ nguyªn thñy” hay “ng«n ng÷ gèc” do con ng−êi s¸ng t¹o ra vµo thêi gian nµy lµ mét kÕt côc hîp lý sau nhiÒu n¨m t×m tßi, tr¨n trë. §©y lµ mét kh¸i niÖm ch−a bao giê tån t¹i nh− mét ®Ò tµi tranh c·i tõ khi nã ra ®êi. Vµ, ngay tõ khi ®ã, ng−êi ta còng ®· thõa nhËn c¸i gäi lµ “ng«n ng÷ gèc” ®ã kh«ng thÓ t×m l¹i ®−îc mµ chØ cã thÓ t¸i t¹o l¹i nã qua “c¸c qu¸ tr×nh ng÷ v¨n häc”(5) mµ th«i. Tuy nh÷ng ®éng c¬ chÝnh trÞ ®−îc thÓ hiÖn b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®©y ®ã trong t¸c phÈm vÉn khiÕn giíi häc thuËt nhËn ®Þnh r»ng “®èi víi Renan, c«ng tr×nh nghiªn cøu ng«n ng÷ Xªmit lµ biÓu t−îng cña viÖc ch©u ¢u vµ c¶ b¶n th©n Renan thèng trÞ ph−¬ng §«ng” nh−ng xÐt ë gãc ®é khoa häc, ph¶i thõa nhËn r»ng «ng lµ mét nhµ ng÷ v¨n häc tµi ba vµ cã nhiÒu ®ãng gãp. §ãng gãp ®ã kh«ng chØ thÓ hiÖn ë nh÷ng ph¸t hiÖn vÒ ng«n ng÷ mµ thÓ hiÖn ë c¶ viÖc t¹o ra mét ý thøc míi vÒ khoa häc dùa trªn tÇm quan träng vÒ ng«n ng÷ cña ph−¬ng §«ng ®èi víi ch©u ¢u. Cã thÓ nãi, nh÷ng ph¸t hiÖn lín vÒ ng«n ng÷ trong m«n ng÷ ph¸p so s¸nh cña Sylvestre de Sacy, William Jones, Ernest Renan,… ®Òu nhê vµo nh÷ng th− tÞch cæ ®−îc mang tõ ph−¬ng §«ng vÒ Paris vµ London. Kh«ng ph¶i v« cí mµ E.W.Said cho r»ng hÇu hÕt c¸c nhµ §«ng ph−¬ng häc ®Òu b¾t ®Çu sù nghiÖp cña m×nh b»ng viÖc nghiªn cøu vÒ ng÷ v¨n vµ kÕt qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng ng÷ v¨n nµy ®· s¶n sinh ra nh÷ng Sacy, Jones, (5) C¸ch dïng cña Edward Said trong “§«ng ph−¬ng häc” 50 Renan… vµ c¸c sinh viªn cña hä. Ng«n ng÷ häc trong §«ng ph−¬ng häc ch©u ¢u thùc sù lµ mét m«n häc so s¸nh dùa trªn tiÒn ®Ò lý thuyÕt cho r»ng mçi ng«n ng÷ ®Òu thuéc vµo mét nhãm nµo ®ã, trong ®ã cã hai nhãm lín lµ c¸c ng«n ng÷ Ên-¢u vµ c¸c ng«n ng÷ Xªmit. Vµo gi÷a thÕ kû 19, §«ng ph−¬ng häc ch©u ¢u ®· trë thµnh mét kho tµng häc thuËt réng lín. Mét trong nh÷ng s¶n phÈm nèi tiÕng cña kho tµng nµy lµ hai tËp s¸ch cña Jules Monl - th− ký cña Héi ch©u ¸ ë Paris - nhan ®Ò “Hai m−¬i b¶y n¨m lÞch sö nghiªn cøu ph−¬ng §«ng”. Trong hai m−¬i b¶y n¨m nµy, kh«ng cã mét viÖc lµm nµo cña c¸c häc gi¶ ch©u ¢u vÒ ch©u ¸ mµ Monl kh«ng ghi vµo môc “Nghiªn cøu ph−¬ng §«ng”. Nh÷ng ghi chÐp cña «ng liªn quan ®Õn mét khèi l−îng xuÊt b¶n phÈm v« cïng lín vÒ ph−¬ng §«ng, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng tr×nh vÒ ng«n ng÷ nh− tiÕng ArËp, mét sè ng«n ng÷ ë Ên §é, tiÕng Do Th¸i, Assiry, Babylon, M«ng Cæ, Trung Hoa, MiÕn §iÖn, Java… danh s¸ch c¸c c«ng tr×nh vÒ ng«n ng÷ trong 27 n¨m nµy, theo Monl, lµ kh«ng thÓ nµo kÓ hÕt [DÉn theo 15]. §iÒu nµy cho thÊy vÞ trÝ cña ng«n ng÷ trong sè c¸c ®èi t−îng mµ §«ng ph−¬ng häc vµ khu vùc häc ®· tõng nghiªn cøu ngay tõ buæi ®Çu vµ vÞ trÝ nµy sÏ cµng ®−îc kh¼ng ®Þnh vµo thêi kú sau khi mµ c¸c nhµ nghiªn cøu, ngay c¶ tr−íc sù s¶n sinh kh«ng ngõng cña hµng lo¹t c¸c lý thuyÕt ng«n ng÷ häc hiÖn ®¹i, vÉn lu«n ý thøc r»ng b»ng ng«n ng÷ vµ th«ng qua nghiªn cøu ng«n ng÷, hä cã thÓ hiÓu vµ kh¸m ph¸ nh÷ng lÜnh vùc tri thøc réng lín h¬n (nh− v¨n ho¸, x· héi, nh©n chñng…) ë mçi khu vùc. TrÞnh CÈm Lan VÒ mÆt ph−¬ng ph¸p, nh÷ng nghiªn cøu ng«n ng÷ trong §«ng ph−¬ng häc ch©u ¢u chñ yÕu dïng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu so s¸nh trªn c¬ së nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n (c¸c t− liÖu thµnh v¨n) lµ chÝnh. Chóng ta sÏ cã thÓ nhËn thÊy râ ®©y lµ mét ®Æc tr−ng cña ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ng«n ng÷ trong §«ng ph−¬ng häc khi ®Æt nã trong sù ®èi lËp víi ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ng«n ng÷ trong khu vùc häc hiÖn ®¹i - giai ®o¹n sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai. 2. Nghiªn cøu ng«n ng÷ trong khu vùc häc hiÖn ®¹i §èi t−îng lµ ng«n ng÷ ë ®©y th−êng ®−îc c¸c nhµ ng«n ng÷ häc xem xÐt d−íi hai gãc ®é: (1) Nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm cña mét ng«n ng÷ ®Ó phôc vô viÖc d¹y tiÕng b¶n ®Þa trong c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o khu vùc häc; vµ (2) Nghiªn cøu ng«n ng÷ cña mét khu vùc (th−êng lµ c¸c ph−¬ng ng÷ hoÆc c¸c hä ng«n ng÷) trong c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu ng«n ng÷ häc x· héi. D−íi gãc ®é thø nhÊt, nÒn khu vùc häc hiÖn ®¹i vÉn tiÕp nèi sù nghiªn cøu nh− ë thêi s¬ khai cña nã víi viÖc ph©n tÝch, nhËn diÖn c¸c ®Æc ®iÓm ng÷ ©m, tõ vùng, ®Æc biÖt lµ ng÷ ph¸p cña mét ng«n ng÷ nh»m t×m ra nh÷ng quy t¾c, nh÷ng quy luËt vËn hµnh bªn trong mçi hÖ thèng ng«n ng÷ ®Ó gióp ng−êi häc n¾m b¾t ng«n ng÷ ®ã mét c¸ch nhanh chãng nhÊt. ë thêi kú sau, khi nhu cÇu ®µo t¹o vµ nghiªn cøu vÒ nhiÒu khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi ph¸t triÓn bïng næ, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ng«n ng÷ d−íi gãc ®é nµy l¹i cµng në ré. Quan ®iÓm nghiªn cøu khu vùc cña Szanton, D. L. - T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007 Ng«n ng÷ nh− lµ ph−¬ng tiÖn vµ ®èi t−îng cña nghiªn cøu.. nh− ®· dÉn ë 1.2. - còng cho r»ng ng«n ng÷ kh«ng chØ lµ mét ®èi t−îng b×nh th−êng cña nghiªn cøu khu vùc mµ cßn lµ mét ®èi t−îng cÇn ph¶i ®−îc “nghiªn cøu s©u”. ChØ ®¬n cö vµi vÝ dô vÒ c¸c thµnh tùu nghiªn cøu ng«n ng÷ ë Khoa Quèc tÕ häc vµ Khu vùc häc, §¹i häc California Berkeley (Mü) vµ §¹i häc Cambridge (Anh) còng thÊy sè l−îng xuÊt b¶n phÈm nghiªn cøu ng«n ng÷ khu vùc Ýt nhÊt còng lµ hµng chôc ®Çu s¸ch, cßn c¸c luËn v¨n ë c¸c bËc häc, c¸c bµi b¸o, bµi nghiªn cøu ng«n ng÷ th× lªn tíi hµng tr¨m [16]. VÒ néi dung, chiÕm mét sè l−îng ®¸ng kÓ nhÊt lµ c¸c c«ng tr×nh giíi thiÖu vµ nghiªn cøu ng÷ ph¸p tiÕng b¶n ®Þa. Ch¼ng h¹n, chØ trong vµi n¨m, Trung t©m Nghiªn cøu Nam ¸ cña §¹i häc California Berkeley ®· cho ra hµng lo¹t c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ng÷ ph¸p c¸c ng«n ng÷ b¶n ®Þa t¹i Nam ¸ nh−: “Introduction to Hindi Grammar” cña Usha Jain , xuÊt b¶n n¨m 1995; råi “An Introduction to the Sanskrit Language” cña Robert P. Goldman vµ Sally J. Sutherland Goldman in lÇn thø 3 n¨m 1999; råi “Intermediate Hindi Reader” cña Usha Jain xuÊt b¶n n¨m 1999…. Mét sè c«ng tr×nh kh¸c cña khu vùc häc Anh còng ®−îc coi lµ ®¸ng chó ý nh− “A Grammar of Tariana, from Northwest Amazonia” cña nhµ Mü Latinh häc Arnold J.Bauer; “Grammar of Semelai” cña nhµ §«ng Nam ¸ häc Nicole Kruspe… ®Òu ®−îc xuÊt b¶n t¹i Cambridge University Press. Ngoµi ra, c¸c c«ng tr×nh, c¸c bµi nghiªn cøu nh»m phôc vô viÖc thô ®¾c tiÕng b¶n ®Þa tham gia c¸c Héi th¶o n©ng cao chÊt l−îng ®µo T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007 51 t¹o vµ nghiªn cøu khu vùc ë tÊt c¶ c¸c n−íc th× v« cïng ®a d¹ng vµ kh«ng thÓ nµo kÓ hÕt. Tuy nhiªn, nÕu ng«n ng÷ häc trong nghiªn cøu khu vùc tr−íc ®©y vµ d−íi gãc ®é thø nhÊt th−êng chØ ®−îc nghiªn cøu trªn v¨n b¶n lµ chÝnh th× hiÖn nay, c¸c häc gi¶ ngµy cµng cho ra nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu theo h−íng ng«n ng÷ häc x· héi, ph©n tÝch ng÷ dông vµ ng÷ nghÜa, ph©n tÝch ng«n ng÷ trong ®èi tho¹i v¨n hãa gi÷a c¸c khu vùc, råi nghiªn cøu c¸c céng ®ång ng«n tõ nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i ®Æt ng«n ng÷ trong bèi c¶nh x· héi. §©y lµ gãc ®é thø hai khi quan s¸t ng«n ng÷ nh− mét ®èi t−îng cña c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu khu vùc. ChØ nãi ®Õn ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra ng«n ng÷ trong 10 n¨m tõ 1962 ®Õn 1971 cña §¹i häc Cambridge mang tªn “Survey of English Dialects” còng ®ñ thÊy sù quan t©m cña nghiªn cøu khu vùc ®èi víi ph−¬ng ng÷ c¸c khu vùc thËt lµ ®¸ng kÓ. Ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra nµy cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c ph−¬ng ng÷ cña tiÕng Anh ë nhiÒu khu vùc kh¸c nhau nh− B¾c Mü, Canada, New-zeland, Ailen, §«ng Nam ¸… víi hµng chôc tËp Ên phÈm ghi l¹i kÕt qu¶ ®iÒu tra ë mçi khu vùc [DÉn theo 5]. Nh÷ng nghiªn cøu ®iÒu tra nµy tËp trung vµo hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò nh− c¶nh huèng, chÝnh s¸ch ng«n ng÷, kÕ ho¹ch ho¸ ng«n ng÷, ®Æc biÖt ®−îc chó träng lµ t×nh tr¹ng song ng÷, ®a ng÷ vµ tiÕp xóc ng«n ng÷/ph−¬ng ng÷, c¶ ph−¬ng ng÷ ®Þa lý lÉn ph−¬ng ng÷ x· héi. ë c¸c c¬ së nghiªn cøu khu vùc kh¸c, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ng«n ng÷/ ph−¬ng ng÷ khu vùc theo h−íng nµy, dï ch−a thµnh hÖ thèng nh−ng còng cã TrÞnh CÈm Lan 52 nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. Mét vÝ dô n÷a lµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu c¸c ph−¬ng ng÷ Trung Quèc t¹i Hång K«ng, Ma Cao, Qu¶ng Ch©u, Th−îng H¶i… cña c¸c häc gi¶ Mü chñ yÕu còng tõ Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc t¹i §¹i häc California Berkeley nh− Bauer Robert víi ph−¬ng ng÷ Qu¶ng §«ng, Ball J. Dyer víi ph−¬ng ng÷ Ma Cao, Matisoff Jame víi ph−¬ng ng÷ Lahu, McCoy John víi ph−¬ng ng÷ Hång K«ng…[DÉn theo 2] Ng«n ng÷ nh− mét ®èi t−îng nghiªn cøu ë gãc ®é thø hai nµy cßn cã mÆt trong c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu tæng thÓ vÒ c¶nh quan cña mét khu vùc. Khu vùc ®−îc nghiªn cøu trong nh÷ng ch−¬ng tr×nh nµy th−êng nhá h¬n ph¹m vi mét quèc gia, cã thÓ chØ lµ mét vïng l·nh thæ, mét huyÖn, x·, thËm chÝ mét lµng vµ c¸c biÕn thÓ ng«n ng÷ khu vùc ®−îc quan s¸t ngay trong c¶nh huèng cña khu vùc ®ã vµ trong mèi quan hÖ víi c¸c biÕn thÓ ë c¸c khu vùc l©n cËn vµ víi ng«n ng÷ quèc gia cã khu vùc ®ã. §©y lµ mét ph¹m vi b¾t ®Çu nhËn ®−îc sù chó ý cña khu vùc häc hiÖn ®¹i trong mét vµi thËp kû gÇn ®©y vµ ®ang trë thµnh mét xu h−íng nghiªn cøu chÝnh. VÒ mÆt ph−¬ng ph¸p, nghiªn cøu ng«n ng÷ trong khu vùc häc hiÖn ®¹i kh«ng chØ ®−îc thùc hiÖn trªn t− liÖu thµnh v¨n lµ c¸c th− tÞch cæ, c¸c lo¹i v¨n b¶n (nghiªn cøu ng«n ng÷) mµ chñ yÕu ®−îc dùa trªn nh÷ng nguån t− liÖu sèng - trªn lêi nãi (nghiªn cøu lêi nãi). §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ xu h−íng nghiªn cøu cña c¶ hai phÝa: 1. Xu h−íng nghiªn cøu ng«n ng÷ häc thêi hËu cÊu tróc luËn lµ nghiªn cøu lêi nãi vµ ph¶i ®Æt ng«n ng÷ trong bèi c¶nh; 2. Xu h−íng nghiªn cøu khu vùc häc hiÖn ®¹i lµ ph¶i tõ bá lèi nghiªn cøu cña “c¸c triÕt gia trªn ghÕ bµnh” ®Ó ra thùc ®Þa. So víi nghiªn cøu ng«n ng÷ cña giai ®o¹n tr−íc, cã thÓ gäi ®©y lµ mét ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n nµy nh−ng còng cã thÓ gäi lµ mét b−íc tiÕn. Tuy nhiªn, nh÷ng ph−¬ng ph¸p nµy hoµn toµn kh«ng lo¹i trõ nhau mµ cã thÓ song song tån t¹i v× mét môc ®Ých chung. KÕt luËn Ng«n ng÷ trong nghiªn cøu khu vùc, nh×n tõ hai gãc ®é nh− bµi viÕt ®Ò cËp tíi chØ lµ mét sù t¸ch b¹ch t−¬ng ®èi. Mét c¸ch biÖn chøng vµ linh ho¹t, cÇn ph¶i hiÓu r»ng kh«ng thÓ t¸ch b¹ch r¹ch rßi hai lo¹i ng«n ng÷: mét lµ ph−¬ng tiÖn vµ mét lµ ®èi t−îng nghiªn cøu cña nghiªn cøu khu vùc v× mèi quan hÖ t−¬ng hç vµ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cho nhau gi÷a chóng. Trong lÞch sö ph¸t triÓn tuy ch−a dµi nh−ng còng kh«ng qu¸ ng¾n cña ngµnh khu vùc häc, dï hiÖn diÖn víi t− c¸ch nµo th× ng«n ng÷ còng lu«n thÓ hiÖn vai trß kh«ng g× thay thÕ ®−îc cña nã. Vai trß nµy lu«n lu«n ®−îc kh¼ng ®Þnh vµ ngµy cµng ®−îc kh¼ng ®Þnh, trë thµnh mét yªu cÇu mang tÝnh ph−¬ng ph¸p luËn mµ nghiªn cøu khu vùc ë bÊt cø thêi ®¹i nµo, thÓ chÕ nµo, víi môc ®Ých nµo… còng ®Òu ph¶i tu©n thñ nh− mét sù b¶o vÖ cho lý do tån t¹i cña chÝnh m×nh. T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007 Ng«n ng÷ nh− lµ ph−¬ng tiÖn vµ ®èi t−îng cña nghiªn cøu.. 53 Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ann, L. (1997), Area Studies in Universities: Organization and Funding, Japan-USA Area Studies Conference, Tokyo. 2. Bauer, R. S. (1983), Cantonese sociolinguistic patterns: correlating social Characteristics of speakers with phonological variables in Hong Kong Cantonese, University of California Berkeley. 3. Campbell, J. (1995), Internationalization of Area studies, The Japan - USA Area studies Conference, Tokyo, Japan. 4. Canning, J. (2004), Teaching methodology, philosophy and social theory in Area Studies, Subject Centre for Languages, Linguistics and Area Studies in United Kingdom. 5. Chambers, J. K. & Trudgill, P. (1980), Dialectology, Cambridge University Press, Cambridge. 6. Eleanor, H. J. (1982), Language and Area Studies: in Search of a Meaningful Relationship, ADFL Bulletin, 14, no. 2, November 1982. http:/www.adfl.org/adfl/bulletin/v14n2/142025.htm 7. Ellis, R.J. (2004), Area Studies: the nature of the discipline, Conference: “Understanding the World: Developing interdisciplinary Area studies to meet the needs of the 21st century”, London. 8. Ellis, R.J. (2003), Interdisciplinarity, Subject Centre for Languages, Linguistics and Area Studies in United Kingdom. www.lang.itsn.ac.uk/resources/goodpractise.aspx? (Website cña Trung t©m Ng«n ng÷, Ng«n ng÷ häc vµ Khu vùc häc, V−¬ng quèc Anh). 9. Itagaki Yuko (1997), Area Studies must be the Foundation of new Scholarly Knowlegge, Japan-USA Area Studies Conference, Tokyo. www.lang.itsn.ac.uk/resources/goodpractise.aspx? 10. Kataoka Sachihiko (2006), Lý thuyÕt khu vùc häc vµ nghiªn cøu NhËt B¶n nh×n tõ gãc ®é khu vùc häc, Bµi gi¶ng chuyªn ®Ò cho sinh viªn chuyªn ngµnh NhËt B¶n häc t¹i Khoa §«ng ph−¬ng häc, Tr−êng §HKHXH&NV, Hµ Néi. 11. Lia Hutton (1997), Area and International Studies: An Introduction, The Advising Quarterly. 12. Matsubara Masatake (1997), Introduction, in International Area Studies Conference I, Japan-USA Area Studies Conference, Tokyo. 13. The Quality Assuranse Agency for Higher Education (2002), Area Studies - Academic standards. www.qaa.ac.uk. 14. Szanton, D. L. (2003), The Origin, Nature and Challenges of Area Studies in the United States, The Politics of Knowledge: Area Studies and the Disciplines, UCIAS Edited Volume 3, University of California International and Area Studies Digital Collection. 15. Said, E.W. (1998), §«ng ph−¬ng häc, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, KHXH & NV, T.XXIII, Sè 1, 2007