Nội dung

nghiªn cøu - trao ®æi trÞnh tiÕn viÖt * NguyÔn cöu ®øc b×nh ** T hêi gian võa qua sè l−îng tæ chøc vµ c¸ nh©n ng−êi n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam víi môc ®Ých lµm ¨n, du lÞch vµ kinh doanh ngµy mét nhiÒu vµ trong sè ®ã cã mét sè ng−êi n−íc ngoµi ®, ph¹m téi trªn l,nh thæ ViÖt Nam. Do ®ã, ®ßi hái trong hÖ thèng h×nh ph¹t Bé luËt h×nh sù (BLHS) n−íc ta ph¶i cã h×nh ph¹t ®Æc thï ®Ó ¸p dông ®èi víi ®èi t−îng lµ ng−êi n−íc ngoµi. ChÝnh v× vËy, nhµ lµm luËt n−íc ta ®, quy ®Þnh h×nh ph¹t míi lµ trôc xuÊt vµo hÖ thèng h×nh ph¹t BLHS n¨m 1999 víi tÝnh chÊt võa lµ h×nh ph¹t chÝnh võa lµ h×nh ph¹t bæ sung. Qua nghiªn cøu h×nh ph¹t trôc xuÊt quy ®Þnh t¹i §iÒu 32 BLHS n¨m 1999 chóng ta cã thÓ rót ra mét sè ®iÓm míi vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn trao ®æi d−íi ®©y. 1. VÒ kh¸i niÖm h×nh ph¹t trôc xuÊt LÇn ®Çu tiªn nhµ lµm luËt n−íc ta ®, ghi nhËn quy ph¹m riªng biÖt ®Ò cËp ®Þnh nghÜa ph¸p lÝ cña kh¸i niÖm h×nh ph¹t trôc xuÊt: "Trôc xuÊt lµ buéc ng−êi n−íc ngoµi bÞ kÕt ¸n ph¶i rêi khái lnh thæ n−íc Céng hoµ x héi chñ nghÜa ViÖt Nam” (§iÒu 32). Nh− vËy, viÖc BLHS n¨m 1999 quy ®Þnh bæ sung h×nh ph¹t trôc xuÊt vµ ®−a ra kh¸i niÖm h×nh ph¹t nµy cã ý nghÜa lÝ luËn - thùc tiÔn rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam nãi riªng còng nh− thùc tiÔn ¸p dông h×nh ph¹t ®èi víi ng−êi ph¹m téi cña tßa ¸n nãi chung, ®Æc biÖt trong c«ng T¹p chÝ luËt häc sè 3/2003 t¸c ®Êu tranh phßng vµ chèng ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi trªn l,nh thæ ViÖt Nam tr−íc t×nh h×nh ph¸t triÓn cña x, héi víi xu thÕ héi nhËp vµ më cöa, giao l−u vµ hîp t¸c quèc tÕ. 2. VÒ ®èi t−îng bÞ ¸p dông h×nh ph¹t trôc xuÊt Còng gièng nh− h×nh ph¹t tiÒn, trôc xuÊt võa lµ h×nh ph¹t chÝnh võa lµ h×nh ph¹t bæ sung trong hÖ thèng h×nh ph¹t ®−îc quy ®Þnh trong BLHS ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cã ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a h×nh ph¹t trôc xuÊt víi c¸c h×nh ph¹t cßn l¹i ë chç nÕu c¸c h×nh ph¹t kh¸c cã thÓ ¸p dông chung cho tÊt c¶ mäi chñ thÓ thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi th× trôc xuÊt lµ h×nh ph¹t chØ ®−îc ¸p dông ®èi víi chñ thÓ lµ ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi trªn l,nh thæ ViÖt Nam vµ theo quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh, chËm nhÊt lµ m−êi l¨m ngµy kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh thi hµnh ¸n(1) th× ng−êi ®ã b¾t buéc ph¶i rêi khái l,nh thæ n−íc Céng hßa x, héi chñ nghÜa ViÖt Nam. Trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh cña LuËt quèc tÞch ViÖt Nam n¨m 1998 (§iÒu 2), Ph¸p lÖnh nhËp c¶nh, xuÊt c¶nh, c− tró cña ng−êi n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ngµy 28/4/2000 (§iÒu 3) vµ NghÞ ®Þnh sè 54/2001/N§-CP ngµy 23/08/2001 cña ChÝnh phñ h−íng dÉn vÒ viÖc thi hµnh h×nh ph¹t trôc xuÊt (§iÒu 1) th× kh¸i niÖm "ng−êi n−íc ngoµi" ®−îc hiÓu lµ "ng−êi kh«ng cã quèc * Khoa luËt §¹i häc quèc gia Hµ Néi 61 nghiªn cøu - trao ®æi tÞch ViÖt Nam". Tõ kh¸i niÖm nµy cã thÓ hiÓu ng−êi n−íc ngoµi lµ ng−êi mang quèc tÞch cña n−íc kh¸c vµ ng−êi kh«ng mang quèc tÞch cña bÊt k× n−íc nµo (ng−êi kh«ng cã quèc tÞch). Tuy nhiªn, ë ®©y còng cã tr−êng hîp biÖt lÖ cÇn l−u ý lµ trôc xuÊt sÏ kh«ng ®−îc ¸p dông ®èi víi ng−êi kh«ng cã quèc tÞch th−êng tró t¹i ViÖt Nam. Cô thÓ víi ®èi t−îng nµy, tßa ¸n cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c h×nh ph¹t chÝnh kh¸c c¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ møc ®é nguy hiÓm cho x, héi cña hµnh vi mµ hä ®, thùc hiÖn.(2) Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i bÊt cø c¸ nh©n ng−êi n−íc ngoµi nµo ph¹m téi còng ®Òu bÞ xö lÝ b»ng biÖn ph¸p h×nh sù. Kho¶n 2 §iÒu 5 BLHS n¨m 1999 ®, quy ®Þnh: “§èi víi ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi trªn lnh thæ n−íc Céng hoµ x héi chñ nghÜa ViÖt Nam thuéc ®èi t−îng ®−îc h−ëng c¸c quyÒn miÔn trõ ngo¹i giao hoÆc quyÒn −u ®i vµ miÔn trõ vÒ lnh sù theo ph¸p luËt ViÖt Nam, theo c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ mµ n−íc Céng hoµ x héi chñ nghÜa ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc tham gia hoÆc theo tËp qu¸n quèc tÕ th× vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña hä ®−îc gi¶i quyÕt b»ng con ®−êng ngo¹i giao”. §iÒu nµy ®−îc kh¼ng ®Þnh l¹i trong kho¶n 3 §iÒu 1 NghÞ ®Þnh sè 54/2001/N§-CP ngµy 23/08/2001 cña ChÝnh phñ h−íng dÉn thi hµnh h×nh ph¹t trôc xuÊt: “ViÖc trôc xuÊt ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi thuéc ®èi t−îng ®−îc h−ëng c¸c quyÒn miÔn trõ ngo¹i giao hoÆc −u ®i vµ miÔn trõ vÒ lnh sù ®−îc gi¶i quyÕt b»ng con ®−êng ngo¹i giao”. 3. Ph©n biÖt h×nh ph¹t trôc xuÊt vµ biÖn ph¸p trôc xuÊt víi tÝnh chÊt lµ chÕ tµi hµnh chÝnh VÒ h×nh thøc h×nh ph¹t trôc xuÊt trong luËt h×nh sù vµ biÖn ph¸p trôc xuÊt trong 62 hµnh chÝnh gièng nhau lµ ®Òu buéc ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi ph¶i rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, vÒ b¶n chÊt ph¸p lÝ, h×nh ph¹t trôc xuÊt trong luËt h×nh sù hoµn toµn kh¸c biÖt so víi biÖn ph¸p trôc xuÊt theo quyÕt ®Þnh cña bé tr−ëng Bé c«ng an víi tÝnh chÊt lµ chÕ tµi hµnh chÝnh. Cô thÓ, nÕu h×nh ph¹t trôc xuÊt ®−îc ghi nhËn trong hÖ thèng h×nh ph¹t ®−îc quy ®Þnh trong BLHS n¨m 1999 lµ biÖn ph¸p cña tr¸ch nhiÖm h×nh sù dµnh cho c¸ nh©n ng−êi n−íc ngoµi ph¹m mét trong c¸c téi ®−îc quy ®Þnh trong BLHS n−íc Céng hoµ x, héi chñ nghÜa ViÖt Nam, lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p c−ìng chÕ nghiªm kh¾c nhÊt cña Nhµ n−íc ¸p dông ®èi víi c¸ nh©n ng−êi ph¹m téi. VÒ nguyªn t¾c, ng−êi chÞu h×nh ph¹t nµy ph¶i mang ¸n tÝch trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã, trôc xuÊt hµnh chÝnh lµ biÖn ph¸p (chÕ tµi) ¸p dông ®èi víi ng−êi n−íc ngoµi cã c¸c hµnh vi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hµnh chÝnh. §©y lµ biÖn ph¸p cña tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh vµ kh«ng ph¶i mang ¸n tÝch. Ngoµi ra, ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi buéc ph¶i chÞu h×nh ph¹t trôc xuÊt theo luËt h×nh sù ViÖt Nam chØ khi cã quyÕt ®Þnh thi hµnh ¸n cña toµ ¸n cÊp cã thÈm quyÒn. Cßn tr−êng hîp ng−êi n−íc ngoµi vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, c− tró hoÆc vi ph¹m mét sè quy ®Þnh hµnh chÝnh kh¸c ph¶i rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam theo quyÕt ®Þnh cña bé tr−ëng Bé c«ng an c¨n cø vµo Ph¸p lÖnh xö lÝ vi ph¹m hµnh chÝnh. 4. VÒ nghÜa vô vµ quyÒn cña ng−êi bÞ trôc xuÊt Cô thÓ hãa §iÒu 32 BLHS n¨m 1999, ChÝnh phñ ®, ban hµnh NghÞ ®Þnh sè t¹p chÝ luËt häc sè 3/2003 nghiªn cøu - trao ®æi 54/2001/N§-CP ngµy 23/08/2001 h−íng dÉn thi hµnh h×nh ph¹t trôc xuÊt. Theo ®ã, NghÞ ®Þnh nµy ®, quy ®Þnh cô thÓ c¸c nghÜa vô vµ quyÒn mµ ng−êi bÞ ¸p dông h×nh ph¹t trôc xuÊt ®−îc h−ëng. a. NghÜa vô cña ng−êi bÞ trôc xuÊt Bªn c¹nh nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn c¸c h×nh ph¹t kh¸c hoÆc c¸c nghÜa vô kh¸c theo ph¸p luËt cña ViÖt Nam (nÕu cã), ng−êi bÞ trôc xuÊt cßn cã c¸c nghÜa vô nh− sau: - Thø nhÊt, ph¶i rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam ®óng thêi h¹n ®−îc ghi trong quyÕt ®Þnh thi hµnh ¸n cña toµ ¸n nÕu kh«ng thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp ®−îc kÐo dµi thêi h¹n rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam nh− §iÒu 4 cña NghÞ ®Þnh nµy. - Thø hai, tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, chÞu sù qu¶n lÝ, gi¸m s¸t cña c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh; kh«ng ®−îc tù ý rêi khái n¬i qu¶n lÝ, gi¸m s¸t do c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh chØ ®Þnh b»ng v¨n b¶n. - Thø ba, nép c¸c giÊy tê cÇn thiÕt ®Ó thi hµnh ¸n theo yªu cÇu cña c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh. - Thø t−, ph¶i nhanh chãng hoµn thµnh xong c¸c nghÜa vô kh¸c (nÕu cã) vµ hoµn thµnh c¸c thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam ®óng thêi h¹n. - Thø n¨m, ph¶i tù chÞu chi phÝ vÒ ph−¬ng tiÖn xuÊt c¶nh. Tuy nhiªn, ®Ó tr¸nh tr−êng hîp ng−êi bÞ trôc xuÊt lÊy lÝ do ch−a ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh nh»m d©y d−a, kÐo dµi, g©y khã kh¨n trong thi hµnh ¸n ®ång thêi thÓ hiÖn chÝnh s¸ch nh©n ®¹o cña Nhµ n−íc ta, nÕu trong tr−êng hîp ng−êi bÞ trôc xuÊt ch−a cã kh¶ n¨ng tù chÞu chi phÝ vÒ ph−¬ng tiÖn xuÊt c¶nh th× c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt c¶nh cã T¹p chÝ luËt häc sè 3/2003 thÓ yªu cÇu c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao, c¬ quan l,nh sù cña n−íc mµ ng−êi ®ã lµ c«ng d©n gi¶i quyÕt kinh phÝ ®−a ng−êi bÞ trôc xuÊt trë vÒ n−íc. Trong tr−êng hîp vÉn ch−a gi¶i quyÕt ®−îc kinh phÝ hoÆc v× lÝ do cÊp b¸ch b¶o vÖ an ninh quèc gia th× c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh ®−îc sö dông ng©n s¸ch nhµ n−íc ®Ó tr¶ chi phÝ vÒ ph−¬ng tiÖn xuÊt c¶nh víi møc thÊp nhÊt ®Ó buéc ng−êi bÞ trôc xuÊt nhanh chãng rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam. b. QuyÒn cña ng−êi bÞ trôc xuÊt C¨n cø §iÒu 234a Bé luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam n¨m 1988 (®, ®−îc söa ®æi, bæ sung ngµy 09/06/2000) quy ®Þnh vÒ thi hµnh h×nh ph¹t trôc xuÊt vµ NghÞ ®Þnh sè 54/N§-CP th× ng−êi bÞ trôc xuÊt cã c¸c quyÒn sau. - Thø nhÊt, ng−êi bÞ trôc xuÊt cã thÓ ®−îc kÐo dµi thêi h¹n rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam song ph¶i thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau: a) Ng−êi ®ã ®ang èm nÆng, ®ang ph¶i cÊp cøu hoÆc v× lÝ do søc khoÎ kh¸c mµ kh«ng thÓ ®i l¹i ®−îc vµ ®−îc c¬ quan y tÕ hoÆc bÖnh viÖn tõ cÊp tØnh trë lªn chøng nhËn; b) Ph¶i chÊp hµnh c¸c h×nh ph¹t kh¸c hoÆc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam; c) Cã lÝ do chÝnh ®¸ng kh¸c c¶n trë viÖc rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam ®−îc thñ tr−ëng c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh x¸c nhËn. NÕu thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp trªn, ng−êi bÞ trôc xuÊt chØ ®−îc kÐo dµi thêi h¹n rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam khi cã quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n ®, ra quyÕt ®Þnh thi hµnh ¸n. - Thø hai, trong tr−êng hîp ng−êi bÞ trôc xuÊt khái l,nh thæ ViÖt Nam th× khi rêi khái l,nh thæ ViÖt Nam hä ®−îc mang theo tµi s¶n hîp ph¸p cña m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p 63 nghiªn cøu - trao ®æi luËt (§iÒu 5). §©y lµ quy ®Þnh thÓ hiÖn sù tu©n thñ nghiªm chØnh nguyªn t¾c “Tµi s¶n hîp ph¸p cña c¸ nh©n, tæ chøc kh«ng bÞ quèc h÷u ho¸” ®, ®−îc HiÕn ph¸p ViÖt Nam n¨m 1992 ghi nhËn (§iÒu 23). - Thø ba, kho¶n 3 §iÒu 1 NghÞ ®Þnh nµy còng cã quy ®Þnh −u ®,i ®èi víi c¸c ®èi t−îng ®Æc biÖt. Cô thÓ, nÕu trôc xuÊt ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi thuéc ®èi t−îng ®−îc h−ëng c¸c quyÒn miÔn trõ ngo¹i giao hoÆc −u ®,i vµ miÔn trõ vÒ l,nh sù ®−îc gi¶i quyÕt b»ng con ®−êng ngo¹i giao gi÷a hai n−íc. 5. Mét sè vÊn ®Ò xung quanh h×nh ph¹t trôc xuÊt Qua nghiªn cøu h×nh ph¹t trôc xuÊt quy ®Þnh t¹i §iÒu 32 BLHS ViÖt Nam n¨m 1999, chóng t«i thÊy cã mét sè vÊn ®Ò cÇn trao ®æi d−íi ®©y. - Thø nhÊt, do tÝnh chÊt phøc t¹p vµ nh¹y c¶m cña viÖc xö lÝ c¸c tr−êng hîp ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi trªn l,nh thæ ViÖt Nam nªn Nhµ n−íc ta chñ yÕu xö lÝ c¸c tr−êng hîp nµy th«ng qua con ®−êng ngo¹i giao theo c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®, kÝ kÕt, tham gia hoÆc theo th«ng lÖ quèc tÕ. H×nh ph¹t trôc xuÊt ®−îc quy ®Þnh trong luËt h×nh sù võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh linh ho¹t nh−ng còng võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh nghiªm minh cña ph¸p luËt ®èi víi ng−êi n−íc ngoµi nÕu hä x©m ph¹m ®Õn lîi Ých, chñ quyÒn quèc gia cña Nhµ n−íc ViÖt Nam. Do ®ã, kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ luËt quy ®Þnh trôc xuÊt cã thÓ ®−îc toµ ¸n ¸p dông lµ h×nh ph¹t chÝnh (h×nh ph¹t b¾t buéc ph¶i ¸p dông ®èi víi ng−êi ph¹m téi vµ ®−îc toµ ¸n tuyªn ®éc lËp phï hîp víi tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m) hoÆc lµ h×nh ph¹t bæ sung (lo¹i h×nh ph¹t ¸p dông kÌm theo h×nh ph¹t chÝnh 64 vµ kh«ng ®−îc toµ ¸n tuyªn mét c¸ch ®éc lËp) trong tõng tr−êng hîp (vô ¸n) cô thÓ. Tuy nhiªn, §iÒu 32 BLHS l¹i kh«ng quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó ¸p dông h×nh ph¹t trôc xuÊt ®ång thêi còng kh«ng quy ®Þnh h×nh ph¹t nµy trong khung h×nh ph¹t (chÕ tµi) nµo t¹i c¸c ®iÒu luËt cô thÓ cña PhÇn c¸c téi ph¹m. §iÒu ®ã cã nghÜa ®èi víi ng−êi n−íc ngoµi ph¹m bÊt cø téi danh nµo ®−îc quy ®Þnh trong BLHS ®Òu cã thÓ ¸p dông lo¹i h×nh ph¹t nµy. Tïy vµo tõng tr−êng hîp cô thÓ, trªn c¬ së sù c©n nh¾c nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, toµ ¸n sÏ vËn dông ®iÒu luËt ®Ó ®−a ra quyÕt ®Þnh viÖc ¸p dông h×nh ph¹t trôc xuÊt ®èi víi ng−êi ph¹m téi. Song §iÒu 32 BLHS quy ®Þnh: "Trôc xuÊt ®−îc tßa ¸n ¸p dông lµ h×nh ph¹t chÝnh hoÆc h×nh ph¹t bæ sung trong tõng tr−êng hîp cô thÓ" lµ ch−a phï hîp v× ®Ó b¶o ®¶m nguyªn t¾c ph¸p chÕ trong luËt h×nh sù th× ng−êi ph¹m téi chØ ph¶i chÞu h×nh ph¹t ®ång thêi toµ ¸n còng chØ ®−îc tuyªn h×nh ph¹t ®−îc quy ®Þnh trong §iÒu luËt t−¬ng øng vÒ téi mµ hä ®, ph¹m. - Thø hai, mÆc dï §iÒu 32 BLHS n¨m 1999 ®Þnh nghÜa nh− thÕ nµo lµ h×nh ph¹t trôc xuÊt, NghÞ ®Þnh sè 54/2001/N§-CP ngµy 23/08/2001 cña ChÝnh phñ ®, h−íng dÉn vÒ viÖc thi hµnh h×nh ph¹t trôc xuÊt ®èi víi ®èi t−îng bÞ ¸p dông lµ “ng−êi n−íc ngoµi” nh−ng viÖc ¸p dông vÉn cßn gÆp v−íng m¾c. NÕu nh− ®ång ý víi c¸ch hiÓu ng−êi n−íc ngoµi lµ ng−êi kh«ng cã quèc tÞch ViÖt Nam theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh vÒ nhËp c¶nh, xuÊt c¶nh, c− tró cña ng−êi n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ngµy 28/4/2000 song thùc tÕ x¶y ra hai tr−êng hîp. Tr−êng hîp thø nhÊt, ng−êi n−íc ngoµi lµ ng−êi cã quèc tÞch cña n−íc kh¸c kh«ng ph¶i ViÖt Nam vµ tr−êng t¹p chÝ luËt häc sè 3/2003 nghiªn cøu - trao ®æi hîp thø hai ng−êi n−íc ngoµi kh«ng mang quèc tÞch cña bÊt cø n−íc nµo (ng−êi kh«ng cã quèc tÞch). Nh− vËy, ®iÒu ®ã dÉn ®Õn vÊn ®Ò khi thi hµnh h×nh ph¹t trôc xuÊt, c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã nhiÖm vô thi hµnh ¸n (c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh cña Bé c«ng an) sÏ cã hai lo¹i ®èi t−îng kh¸c nhau khi thi hµnh h×nh ph¹t nµy. §ã lµ ng−êi kh«ng cã quèc tÞch vµ ng−êi cã quèc tÞch cña n−íc kh¸c mµ kh«ng ph¶i lµ quèc tÞch ViÖt Nam. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 9 NghÞ ®Þnh sè 54/2001/N§-CP nÕu “Ng−êi bÞ trôc xuÊt ch−a cã kh¶ n¨ng tù chÞu chi phÝ vÒ ph−¬ng tiÖn xuÊt c¶nh th× c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh cã thÓ yªu cÇu c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao cña n−íc mµ ng−êi ®ã lµ c«ng d©n gi¶i quyÕt kinh phÝ ®−a ng−êi bÞ trôc xuÊt vÒ n−íc. Trong tr−êng hîp vÉn ch−a gi¶i quyÕt ®−îc kinh phÝ hoÆc v× lÝ do cÊp b¸ch b¶o vÖ an ninh quèc gia th× c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh ®−îc sö dông ng©n s¸ch nhµ n−íc ®Ó tr¶ chi phÝ vÒ ph−¬ng tiÖn xuÊt c¶nh víi møc thÊp nhÊt ®Ó buéc ng−êi bÞ trôc xuÊt nhanh chãng rêi khái lnh thæ ViÖt Nam”. VËy trong c¸c tr−êng hîp ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi bÞ trôc xuÊt khái l,nh thæ ViÖt Nam lµ ng−êi kh«ng cã quèc tÞch th× c¬ quan nµo sÏ ®¹i diÖn cho hä thanh to¸n c¸c chi phÝ xuÊt c¶nh mµ hä kh«ng cã kh¶ n¨ng chi tr¶. Theo h−íng dÉn t¹i §iÒu 9 NghÞ ®Þnh sè 54/2001/N§-CP cã nghÜa lµ “ch−a gi¶i quyÕt ®−îc kinh phÝ” vµ “v× lÝ do cÊp b¸ch b¶o vÖ an ninh quèc gia” c¬ quan qu¶n lÝ xuÊt nhËp c¶nh ph¶i sö dông ng©n s¸ch quèc gia ®Ó tr¶ chi phÝ nãi trªn, bëi hÇu hÕt c¸c tr−êng hîp bÞ trôc xuÊt theo quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n ®Òu nguy hiÓm cho an ninh quèc gia nªn ë ®©y râ rµng lµ chóng ta ch−a T¹p chÝ luËt häc sè 3/2003 dù liÖu ®−îc kh¶ n¨ng nµy x¶y ra. - Thø ba, vÒ viÖc ng−êi bÞ ¸p dông h×nh ph¹t trôc xuÊt cã bÞ mang ¸n tÝch hay kh«ng lµ vÊn ®Ò còng cÇn ph¶i cã sù h−íng dÉn vµ quy ®Þnh thèng nhÊt. Bëi lÏ, ®Æc tr−ng quan träng ®Ó ph©n biÖt h×nh ph¹t vµ c¸c biÖn ph¸p cña d¹ng tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ kh¸c ë chç h×nh ph¹t ®Ó l¹i ¸n tÝch cho ng−êi ph¹m téi. Theo §iÒu 28 BLHS n¨m 1999 quy ®Þnh vÒ c¸c h×nh ph¹t th× trôc xuÊt n»m trong hÖ thèng c¸c h×nh ph¹t cña luËt h×nh sù ViÖt Nam vµ nã kh«ng n»m ngoµi tÝnh chÊt chung cña h×nh ph¹t, cã nghÜa sÏ ®Ó l¹i ¸n tÝch cho ng−êi bÞ ¸p dông. Tuy nhiªn, còng cã ý kiÕn cho r»ng trôc xuÊt lµ h×nh ph¹t kh«ng ®Ó l¹i ¸n tÝch cho ng−êi ph¹m téi bÞ ¸p dông. Bëi lÏ, t¹i §iÒu 64 vµ §iÒu 65 BLHS n¨m 1999 quy ®Þnh vÒ ®−¬ng nhiªn ®−îc xo¸ ¸n tÝch vµ xo¸ ¸n tÝch theo quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n ®Òu kh«ng cã bÊt cø tr−êng hîp nµo ng−êi chÊp hµnh h×nh ph¹t trôc xuÊt ®−îc xo¸ ¸n tÝch. MÆt kh¸c, ®èi t−îng bÞ ¸p dông ë ®©y lµ ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi trªn l,nh thæ ViÖt Nam, khi hä bÞ ¸p dông h×nh ph¹t trôc xuÊt vÒ n−íc th× vÊn ®Ò ¸n tÝch cã lÏ kh«ng ®Æt ra nªn h×nh ph¹t nµy mang tÝnh chÊt h×nh ph¹t chÝnh kh«ng mang ¸n tÝch. - Thø t−, ®èi víi tr−êng hîp tßa ¸n ¸p dông h×nh ph¹t chÝnh nµo ®ã vµ trôc xuÊt ®−îc ¸p dông lµ h×nh ph¹t h×nh ph¹t bæ sung th× n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò nh−: Tr−êng hîp nµo tßa ¸n ¸p dông trôc xuÊt lµ h×nh ph¹t bæ sung? ViÖc thi hµnh h×nh ph¹t bæ sung nµy nh− thÕ nµo? Theo chóng t«i, vÒ mÆt lÝ thuyÕt, nÕu ng−êi ph¹m téi bÞ ¸p dông h×nh ph¹t chÝnh lµ mét trong c¸c lo¹i h×nh ph¹t: C¶i t¹o kh«ng giam gi÷, tï cã thêi h¹n hoÆc tï chung th©n th× viÖc ¸p dông h×nh ph¹t bæ 65 nghiªn cøu - trao ®æi sung lµ trôc xuÊt sÏ kh«ng cßn ý nghÜa n÷a, bëi lÏ c¸c h×nh ph¹t chÝnh kÓ trªn ®, cã môc ®Ých nh»m gi¸o dôc, c¶i t¹o ng−êi bÞ kÕt ¸n trë thµnh ng−êi cã Ých cho x, héi råi vµ v× vËy, nÕu trôc xuÊt ng−êi bÞ kÕt ¸n ra khái ViÖt Nam th× môc ®Ých cña h×nh ph¹t chÝnh sÏ kh«ng ®¹t ®−îc. Theo suy luËn logic ®ã th× tßa ¸n chØ cã thÓ ¸p dông trôc xuÊt víi tÝnh chÊt lµ h×nh ph¹t bæ sung khi h×nh ph¹t chÝnh ¸p dông ®èi víi ng−êi ph¹m téi lµ h×nh ph¹t c¶nh c¸o hoÆc ph¹t tiÒn. Tuy nhiªn, tr−êng hîp ng−êi ph¹m téi bÞ ¸p dông h×nh ph¹t c¶nh c¸o vµ bÞ ¸p dông h×nh ph¹t bæ sung lµ trôc xuÊt th× kh«ng cã vÊn ®Ò g× nh−ng ®èi víi tr−êng hîp ng−êi ph¹m téi bÞ ¸p dông h×nh ph¹t chÝnh lµ ph¹t tiÒn vµ h×nh ph¹t bæ sung lµ trôc xuÊt th× h×nh ph¹t bæ sung chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn khi ng−êi ph¹m téi ®, nép ®ñ sè tiÒn ph¹t. ViÖc buéc ng−êi ph¹m téi ph¶i nép ®ñ tiÒn ph¹t sau ®ã míi trôc xuÊt trong nhiÒu tr−êng hîp sÏ ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh thêi sù cña viÖc trôc xuÊt, bëi v× khi tßa ¸n xÐt thÊy cÇn ¸p dông h×nh ph¹t trôc xuÊt lµ ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng kh«ng thÓ ®Ó ng−êi bÞ kÕt ¸n ë l¹i ViÖt Nam l©u h¬n n÷a.(3) - Thø n¨m, theo chóng t«i vÒ h×nh ph¹t trôc xuÊt còng cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®−îc quy ®Þnh hoÆc cÇn cã h−íng dÉn cô thÓ. §ã lµ c¸c vÊn ®Ò nh−: Ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi trªn l,nh thæ ViÖt Nam bÞ ¸p dông h×nh ph¹t trôc xuÊt th× hä cã ®−îc quay trë l¹i ViÖt Nam hay kh«ng vµ nÕu cã th× thêi gian lµ bao nhiªu l©u? Tr×nh tù, thñ tôc, cÊp tßa ¸n nµo cã thÈm quyÒn ¸p dông, nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó ¸p dông h×nh ph¹t nµy ra sao, c¬ quan c«ng an cÊp nµo cã tr¸ch nhiÖm thi hµnh, mèi quan hÖ phèi hîp gi÷a c¬ quan 66 c«ng an, ngo¹i giao, c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao n−íc ng−êi bÞ trôc xuÊt mang quèc tÞch trong qu¸ tr×nh thi hµnh b¶n ¸n(4)... Tãm l¹i, viÖc quy ®Þnh trong hÖ thèng h×nh ph¹t cña BLHS ViÖt Nam n¨m 1999 lo¹i h×nh ph¹t míi - trôc xuÊt thÓ hiÖn chÝnh s¸ch h×nh sù ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nã kh«ng chØ lµ c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc gi¶i quyÕt mét c¸ch nhanh chãng, ®óng ph¸p luËt quèc tÕ c¸c tr−êng hîp ng−êi n−íc ngoµi ph¹m téi trªn l,nh thæ ViÖt Nam mµ cßn cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc b¶o vÖ lîi Ých, chñ quyÒn quèc gia, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt trong ¸p dông vµ thi hµnh h×nh ph¹t nµy trªn thùc tÕ, theo chóng t«i cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ h¬n n÷a vÒ ®èi t−îng bÞ ¸p dông, c¸ch thøc, ®iÒu kiÖn vµ ph¹m vi ¸p dông lo¹i h×nh ph¹t nµy ®Ó trªn c¬ së ®ã hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù nãi chung, chÕ ®Þnh h×nh ph¹t nãi riªng, gãp phÇn x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn x, héi chñ nghÜa ViÖt Nam./. (1).Xem: §iÒu 234a Bé luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam n¨m 1988 (®, ®−îc söa ®æi, bæ sung ngµy 09/06/2000) vÒ thi hµnh h×nh ph¹t trôc xuÊt. (2).Xem: TËp thÓ t¸c gi¶ do TS.U«ng Chu L−u chñ biªn, “B×nh luËn khoa häc BLHS ViÖt Nam n¨m 1999” (TËp I - PhÇn chung), Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi 2001, tr.118-119. (3).Xem: §inh V¨n QuÕ, “T×m hiÓu vÒ h×nh ph¹t vµ quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t trong luËt h×nh sù ViÖt Nam”, Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi, 2000, tr.78-79. (4). Xem thªm: Mét sè vÊn ®Ò vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng thi hµnh ¸n hiÖn nay (kÕt qu¶ cña c¸c Héi th¶o khoa häc). Chuyªn ®Ò Th«ng tin Khoa häc ph¸p lÝ. ViÖn nghiªn cøu Khoa häc ph¸p lÝ (Bé t− ph¸p). Hµ Néi, sè 6/2002, tr.54-55. t¹p chÝ luËt häc sè 3/2003