Nội dung

nghiªn cøu - trao ®æi Hoµng Minh Hµ * M ét trong nh÷ng chøc n¨ng träng t©m cña Quèc héi lµ x©y dùng hÖ thèng luËt. Ch−¬ng tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh cña Quèc héi khãa X gåm cã 127 dù ¸n, bao gåm 104 dù ¸n chÝnh thøc víi 52 dù ¸n luËt. Thùc tÕ, chØ cã 35 dù ¸n luËt ®−îc th«ng qua. §©y còng lµ nhiÖm k× ®Çu tiªn ho¹t ®éng lËp ph¸p ®−îc tiÕn hµnh theo ch−¬ng tr×nh c¶ nhiÖm k× cña Quèc héi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c¬ quan, tæ chøc chñ ®éng trong viÖc so¹n th¶o, thÈm tra, tr×nh Quèc héi. Ho¹t ®éng lËp ph¸p cña Quèc héi ®I tËp trung thÓ chÕ hãa c¸c chñ tr−¬ng, nghÞ quyÕt cña §¶ng, b−íc ®Çu t¹o lËp khung ph¸p luËt ®Ó qu¶n lÝ xI héi, cñng cè quèc phßng, an ninh. Tuy nhiªn, ch−¬ng tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh cña nhiÖm k× còng nh− hµng n¨m ch−a ®−îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nguyªn nh©n lµ do: ViÖc lËp ch−¬ng tr×nh vÉn mang tÝnh bÞ ®éng, tÝnh kh¶ thi kh«ng cao; chÊt l−îng chuÈn bÞ dù ¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ. Mét sè c¬ quan tr×nh dù ¸n chØ míi chó ý ®Õn yªu cÇu lËp ph¸p cña ngµnh m×nh, ch−a tÝnh hÕt kh¶ n¨ng chuÈn bÞ dù ¸n vµ viÖc triÓn khai dù ¸n nªn cã rÊt nhiÒu dù ¸n ph¶i söa ®i söa l¹i nhiÒu lÇn. §iÒu nµy khiÕn viÖc xem xÐt th«ng qua luËt bÞ chËm so víi thêi h¹n ®Ò ra trong ch−¬ng tr×nh; quy tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh chËm ®−îc ®æi míi, nhÊt lµ quy tr×nh xem xÐt vµ th«ng qua luËt t¹i k× häp Quèc héi; luËt ban hµnh vÉn cßn nhiÒu quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c, thiÕu cô thÓ vµ th−êng trong c¸c tr−êng hîp nh− vËy l¹i ph¶i giao cho ChÝnh phñ ra c¸c v¨n b¶n d−íi luËt. §©y chÝnh lµ nh÷ng thùc tÕ ®ang tån t¹i trong c«ng t¸c x©y dùng ph¸p luËt cña chóng ta. §iÒu nµy cho thÊy trong thêi gian qua, chóng ta ch−a cã chiÕn l−îc tæng thÓ trong x©y dùng ph¸p T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 luËt. C¸ch mµ chóng ta lµm th−êng lµ söa, ®iÒu chØnh luËt v× nhu cÇu tr−íc m¾t. Theo dù kiÕn, Quèc héi khãa XI sÏ xem xÐt th«ng qua 131 dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh. Trong ®ã, dù ¸n chÝnh thøc lµ 112 gåm 61 luËt, 48 ph¸p lÖnh vµ 3 dù ¸n nghÞ quyÕt cña ñy ban th−êng vô Quèc héi. Nh− vËy, mçi n¨m Quèc héi ph¶i th«ng qua gÇn 30 luËt vµ ph¸p lÖnh. Song mét n¨m Quèc héi häp hai k×, mçi k× 1 th¸ng, nh− vËy trung b×nh hai ngµy häp Quèc héi ph¶i th¶o luËn, th«ng qua 1 dù ¸n luËt hay ph¸p lÖnh. §©y h¼n lµ mét nhiÖm vô hÕt søc nÆng nÒ. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt, quan ®iÓm chØ ®¹o cña Quèc héi lµ: Ch−¬ng tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh cÇn thÓ chÕ hãa c¸c chñ tr−¬ng, ®−êng lèi cña §¶ng vÒ x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn xI héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n, v× d©n; thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh, c¶i c¸ch t− ph¸p; cô thÓ hãa c¸c quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p 1992 söa ®æi, bæ sung; ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt, ®ång bé vµ kh¶ thi cña hÖ thèng ph¸p luËt; ®¸p øng yªu cÇu x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xI héi chñ nghÜa, chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ; tõng b−íc gi¶m dÇn c¸c ph¸p lÖnh, b¶o ®¶m tÝnh cô thÓ trong c¸c quy ®Þnh cña luËt. §èi víi c¸c ph¸p lÖnh ®I qua thùc tiÔn kiÓm nghiÖm, cÇn tiÕn hµnh tæng kÕt sím n©ng lªn thµnh luËt, tõng b−íc ph¸p ®iÓn hãa c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt ®I æn ®Þnh... Trªn thùc tÕ, n−íc ta vÉn ch−a cã c¬ quan chuyªn lµm luËt. C¸c dù ¸n luËt thuéc lÜnh vùc nµo th× do bé hay ngµnh ®ã so¹n th¶o, do vËy * Gi¶ng viªn Khoa hµnh chÝnh - nhµ n−íc Tr−êng ®¹i häc luËt Hµ Néi 23 nghiªn cøu - trao ®æi vÉn x¶y ra t×nh tr¹ng t¹o ra nh÷ng ®iÒu kho¶n cã lîi cho bé, ngµnh m×nh vµ tr¸nh nh÷ng ®iÒu bÊt lîi khi cã hËu qu¶ x¶y ra. HiÖn t¹i, chóng ta ®ang trong t×nh tr¹ng cã qu¸ nhiÒu luËt. Cã luËt, ph¸p lÖnh mµ c¬ quan so¹n th¶o d−êng nh− muèn gi÷ an toµn cho m×nh nªn ®I ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh rÊt khã thùc hiÖn. Ch¼ng h¹n, Ph¸p lÖnh ®ª diÒu cã ®o¹n viÕt: Ph¸ bá tÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh n»m ngoµi ®ª. ViÕt lµ vËy nh−ng thùc tÕ ph¸ ®©u cã dÔ. §I lµ luËt mµ kh«ng s¸t thùc tÕ th× t¸c dông cña luËt rÊt h¹n chÕ. Ban hµnh luËt nhiÒu hay Ýt kh«ng quan träng mµ quan träng lµ luËt cã ®i vµo cuéc sèng ®−îc hay kh«ng? Muèn ®Ó luËt thùc sù cã t¸c dông, tr−íc hÕt c¬ quan lµm luËt còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm khi ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n luËt kh«ng s¸t thùc tÕ vµ kh«ng ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, còng cÇn cã th¸i ®é nghiªm kh¾c ®èi víi v¨n b¶n ph¸p luËt cña c¸c bé, ngµnh nÕu bé tr−ëng ®Ò xuÊt vµ kÝ nh÷ng quyÕt ®Þnh tr¸i víi luËt th× Thñ t−íng ChÝnh phñ ph¶i ®Ò nghÞ hñy bá. ë ®©y, cÇn xem xÐt mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho c«ng t¸c x©y dùng luËt ph¸p ch−a hoµn chØnh, ch−a ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu cña thùc tiÔn lµ do tèc ®é lµm luËt vµ th«ng qua luËt qu¸ nhanh t¹i c¸c k× häp cña Quèc héi. Thùc tÕ, ®a phÇn c¸c ý kiÕn t¹i c¸c buæi th¶o luËn ë tæ còng nh− ë héi tr−êng c¸c ®¹i biÓu Quèc héi chØ chñ yÕu thªm bít tõ ng÷, c©u v¨n, diÔn ®¹t... mµ thiÕu nh÷ng ý kiÕn bæ sung chi tiÕt cho c¸c ®iÒu kho¶n dÉn ®Õn viÖc luËt, ph¸p lÖnh võa míi ban hµnh, ®i vµo cuéc sèng mét thêi gian ng¾n ®I lé râ nh÷ng thiÕu sãt vµ bÊt cËp. Sau ®ã l¹i ph¶i söa ®æi, bæ sung. Còng cÇn nãi tíi mét khiÕm khuyÕt t−¬ng ®èi næi bËt trong ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt lµ viÖc gi¶i thÝch chÝnh thøc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Trªn thùc tÕ, ngay c¶ ®èi víi HiÕn ph¸p - vÊn ®Ò nµy còng ch−a ®−îc ®Ò cËp vµ coi träng. HiÖn t¹i, chóng ta míi chØ dõng l¹i ë viÖc "h−íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu..." b»ng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña ChÝnh phñ ®èi 24 víi mét sè luËt, ph¸p lÖnh. §iÒu nµy dÉn tíi viÖc lµ cã nhiÒu néi dung trong v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ch−a ®−îc hiÓu vµ thùc hiÖn thèng nhÊt. §Ó tõng b−íc h¹n chÕ nh÷ng tån t¹i cña c«ng t¸c x©y dùng ph¸p luËt, tr−íc m¾t cÇn qu¸n triÖt vµ tæ chøc thùc hiÖn tèt c¸c quy ®Þnh cña luËt. LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh míi ®−îc söa ®æi, bæ sung nh»m gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®ång thêi x¸c ®Þnh râ h¬n tr¸ch nhiÖm cña tõng c¬ quan, tæ chøc trong quy tr×nh so¹n th¶o, thÈm tra vµ th«ng qua c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt mµ quan träng lµ viÖc ®æi míi quy tr×nh th«ng qua luËt t¹i c¸c k× häp cña Quèc héi. ViÖc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt lµ cÇn thiÕt cho viÖc tham gia gãp ý x©y dùng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt; gi¸m s¸t, kiÓm tra v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, thÈm quyÒn ban hµnh vµ h×nh thøc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao; nhiÖm vô cña ban so¹n th¶o dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh, nghÞ quyÕt... Lµm ®−îc nh− vËy sÏ t¹o c¬ së ®Ó x©y dùng hµnh lang ph¸p lÝ v÷ng vµng nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt cña ®Êt n−íc. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn, thiÕt nghÜ cÇn h−íng tíi mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc h¹n chÕ trong c«ng t¸c x©y dùng ph¸p luËt nh»m n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nµy. Thø nhÊt, ®Ó hoµn thiÖn quy tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh, ñy ban th−êng vô Quèc héi cÇn thµnh lËp tiÓu ban hoÆc ban nghiªn cøu luËt ph¸p hay hoµn chØnh luËt ph¸p. Sau khi cã ý kiÕn cña ñy ban thÈm tra vµ Quèc héi cho ý kiÕn lÇn ®Çu, tr¸ch nhiÖm cña ñy ban nµy lµ hoµn chØnh l¹i, ®èi chiÕu víi c¸c luËt kh¸c xem cã ®iÒu g× m©u thuÉn kh«ng. Ho¹t ®éng nµy sÏ khiÕn c¸c dù ¸n luËt khi ®−a ra Quèc héi sÏ tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng tranh cIi vÒ c©u ch÷, kÕt cÊu lµm kÐo dµi thêi gian th«ng qua cña Quèc T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 nghiªn cøu - trao ®æi héi. MÆt kh¸c, ban nµy cßn gióp luËt ®−a ra ®−îc nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ h¬n, ®ì cho c¸c c¬ quan kh¸c ph¶i ra v¨n b¶n h−íng dÉn, tõ ®ã luËt sÏ cã kh¶ n¨ng ®i vµo cuéc sèng nhanh h¬n, hiÖu qu¶ h¬n. Thø hai, ®Ó ®æi míi quy tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh c¸c c¬ quan ®−îc giao so¹n th¶o cÇn cã kÕ ho¹ch ®Ó thùc hiÖn ®óng tiÕn ®é vµ n©ng cao chÊt l−îng x©y dùng dù ¸n, ®æi míi c«ng t¸c chØ ®¹o thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh x©y dùng v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña ñy ban th−êng vô Quèc héi vµ ChÝnh phñ. CÇn cã kÕ ho¹ch thu hót c¸c chuyªn gia, c¸c nhµ khoa häc vµo qu¸ tr×nh so¹n th¶o, thÈm tra, chØnh lÝ v¨n b¶n. Mçi bé cÇn cã mét thø tr−ëng phô tr¸ch vÒ c«ng t¸c x©y dùng ph¸p luËt, cñng cè tæ chøc ph¸p chÕ ë tÊt c¶ c¸c bé, c¬ quan ngang bé. TiÕn tíi viÖc gi¶m ban hµnh ph¸p lÖnh vµ t¨ng tÝnh cô thÓ cña luËt. Thø ba, cÇn thµnh lËp c¬ quan ®Æc tr¸ch cã chøc n¨ng rµ so¸t tÝnh hîp hiÕn, hîp ph¸p cña c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt do c¸c bé, ngµnh, héi ®ång nh©n d©n, ñy ban nh©n d©n cÊp tØnh ban hµnh, thùc hiÖn mét phÇn trong nhiÖm vô kiÓm s¸t chung mµ tr−íc ®©y viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n ®¶m nhiÖm. Thø t−, cÇn nhanh chãng ban hµnh nghÞ quyÕt cña ñy ban th−êng vô Quèc héi ®Ó gi¶i thÝch HiÕn ph¸p vµ tõng ®¹o luËt, t¹o c¬ së ph¸p lÝ cho viÖc ¸p dông ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p luËt ®−îc thuËn lîi vµ thèng nhÊt. Thø n¨m, cÇn tËp trung x©y dùng vµ söa ®æi nh÷ng luËt, ph¸p lÖnh ®ang rÊt cÇn thiÕt trong thêi ®iÓm hiÖn nay vµ cã liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc, xI héi ®ang quan t©m. Ch¼ng h¹n nh− luËt vÒ kÕ ho¹ch hãa, luËt x©y dùng, luËt thñy s¶n, luËt ®Êt ®ai, luËt vÒ chèng tham nhòng, tiªu cùc hay héi nhËp kinh tÕ... nh»m ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ - xI héi ®Êt n−íc. Trªn c¬ së nµy, cÇn −u tiªn x©y dùng khung ph¸p luËt ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc tr−íc qu¸ tr×nh héi nhËp, tr−íc vÊn ®Ò ViÖt Nam tham gia AFTA, WTO vµ tr−íc HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa K×./. Mét sè vÊn ®Ò… (TiÕp theo trang 7) Lahaye 1993 vÒ b¶o vÖ trÎ em vµ hîp t¸c trong ®Æc biÖt lµ viÖc ng−êi n−íc ngoµi xin nhËn trÎ lÜnh vùc nhËn con nu«i gi÷a c¸c n−íc ra ®êi ®I em ViÖt Nam lµm con nu«i ngµy cµng gia t¨ng. Tr−íc thùc tÕ ®ã, Nhµ n−íc ta ®I ban hµnh ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ®ã. ë ViÖt Nam, do hÖ nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ thèng ph¸p luËt ®iÒu chØnh quan hÖ nhËn con nµy. Trong thêi gian qua, hÖ thèng ph¸p luËt nu«i cã mét sè quy ®Þnh kh«ng t−¬ng ®ång víi ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò nhËn con nu«i ®I cã b−íc quy ®Þnh cña C«ng −íc nªn viÖc ¸p dông mét ph¸t triÓn v−ît bËc c¶ vÒ néi dung còng nh− sè ®iÒu kho¶n cña C«ng −íc sÏ kh«ng thùc tÝnh ®ång bé, thèng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p hiÖn ®−îc, ViÖt Nam cÇn ph¶i sím kh¾c phôc luËt, t¹o nªn khung ph¸p lÝ t−¬ng ®èi hoµn khi gia nhËp C«ng −íc. HiÖn nay, ViÖt Nam chØnh ®iÒu chØnh quan hÖ nu«i con nu«i cã yÕu ®ang trong qu¸ tr×nh tÝch cùc chuÈn bÞ tiÕn tíi tè n−íc ngoµi. phª chuÈn vµ trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña C«ng −íc. ViÖc gia nhËp nµy sÏ lµ b−íc Bªn c¹nh ®ã, cïng víi xu thÕ khu vùc ho¸, quan träng ®¸nh dÊu sù hoµ nhËp cña ViÖt toµn cÇu ho¸ trong giao l−u vµ ph¸t triÓn kinh Nam vµo céng ®ång quèc tÕ trong lÜnh vùc t− tÕ - xI héi gi÷a c¸c n−íc, vÊn ®Ò nhËn con nu«i ph¸p quèc tÕ - lÜnh vùc ngµy cµng trë nªn quan cã yÕu tè n−íc ngoµi cµng ®Æt ra nh÷ng yªu träng ®èi víi ViÖt Nam trong thêi k× ®æi míi cÇu, ®ßi hái cao h¬n ®èi víi sù hîp t¸c chÆt vµ héi nhËp quèc tÕ./. chÏ gi÷a c¸c chÝnh phñ cã liªn quan. C«ng −íc T¹p chÝ luËt häc sè th¸ng 3/2003 25