Nội dung

nghiªn cøu - trao ®æi TrÞnh TiÕn ViÖt * T rÎ em lµ nguån h¹nh phóc lín lao cña mçi gia ®×nh, lµ ng−êi chñ t−¬ng lai cña ®Êt n−íc. §Ó trÎ em trë thµnh c«ng d©n tèt, xøng ®¸ng lµ nh÷ng ng−êi kÕ tôc sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, ®ßi hái gia ®×nh, nhµ tr−êng, tæ chøc x: héi vµ c«ng d©n ph¶i th−êng xuyªn ch¨m lo, gi¸o dôc ®ång thêi cã tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô b¶o vÖ trÎ em. Tuy nhiªn, trong t×nh h×nh hiÖn nay, nhiÒu trÎ em ®ang lµ ®èi t−îng bÞ x©m h¹i bëi c¸c hµnh vi ph¹m téi. D− luËn x: héi ®ang lªn tiÕng b¸o ®éng vÒ t×nh tr¹ng sè trÎ em bÞ hiÕp d©m, bÞ c−ìng d©m, bÞ ®Èy vµo con ®−êng m¹i d©m ®Ó phôc vô cho thÞ tr−êng t×nh dôc ngµy cµng t¨ng nhanh vÒ sè l−îng vµ møc ®é. ChØ tÝnh riªng téi ph¹m hiÕp d©m trÎ em trong n¨m 1999, c¸c tßa ¸n cÊp tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng ®: xÐt xö 652 vô víi 720 bÞ c¸o trong tæng sè 778 vô víi 866 bÞ c¸o (n¨m 1998, xÐt xö 556 vô víi 617 bÞ c¸o). C¸c tßa ¸n ®: tuyªn ph¹t tö h×nh 5 bÞ c¸o, ph¹t tï chung th©n 88 bÞ c¸o, ph¹t tï tõ 10 n¨m ®Õn 20 n¨m 314 bÞ c¸o...(1) Cßn qua kh¶o s¸t cña Côc phßng chèng tÖ n¹n x: héi Bé lao ®éng th−¬ng binh x: héi th× hiÖn nay toµn quèc cã kho¶ng 7000 em g¸i d−íi 16 tuæi ®ang ho¹t ®éng m¹i d©m, chiÕm 15% tæng sè g¸i b¸n d©m. Trong sè ®ã, cã kho¶ng 40% sè em g¸i bÞ ®Èy vµo thÞ tr−êng m¹i d©m lµ do tr−íc ®ã c¸c em ®: bÞ l¹m dông t×nh dôc vµ cã tíi 2/3 sè em ph¶i b¸n d©m tr−íc 14 tuæi...(2) Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu trÎ em cßn lµ "mãn hµng" bÐo bë ®Ó nh÷ng kÎ ph¹m téi mua b¸n, ®æi ch¸c. B»ng viÖc lîi dông h×nh thøc cho ng−êi n−íc ngoµi nhËn con nu«i, mét sè ®èi t−îng ®: liªn kÕt víi c¸c c¸n bé lµm viÖc trong c¬ quan nhµ n−íc hîp ph¸p hãa vÒ mÆt thñ tôc ®Ó bu«n b¸n trÎ em. ChØ trong n¨m 1998, lùc l−îng c«ng an ®: ph¸t hiÖn hai ®−êng d©y bu«n b¸n trÎ em víi quy m« lín nóp d−íi h×nh thøc cho ng−êi n−íc ngoµi nhËn nu«i con nu«i. §Þa bµn x¶y ra lµ c¸c trung t©m nu«i d−ìng trÎ em må c«i ë An Giang vµ Ninh B×nh. Sè l−îng trÎ em bÞ bu«n b¸n ®Õn trªn 500 trÎ em...(3) Ngoµi ra, nhiÒu trÎ em cßn lµ ®èi t−îng bÞ chµ ®¹p tµn nhÉn ®Õn danh dù, nh©n phÈm, tÝnh m¹ng hoÆc bÞ ®Èy vµo con ®−êng téi lçi, sa ®o¹, ph¹m ph¸p nh− giÕt ng−êi, c−íp cña, vËn chuyÓn ma tóy, tiªu thô tµi s¶n do viÖc ph¹m ph¸p... Cßn nhiÒu trÎ em ®ang ph¶i b¸n søc lao ®éng, bÞ l¹m dông søc lao ®éng hoÆc chÊp nhËn lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ®éc h¹i, kh¾c nghiÖt... ®Ó nu«i b¶n th©n. Thùc tr¹ng trªn lµm nhøc nhèi c¸c bËc lµm cha, lµm mÑ, nhµ tr−êng, c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt còng nh− mçi ng−êi cã l−¬ng t©m, tr¸ch nhiÖm vµ cã tÊm lßng yªu trÎ em. KÕ thõa truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, tiÕp thu c¸c thµnh tùu ph¸p luËt vµ qu¶n lÝ nhµ n−íc cña nh÷ng quèc gia trªn thÕ giíi, * Khoa luËt §¹i häc quèc gia Hµ Néi T¹p chÝ luËt häc - 53 nghiªn cøu - trao ®æi §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®: cã nhiÒu chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch lín nh»m b¶o vÖ trÎ em. Quèc héi vµ ChÝnh phñ ®: ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn lîi cña trÎ em, ®−a ra c¸c biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i c¸c hµnh vi x©m h¹i trÎ em. C¸c quy ®Þnh ®ã thuéc c¸c lÜnh vùc h«n nh©n vµ gia ®×nh, d©n sù, lao ®éng... T¹i k× häp thø VI (khãa IX), Quèc héi n−íc ta ®: th«ng qua Bé luËt h×nh sù (BLHS) míi vµ Bé luËt nµy cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/7/2000. Trong nhiÒu ®iÒu luËt vµ tËp trung h¬n c¶ ë ch−¬ng XII - "C¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, nh©n phÈm, danh dù con ng−êi" vµ ch−¬ng XIX - "C¸c téi x©m ph¹m an toµn c«ng céng, trËt tù c«ng céng" BLHS míi ®: cã nh÷ng söa ®æi, bæ sung cô thÓ cho phï hîp víi cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m nãi chung, ng¨n chÆn vµ tiÕn tíi ®Èy lïi t×nh tr¹ng b¹o lùc, x©m ph¹m t×nh dôc vµ tÖ n¹n x: héi ®èi víi trÎ em nãi riªng. C¸c quy ®Þnh cña BLHS n¨m 1999 cã thÓ thÊy ë mét sè téi danh ®iÓn h×nh, ch¼ng h¹n nh− ®èi víi téi hiÕp d©m trÎ em (§iÒu 112) vÒ c¬ b¶n th× vÉn kÕ thõa §iÒu 112a BLHS n¨m 1985 nh−ng ®: ®−îc bæ sung thªm vÒ ®Þnh tØ lÖ th−¬ng tËt, khung h×nh ph¹t, c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng nh»m môc ®Ých nghiªm trÞ nh÷ng kÎ x©m ph¹m t×nh dôc trÎ em. Cô thÓ: "1... 2... 3. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y th× bÞ ph¹t tï tõ 20 n¨m, tï chung th©n hoÆc tö h×nh: a. Cã tæ chøc. b. NhiÒu ng−êi hiÕp mét ng−êi. c. Ph¹m téi nhiÒu lÇn. 54 - T¹p chÝ luËt häc d. G©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña n¹n nh©n mµ tØ lÖ th−¬ng tËt tõ 61% trë lªn. ®. BiÕt m×nh nhiÔm HIV mµ vÉn ph¹m téi. 4... 5. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn 5 n¨m". Cïng víi viÖc quy ®Þnh h×nh thøc chÕ tµi chÆt chÏ ¸p dông ®èi víi téi hiÕp d©m trÎ em, BLHS míi còng ®Þnh ra møc xö lÝ nghiªm kh¾c ®èi víi c¸c téi c−ìng d©m trÎ em (§iÒu 114), téi giao cÊu víi trÎ em (§iÒu 115) b»ng viÖc bæ sung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng nh− "®èi víi nhiÒu ng−êi", "biÕt m×nh bÞ nhiÔm HIV mµ vÉn ph¹m téi", ®Þnh tØ lÖ th−¬ng tËt tõ 31% ®Õn 60%, tõ 61% trë lªn... MÆt kh¸c, §iÒu 114 BLHS n¨m 1999 ®: thay côm tõ "ng−êi ch−a thµnh niªn" b»ng côm tõ "trÎ em" nh»m nhÊn m¹nh r»ng ®èi t−îng ®−îc b¶o vÖ ë ®©y lµ trÎ em. Quy ®Þnh ®iÒu nµy, c¸c nhµ lµm luËt muèn ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi cña ng−êi lín ®: lîi dông sù lÖ thuéc vµo m×nh hoÆc t×nh tr¹ng quÉn b¸ch cña trÎ em mµ buéc hä ph¶i miÔn c−ìng giao cÊu, g©y thiÖt h¹i vÒ mäi mÆt cho trÎ em. Còng t¹i ch−¬ng XII - "C¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, nh©n phÈm, danh dù cña con ng−êi" cã hai téi tr−íc ®©y ®−îc quy ®Þnh t¹i ch−¬ng kh¸c th× nay ®−îc quy ®Þnh t¹i ch−¬ng nµy. §ã lµ téi d©m « víi trÎ em (§iÒu 116) vµ téi mua b¸n, ®¸nh tr¸o hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em (§iÒu 120).(4) Trong BLHS n¨m 1985, téi d©m « víi trÎ em ®−îc xÕp vµo ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m an toµn c«ng céng, trËt tù c«ng céng vµ trËt tù qu¶n lÝ hµnh chÝnh" cßn téi "Mua b¸n, ®¸nh tr¸o nghiªn cøu - trao ®æi hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em" ®−îc quy ®Þnh t¹i ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m chÕ ®é HN&G§ vµ c¸c téi ph¹m ®èi víi ng−êi ch−a thµnh niªn". LÝ do hai téi nµy ®−îc chuyÓn sang quy ®Þnh t¹i ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, nh©n phÈm, danh dù cña con ng−êi" trong BLHS n¨m 1999 lµ v× ®èi t−îng bÞ x©m h¹i ë ®©y ®Òu lµ con ng−êi. Hµnh vi d©m « víi trÎ em ®: x©m ph¹m ®Õn danh dù, nh©n phÈm cña trÎ em, chñ thÓ cña hµnh vi nµy ®: coi con ng−êi nh− c«ng cô, ph−¬ng tiÖn ®Ó tháa m:n nhu cÇu t×nh dôc cña m×nh. T−¬ng tù nh− vËy, hµnh vi mua b¸n, ®¸nh tr¸o hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em kh«ng nh÷ng x©m ph¹m ®Õn quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m th©n thÓ, danh dù, nh©n phÈm trÎ em mµ cßn cã thÓ x©m ph¹m tíi søc khoÎ thËm chÝ kÓ c¶ tÝnh m¹ng cña trÎ em. Do ®ã, viÖc xÕp hai téi nµy vµo ch−¬ng "C¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, nh©n phÈm, danh dù cña con ng−êi" lµ hoµn toµn phï hîp vµ cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc trong cuéc ®Êu tranh phßng chèng c¸c téi x©m h¹i trÎ em. §Æc biÖt, t¹i §iÒu 120 - "Téi mua b¸n, ®¸nh tr¸o hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em" cßn quy ®Þnh bæ sung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng nh− "v× ®éng c¬ ®ª hÌn", "®Ó sö dông vµo môc ®Ých v« nh©n ®¹o", "®Ó sö dông vµo môc ®Ých m¹i d©m"... nh»m nghiªm trÞ nh÷ng ai coi trÎ em nh− mãn hµng, mãn ®å cã gi¸ trÞ ®Ó kiÕm lêi, x©m ph¹m quyÒn ®−îc sèng yªn vui vµ sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña trÎ em. hiÖn ë Bé luËt lao ®éng nh− quy ®Þnh ®é tuæi lao ®éng tèi thiÓu, ®é tuæi häc nghÒ, chÕ ®é, chÝnh s¸ch... Tuy nhiªn, tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch ®æi míi, më cöa ®: kÐo theo t×nh h×nh x: héi cã nhiÒu thay ®æi. TrÎ em tõ mäi vïng, mäi miÒn cña ®Êt n−íc cïng ®oµn ng−êi ®æ x« vµo c¸c thµnh phè, khu trung t©m lín t×m viÖc lµm mçi ngµy mét ®«ng. Lao ®éng trÎ em lu«n rÎ m¹t vµ chóng s½n sµng lµm tÊt c¶ mäi viÖc, chÊp nhËn lµm trong c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®éc h¹i, nguy hiÓm. ChÝnh v× vËy, trÎ em trë thµnh ®èi t−îng bÞ l¹m dông søc lao ®éng, bÞ bãc lét søc lao ®éng, ph¶i lao ®éng trong ®iÒu kiÖn ®éc h¹i, lµm c«ng viÖc nÆng nhäc g©y nguy h¹i cho søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng cña trÎ em. Nh»m b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña trÎ em còng nh− t¹o ®iÒu kiÖn cho trÎ em ph¸t triÓn b×nh th−êng vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn, BLHS n¨m 1999 ®: kÞp thêi bæ sung §iÒu 228 vÒ téi vi ph¹m quy ®Þnh vÒ sö dông lao ®éng trÎ em. Cô thÓ: §Ó trÎ em cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn lµnh m¹nh c¶ vÒ thÓ chÊt lÉn tinh thÇn, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta hÕt søc quan t©m tíi lao ®éng trÎ em, ®Ò ra c¸c quy ®Þnh nh»m chèng l¹i sù tïy tiÖn l¹m dông søc lao ®éng trÎ em thÓ 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y th× bÞ ph¹t tï tõ 2 n¨m ®Õn 7 n¨m: a. Ph¹m téi nhiÒu lÇn. b. §èi víi nhiÒu trÎ em. "1. Ng−êi nµo sö dông trÎ em lµm nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, nguy hiÓm hoÆc tiÕp xóc víi c¸c chÊt ®éc h¹i theo danh môc mµ Nhµ n−íc quy ®Þnh g©y hËu qu¶ nghiªm träng hoÆc ®U bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi nµy mµ cßn vi ph¹m th× bÞ ph¹t tiÒn tõ 5 triÖu ®ång ®Õn 50 triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn 2 n¨m hoÆc bÞ ph¹t tï tõ 3 th¸ng ®Õn 2 n¨m. T¹p chÝ luËt häc - 55 nghiªn cøu - trao ®æi c. G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng hoÆc ®Æc biÖt nghiªm träng. 3. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn ®Ých gi¸o dôc, gióp ®ì trÎ em lµ chÝnh. TÊt c¶ ®−îc quy ®Þnh t¹i ch−¬ng X trong BLHS. Tãm l¹i, b»ng nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ, râ tõ 2 triÖu ®ång ®Õn 20 triÖu ®ång". rµng vµ chÆt chÏ, BLHS míi kh«ng chØ b¶o Do nhËn thøc cuéc sèng cßn ch−a ®Çy ®ñ, t− duy cßn n«ng c¹n, sù hiÓu biÕt ph¸p luËt cßn h¹n chÕ, thiÕu chÝnh x¸c vµ thiÕu hÖ vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña trÎ em mµ thèng nªn trÎ em dÔ tiÕp thu nh÷ng thãi h−, tËt xÊu, chóng trë thµnh ®èi t−îng ®Ó bän téi ph¹m l«i kÐo, dô dç lµm viÖc ph¹m ph¸p. Khi trÎ em ph¹m téi th× chóng ®−îc bän téi ph¹m che chë, chøa chÊp vµ ®Çu ®éc c¸c thãi h−, lèi sèng téi lçi... Do vËy, BLHS vÉn gi÷ nguyªn téi "dô dç, Ðp buéc hoÆc chøa chÊp ng−êi ch−a thµnh niªn ph¹m ph¸p" nh−ng bæ sung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng nh− "®èi víi trÎ em d−íi 13 tuæi"; "g©y hËu qu¶ nghiªm träng, rÊt nghiªm träng hoÆc ®Æc biÖt nghiªm träng"... Ngoµi ra, trong BLHS n¨m 1999 cßn nhiÒu ®iÒu luËt trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp b¶o vÖ quyÒn lîi cña trÎ em nh− téi ng−îc ®:i hoÆc hµnh h¹ «ng bµ, cha mÑ, vî chång, con, ch¸u (§iÒu 151); téi tõ chèi hoÆc trèn tr¸nh nghÜa vô cÊp d−ìng (§iÒu 152); téi mua d©m ng−êi ch−a thµnh niªn (§iÒu 256)...; bæ sung t×nh tiÕt "ph¹m téi víi trÎ em" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng quy ®Þnh trong nhiÒu ®iÒu luËt... BLHS n¨m 1999 quy ®Þnh møc xö lÝ rÊt nghiªm kh¾c nh÷ng ng−êi x©m ph¹m tíi trÎ em nh−ng ng−îc l¹i, khi trÎ em thùc hiÖn téi ph¹m th× chóng ®−îc ¸p dông chÝnh s¸ch h×nh sù ®Æc biÖt, nguyªn t¾c xö lÝ nh»m môc nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc, nhiÒu trÎ em vÉn bÞ x©m 56 - T¹p chÝ luËt häc cßn nghiªm trÞ nh÷ng ng−êi x©m h¹i tíi trÎ em. Tuy nhiªn, trong t×nh h×nh hiÖn nay, ph¹m mét c¸ch rÊt nghiªm träng, ®Æc biÖt nghiªm träng ®Õn danh dù, nh©n phÈm, søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng. V× vËy, mçi chóng ta, mçi gia ®×nh, mçi tæ chøc x: héi cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ vµ thiÕt thùc h¬n n÷a ®Ó tÊt c¶ trÎ em ®Òu ®−îc häc hµnh, ®−îc b¶o vÖ, ch¨m sãc, gi¸o dôc ®Õn n¬i, ®Õn chèn. C¸c biÖn ph¸p cã thÓ lµ t¨ng c−êng phæ biÕn, tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc ph¸p luËt; xö lÝ nghiªm minh, kÞp thêi mäi hµnh vi x©m h¹i ®Õn trÎ em, gi¶i quyÕt lao ®éng trÎ em; ®−a trÎ em ph¹m ph¸p t¸i hoµ nhËp céng ®ång. Thùc hiÖn tèt vµ ®ång bé c¸c biÖn ph¸p míi ®¶m b¶o cho trÎ em ®−îc sinh sèng, ph¸t triÓn lµnh m¹nh vÒ thÓ chÊt lÉn tinh thÇn, quyÒn vµ lîi Ých cña trÎ em kh«ng bÞ x©m h¹i./. (1). B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh tßa ¸n n¨m 1999 vµ ph−¬ng h−íng nhiÖm vô c«ng t¸c n¨m 2000, tr.17. (2). B¸o Ng−êi b¶o vÖ c«ng lÝ, sè chuyªn ®Ò cña T¹p chÝ tßa ¸n nh©n d©n, sè 8 (112)/1999, tr.5. (3). B¸o Ng−êi b¶o vÖ c«ng lÝ, sè chuyªn ®Ò cña T¹p chÝ tßa ¸n nh©n d©n, sè 15 (139)/2000, tr.19. (4). §iÒu 120 BLHS n¨m 1999 thay côm tõ "b¾t trém" b»ng côm tõ "chiÕm ®o¹t" nh»m bao qu¸t, më réng kh«ng chØ hµnh vi b¾t trém mµ bÊt cø hµnh vi chiÕm ®o¹t trÎ em nµo còng cÊu thµnh téi ph¹m nµy.