Bàn về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "phạm tội nhiều lần" sự.pdf (tình tiết tăng nặng)

Khoa học pháp lý Bàn về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "phạm tội nhiều lần" ĐĂNG TRÊN TẠP CHÍ KHPL SỐ 4 (35)/2006 BÀN VỀ TÌNH TIẾT TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ "PHẠM TỘI NHIỀU LẦN" QUY ĐỊNH TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM LÊ VĂN LUẬT* * ThS.TAND huyện Hướng Hoá, Quảng Trị Tình tiết "Phạm tội nhiều lần" trong Luật Hình sự Việt Nam được quy định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự hoặc tình tiết định khung hình phạt trong rất nhiều tội phạm quy định tại các điều của các chương khác nhau mà trong một số điều luật thì tình tiết này có sự thể hiện nội dung và ý nghĩa khác nhau. Cụ thể: Trong BLHS năm 1999, tình tiết "Phạm tội nhiều lần" là tình tiết định khung hình phạt quy định tại các tội phạm sau: o (1) Điểm c khoản 1 Điều 104 về tội "Cố ý gây thương tích..."; o (2) Điểm d khoản 2 Điều 111 về tội "Hiếp dâm"; o (3) Điểm c khoản 3 Điều 112 về tội "Hiếp dâm trẻ em"; o (4) Điểm b khoản 2 Điều 113 về tội "Cưỡng dâm"; o (5) Điểm b khoản 3 Điều 114 về tội "Cưỡng dâm trẻ em"; o (6) Điểm a khoản 3 Điều 115 về tội "Giao cấu với trẻ em"; o (7) Điểm a khoản 2 Điều 116 về tội "Dâm ô đối với trẻ em"; o (8) Điểm b khoản 2 Điều 121 về tội "Làm nhục người khác"; o (9) Điểm d khoản 2 Điều 123 về tội "Bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật"; o (10) Điểm c khoản 2 Điều 125 về tội "Xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín của người khác"; o (11) Điểm b khoản 2 Điều 131 về tội "Xâm phạm quyền tác giả"; o (12) Điểm b khoản 2 Điều 169 về tội "Cố ý làm trái quy định về phân phối tiền, hàng cứu trợ"; o (13) Điểm b khoản 2 Điều 170 về tội "Vi phạm quy định về cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp"; o (14) Điểm b khoản 2 Điều 171 về tội "Xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp"; o (15) Điểm b khoản 2 Điều 173 về tội "Vi phạm các quy định về sử dụng đất đai"; o (16) Điểm b khoản 2 Điều 176 về tội "Vi phạm các quy định về quản lý rừng". o (17) Điểm b khoản 2 Điều 193 về tội "Sản xuất trái phép chất ma tuý"; o (18) Điểm b khoản 2 Điều 194 về tội "Tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma tuý”; o (19) Điểm b khoản 2 Điều 195 về tội "Tàng trữ, vận chuyển, mua bán hoặc chiếm đoạt tiền chất dùng vào việc sản xuất trái phép chất ma tuý"; o (20) Điểm b khoản 2 Điều 196 về tội "Sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán các phương tiện, dụng cụ dùng vào việc sản xuất hoặc sử dụng trái phép chất ma tuý"; o (21) Điểm a khoản 2 Điều 197 về tội "Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy"; o (22) Điểm b khoản 2 Điều 198 về tội "Chứa chấp sử dụng trái phép chất ma tuý"; o (23) Điểm b khoản 2 Điều 200 về tội "Cưỡng bức, lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma tuý"; o (24) Điểm b khoản 2 Điều 201 về tội "Vi phạm quy định về quản lý sử dụng thuốc gây nghiện hoặc các chất ma tuý khác"; o (25) Điểm a khoản 2 Điều 228 về tội "Vi phạm quy định về sử dụng lao động trẻ em"; o (26) Điểm c khoản 2 Điều 251 về tội "Hợp pháp hoá tiền, tài sản do phạm tội mà có"; o (27) Điểm c khoản 2 Điều 254 về tội "Chứa mại dâm"; o (28) Điểm d khoản 2 Điều 255 về tội "Môi giới mại dâm"; o (29) Điểm a khoản 2 Điều 256 về tội "Mua dâm người chưa thành niên"; o (30) Điểm a khoản 3 Điều 256 về tội "Mua dâm người chưa thành niên"; o (31) Điểm b khoản 2 Điều 257 về tội "Chống người thi hành công vụ"; o (32) Điểm b khoản 2 Điều 266 về tội "Sửa chữa, sử dụng giấy chứng nhận và các tài liệu của cơ quan, tổ chức"; o (33) Điểm b khoản 2 Điều 267 về tội "Làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức"; o (34) Khoản 2 Điều 275 về tội "Tổ chức, cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép"; o (35) Điểm c khoản 2 Điều 278 về tội "Tham ô tài sản"; o (36) Điểm c khoản 2 Điều 279 về tội "Nhận hối lộ"; o (37) Điểm c khoản 2 Điều 280 về tội "Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản"; o (38) Điểm b khoản 2 Điều 281 về tội "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ"; o (39) Điểm b khoản 2 Điều 282 về tội "Lạm quyền trong khi thi hành công vụ"; o (40) Điểm b khoản 2 Điều 283 về tội "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi"; o (41) Điểm c khoản 2 Điều 284 về tội "Giả mạo trong công tác"; o (42) Điểm d khoản 2 Điều 289 về tội "Đưa hối lộ"; o (43) Điểm d khoản 2 Điều 290 về tội "Làm môi giới hối lộ"; o (44) Điểm a khoản 2 Điều 291 về tội "Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ quyền hạn để trục lợi". Nếu điều luật không quy định là tình tiết định khung tăng nặng hình phạt thì tình tiết "Phạm tội nhiều lần" là tình tiết tặng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại điểm g khoản 1 Điều 48 BLHS. Trong Luật Hình sự Việt Nam, nhà làm luật chưa đưa ra khái niệm chính thức thế nào là tình tiết “Phạm tội nhiều lần". Nhưng từ thực tiễn xét xử và một số quan điểm của các nhà luật học thì tình tiết này được luận giải như sau: Theo quy định tại Thông tư liên tịch số 01/1998/TTLT/TANDTC-VKSNDTC-BNV ngày 2-1-1998 hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS thì: "... tình tiết "Phạm tội nhiều lần" quy định tại khoản 2 Điều 133, khoản 2 Điều 134a... (đối với một số tội phạm có tính chất tham nhũng và tội phạm liên quan đến tình dục) được hiểu là đã có tất cả từ hai lần phạm tội đó trở lên (hai lần phạm tội tham ô trở lên, hai lần phạm tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản XHCN trở lên...) mà mỗi lần phạm tội có đầy đủ yếu tố cấu thành quy định tại khoản 1 điều luật tương ứng, đồng thời trong các lần phạm tội đó chưa có lần nào bị truy cứu trách nhiệm hình sự và cũng chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong trường hợp này người phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự về tổng giá trị tài sản của các lần phạm tội cộng lại, nếu điều luật có quy định về giá trị tài sản hoặc thiệt hại về tài sản"[1]. Theo tác giả Đinh Văn Quế thì "Phạm tội nhiều lần là phạm tội từ hai lần trở lên như hai lần trộm cắp, hai lần lừa đảo chiếm đoạt tài sản, ba lần chứa mại dâm, bốn lần tham ô... và mỗi lần thực hiện hành vi đã cấu thành một tội phạm độc lập nhưng tất cả các tội phạm đó đều bị xét xử trong cùng một bản án...; Phạm tội nhiều lần là người phạm tội có nhiều lần thực hiện hành vi phạm tội, nhưng hành vi đó chỉ cấu thành một tội, xâm phạm đến cùng một khách thể trực tiếp và chưa đưa ra truy tố, xét xử..." [2]. Theo tác giả Lê Văn Cảm thì "Phạm tội nhiều lần là phạm từ hai tội trở lên mà những tội ấy được quy định tại cùng một điều luật (hoặc tại cùng một khoản của điều luật) tương ứng trong phần riêng BLHS, đồng thời đối với những tội ấy vẫn còn thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự và người phạm tội vẫn chưa bị xét xử" [3]. Tổng hợp các quan điểm trên và từ thực tiễn xét xử, theo chúng tôi tình tiết "phạm tội nhiều lần" được hiểu như sau: Thứ nhất,Phạm tội nhiều lần là người phạm tội đã thực hiện từ hai hành vi phạm tội trở lên, tác động đến cùng một đối tượng hoặc nhiều đối tượng khác nhau, xâm phạm đến cùng một khách thể trực tiếp, mà mỗi hành vi ấy đã có đủ các yếu tố cấu thành một tội phạm độc lập, và được quy định tại cùng một điều luật trong phần riêng BLHS (cùng là hành vi trộm cắp, hiếp dâm, lừa đảo...). Thứ hai,Khi xét xử, các hành vi đó chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự và người phạm tội vẫn chưa bị xét xử hoặc bị xử lý bằng các hình thức khác (đình chỉ vụ án, đình chỉ điều tra...). Thứ ba,Nếu điều luật có quy định về giá trị tài sản hoặc thiệt hại về tài sản thì người phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự về tổng giá trị tài sản của các lần phạm tội cộng lại. Qua khái niệm trên, chúng ta có thể thấy, tình tiết "Phạm tội nhiều lần" bao gồm năm nội dung sau: (1) Phạm tội nhiều lần là người phạm tội đã thực hiện từ hai hành vi phạm tội trở lên, tác động đến cùng một đối tượng hoặc nhiều đối tượng khác nhau (ví dụ: phạm tội nhiều lần đối với cùng một người hoặc đối đối với nhiều người - điểm c khoản 1 Điều 104 BLHS, nhiều lần trộm cắp, nhiều lần hiếp dâm...). (2) Nếu tách ra từng hành vi phạm tội riêng lẽ thì mỗi hành vi ấy đã đủ các yếu tố cấu thành một tội phạm độc lập. (3) Tất cả các hành vi phạm tội đó đều được quy định tại một điều luật cụ thể trong phần riêng BLHS (cùng là tội trộm cắp, hiếp dâm...), có thể cùng một khoản, có thể phạm tội ở các khoản khác nhau của cùng một điều luật. (4) Các hành vi phạm tội đó chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, chưa bị các cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật (như đình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án...) và cùng bị đưa ra xét xử một lần trong cùng một vụ án (được tuyên trong một bản án). (5) Nếu điều luật có quy định về giá trị tài sản hoặc thiệt hại về tài sản thì người phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự về tổng giá trị tài sản của các lần phạm tội cộng lại. Cần lưu ý, khái niệm "Phạm tội nhiều lần" và khái niệm "Tội liên tục" là hoàn toàn khác nhau. Tội liên tục là tội phạm được hình thành từ một loạt hành vi nguy hiểm cho xã hội cùng loại, xảy ra kế tiếp nhau và có tính liên tục, mà các hành vi đó có cùng một mục đích chung, thống nhất, cùng xâm hại đến một khách thể và trong sự tổng hợp của những hành vi đó thì cấu thành một tội phạm độc lập (ví dụ: tội hành hạ hoặc ngược đãi cha mẹ, vợ chồng, con cái; tội bức tử...). Trong "Tội liên tục", người phạm tội đã thực hiện nhiều hành vi nguy hiểm cho xã hội giống nhau, nhưng nếu tách riêng từng hành vi nguy hiểm cho xã hội đó thì có hành vi đã đủ yếu tố cấu thành một tội phạm độc lập, cũng có hành vi không đủ yếu tố cấu thành một tội phạm độc lập được quy định tại điều luật tương ứng, nhưng nó là tội phạm thống nhất và khi tổng hợp các hành vi nguy hiểm cho xã hội đó cũng chỉcấu thành một tội phạm độc lập (gọi là Tội liên tục) quy định trong phần các tội phạm của BLHS (như đã ví dụ: tội hành hạ hoặc ngược đãi cha mẹ, vợ chồng, con cái; tội bức tử....). Tuy nhiên, việc áp dụng tình tiết "Phạm tội nhiều lần" vào các trường hợp cụ thể không phải đều giống nhau mà tùy theo các tội phạm khác nhau thì nội dung, ý nghĩa của tình tiết này có thể khác nhau. Cụ thể: Theo quy định tại điểm 3.3, khoản 2 Mục I Nghị quyết số 02/2003/NQ-HĐTP ngày 17/4/2003 của HĐTP TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLHS thì, "Đối với nhiều lần

Bàn về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "phạm tội nhiều lần" sự

Nội dung