Nội dung

Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt Ch­¬ng II. Nguyªn vËt liÖu trong s¶n xuÊt hµng méc Môc tiªu Cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n chung nhÊt vÒ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu ®­îc sö dông trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt hµng méc. §©y lµ nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt ph¶i trang bÞ cho ng­êi lµm c«ng t¸c thiÕt kÕ s¶n phÈm méc. Néi dung - Giíi thiÖu vÒ nguyªn liÖu chñ yÕu trong s¶n xuÊt hµng méc: cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc vÒ lùa chän vµ sö dông nguyªn liÖu, tÝnh to¸n kü thuËt. - C¸c lo¹i vËt liÖu cã chøc n¨ng b¶o vÖ vµ trang trÝ (d¸n mÆt, d¸n c¹nh). - Giíi thiÖu c¸c lo¹i linh kiÖn liªn kÕt vµ c¸c lo¹i vËt liÖu phô kh¸c. 2.1. Gç xÎ vµ v¸n nh©n t¹o 2.1.1. Gç xÎ (gç tù nhiªn) Gç tù nhiªn lµ nguyªn liÖu lý t­ëng cho s¶n xuÊt hµng méc. Gç lµ nguyªn liÖu c¬ b¶n trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®å méc. Víi t×nh tr¹ng gç tù nhiªn ngµy mét khan hiÕm nh­ hiÖn nay, sù mÊt c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ lo¹i nguyªn liÖu nµy ®· béi ho¸ gi¸ trÞ sö dông cña mÆt hµng gç tù nhiªn. Trang 19 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt Tuy nhiªn gi¸ trÞ cña nã chØ thùc sù ph¸t huy khi nã ®­îc sö dông ®óng chç, hîp c¸ch. Khi sö dông gç tù nhiªn cÇn chó ý tíi mét sè ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau: - TÝnh chÊt c¬ häc - TÝnh chèng chÞu s©u mät - Mµu s¾c - v©n thí - §é mÞn bÒ mÆt gç - TÝnh co rót cña gç - Tû träng cña gç - TÝnh chÊt gia c«ng cña gç a) §Æc tÝnh c¬ häc cña gç. gi¶i ph¸p cho liªn kÕt méng bëi søc chÞu nÐn Tuú theo môc ®Ých sö dông, chøc n¨ng cña chi tiÕt mµ ta lùa chän lo¹i gç cã c¸c ®Æc tÝnh c¬ häc cho phï hîp. NÕu chän gç cã tÝnh chÊt c¬ häc kh«ng phï hîp cã thÓ g©y ra nh÷ng nh­îc ®iÓm lín ®èi víi s¶n phÈm vµ cã thÓ dÉn ®Õn sù mÊt an toµn chøc n¨ng cña s¶n phÈm. C¸c tÝnh chÊt c¬ häc cÇn ®­îc quan t©m ®ã lµ: Søc chÞu nÐn Ðp, søc chÞu tr­ît, søc chÞu uèn, modul ®µn håi, ®é cøng, søc chÞu t¸ch, kh¶ n¨ng b¸m ®inh... - Søc chÞu nÐn Ðp cña gç (cã thÓ lµ nÐn däc hoÆc ngang thí)cÇn ®­îc l­u ý khi chän Ðp kÐm sÏ lµm cho Trang 20 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt méng dÔ bÞ chÌn dËp, liªn kÕt yÕu, cã thÓ bÞ ph¸ huû khi sö dông. - Søc chÞu tr­ît chñ yÕu ph¶i quan t©m khi s¶n phÈm cã chi tiÕt cong, h­íng chÞu lùc dÔ g©y hiÖn t­îng tr­ît däc thí. - Søc chÞu uèn lµ tÝnh chÊt cÇn ®­îc quan t©m nhiÒu nhÊt trong thiÕt kÕ s¶n phÈm méc. Trong kÕt cÊu s¶n phÈm méc ta th­êng xuyªn b¾t gÆp c¸c chi tiÕt chÞu uèn nh­ c¸c kÖ ®ì ngang. NÕu øng suÊt uèn xuÊt hiÖn trong chi tiÕt v­ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp cña gç, chi tiÕt sÏ bÞ ph¸ huû. - Modul ®µn håi ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi ®é vâng cña chi tiÕt gç. Trong thiÕt kÕ cÇn tÝnh to¸n lùa chän lo¹i gç cã modul ®µn håi phï hîp, ®¶m b¶o tÝnh thÈm mü cña s¶n phÈm. - §é cøng cña gç cÇn ®­îc lùa chän ®Ó ®¶m b¶o søc chèng chÞu va ®Ëp, cä s¸t cña s¶n phÈm víi c¸c vËt xung quanh khi sö dông còng nh­ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, song nã còng ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn gia c«ng. - Søc chÞu t¸ch cña gç lµ tÝnh chÊt cÇn ®­îc t×m hiÓu kü, tr­íc khi gia c«ng bëi nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi chÊt l­îng c¸c mèi liªn kÕt méng vµ liªn kÕt b»ng ®inh. b) §Æc tÝnh chèng chÞu s©u mät cña gç. Kh¶ n¨ng chèng chÞu s©u mät cña gç lµ mét trong nh÷ng t¸c nh©n quyÕt ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm. Ngµy Trang 21 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt nay, tuy cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n gç t­¬ng ®èi h÷u hiÖu song nh÷ng lo¹i gç cã søc chèng chÞu tù nhiªn ®èi víi mèi mät vÉn ®­îc ­a chuéng bëi mét sè ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n gç ®Æc biÖt lµ b¶o qu¶n b»ng ho¸ chÊt vÉn Ýt nhiÒu ¶nh h­ëng tíi t©m lý ng­êi sö dông. Tãm l¹i, khi sö dông gç cã kh¶ n¨ng bÞ s©u mät x©m h¹i, ta cÇn ph¶i cã ph­¬ng ¸n xö lý b¶o qu¶n phï hîp. c) Mµu s¾c vµ V©n thí gç. Mµu s¾c vµ V©n thí gç lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ thÈm mü cña s¶n phÈm, bëi vËy, khi lùa chän gç cÇn t×m hiÓu kü vÊn ®Ò nµy. CÇn l­u ý r»ng tÝnh thÈm mü cña s¶n phÈm cßn thÓ hiÖn qua sù ®ång ®Òu vÒ mµu s¾c vµ v©n thí gç cña c¸c chi tiÕt trong s¶n phÈm chø kh«ng nhÊt thiÕt lµ ph¶i ®Ñp trong tõng chi tiÕt. V©n thí gç ngoµi viÖc t¸c ®éng trùc tiÕp tíi tÝnh thÈm mü cña gç, nã cßn ¶nh h­ëng rÊt lín tíi sù biÕn d¹ng gç trong qu¸ tr×nh sö dông. VÒ mµu s¾c, gç cã thÓ ®­îc nhuém mµu theo ý muèn, song cÇn l­u ý lùa chän ph­¬ng thøc nhuém sao cho kh«ng lµm mÊt ®i vÎ ®Ñp vèn cã cña c¸c v©n thí gç. Trong tõng ®iÒu kiÖn thiÕt kÕ, tõng môc ®Ých sö dông cô thÓ mµ ta cã thÓ lùa chän lo¹i gç cã chÊt l­îng mµu s¾c, v©n thí cho phï hîp. d) §é mÞn cña bÒ mÆt gç. Trang 22 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt Do cÊu t¹o th« ®¹i cña mçi lo¹i gç kh¸c nhau kÐo theo ®é mÞn bÒ mÆt cña chóng còng kh¸c nhau. Nh×n chung gç cã ®é mÞn bÒ mÆt cµng cao, cµng dÔ cho nh÷ng s¶n phÈm ®Ñp bëi cã thÓ t¹o ra ®é bãng theo ý muèn mµ kh«ng cÇn thiÕt tíi líp b¶ lãt. Trang 23 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt e) TÝnh chÊt co rót cña gç. Gç cã tÝnh chÊt co rót khi thay ®æi ®é Èm lµ mét nh­îc ®iÓm lín cña lo¹i nguyªn liÖu nµy. TÝnh chÊt co rót phô thuéc vµo cÊu t¹o cña tõng lo¹i gç. Sù co rót cña c¸c chi tiÕt trong s¶n phÈm méc cã thÓ g©y ra nhiÒu khuyÕt tËt cho s¶n phÈm nh­: cong vªnh, nøt nÎ, ... Nh×n chung, sù co rót däc thí cña gç lµ kh«ng ®¸ng kÓ, nã chØ vµo kho¶ng 0,1% ®Õn 0,3%. Theo h­íng xuyªn t©m, møc ®é co rót vµo kho¶ng 3% ®Õn 6%. Cßn theo h­íng tiÕp tuyÕn, møc ®é co rót lín h¬n, møc ®é co rót tõ 5% ®Õn 12%. Do vËy khi thiÕt kÕ cÇn quan t©m tíi l­îng d­ kÝch th­íc co rót cho ph«i liÖu còng nh­ chi tiÕt hoµn thiÖn. B¶n chÊt cña sù co rót lµ sù thay ®æi ®é Èm gç bëi vËy cÇn hÕt søc l­u ý tíi ®é Èm gç còng nh­ ®é Èm cña m«i tr­êng sö dông. f) Tû träng cña gç. Tû träng cña gç lµ mét chØ tiªu mang tÝnh tæng hîp, nhiÒu chØ tiªu kh¸c cã liªn quan mËt thiÕt víi chØ tiªu nµy, ®Æc biÖt lµ c¸c chØ tiªu vÒ tÝnh chÊt c¬ häc cña gç. §èi víi viÖc s¶n xuÊt hµng méc d©n dông, tû träng cña gç kh«ng nªn qu¸ lín bëi gç cã tû träng lín võa khã gia c«ng, võa nÆng nÒ trong sö dông. TÊt nhiªn, xÐt vÒ ®é bÒn th× th«ng th­êng, gç cã tû träng lín sÏ cã ®é bÒ cao Trang 24 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt h¬n. Tû träng hîp lý cña gç sö dông trong s¶n xuÊt hµng méc th­êng lµ 0,4 ®Õn 0,5 g/cm3. Trang 25 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt g) TÝnh chÊt gia c«ng cña gç. TÝnh chÊt gia c«ng cña gç th­êng chØ gç khã hay dÔ gia c«ng. TÝnh chÊt gia c«ng cña gç th­êng g¾n liÒn víi nhiÒu tÝnh chÊt c¬ lý vµ cÊu t¹o cña gç. Gç ®Ó s¶n xuÊt hµng méc cÇn ph¶i dÔ gia c«ng ®Æc biÖt lµ ph¶i phï hîp víi chÕ ®é gia c«ng trong mét sè tr­êng hîp nh­ ch¹m kh¾c hay tiÖn trßn... CÇn ph©n biÖt gç dÔ bµo víi gç khã bµo, gç dÔ ®¸nh nh½n víi gç khã ®¸nh nh½n, gç dÔ ®ãng ®inh víi gç khã ®ãng ®inh... Tãm l¹i gç khã gia c«ng ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh c«ng nghÖ vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, cÇn hÕt søc l­u ý khi lùa chän gç vµ ph­¬ng ph¸p gia c«ng. 2.1.2. V¸n nh©n t¹o. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông gç còng nh­ nh»m kh¾c phôc c¸c nh­îc ®iÓm cña gç tù nhiªn, tõ gç cã thÓ s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i gç nh©n t¹o nh­ v¸n d¨m, v¸n d¸n, v¸n sîi hay v¸n méc... 2.1.2.1. V¸n d¨m. Nh­ chóng ta ®· biÕt, v¸n d¨m cã tÝnh chÊt æn ®Þnh kÝch th­íc cao h¬n h¼n so víi gç tù nhiªn, bëi vËy, v¸n d¨m ®­îc sö dông rÊt phæ biÕn trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®å méc, nhÊt lµ c¸c lo¹i ®å méc l¾p ghÐp tÊm ph¼ng. V¸n d¨m nhÑ: KLTT < 400 kg/m3 Trang 26 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt V¸n d¨m võa: KLTT = 400 - 800 kg/m3 V¸n d¨m nÆng: KLTT > 800 kg/m3 C­êng ®é uèn tÜnh cña v¸n d¨m cã thÓ ®¹t trªn 4000N/cm2, modul ®µn håi cã thÓ ®¹t trªn 240000N/cm2. Tr­íc ®©y, v¸n d¨m ®­îc sö dông trong mét sè lo¹i s¶n phÈm méc nhÊt ®Þnh, nay nã ®­îc øng dông hÇu hÕt mäi vÞ trÝ cã thÓ. Nh÷ng s¶n phÈm méc mang tÝnh truyÒn thèng nay còng cã mÆt cña v¸n d¨m. Th«ng th­êng, trªn bÒ mÆt v¸n d¨m ®­îng bäc phñ mét líp v¸n võa lµ ®Ó trang trÝ, võa lµ ®Ó b¶o vÖ v¸n. HiÖn nay ë mét sè lµng nghÒ ®· trang trÝ bÒ mÆt v¸n d¨m b»ng ch¹m kh¶m nh­ lµm trªn gç vµ kÕt qu¶ cho thÊy chÊt l­îng còng kh«ng thua kÐm s¶n phÈm ch¹m kh¶m trªn gç. Mét sè c¬ së s¶n xuÊt th× phñ lªn bÒ mÆt mét líp b¶ matit råi kÐo v©n trang trÝ vµ phun s¬n còng cho nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng thÈm mü kh¸ Ên t­îng. Trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®å méc tõ v¸n d¨m, mét vÊn ®Ò cÇn ®Æc biÖt quan t©m lµ che bäc c¸c c¹nh cña v¸n. §èi víi v¸n d¨m ®­îc trang søc b»ng ph­¬ng ph¸p b¶ th× c¹nh cña v¸n th­êng còng ®­îc b¶ kÝn. Cßn ®èi víi c¸c lo¹i v¸n trang trÝ b»ng d¸n phñ mÆt th­êng ®­îc trang trÝ b»ng c¸ch d¸n c¹nh (ph­¬ng ph¸p b¶ c¹nh còng cã thÓ sö dông trong tr­êng hîp nµy). NÑp d¸n c¹nh v¸n d¨m cã thÓ lµ v¸n l¹ng tù nhiªn, nÑp nhùa (PVC), nÑp gç ch÷ T, nÑp cao su, nhùa mÒm... Trang 27 Lý TuÊn Tr­êng - Bé m«n CN XÎ Méc Bµi gi¶ng m«n häc ThiÕt kÕ SP Méc & TT Néi ThÊt Khi lùa chän v¸n d¨m lµm nguyªn liÖu trong s¶n xuÊt hµng méc cÇn quan t©m tíi c¸c tÝnh chÊt c¬ - lý - ho¸, tÝnh ®éc h¹i vµ mét sè tÝnh chÊt cã yªu cÇu ®Æc biÖt kh¸c. Trang 28