Nội dung

Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm Chương 4: QUẢN LÝ KỸ THUẬT 4.1 Ý nghĩa và nội dung của công tác quản lý kỹ thuật 4.1.1 Ý nghĩa của quản lý kỹ thuật: ™ Quản lý kỹ thuật thực chất là tổng hợp các hoạt động nhằm nâng cao chất lượng của quá trình sản xuất. ™ Mục tiêu của quản lý kỹ thuật trong xí nghiệp là không ngừng cải tiến sản phẩm, phát triển sản phẩm mới bảo đảm cho sản xuất liên tục, an toàn, đạt hiệu quả cao. ™ Công tác quản lý kỹ thuật có ý nghĩa như: ¾ Kiểm soát được quá trình sản xuất, quản lý chất lượng sản phẩm, chi phí sản xuất… nâng cao khả năng cạnh tranh. ¾ Mang tính thiết yếu nhất là trong thời đại mà sự biến đổi nhanh chóng của khoa học và công nghệ là một thách thức với quản lý kỹ thuật của tất cả các công ty. ¾ Quản lý kỹ thuật tốt cho phép lôi kéo tập thể những người có trình độ, năng động, sáng tạo… 4.1.2 Nội dung của quản lý kỹ thuật: ™ Hoạt động của quản lý kỹ thuật xâm chiếm hầu hết các giai đoạn của quá trình sản xuất. Nó bao gồm tất cả các hoạt động kỹ thuật được phân thành ba loại: kỹ thuật sản phẩm, kỹ thuật sản xuất và kỹ thuật máy móc thiết bị. ™ Kỹ thuật sản phẩm thì chủ yếu liên quan đến thiết kết sản phẩm để chế tạo. Quá trình này thường được bắt đầu sau khi có ý tưởng về sản phẩm hay mô hình sản phẩm. ¾ Kỹ thuật sản xuất liên quan đến việc tìm ra các quy trình công nghệ chế tạo các phương tiện và phương pháp chế tạo ra sản phẩm. ¾ Kỹ thuật máy móc thiết bị nhằm bảo đảm cho hệ thống máy móc thiết bị hoạt động liên tục, an toàn. 4.2 Kỹ thuật sản phẩm 4.2.1 Thiết kế các bộ phận: ™ Thiết kế các bộ phận là cụ thể hóa các ý tưởng, các mô hình đã hình thành từ bộ phận nghiên cứu. Thiết kế sản phẩm phải đảm bảo cho sản phẩm có tính công nghệ cao và dễ dàng sử dụng, bảo trì… ¾ Tính công nghệ của sản phẩm chính là sự phù hợp giữa thiết kế và sản xuất. http://www.ebook.edu.vn 45 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm ¾ Sản phẩm có tính công nghệ cao là sản phẩm dễ chế tạo, đảm bảo chất lượng ổn định, chi phí thấp. ¾ Hiện nay có thể đáp ứng tốt bằng kỹ thuật song hành nghĩa là vừa thỏa mãn quá trình thiết kế sản phẩm và thiết kế chế tạo. ¾ Khái niệm thiết kế chế tạo xuất hiện chỉ sự hợp nhất hai quá trình thiết kế sản phẩm và thiết kế chế tạo nhằm đảm bảo sản phẩm có tính công nghệ cao. ¾ Trong thiết kế chế tạo còn một yêu cầu nữa là thiết kế sản phẩm phải dễ tháo lắp. Các sản phẩm thiết kế để dễ tháo lắp đã được đơn giản hóa để dễ tháo chúng ra thành những phần riêng lẻ, phân loại, tái sinh. 4.2.2 Chuẩn bị các đặc điểm kỹ thuật: ™ Sau khi thiết kế sản phẩm phải chuẩn bị bảng các đặc điểm kỹ thuật giao cho các bộ phận sản xuất, bảng này chỉ rõ các yêu cầu về sản phẩm cuối cùng, phạm vi và các quy trình sẽ sử dụng. Bảng liệt kê vật tư, chi tiết và khối lượng cần thiết cũng phải được chuyển cho bộ phận cung ứng để xúc tiến các đơn hàng với nhà cung cấp. Các bảng vẽ kỹ thuật các yêu cầu quan trọng sẽ được giao cho các bộ phận sản xuất và các đơn vị liên quan. 4.2.3 Tiêu chuẩn sản phẩm: ™ Các tiêu chuẩn cho sản phẩm phải được thiết lập làm cơ sở cho quá trình thiết kế quy trình, cung ứng và sản xuất. Chất lượng các vật tư sử dụng phải có chất lượng đủ cao để đảm bảo có được sản phẩm chất lượng tốt, đồng thời không nên quá cao vì sẽ làm tăng chi phí. Cũng với lý do đó sản phẩm cũng phải đạt được một tiêu chuẩn chất lượng nhất định phù hợp với những yêu cầu của người sử dụng, không nên quá cao. Cố gắng áp dụng tiêu chuẩn hóa tối đa các chi tiết bộ phận để giữ chi phí ở mức thấp nhất. 4.2.4 Thử nghiệm sản phẩm và các dịch vụ kỹ thuật: ™ Thử nghiệm sản phẩm có thể phải tiến hành với một số loại sản phẩm lớn, quan trọng để kiểm tra xem nó có chắc chắn đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật chế tạo và có khuyết tật hay không. ™ Dịch vụ kỹ thuật sản phẩm thực hiện các bộ phận sản xuất và bán hàng bao gồm các trao đổi với khách hàng về những vấn đề phức tạp, hoặc giải quyết các trục trặc giữa yêu cầu kỹ thuật và khả năng của máy móc thiết bị đang dùng. 4.3 Thiết kế chế tạo 4.3.1 Thiết kế các quy trình công nghệ sản xuất: a. Phạm vi của việc thiết kế quy trình công nghệ sản xuất: http://www.ebook.edu.vn 46 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm ™ Thiết kế quy trình công nghệ của sản xuất chế tạo bắt đầu từ xây dựng các yêu cầu kỹ thuật của sản phẩm cho đến lúc kết thúc bằng những kế hoạch chế tạo sản phẩm. b. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc thiết kế công nghệ: ™ Có ba nhân tố cơ bản có thể ảnh hưởng đến việc thiết kế quy trình công nghệ là: ¾ Thứ nhất là khối lượng sản phẩm sản xuất. ¾ Thứ hai là yêu cầu chất lượng sản phẩm chế tạo. ¾ Thứ ba là những trang thiết bị có thể sử dụng hoặc mua sắm c. Trình tự thiết kế quy trình công nghệ: ™ Trình tự cơ bản có thể áp dụng cho việc thiết kế quy trình công nghệ như sau: ¾ Người thiết kế sản phẩm và kỹ sư thiết kế quy trình hợp tác với nhau. ¾ Xác định các yếu tố cơ bản là khối lượng, chất lượng, thiết bị cần thiết. ¾ Xét quyết định mua hay làm với một số các chi tiết. ¾ Xác định các công việc cần làm để chế tạo các chi tiết từ dạng nguyên liệu thành chi tiết gia công hoàn chỉnh để lắp ráp. ¾ Sắp xếp các công đoạn theo trình tự hợp lý nhất. d. Cải tiến thiết kế sản phẩm để sản xuất: ™ Đôi khi sản phẩm hay chi tiết được thiết kế không bảo đảm 5 hiệu quả trong sản xuất, cách giải quyết trong trường hợp này là điều chỉnh thiết kế để có thể sản xuất hiệu quả hơn. ™ Trong trường hợp không có máy móc thiết bị có khả năng sản xuất chi tiết đã thiết kế có thể xem xét xử lý như sau: ¾ Có thể đặt mua các chi tiết thiếu từ nhà máy khác. ¾ Mua sắm thiết bị cần thiết. ¾ Cải tiến thiết bị hiện có. ¾ Thiết kế lại chi tiết cho phù hợp với khả năng thiết bị hiện có. e. Đánh giá kinh tế các quy trình: ™ Mục tiêu của thiết kế quy trình là bảo đảm cho sản xuất ra sản phẩm có chất lượng cao với chi phí thấp nhất. ™ Cần phải có nhiều phương án thiết kế quy trình để có thể tìm ra quy trình tốt hơn. ™ Trong quá trình đánh giá cần đưa vào xem xét cả các biến số như dự trữ vật tư, biến động lao động, thay đổi hình ảnh của công ty khách hàng. http://www.ebook.edu.vn 47 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm 4.3.2 Lựa chọn thiết bị dụng cụ: a. Phân loại thiết bị dụng cụ: ™ Thiết bị gia công bao gồm tất cả các máy công cụ, dụng cụ, thiết bị phụ trợ và những thiết bị khác sử dụng trực tiếp cho việc sản xuất, xử lý, kiểm tra, bao gói chi tiết hay sản phẩm. b. Các xu hướng thiết kế máy móc: ™ Bao gồm các xu hướng sau: ¾ Xu hướng chuyên môn hóa máy móc thiết bị. ¾ Sử dụng các máy vận chuyển đặc biệt. ¾ Robot ngày càng tham gia nhiều vào quá trình sản xuất. ¾ Sự xuất hiện các máy được điều khiển bằng kỹ thuật số. ¾ Dấu hiệu tương lai cho thấy việc thiết kế thiết bị gia công tương lai sẽ hướng tới tận dụng không gian đứng để tiết kiệm mặt bằng. c. Xu hướng cơ khí hóa và tự động hóa: ™ Cơ khí hóa là xu hướng tìm cách thay thế hay giảm bớt lao động chân tay bằng những dụng cụ và thiết bị khác đảm bảo tăng sức mạnh của con người hay bổ sung thêm năng lượng của con người bằng nguồn năng lượng khác. ™ Tự động hóa là tiếp tục cơ khí hóa bằng cách thay thế các hoạt động chân tay bằng hoạt động máy móc. 4.4 Bảo trì máy móc thiết bị 4.4.1 Phạm vi của công tác bảo trì: ™ Bảo trì là một chức năng của tổ chức sản xuất có liên quan đến vấn đề bảo đảm cho nhà máy hoạt dộng trong một tình trạng tốt. Có thể phân chia kỹ thuật bảo trì thành các chức năng chính và chức năng phụ như sau: 4.4.2 Tính kinh tế của bảo trì và các chính sách cho hoạt động bảo trì: ™ Những quan điểm khi xây dựng chính sách bảo trì là: ¾ Lợi dụng các hợp đồng với bên ngoài vào những thời kỳ cao điểm để công tác bảo trì khỏi bị lạc hậu và tránh hiện tượng thuê công nhân sửa chữa tạm thời. ¾ Hợp đồng với bên ngoài cho những dịch vụ chuyên môn cao ở những máy móc thiết bị đặc biệt hay các thiết bị chuyên dùng. ¾ Tạm gác các công việc bảo trì đến những thời kỳ ít việc để điều hòa việc sử dụng công nhân bảo trì. ¾ Lựa chọn thời điểm thay thế máy móc thiết bị một cách hợp lý. Nói chung, là nên thay thế máy móc thiết bị trước khi chúng quá cũ, đòi hỏi nhiều chi phí và thời gian sửa chữa. http://www.ebook.edu.vn 48 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm 4.4.3 Lập kế hoạch và tiến độ bảo trì: ™ Lập kế hoạch bảo trì bao gồm các nội dung sau: ¾ Thiết lập thứ tự ưu tiên của công tác bảo trì. ¾ Các định hướng công việc cần làm. ¾ Xác định thời gian, loại thợ, vật tư, dụng cụ, thiết bị đặc chủng và các yêu cầu an toàn khi sửa chữa. ™ Căn cứ để lập kế hoạch sửa chữa bao gồm: ¾ Các dự án sửa chữa thay thế lớn mà được ban lãnh đạo thông qua. ¾ Các lý lịch máy, lệnh công tác, kế hoạch sản xuất của nhà máy. ¾ Các công việc sửa chữa, yêu cầu chuyên môn nghề nghiệp. ¾ Tình hình mua sắm dự trữ vật tư, phụ tùng thay thế. ™ Kế hoạch tiến độ được lập theo hai bước: ¾ Thứ nhất là lập biểu tổng hợp các công việc sửa chữa có thể dự kiến trước. ¾ Hai là điều chỉnh khi các hiện tượng khẩn cấp phát sinh. 4.4.4 Các kiểu bảo trì: Công tác bảo trì có thể phân làm ba loại tổng quát: hiệu chỉnh, dự phòng và dự báo a. Bảo trì hiệu chỉnh: ™ Bảo trì hiệu chỉnh là một dạng bảo trì mà chúng ta thường nghĩ tới theo cách thông thường nhất “sửa chữa”. Hoạt động này được tiến hành sau khi thiết bị ngừng hoạt động. b. Bảo trì dự phòng: ™ Bảo trì dự phòng là tổng hợp các biện pháp tổ chức, kỹ thuật về bảo dưỡng, kiểm tra và sửa chữa, được tiến hành theo chu kỳ sửa chữa đã quy định và theo kế hoạch nhằm hạn chế sự hao mòn, ngăn ngừa sự cố máy móc thiết bị đảm bảo thiết bị luôn hoạt động trong trạng thái bình thường. ™ Một chương trình bảo trì dự phòng phải đảm bảo các tính chất sau: ¾ Lấy dự phòng làm chính. ¾ Công việc sửa chữa phải tiến hành theo kế hoạch, tức là cứ đến ngày, tháng quy định là đưa máy ra sửa chữa. ¾ Xác định trước được nội dung sửa chửa. ™ Nội dung cơ bản của bảo trì dự phòng bồm: ¾ Kiểm tra định kỳ là xem xét theo tiến độ kế hoạch nhằm tìm ra các hiện tượng không bình thường của máy móc thiết bị, phát hiện các thiết bị và bộ phận máy sắp hỏng cần phải thay thế trong kỳ sửa chữa tới. http://www.ebook.edu.vn 49 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm ¾ Sửa chữa nhỏ hay còn gọi là sửa chữa thường xuyên là loại công tác sửa chữa đơn giản nhất, không đòi hỏi phải tháo rời toàn bộ máy mà chỉ tháo các bộ phận đã được xác định trong kỳ kiểm tra. ¾ Sửa chữa vừa là ngoài việc thay thế các chi tiết chóng mòn, vừa còn bao gồm công việc nhằm khôi phục độ chính xác và công suất của thiết bị. ¾ Sửa chữa lớn là công việc sửa chữa toàn diện, phức tạp nhất. Người ta phải tháo máy ra khỏi bệ máy, thay thế sửa chữa các bộ phận cơ sở nhất, sau khi sửa chữa lớn máy có thể có chất lượng tương đương máy mới. ¾ Các nội dung sửa chữa tiến hành theo một chu kỳ. Chu kỳ sửa chữa là khoảng thời gian cách quãng giữa hai lần sửa chữa lớn kế tiếp nhau. Chu kỳ sửa chữa c. Bảo trì dự báo: ™ Thực chất nó là một kiểu bảo trì dự phòng có sử dụng các dụng cụ nhạy cảm (VD: máy phân tích độ rung, máy đo biên độ, máy dò siêu âm, dụng cụ quang học, các dụng cụ kiểm tra áp suất, nhiệt độ, điện trở…) để dự báo trước các sự trục trặc. Có thể liên tục hay định kỳ theo dõi các điều kiện tới hạn. Phương thức này cho phép nhân viên bảo trì có thể xác định trước sự cần thiết phải sửa chữa lớn. 4.4.5 Cân nhắc các chính sách bảo trì dự phòng: ™ Khi sản phẩm, máy móc thiết bị hay một quá trình sản xuất bước vào hoạt động ổn định một nghiên cứu hết sức quan trọng là phân bổ xác suất thời gian giữa các sự cố. ™ Do đó một khi chúng ta có đề nghị về bảo trì dự phòng thì điều quan trọng là phải xác định được khi nào bảo trì có hiệu quả. Nói chung là chi phí bảo trì càng cao thì phân bổ xác suất thời gian giữa các sự cố phải chặt chẽ hơn. ™ Có rất nhiều thiết bị nhạy cảm cho phép xác định khi nào cần phải bảo trì. ™ Sự bảo trì dự phòng có thể là tăng chi phí bảo trì, đồng thời chi phí sửa chữa các hỏng hóc lại có thể giảm xuống. ™ Người quản trị sẽ cân nhắc hai loại chi phí trên để tìm một mức độ thích ứng chi phí cho bảo trì dự phòng trong tương quan với sự giảm chi phí sửa chữa. Chi phí http://www.ebook.edu.vn 50 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm Tổng chi phí Bảo trì dự phòng Sửa chữa hỏng hóc Mức bảo trì Công thức tính số lần hỏng hóc kỳ vọng trong vòng n tháng Gọi Bn là số sự cố kỳ vọng giữa hai lần bảo trì Ta có: n Bn = N∑Pn + Bn - 1P1 + Bn - 2P2 + …..+ + B1 Pn – 1 1 Trong đó: n: số tháng giữa hai lần bảo trì N: số máy của nhóm Pn: xác suất sự cố kỳ vọng giữa hai lần bảo trì 4.4.6 Các hình thức tổ chức công tác bảo trì: Ta có thể tổ chức công tác bảo trì bằng các hình thức như sau: ™ Hình thức phân tán (bảo trì từng phân xưởng riêng lẻ) có những ưu điểm là: Tạo điều kiện kết hợp chặt chẽ giữa sản xuất chính và bộ phận bảo trì. Nhưng nhược điểm là khó tận dụng hết khả năng của công nhân và thiết bị bảo trì. Ngược lại cũng có thể không đảm hết được các dạng sửa chữa phức tạp hay khối lượng sửa chữa kéo dài thời gian sửa chữa. ™ Hình thức sửa chữa tập trung (bảo trì chung cho cả xí nghiệp) có những ưu điểm là dự trữ hợp lý, tận dụng được khả năng của công nhân và máy móc thiết bị sửa chữa, rút ngắn thời gian sửa chữa, giảm chi phí. Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất của hình thức này là khó gắn công việc sửa chữa với sản xuất chính, công tác sửa chữa thiếu linh hoạt, kịp thời. Đặc biệt khó khăn khi xí nghiệp có nhiều dạng máy móc thiết bị khác nhau. ™ Hình thức hỗn hợp, thực chất là hình thức kết hợp của hai hình thức trên bằng cách phân cấp hợp lý công tác bảo trì giữa bộ phận sửa chữa ở các phân xưởng với bộ phận sửa chữa tập trung. http://www.ebook.edu.vn 51 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm 4.4.7 Các biện pháp sửa chữa nhanh: Sửa chữa nhanh là một yêu cầu quan trọng đặt ra cho công tác sửa chữa vì như thế nó sẽ nâng cao hiệu quả của sản xuất chính, đảm bảo hệ thống có khả năng đáp ứng các kế hoạch sản xuất một cách đều đặn. Các biện pháp có thể áp dụng sửa chữa nhanh là: a. Tăng cường công tác chuẩn bị trước khi sửa chữa. Công tác này bao gồm: + Chuẩn bị thiết kế như lập Album bản vẽ các chi tiết chóng mòn cho từng loại máy móc thiết bị, chế tạo các phụ tùng và các chi tiết thay thế hoặc đặt mua ổn định. + Chuẩn bị công nghệ như quy định phương pháp công nghệ sản xuất phụ tùng và chi tiết thay thế cũng như các phương pháp công nghệ. + Chuẩn bị máy móc thiết bị trước khi giao cho bộ phận sửa chữa. b. Thực hành công tác sửa chữa nhanh: Có thể lợi dụng thời gian ngoài sản xuất để sửa chữa và bố trí lịch làm việc của công nhân sửa chữa so le với giờ làm việc của công nhân sản xuất chính. c. Áp dụng các phương pháp sửa chữa xen kẽ: Đối với các máy liên động, các dây chuyền liên tục, nếu ngừng máy để sửa chữa một bộ phận nào đó dẫn đến sự ngừng sản xuất toàn bộ dây chuyền, người ta sẽ phân các dây chuyền như thế thành nhiều ổ máy, lập chu kỳ sửa chữa chung cho các ổ máy, để khi ngừng máy để sửa chữa người ta có thể tiến hành đồng loạt các dạng sửa chữa khác nhau trên các ổ máy. Sau một thời gian nhất định tất cả các ổ máy đều được bảo dưỡng sửa chữa một cách hợp lý. http://www.ebook.edu.vn 52 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm Khả năng sản xuất/nhu cầu Chương 5: HOẠCH ĐỊNH TỔNG HỢP 5.1 Đối tượng, phạm vi, mục đích của hoạch định tổng hợp 5.1.1 Đối tượng, phạm vi của hoạch định tổng hợp: ™ Hoạch định tổng hợp là kết hợp các nguồn lực một cách hợp lý vào quá trình sản xuất nhằm cực tiểu hóa chi phí trong toàn bộ quá trình sản xuất, giai đoạn hoạch định đồng thời giảm đến mức thấp nhất mức dao động của công việc và mức tồn kho. ™ Để thực hiện vấn đề này người ta thường dựa vào: ¾ Dự đoán nhu cầu. ¾ Khả năng của các phương tiện sản xuất hiện có. ¾ Mức độ tồn kho. ¾ Khối lượng công việc và các yếu tố đầu vào tương ứng nhà hoạch định sẽ lựa chọn mức sản phẩm phù hợp trong khoảng thời gian sắp tới cho doanh nghiệp. ™ Đối tượng của hoạch định tổng hợp là sự biến đổi khả năng sản xuất. Đó chính là khả năng của một hệ thống sản xuất cung cấp các sản phẩm hoặc dịch vụ cho thị trường. ¾ Thông thường khả năng sản xuất của hệ thống sản xuất sẽ do khả năng sản xuất của khâu yếu nhất quyết định. 5.1.2 Mục tiêu của hoạch định tổng hợp: ™ Mục tiêu của hoạch định tổng hợp là phát triển các kế hoạch hiện thực và tối ưu. ¾ Trong quá trình lập kế hoạch đáp ứng nhu cầu thường có hai khả năng xảy ra. + Thứ nhất: Duy trì mức sản xuất quá cao để doanh nghiệp hoạt động trong tình trạng dư thừa khả năng, hoặc tích lũy tồn kho quá cao gây lãng phí. Khả năng sản xuất cao Nhu cầu Khả năng sản xuất thấp http://www.ebook.edu.vn Thời gian 53 Bài giảng QTSX GV biên soạn: Lê Thị Nguyên Tâm + Thứ hai: Duy trì mức sản xuất quá thấp không đủ để đối phó với nhu cầu tăng cao làm mất khách hàng, giảm uy tín, bỏ lỡ cơ hội kinh doanh. 5.1.3 Sự cần thiết và mối quan hệ của hoạch định tổng hợp: ™ Khi hoạch định tổng hợp cần xem xét tính cấp thiết và các yếu tố tác động của nó. ¾ Trong thực tế giữa sản xuất và nhu cầu dự đoán luôn có một sự sai lệch. Có thể tại thời điểm bắt đầu sản xuất đến khi hoàn thành sản phẩm thì nhu cầu đã có sự thay đổi. ¾ Một mặt nhu cầu dự đoán có thể biến thiên với những dao động lớn dẫn đến việc cần phải cân nhắc sản xuất ở mức nào và như vậy sẽ tác động đến mức sản xuất. ¾ Do đó để có thể chuẩn bị mức sản xuất đáp ứng nhu cầu một cách chủ động doanh nghiệp cần phải có kế hoạch đủ xa trong tương lai. Ta nghiên cứu sơ đồ quan hệ Thị trường và nhu cầu thị trường Quyết định sản xuất Nghiên cứu sản xuất và kỹ thuật sản xuất Tiến trình hoạch định các quyết định Lực lượng lao động Hoạch định tổng hợp sản xuất Dự đoán đơn đặt hàng Lực lượng lao động Lịch trình sản xuất chủ yếu Hệ thống hoạch định về nhu cầu nguyên vật liệu Sắp xếp thứ tự ưu tiên của các hoạch định và lịch trình http://www.ebook.edu.vn 54 Nguồn nguyên liệu có khả năng mua Tồn kho đã có Khả năng bên ngoài (hợp đồng phụ)