Nội dung

CHƯƠNG III CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ Người biên soạn: TS Nguyễn Văn Ngọc I/ VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT 1/ Sản xuất vật chất và vai trò của nó a/ Sản xuất vật chất và phương thức sản xuất. Sản xuất là một loại hình hoạt động đặc trưng của con người, bao gồm: sản xuất vật chất, sản xuất tinh thần và sản xuất ra bản thân con người. Trong đó, sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển của xã hội. + Sản xuất vật chất là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên, cải biến các dạng vật chất của giới tự nhiên nhằm tạo ra của cải vật chất thoả mãn nhu cầu tồn tại và phát triển của con người. + Phương thức sản xuất là cách thức con người thực hiện quá trình sản xuất vật chất ở những giai đoạn lịch sử nhất định. Làm chung ăn chung (Cộng đồng) Bóc lôt tuyệt đối sức lao động của người nô lệ Địa chủ phát canh và thu tô của tá điền CX NT CH NL PK Nhà tư bản thuê công nhân và bóc lột giá trị thặng dư TB CN Sản xuất cộng đồng CS VM MỖI XÃ HỘI CHỈ CÓ MỘT PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT ĐẶC TRƯNG b/ Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản xuất đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội. Sản xuất vật chất đóng vai trò: + Là nhân tố quyết định sự sinh tồn, phát triển của con người và xã hội. + Là cơ sở để hình thành các quan hệ xã hội về nhà nước, pháp quyền, đạo đức… + Là điều kiện quyết định cho con người cải biến tự nhiên, xã hội và chính bản thân con người. Phương thức sản xuất đóng vai trò: + Quyết định đối với trình độ phát triển của nền sản xuất xã hội và do đó quyết định đối với trình độ phát triển của đời sống xã hội nói chung Điều này được chứng minh bởi quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất 2/ Quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất a/ Khái niệm lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất. Lực lượng sản xuất là gì? LLSX là toàn bộ các nhân tố vật chất, kỹ thuật của quá trình sản xuất, chúng tồn tại trong mối quan hệ biện chứng với nhau tạo ra sức sản xuất làm cải biến các đối tượng trong quá trình sản xuất, tức tạo ra năng lực thực tiễn làm biến đổi các đối tượng vật chất của giới tự nhiên theo nhu cầu nhất định của con người và xã hội. THỂ LỰC NGƯỜI LAO ĐỘNG TRÍ LỰC LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT ĐỐI TƯỢNG LAO ĐỘNG TƯ LiỆU SẢN XUẤT TƯ LiỆU LAO ĐỘNG CÓ SẴN TRONG TỰ NHIÊN ĐÃ QUA CHẾ BiẾN CÔNG CỤ LAO ĐỘNG TƯ LiỆU HỖ TRỢ KINH TẾ CÔNG NGHIỆP KINH TẾ TRI THỨC KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Ngày nay, khoa học trở thành “lực lượng sản xuất trực tiếp” Quan hệ sản xuất (QHSX) là gì? QHSX là mối quan hệ kinh tế giữa người và người trong quá trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất xã hội) QHSX gồm ba mặt: + Quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất, + Quan hệ trong tổ chức, quản lý sản xuất, + Quan hệ trong phân phối sản phẩm.