Nội dung

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 11 MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) Hoài Thanh MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT TÁC PHẨM - Văn chương và hành động (1936) Thi nhân - Thi nhânViệt ViệtNam Nam(1942) (1942) - Có một nền văn hoá Việt Nam (1946) - Quyền sống của con người trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du (1949) - Nói chuyện thơ kháng chiến (1950) - Phê bình và tiểu luận (3 tập – 1960, 1965, 1971) -> Phong cách: thiên về tưởng tượng và ghi nhận ấn tượng; giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế mà hóm hỉnh, tài hoa => Là nhà phê bình văn học xuất sắc nhất của văn học Việt Nam hiện đại KIỂM TRA KIẾN THỨC ? Tìm câu hỏi đang ẩn đằng sau những con số dưới đây và trả lời câu hỏi. 1 2 3 4 1 2 3 4 Bức tranh này gợi nghĩ đến những câu thơ trong một bài thơ của Hàn Mặc Tử. Đó là những câu thơ nào? Trong bài thơ nào? ĐÁP ÁN: Mơ khách đường xa, khách đường xa Áo em trắng quá nhìn không ra Ở đây sương khói mờ nhân ảnh Ai biết tình ai có đậm đà? Hết giờ (Đây thôn Vĩ Dạ - Hàn Mặc Tử) 05 04 03 02 01 00 1 2 3 Là một người viết nhiều, viết hay về trăng, nhưng cũng là người đầu tiên đem trăng đi “rao bán chợ trời”. Đó là nhà thơ nào? ĐÁP ÁN: Hàn Mặc Tử - Trăng nằm sóng xoãi trên cành liễu Đợi gió đông về để lả lơi. - (Bẽn lẽn) - Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay? - (Đây thôn Vĩ Dạ) - Ai mua trăng tôi bán trăng cho, Trăng nằm im trên cành liễu đợi chờ. Ai mua trăng tôi bán trăng cho, Chẳng bán tình duyên với hẹn hò. . (Ai mua trăng) Hết giờ 05 04 03 02 01 00 4 1 2 3 4 Đây là bức tranh thiên đường mặt đất trong bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu. Những câu thơ nào đã diễn tả một cách tinh tế vẻ đẹp này? ĐÁP ÁN: Của ong bướm này đây tuần tháng mật; Này đây hoa của đồng nội xanh rì; Này đây lá của cành tơ phơ phất; Của yến anh này đây khúc tình si; …….. Hết giờ (Vội vàng – Xuân Diệu) 05 04 03 02 01 00 1 2 3 4 Được sáng tác vào mùa thu năm 1939, bài thơ này được đánh giá là tiêu biểu nhất cho hồn thơ của Huy Cận. Đó là bài thơ nào? ĐÁP ÁN: Tràng giang Được khơi nguồn cảm xúc từ cảnh sông Hồng mêng mang sóng nước, bài thơ là nỗi buồn sâu sắc của tác giả trước vũ trụ bao la đang bao trùm lên tất cả: Lòng quê dợn dợn vời con nước Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà. Hết giờ 05 04 03 02 01 00 MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ TIỂU DẪN TÁC GIẢ - 1909 – 1982 - Tên thật: Nguyễn Đức Nguyên ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT - Xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo ở Nghệ An; - Tham gia phong trào yêu nước từ thời đi học; - Hoạt động trong ngành Văn hoá - nghệ thuật, giữ nhiều chức vụ: Tổng thư kí Hội văn hoá cứu quốc VN, Hội Văn nghệ VN, Vụ trưởng Vụ Nghệ thuật, Chủ nhiệm tuần báo Văn nghệ… - Năm 2000 được Nhà nước tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học - nghệ thuật. MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT a, Xuất xứ và vị trí VĂN BẢN - Tiểu luận mở đầu Thi nhân Việt Nam => Sự khám phá và đánh giá đầu tiên; là công trình tổng kết có giá trị về phong trào thơ mới; b, Bố cục : 3 phần - Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới - Tinh thần thơ mới: chữ tôi - Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ PHẦN I: - Cung chiêu anh hồn Tản Đà - Thi nhân Việt Nam Nguồn gốc, quá trình phát triển của Thơ mới Sự phân hoá của Thơ mới PHẦN 169 bài thơII:của 46 nhà thơ (1932-1941) PHẦN III “Nhỏ to” - Lời tác giả - Định nghĩa Thơ mới - Phân biệt Thơ mới và Thơ cũ MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ 1. Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT Theo Hoài Thanh, cái khó trong việc tìm ra tinh thần của thơ mới là gì? Cái khó là ranh giới giữa thơ cũ và thơ mới không phải rạch ròi, không dễ nhận ra, “hôm nay đã phôi thai từ hôm qua và trong cái mới Đọc vẫn văn còn bản rớt lại ít nhiều cái cũ”… MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ 1. Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT - Cần tìm ra tinh thần của thơ mới => khó khăn: do sự không rạch ròi giữa thơ cũ và thơ mới - Nêu nguyên tắc xác định tinh thần của thơ mới: + So sánh bài hay với bài hay + So sánh giữa thơ cũ và thơ mới + So sánh trên nguyên tắc đại thể MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ 1. Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới TIỂU DẪN Hoài Thanh đã nêu ra ĐỌC HIỂU VĂN BẢN cách nhận diện như thế nào đối với tinh thần của thơ mới? TỔNG KẾT - So sánh bài hay với bài hay - So sánh giữa thơ cũ và thơ mới - So sánh trên nguyên tắc đại thể MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ Nêu nguyên tắc: + Bắt đầu: trích dẫn thơ Hình ảnh Tiếp theo: Đưa ra - +Người giai nhân: bếnluận đợi cứ dưới cây già Tình du ước lệ, cổ + Cuối cùng: Đưa ra nguyên tắc về đối tượng phê bình khách: qua không buộc chặt câu thơ hay - Nhàthuyền thơ nào cũng có thể có những điển * Chỉ căn cứ bài nhưng không tiêuhay biểu Xuân Diệu - Lập quy nạp - Giản dị, * Chỉ căn cứluận bàitheo tiêulốibiểu đại nào cũng thể có những sinh bài thơ - Ô- Thời hay! Cảnh cũng ưacóngười nhỉ! độngdở Giọng điệu trẻ - Luận chứng tiêu biểu trung, hiện Biện chứng,cho Cảaihai loại thơ đềungơ! không thể -đại diện Ai=> thấy chẳng ngẩn - mà Luận cứ xácđó đáng đại khách quan thời đại ột nhà thơ cũ - Luận điểm rõMràng => Nếu không biết tác giả thì không thể xác định đâu là thơ cũ, đâu là thơ mới MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ 2. Tinh thần thơ mới: chữ tôi TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT Theo Hoài Thanh, điều cốt lõi mà thơ mới đưa đến cho thi đàn Việt Nam lúc bấy giờ là gì? Chữ Tôi - với ý nghĩa tuyệt đối MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ Khẳng định: Tinh thần thơ mới là ở cái tôi cá nhân Về đại thể: Xã hội Việt Nam xưa không có cái tôi Thảng hoặc có những bậc kỳ tài ghi dấu ấn riêng của mình => Nhưng đó không phải cái tôi với ý nghĩa tuyệt đối của nó Cách trình bày vấn đề chặt chẽ, sắc sảo MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ “…Thảng hoặc họ cũng ghi hình ảnh họ trong văn thơ. Và thảng hoặc trong “…Thảng cũng ghitôihình họvớitrong văn Song thơ.dầu Vàtáothảng văn thơ hoặc họ cũnghọ dùng đến chữ để nói ảnh chuyện người khác. bạo đến họ cũng nào dám dùng đến chữ tôi để nói với mình, hay - thì hoặc đâu trong vănkhông thơmột họlầncũng dùng chữ tôichuyện để nói chuyện vớicũng thế - với tất cả mọi người. Mỗi khi nhìn vào tâm hồn họ hay đứng trước loài người mênh ngườimông, khác. dầutự táo một lầnchung nào hoặcSong họ không xưng,bạo hoặc đến họ ẩnđâu mình họ sau cũng chữ ta, không một chữ có thể chỉ nhiều người. cứuchuyện đoàn thể đểvới trốn mình, cô đơn. Chẳng tác phẩm họ vừa ra dám dùng chữHọtôiphảiđểcầunói hay trách - thìgìcũng thế - với đời, đoàn thể đã dành làm của chung, lắm khi cũng chẳng thèm ghi tên của họ. Ở phương tất cảTây, mọi vào tâm họlạihay nhấtngười. là từ khi Mỗi có đạo khi Thiênnhìn Chúa, không bao giờhồn cá nhân bị rẻđứng rúng đếntrước thế…” loài người mênh mông, hoặc họ không tự xưng, hoặc họ ẩn Cách nóimình giàu sau hình chữ ta, một chữ có thể chỉ chung nhiều người. ảnh, Họ phải giàucầu xúccứu cảm đoàn để trốn trách gì tác phẩm họ vừa ra đời, Hệthể thống ngôncôtừđơn. giàuChẳng tính chất đoàn thểbiểu đã dành củađựng chung, lắm khi cũngGiọng chẳng điệu thèmvừa ghi tên sôi cảm,làm chứa của họ. phương là có từ khi có đạo Thiên Chúa, nổi, vừa thakhông thiết mộtỞcách nhìnTây, chưanhất từng bao cá nhân rúng thế…” vềgiờ “những bậclại kỳbịtàirẻcủa thơđến cũ”. Ngôn ngữ khóc chiÕt, gi¶n dị, hóm hỉnh MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ 2. Tinh thần thơ mới: chữ tôi TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT - Khẳng định: Tinh thần Thơ mới là ở cái tôi cá nhân + Ngày trước: chữ Ta => cốt cách hiên ngang, khí phách + Bây giờ: chữ Tôi => tội nghiệp, đáng thương, đầy bi kịch - Cách thâu tóm tinh thần Thơ mới => Trên cơ sở làm rõ sự khác biệt giữa thơ cũ và thơ mới: + Thơ cũ: cái ta => Ý thức về cộng đồng, dân tộc + Thơ mới: cái tôi => Ý thức về cá nhân, cá thể, cái bản ngã MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ 2. Tinh thần thơ mới: chữ tôi TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN Hoài Thanh đã quan niệm như thế nào về cái tôi – ta trong thơ cũ và thơ mới? TỔNG KẾT Thơ mới: Thơ cũ: + Cái Ta, phi ngã cái + Cái Tôi ý thức cá nhân + Cốt cách hiên + Tội nghiệp: rên rỉ, khổ ngang, khí phách sở, đầy bi kịch MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ 2. Tinh thần thơ mới: chữ tôi TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN Hoài Thanh đã chỉ ra cách thâu tóm tinh thần của thơ mới dựa vào yếu tố nào? TỔNG KẾT Chỉ ra cách thâu tóm tinh thần của thơ mới trên cơ sở làm rõ những khác biệt giữa thơ cũ và thơ mới. MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ - Cách thâu tóm tinh thần thơ mới Tinh thần Thơ cũ Tinh thần Thơ mới TA TÔI Ý thøc s©u s¾c vÒ céng đồng, quèc gia Ý thøc s©u s¾c vÒ c¸ nhân, cá thể Vừa hàm súc, vừa ấn tượng; vừa lạ lại vừa hay MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó Cái tôi trong thơ mới được Hoài Thanh cảm nhận như thế nào? TỔNG KẾT + “Ngày thứ nhất”: bỡ ngỡ, lạc loài, hứng chịu con mắt nhìn khó chịu, sự chỉ trích của người đọc đương thời + “Nhưng ngày một ngày hai, nó mất dần cái bỡ ngỡ. Nó được vô số người quen. Người ta lại còn thấy nó đáng thương. Mà thật nó tội nghiệp quá!” MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ - “Ngày thứ nhất”: Khó chịu, ác cảm Bỡ ngỡ, lạc loài - Một người khách không mời? Một cô dâu mới? Một kẻ ngụ cư? - “Ngày một ngày hai”: Vô số người quen Thương cảm Hình tượng hóa cái tôi có dáng vẻ, điệu bộ, cảnh ngộ, bi kịch như một con người MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ TIỂU DẪN 3. Sự vận động của Thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó - Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi: ĐỌC HIỂU VĂN BẢN + Ban đầu: bỡ ngỡ, lạc loài => ác cảm + Về sau: quen thuộc => thương cảm TỔNG KẾT - Bi kịch của cái tôi: Là sự bế tắc do thiếu một lòng tin đầy đủ vào thời đại, vào hiện tại - Cách giải thoát: Gửi cả tâm hồn mình vào tiếng Việt, tìm cách thoát li hiện tại => Ẩn chứa đằng sau cách giải thoát đó là một lòng yêu nước thầm kín, đáng trân trọng MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ Tâm hồn của họ chỉ vừa thu trong khuôn khổ chữ tôi Đời chúng ta đã nằm trong vòng chữ tôi Chữ ta với họ to rộng quá Thương cảm Lối nói hình tượng TÔI TA Nhỏ bé, tù túng MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ Nguyễn Công Trứ Ngày ba bữa vỗ bụng rau bình bịch, ăn chẳng cầu no Đêm năm canh an giấc ngáy kho kho, đời thái bình cửa thường bỏ ngỏ Xuân Diệu Nỗi đời cay cực đang giơ vuốt Cơm áo không đùa với khách thơ Cười trước cảnh nghèo Khóc than trước cảnh nghèo Yếu đuối, khổ sở, thảm hại MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT 3. Sự vận động của Thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó Vì sao Hoài Thanh lại nói: “chữ tôi, với cái nghĩa tuyệt đối của nó” lại “đáng thương ” và... “tội nghiệp”? Bởi vì căn cứ vào nội dung thể hiện, cái tôi trong thơ mới đã thể hiện cái đáng thương, tội nghiệp của nó: + Giao cảm với thiên nhiên, con người, tình yêu + Giãi bày nỗi buồn, sự cô đơn của người cầm bút MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ TA n tiê n ê l t á o Th ế Lữ h T g cùn Động tiên đã khép ong r t u ư l Phiêu tình cùng g trườn rọng Lư Lưu T Tình yêu không bền Ngẩn ngơ cùng Huy Cận với g n ồ cu Điên Tử, c ặ M Hàn n Viên a Chế L Rồi tỉnh ng ù c y sa Đắm n Diệu Xuâ Bơ vơ TA MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT 3. Sự vận động của Thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó Các nhà thơ lãng mạn, những “người thanh niên” bấy giờ đã giải tỏa bi kịch của đời mình bằng cách nào? Vì sao? Họ gửi cả tâm hồn của mình vào tiếng Việt Vì họ xem tiếng Việt là “tấm lụa đã hứng vong hồn những thế hệ đã qua”, tiếng Việt mang giá trị văn hóa, tinh thần to lớn đối với những tâm hồn đang rơi vào bi kịch, bế tắc vì thời đại... MỘT THỜI ĐẠI TRONG THI CA (Trích) ____ Hoài Thanh ____ 1. Nội dung TIỂU DẪN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỔNG KẾT - Quan niệm của Hoài Thanh về “tinh thần thơ mới”: cái tôi - trong ý nghĩa văn chương và xã hội => Cái tôi đầy khổ sở, yếu đuối và bi kịch vì sự bế tắc trước thời đại - Các nhà thơ, “người thanh niên” đã tìm cách giải thoát bi kịch: gửi tâm hồn vào vong hồn tiếng Việt, tìm về quá khứ, thoát li hiện tại => thể hiện tấm lòng yêu nước một cách thầm kín, đáng trân trọng 2. Nghệ thuật - Cách lập luận khúc chiết, chặt chẽ, khoa học => gắn với tâm lí của tầng lớp thanh niên, với thời đại - Cách sử dụng ngôn ngữ một cách tinh tế, tài hoa, giàu cảm xúc => ngòi bút nghị luận sắc sảo, “lấy hồn ta để hiểu hồn người” Phiếu học tập Câu 1: Câu 2: Tác phẩm phê bình văn học được đánh giá là xuất sắc nhất của Hoài Thanh? a, Văn chương và hành động b, Thi nhân Việt Nam c, Nói chuyện thơ kháng chiến d, Có một nền văn hóa Việt Nam Bài tiểu luận Một thời đại trong thi ca nằm ở vị trí nào trong tác phẩm trên? a, Phần giới thiệu b, Phần đầu c, Phần thứ hai d, Phần thứ ba Câu 3: Theo Hoài Thanh, việc xác định tinh thần của thơ mới có những khó khăn gì? Câu 4: Hoài Thanh đã xác định tinh thần của thơ mới dựa trên những nguyên tắc nào? Phiếu học tập Câu 1: Câu 2: Theo Hoài Thanh, điều cốt lõi mà thơ mới đưa đến cho thi đàn Việt Nam lúc bấy giờ là gì? a, Nỗi buồn b, Cái ta c, Cái tôi d, Phong cách thơ mới Cái tôi trong thơ mới được Hoài Thanh đánh giá, nhận xét như thế nào? a, Giàu sức sống c, Mang bi kịch Câu 3: Người trí thức, thanh niên thời đại đã giải quyết bi kịch bằng cách nào? a, Trốn tránh c, Thoát lên tiên Câu 4: b, Bế tắc, khổ sở, đầy bi kịch d, Thờ ơ, lạnh nhạt b, Không tìm cách giải thoát d, Gửi tâm hồn vào tiếng Việt Khi cái tôi (với ý nghĩa tuyệt đối) vừa xuất hiện, mọi người có thái độ như thế nào? a, Chào đón nồng nhiệt b, Bị nhìn một cách khó chịu c, Mọi người thương cảm d, Mọi người thương hại Cám ơn thầy, cô giáo và các em học sinh Hướng dẫn: Tại slide số 3, 4 => khi chữ đáp án xuất hiện, hãy bấm vào chữ đáp án, sẽ có tiếng nhạc phát ra. Chú ý: khi lên lớp, cần tính thời gian cụ thể, nếu không sẽ “cháy” bài.