Nội dung

Ngữ văn 11: THỰC HÀNH VỀ LỰA CHỌN TRẬT TỰ CÁC BỘ PHẬN TRONG CÂU A.Tìm hiểu chung B.Luyện tập I.Trật tự trong câu đơn II.Trật tự trong câu ghép A.Tìm hiểu chung *Tại sao khi nói( hoặc viết) lại cần lựa chọn và sắp xếp các trật tự từ trong câu? -Cùng 1 câu nếu ở trạng thái tồn tại riêng thì có nhiều khả năng sắp xếp, nhưng khi nằm trong 1 ngữ cảnh thì phải chọn cách sắp xếp tối ưu  Khi nói hay viết bằng tiếng Việt, người ta không thể tự do, tuỳ tiện sắp đặt từ ngữ trong câu mà phải sắp xếp phù hợp với mục đích và nhiệm vụ thông báo của câu. B.Luyện tập I.TRẬT TỰ TRONG CÂU ĐƠN 1.Ôn tập Cho ví dụ về câu đơn? Ví dụ: Hoa/rất héo. Hà Nội /là thủ đô của nước Việt Nam Bọn trẻ /chưa đi đâu xa nhỉ? Khái niệm về câu đơn ? Câu đơn là câu có kết 1 cấu C-V CN: nêu sự vật, hiện tượng VN:nêu đăc trưng 2.Bài tập 1.Đọc đoạn trích,chú ý trật tự các bộ phận in đậm trong câu: Hắn móc đủ loại túi, để tìm một cái gì, hắn giơ ra: đó là một con dao nhỏ, nhưng rất sắc.Hắn nghiến răng nói tiếp: -Vâng, bẩm cụ không được thì con phải đâm chết dăm ba thằng, rồi cụ bắt con giải huyện. (Nam Cao,Chí Phèo) -Nếu sắp xếp theo trật tự “rất sắc nhưng nhỏ” thì nội Có dung của câu không đổi nhưng sự liên thể sắp xếp phầnthay in đậm kết ý với các câu đi sau không phù hợp theo trật tự ”RẤT SẮC, (mục đích của chí là uy hiếp và hăm dọa Bá Kiến) NHƯNG NHỎ” mà câu văn Do đó đặc tính rất sắc của con dao cần được đặt vẫn phù hợp với mạch ý trong vào vị trí có hiệu lực mạnhđoạn văn được không??? vị trí cuối câu, sau đặc tính nhỏ. b.Việc sắp xếp theo trật tự “NHỎ, NHƯNG RẤT SẮC” có tác dụng như thế nào đối với sự thể hiện ý nghĩa của câu và sự liên kết ý trong đoạn văn Tác dụng: -Dồn trọng tâm thông báo vào cụm từ rất sắc(phù hợp với mục đích đe dọa, uy hiếp của Chí)  Phù hợp với sự liên kết ý với câu đi sau trong đoạn c. Soc.Trong sánh ngữ với cảnh trật “c”, tự từ của các từ thì sắp xếp ngữ “Hắntheo móc trậtđủ tự loại rất sắctúi, để tìm một cáinhưng gì, hắn ra: hợp đó là một nhỏ giơ lại thích ( vìnhỏ, chuẩn nhưng bị cho ý phủ con dao rấtđịnh, sắc. Hắn mỉa mai đi sau trong nghiến răng nóiở câu tiếp:/../” (phủ định tác dụng của con dao tuy sắc trường hợp:”Hắn có một con dao nhưng không thể chặt cây). rất sắc nhưng nhỏ. Dao ấy thì làm sao chặt được cành cây to này?” Trong mỗi trường hợp,trật tự sắp xếp các bộ phận trong câu có mục đích gì??(xét quan hệ về ý với câu đi trước và sau) -Trong mỗi ngữ cảnh,tình huống giao tiếp, mỗi câu có một nhiệm vụ giao tiếp mục đích khác nhau. -Đồng thời để người nòi thục hiện những mục đích khác nhau. -Vì thế, cần xác định trọng tâm thông báo của câu ở mỗi tình huống 2.Một học sinh THCS còn lưỡng lự trong việc chọn giữa 2 cách viết sau đây. Hãy giúp bạn đó lựa chọn cách viết tối ưu và giải thích lí do? Trong ngữ cảnh đó, cách viết A là tối ưu a.Bạn nhỏ người nhưng thông minh. -cụm từ em thông minh là trọng tâmrất thông báo,là luậnThầy giáo đã chọn bạn đến ấy bào đội tuyểnvào họcđội sinh giỏi cứ quan trong để dẫn kết luận”đưa tuyển hs giỏi”em  vì “thông minh” cần đặt saungười. đặc Thầy b.Bạn rấtthế thông minh, nhưng nhỏ điểm “ nhỏ người”. giáo đã chọn bạn ấy bào đội tuyển học sinh giỏi 3.Trong những đoạn trích sau đều có những câu văn có bộ phận biểu hiện thời gian, nhưng bộ phân đó được đặt ở những vị trí khác nhau trong câu (đầu, giữa, cuối câu).hãy phân tích tác dụng cuả mỗi cách xếp??? a. Một đêm khuya, Mị nghe tiếng gõ vách/…/.Mị vừa bước ra, lập tức có mấy người choàng đến, nhét vào miệng Mị rồi bịt mắt, cõng Mị đi. Sáng hôm sau, Mị mới biết mình đang ngồi trong nhà thống lí Pá Tra.. (Tô Hoài, Vợ chồng A Phủ) -Câu đầu bắt đầu kể về một sự kiện cụm từ chỉ thời gian ở đầu câu là phù hợp với việc nêu hoàn cảnh, sau đó mới thuật lại sự kiện. -Câu tiếp theo cũng đặt cụm từ chỉ thời gian ( sáng hôm sau) ở đầu câu để tạo mạch tiếp nối về thời gian. b.Nhưng mà biết đứa nào đẻ ra Chí Phèo? Cụm từ chỉ thời gian Có trời mới biết!Hắn không biết, cả làng “ Một buổi sáng tinh sương” Vũ Đạicần cũng không ai biết… đạt giữa câu, một anhdành đi thả ống một buổi sáng tinh phần đầulươn, câu cho cụm từ chỉ ngườihắn thựctrần hiệntruồng hành động. sương, đã thấy và xám ngắt trong một váy đụp/…/ (Nam Cao, Chí Phèo) c.Nhưng rồi hỏi ra mới rõ cô ấy không phải con gái nhà Pá Tra: cô ấy là vợ A Sử, con trai thống lí Pá Tra Cô Mị về làm dâu nhà Pá Tra đã mấy năm. (Tô Hoài, Vợ chồng A Phủ) -Cụm từ chỉ thời gian(đã mấy năm) đặt ở cuối câu vì nó biểu thị phần tin mới,phần trọng tâm thông báo -Cho nên ở câu này “Mị về làm dâu nhà Pátra” tuy là thành phần chính của câu nhưng cũng là thông tin cũ đã biết ở câu trước -Cụm “đã mấy năm” tuy là thành phần phụ về ngữ pháp, nhưng là thành phần quan trọng nhất thông Tin về thời gian làm dâu  Do vậy phải đặt ở cuối câu II- TRẬT TỰ TRONG CÂU GHÉP Khái niệm câu ghép? • Câu ghép là câu chứa 2 hay nhiều hơn kết cấu C-V. • Mỗi C-V diễn đạt 1 sự việc, những sv này có mối quan hệ với nhau. Vd • Cô giáo /giảng bài, chúng em /chăm chú nghe giảng. • Bố /đi làm, mẹ/ đi chợ ,con/ học bài. a)Chí Phèo chắc một người đàncháu. bà hỏi của chị việc riêng là rằng việc đó cụ, đoán b)Thưa mộtýngười đàncư bàxử. khác đi bán vải ởcóNam Định quyền không Cháu chị cháu Tùy về. bàn Hắntới, lại tuy nao đối nao với buồn, vì mẩu chuyện như ấy cũng chịlàcháu lạm nhắc hắn một cái gì rất Hình như chịu ngưới làxôi. vẫnxa cháu huyện, quan vớicho đối có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho ơn. nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. xuân) (Khái Hưng, Nửa chừng (Nam Cao, Chí Phèo) 1.Trong những câu ghép ở các đoạn trích trên, vì sao vế in đậm lại đặt ở vị trí sau so với vế còn lại? Khi đặt vế đó ở vị trí trước thì nội dung của câu và mạch ý của đoạn có gì thay đổi? a)Vế chỉ nguyên nhân ( “ là vì mẩu chuyện ấy nhắc cho hắn một cái gì rất xa xôi”) cần đặt sau vế chính (“ hắn nao nao buồn” ) nêu một hệ quả từ sự việc ở câu trước sau dó mới giải thích nguyên nhân dẫn đến hệ quả b) Vế hai chỉ nhượng bộ ( “ tuy…” ) và vế chỉ giả thiết nếu đặt sau đó đều là các vế phụ của câu ghép, nhưng đặt sau để bổ sung những thông tin cần thiết. 2.Lựa chọn câu văn thích hợp nhất để dùng vào vị trí bỏ trống ở đầu đoạn văn sau đây: […] Trong các thời kì khác nhau trước đây, các nhà chính trị, nhà văn lỗi lạc,…đã phát triển nó và hoàn toàn nắm vững nó. Ví dụ: Na- pô – lê – ông đọc tốc độ 2000 từ/phút, Ban-dắc đọc tốc độ 4000 từ/phút, Mác-xim Go-rơ-ki đọc mỗi trang sách chỉ mất vài giây,… A- Các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng trong những năm gần đây nó đã được phổ biến khá rộng. B- Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng nó đã được phổ biến khá rộng C- Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh đã được phổ biến khá rộng nhưng nó không phải là điều mới lạ. D- Các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng nó đã được phổ biến khá rộng trong những năm gần đây. • Đặt trạng ngữ (“ trong những năm gần đây”) ở đầu câu để tạo ra sự đối lập với trạng ngữ ( “ trong các thời kì trước đây” ) ở câu 2. • Cần bố trí vế câu “ nó không phải là điều mới lạ” ở cuối câu đầu để thể hiện rõ chủ đề của cả đoạn, chủ đề này sẽ được cụ thể hóa ở những câu sau đó Vậy Muốn xác định được điều kiện và tác dụng của một sự sắp xếp trật tự các bộ phận trong câu, cần: +Phải đặt câu vào văn cảnh + Phải xem xét quan hệ về ý giữa câu đó với những câu đi trước và sau câu đó. +Phân tích nhiệm vụ thông báo của từng câu. Cây Nam! . Cây Bài tre tậpViệt củng cố Cây tre tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam. (Thép Mới – “Cây tre Việt Nam”) hãy điền từ còn thiếu vào câu trên. aa.xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm -Xanh : nhấn mạnh vẻ đẹp hìnhcan thức bênthủy ngoài. b.ngay thẳng, nhũn nhặn, xanh, đảm, -chung. Nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm: nói thủy tới vẻchung, đẹp và xanh, phẩm nhũn chất bên trong. c. can đảm, nhặn, ngay =>đúc kết được phẩm chất đáng quý của cây thẳng. tre theo miêu ngay tả từ thẳng, hình can d. nhũn nhặn, xanh,trình thủytự chung, thức bên ngoài đến vẻ đẹp, phẩm chất bên trong. đảm. Tình huống Nam và Bắc cùng đi tham gia 1 tiết mục văn nghệ chào mừng ngày 20-11.Gần đến giờ biểu diễn mà chưa thấy Bắc đây. Lựa chọn câu phù hợp: 1.Nam hớt hải chạy đi tìm Bắc, bỗng Nam gặp Sơn, Sơn hỏi đầu đuôi câu chuyện, rồi cả hai cùng đi tìm Bắc. 2.Nam hớt hải chạy đi tìm Bắc, Sơn hỏi đầu đuôi câu chuyện, rồi cả hai cùng đi tìm Bắc, bỗng Nam gặp Sơn. 3.Nam hớt hải chạy đi tìm Bắc, Sơn hỏi đầu đuôi câu chuyện, bỗng Nam hai cùng đi tìm Vì nó thểgặp hiệnSơn, thứrồi tự cả trước Bắc. sau của diễn biến sự việc