Nội dung

1 CHƯƠNG III: PHÂN TÍCH CHI PHÍ – LỢI ÍCH (COST BENEFIT ANALYSIS – CBA) Giảng viên: Phạm Hương Giang Khoa Kinh tế Quốc tế - Đại học Ngoại Thương PHÂN TÍCH CHI PHÍ – LỢI ÍCH 2 I. Khái niệm phân tích chi phí – lợi ích II. Các bước tiến hành trong phân tích Chi phí – lợi ích III. Các vấn đề trong phân tích Chi phí – lợi ích IV. Ý nghĩa của công cụ CBA I. Khái niệm phân tích chi phí – lợi ích 3 1. Lịch sử sử dụng CBA  Năm 1667, William Petty thiết lập các chương trình chống dịch bệnh ở London, sử dụng CBA  Ở Mỹ, chính phủ Mỹ chính thức chấp nhận sử dụng CBA cho công tác của chính quyền từ 1902 và bắt buộc sử dụng cùng với Đạo luật kiểm soát lũ (Flood control act) năm 1936.  Ở Canada, CBA chưa được thừa nhận về mặt pháp lý để có thể sử dụng cho các cơ quan Nhà nước ở cấp liên bang và tỉnh.  Từ những năm 1990s đến nay, CBA đã được ứng dụng rộng rãi trên toàn thế giới và vẫn còn tiếp tục phát triển 2. Khái niệm CBA 4 Frances Perkins: “Phân tích kinh tế, còn gọi là CBA, là phân tích mở rộng của phân tích tài chính, … được sử dụng chủ yếu bởi các Chính phủ và các cơ quan Quốc tế để xem xét một dự án hay chính sách có làm tăng phúc lợi cộng đồng hay không” (Frances Perkins, 1994).  Boardman: “CBA là một phương pháp đánh giá chính sách mà phương pháp này lượng hóa bằng tiền giá trị của tất cả các kết quả của chính sách đối với tất cả mọi thành viên trong xã hội nói chung. Lợi ích xã hội ròng (NSB = B-C) là thước đo giá trị của chính sách” (Boardman, Greenbreg, D., Vining, A. , Weimer (1996). Phân tích chi phí – lợi ích: Lý thuyết và thực hành, xuất bản lần 2. Prentice Hall. New York. Chương 1)  2. Khái niệm CBA 5 Khái niệm CBA: Phân tích chi phí – lợi ích là công cụ xác định và so sánh chi phí và lợi ích của một chương trình, chính sách, dự án để đánh giá chương trình, chính sách, dự án làm tăng hay giảm phúc lợi kinh tế của xã hội. Ví dụ: Lựa chọn dự án nào?  Tên dự án Chi phí Lợi ích Lợi ích xã hội ròng Trồng rừng 5 tỷ 15 tỷ 10 tỷ Nuôi tôm ven biển 8 tỷ 20 tỷ 12 tỷ Cải thiện chất lượng nước sinh hoạt 5 tỷ 10 tỷ 5 tỷ Mở rộng đường 15 tỷ 30 tỷ 15 tỷ Xây dựng công viên ở khu vực chùa Láng 7 tỷ 5 tỷ - 2 tỷ 2. Khái niệm CBA 6 Tóm lại:  (1) CBA là một công cụ đánh giá các chương trình, dự án;  (2) CBA xem xét đến tất cả các lợi ích và chi phí (có giá thị trường và cũng có thể không có giá thị trường);  (3) CBA quan tâm chủ yếu đến hiệu quả kinh tế (chương trình hay dự án có đem lại phúc lợi cho xã hội không?)  (4) CBA xem xét vấn đề trên quan điểm xã hội nói chung. 3. Vai trò của CBA 7  CBA có vai trò cung cấp thông tin giúp người ra quyết định trong việc lựa chọn dự án. => Tại sao phải lựa chọn dự án mà không thực hiện tất cả các dự án ? 4. Các loại CBA 8 A A1 C D E B B1 (1) CBA được thực hiện tại thời điểm A1 - thời điểm trước khi thực hiện dự án: Ex ante CBA. (2) CBA được thực hiện tại thời điểm B1 - thời điểm khi dự án kết thúc: Ex post CBA. (3) CBA được tiến hành tại các thời điểm C, D,… là khoảng giữa khi dự án đang thực hiện: Middle CBA. (4) Nếu thực hiện kết hợp cả Ex ante CBA và Ex Post CBA là Comparative CBA: Với cách này, cần thực hiện CBA hai lần, 1 lần trước khi bắt đầu thực hiện dự án, 1 lần sau khi dự án kết thúc sau đó so sánh kết quả của Ex post CBA với Ex ante CBA. 5. Phân biệt CBA và Phân tích tài chính (Financial Analysis – FA) 9 Tiêu chí so sánh Quan điểm phân tích Mục tiêu Giá sử dụng để đo lường lợi ích và chi phí Lợi ích và chi phí ngoại tác Tính hiệu quả, khả thi của thực hiện dự án (đứng trên góc độ người quản lý, xã hội) Phân tích Chi phí – lợi ích (CBA) Toàn xã hội (cộng đồng) Đánh giá NSB Giá ẩn/giá kinh tế, giá mờ Giá ẩn/giá kinh tế: là giá của hàng hóa dịch vụ sau khi đã điều chỉnh các biến dạng thị trường. Giá mờ: là giá được quy định cho hàng hóa dịch vụ mà giá đó không thể ấn định một cách chính xác do không có căn cứ chính xác để xác định giá đó. Đưa vào tính (rất quan trọng) Phân tích tài chính (FA) Cá nhân, doanh nghiệp, ngân hàng, cổ đông. Đánh giá lợi nhuận Giá thị trường Không quan tâm Dự án đã tiến hành CBA Hiệu quả, khả thi hơn dự án chỉ tiến hành FA II. Các bước tiến hành trong phân tích Chi phí – lợi ích 10 1. Nhận dạng vấn đề và xác định các phương án giải quyết Nhận dạng vấn đề: đó là việc nhận định tình hình hiện tại và xác định mục tiêu mong muốn đạt được. Sau khi nhận dạng vấn đề cần phải xác định các phương án để có thể làm thu hẹp khoảng cách giữa tình trạng hiện tại và tình trạng mong muốn. Ví dụ: Phân tích chi phí - lợi ích dự án thủy điện Sơn La.