Nội dung

CHƯƠNG 5 CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Th.s Nguyễn Văn Thiện Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 1 A. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU: - Nắm được những nguyên lý cơ bản của CN Mác – Lênin về CMXHCN thể hiện ở nguyên nhân, điều kiện khách quan, chủ quan cho sự nổ ra và thắng lợi của CMXHCN. - Nắm được con đường, hình thức, nội dung, động lực của CMXHCN. - Thấy được sự sáng tạo của Đảng ta trong việc vận dụng lý luận cách mạng không ngừng của CN Mác – Lênin. 2 B. NỘI DUNG:  CM XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS  Mục tiêu, nội dung và động lực của CM XHCN  Lý luận CM không ngừng của CN Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 3 1. Cách mạng XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 1.1 CM XHCN và nguyên nhân của nó 1.1.1 Quan niệm về cách mạng xã hội 4 1.1.1 Quan niệm về CMXH Cách mạng xã hội HTKT-XH Cao CSCN HTKT-XH Cách TBCN HTKT-XH Mạng Trình độ PHONG KIẾN Xã HTKT-XH Hội CHIẾM HỮU NÔ LỆ HTKT-XH CSNT Thấp Thời gian 5 1.1.1 Quan niệm về CMXH Khái niệm về CM XH • Là cuộc biến đổi chính trị – xã hội lớn và căn bản chế độ xã hội, là sự đấu tranh lật đổ chế độ xã hội đã lỗi thời và thiết lập vững chắc chế độ xã hội mới tốt đẹp hơn, tiến bộ hơn, phù hợp hơn với trình độ và nhu cầu phát triển của lịch sử, là sự thay đổi HTKT-XH cũ bằng HTKT-XH mới tốt đẹp hơn • Là kết quả tất yếu, hợp quy luật của cuộc đấu tranh giai cấp trong xã hội có giai cấp đối kháng • Nó giải quyết mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất 6 1.1.1 Quan niệm về CMXH KHÁI NIỆM VỀ CM XHCN Cách Mạng Xã Đồng nghĩa Cách Mạng Hội Vô Chủ Sản Cách Đồng nghĩa Mạng Công Nhân nghĩa CM XHCN là cuộc CM XH nhằm thay thế chế độ XH cũ bằng chế độ XH mới – XH xã hội chủ nghĩa, XH cộng sản chủ nghĩa 7 1.1.1 Quan niệm về CMXH Cách mạng xã hội chủ nghĩa theo nghĩa rộng Là quá trình cải biến cách mạng toàn diện, triệt để lâu dài gồm 2 giai đoạn Cải tạo xã hội cũ Sử dụng CCVS Xây dựng thành công XH XHCN Cách Mạng Xã Hội Thiết lập CCVS Chủ Giành chính quyền nghĩa Lãnh đạo đấu tranh lật đổ giai cấp tư sản 8 Giai cấp CN (thông qua chính Đảng) 1.1.1 Quan niệm về CMXH Cách mạng xã hội chủ nghĩa theo nghĩa hẹp Cách Mạng Xã Hội G/c CN thông qua chính đảng Lãnh đạo nhân dân lật đổ g/c tư sản Giành chính quyền Thiết lập chuyên chính VS Chủ nghĩa 9 1.1.1 Quan niệm về CMXH Cách mạng dân chủ tư sản Cách Do giai cấp tư sản lãnh đạo Mạng Dân Có sự tham gia của tầng lớp nhân dân lao động Chủ tư Xóa bỏ chế độ phong kiến sản Thiết lập chế độ tư bản chủ nghĩa 10 1.1.1 Quan niệm về CMXH Cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới CÁCH Do giai cấp công nhân lãnh đạo MẠNG DÂN CHỦ Xoá bỏ chế độ phong kiến TƯ SẢN Liên minh công nông, đoàn kết tầng lớp lao động KIỂU MỚI Thiết lập chính quyền công nông, tạo điều kiện chuyển lên cuộc CM XHCN 11 1.1.1 Quan niệm về CMXH Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân (ở các nước thuộc địa) CÁCH Do giai cấp công nhân lãnh đạo MẠNG DÂN Chống đế quốc và phong kiến TỘC DÂN CHỦ Giành độc lập dân tộc và dân chủ NHÂN DÂN Chuẩn bị điều kiện chuyển sang cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa 12 1.Cách mạng XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 1.2 CM XHCN và nguyên nhân của nó 1.2.1. Nguyên nhân của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa 13 1.2.1. Nguyên nhân của cuộc CM XHCN PHƯƠNG Giai cấp Lực lượng sx mang t/c XH hoá Vô sản THỨC Biểu hiện SẢN ra xã hội XUẤT TBCN Q/hệ sx chiếm hữu tư nhân Đấu tranh XÃ HỘI MỚI lật đổ g/c TS XÃ HỘI XHCN Giai cấp Tư sản 14 1.2.1. Nguyên nhân của cuộc CM XHCN • Nguyên nhân kinh tế là cơ bản nhất • Trong PTSX TBCN, mẫu thuẫn giữa lực lượng sản xuất mang t/ c xã hội hoá cao với quan hệ sản xuất chiếm hữu tư nhân TBCN về tư liệu sản xuất. • Mẫu thuẫn này biểu hiện ra ngoài xã hội là mẫu thuẫn giữa g/c VS và g/c TS. • G/c VS đấu tranh chống lại g/c TS, lật đổ chính quyền nhà nước TB, thiết lập chính quyền của g/c CN, cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới – xã hội XHCN. • Khi CNTB chuyển sang CNĐQ, mẫu thuẫn xã hội ngày càng trầm trọng hơn, tính tất yếu của cuộc CM XHCN ngày càng rõ rệt hơn, trực tiếp hơn. Khi có CNXH lại thêm mẫu thuẫn cơ bản. 15 1.2.1. Nguyên nhân của cuộc CM XHCN Nguyên nhân của CM XHCN G/C VÔ SẢN >< G/C TƯ SẢN CNTB CNĐQ XUẤT HIỆN CÁC MÂU THUẪN CNĐQ >< CÁC DT THUỘC ĐỊA CNĐQ >< CNĐQ CNXH >< CNĐQ 16 1.2.1. Nguyên nhân của cuộc CM XHCN V.I Lênin kết luận: • CNĐQ là phòng chờ của CNXH • CNĐQ là đêm trước của CNXH • Giữa CNĐQ và CNXH không có nấc thang ở giữa nào cả 17 1.2.1 Nguyên nhân của cuộc CM XHCN KẾT LUẬN CHUNG Nguyên nhân của cuộc CM XHCN nằm ngay trong phương thức sản xuất TBCN. Chừng nào quan hệ sản xuất chiếm hữu tư nhân TBCN còn được duy trì thì nguyên nhân cuộc CM XHCN còn nguyên giá trị. 18 1. Cách mạng XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 1.2 Những điều kiện của cách mạng xã hội chủ nghĩa 19 1.2 Những điều kiện của CM XHCN Lực lượng sx mang t/c XH hoá cao CÁCH ĐK KHÁCH QUAN PTSX TBCN PHÁT TRIỂN MẠNG G/c VS hiện đại >< g/c TS ngày càng tăng XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Q/h sx chiếm hữu tư nhân TBCN ĐK CHỦ QUAN SỰ TRƯỞNG THÀNH CỦA G/C VS HIỆN ĐẠI Có tổ chức chính đảng của g/c VS Liên minh với các lực lượng CM Dưới sự lãnh đạo của Đảng CS 20 1.2 Những điều kiện của CM XHCN KẾT LUẬN - Khi điều kiện khách quan đạt tới độ chín muồi, khi có sự hội nhập giữa điều kiện khách quan với điều kiện chủ quan thì cuộc CM XHCN sẽ nổ ra - Cuộc CM XHCN sẽ là bước chuyển tiếp từ chế độ TBCN sang chế độ XHCN 21 1. Cách mạng XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 1.3 Tiến trình của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa 22 1.3Tiến trình của cuộc CM XHCN KINH TẾ CHÍNH TRỊ VĂN HOÁ TƯ TƯỞNG GIAI ĐOẠN 2 XÂY DỰNG CNXH TÌNH THẾ CM • G/c thống trị không thể tiếp tục thống trị như trước được nữa • Những người bị áp bức không thể sống như trước được nữa • G/c CM đủ năng lực lãnh đạo, tính tích cực của quần chúng được nâng cao rõ rệt, họ thấy CM là cần thiết, sẵn sàng hy sinh vì CM THỜI CƠ CM • G/c thống trị hoang mang, xâu GIAI ĐOẠN 1 GIÀNH CHÍNH QUYỀN xé lẫn nhau • Các lực lượng CM sẵn sàng hoạt động với ý thức tự giác cao • Nhân tố quốc tế, khu vực ảnh hưởng mạnh mẽ theo hướng tích cực tạo điều kiện cho CM bùng nổ và giành thắng lợi 23 1.3 Tiến trình của cuộc CM XHCN • Giai đoạn 1: G/c vô sản tự xây dựng thành g/c thống trị, đấu tranh lật đổ g/c thống trị, giành chính quyền về tay mình khi có tình thế CM và thời cơ CM bằng bạo lực CM. • Giai đoạn 2: G/c vô sản thông qua chính đảng của g/c mình lãnh đạo toàn thể người lao động sử dụng chính quyền mới tiến hành cải tạo xã hội cũ, tổ chức xây dựng xã hội mới - xã hội XHCN, xã hội CSCN trên tất cả các mặt của đời sống xã hội. 24 2. Mục tiêu, nội dung và động lực của CM XHCN 2.1 Mục tiêu của CM XHCN  Mục tiêu là cái đích cần đạt tới của cuộc CM  Có mục tiêu trước mắt và mục tiêu lâu dài tương ứng với hai tiến trình của CM XHCN 25 2.1 Mục tiêu của CM XHCN G/Đ 2: GIẢI PHÓNG CON NGƯỜI KHỎI CHẾ ĐỘ ÁP BỨC BÓC LỘT NGƯỜI MỤC TIÊU CM XHCN G/Đ 1: GIÀNH CHÍNH QUYỀN VỀ TAY G/C CÔNG NHÂN VÀ NHÂN DÂN LAO ĐỘNG 26 2. Mục tiêu, nội dung và động lực của CM XHCN 2.2. Nội dung của CM XHCN 27 2.2. Nội dung của CM XHCN VĂN HÓATƯ TƯỞNG NỘI DUNG KINH TẾ CHÍNH TRỊ Thay đổi căn bản phương thức và nội dung sinh hoạt tinh thần của XH theo hướng tiến bộ Xoá bỏ chế độ sở hữu tư nhân Xác lập chế độ sở hữu XHCN Đưa nhân dân lđ từ địa vị bị áp bức bóc lột lên địa vị làm chủ nhà nước, làm chủ XH Trả lại địa vị người lđộng làm chủ quá trình sáng tạo và được hưởng những g/trị tinh thần Kế thừa, nâng cao truyền thống văn hóa của dân tộc Xác lập thế giới quan Mác-Lênin Thay đổi đ/k sống và lv của người lao động X/d phương thức quản lý và phân phối XHCN Người lao động là chủ thể sáng tạo G/c VS lãnh đạo nhân dân đập tan nhà nước TS Thiết lập chính quyền của nhân dân Mở rộng quyền dân chủ cho nhân dân trong 28 quản lý XH 2. Mục tiêu, nội dung và động lực của CM XHCN 2.3 Động lực của CM XHCN TẦNG LỚP TRÍ THỨC ĐỘNG LỰC CM XHCN G/C CÔNG NHÂN (Động lực chủ yếu và là lực lượng lãnh đạo CM) G/C NÔNG DÂN 29 2.3 Động lực của CM XHCN • Động lực CM là những g/c, tầng lớp tham gia CM, góp phần thúc đẩy cho CM phát triển • Cuộc CM XHCN nhằm giải phóng tất cả những người lao động và do chính người lao động thực hiện dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua chính đảng của nó Vì vậy: • G/c công nhân trở thành động lực chủ yếu và là lực lượng lãnh đạo CM, đây là yếu tố hàng đầu đảm bảo cho CM đi tới thắng lợi • Mục tiêu CM XHCN phù hợp với nguyện vọng và nhu cầu của g/c nông dân và tầng lớp trí thức nên g/c công nhân, g/c nông dân và tầng lớp trí thức liên kết chặt chẽ với nhau tạo thành động lực tổng hợp của CM 30 3. Lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 3.1 Lý luận CM không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin 3.1.1 Tư tưởng CM không ngừng của Mác-Ăngghen 31 3.1.1 Tư tưởng CM không ngừng của Mác-Ăngghen HOÀN CẢNH LỊCH SỬ CNTB đang phát triển, g/c TS đang đại diện Cho sự phát triển của xã hội G/c công nhân chưa trưởng thành G/c TS liên kết với phong kiến để chống lại g/c VS TT CM KHÔNG NGỪNG CỦA MÁC ĂNGGHEN NỘI DUNG CM KHÔNG NGỪNG G/c VS chủ động tích cực tham gia vào cuộc CM dân chủ TS do g/c TS lãnh đạo, nhằm thúc đẩy cuộc CM đó thực hiện một cách triệt để, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc CM XHCN sau này. G/c VS tiến hành ngay cuộc đ/tranh chống lại g/c TS nhằm thực hiện cuộc CM XHCN ĐIỀU KIỆN Có sự kết hợp phong trào vô sản với phong trào nông dân 32 3.1.1 Tư tưởng CM không ngừng của Mác-Ăngghen • Có hai nôi dung quan trọng là tính liên tục và tính giai đoạn của sự phát triển • Cách mạng phát triển liên tục nhưng qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn có nội dung mục đích và phương thức thực hiện riêng 33 3. Lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 3.1 Lý luận CM không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin 3.1.2 Lý luận cách mạng không ngừng của Lênin 34 3.1.2 Lý luận CM không ngừng của Lênin CNTB cạnh tranh chuyển sang CNĐQ G/c TS trở nên lỗi thời, phản động, g/c VS trưởng thành LÝ HOÀN CẢNH LỊCH SỬ Nhiều kẻ cơ hội đòi xét lại chủ nghĩa Mác Lênin đấu tranh, bảo vệ, phát triển tư tưởng CM không ngừng của Mác thành lý luận CM không ngừng LUẬN CM Cuộc CM dân chủ tư sản đầu TK 20 g/c CN giành quyền lãnh đạo cuộc CM ấy (CM dân chủ TS kiểu mới) KHÔNG NỘI DUNG NGỪNG Thành lập chính quyền dân chủ CM của công nông, đảm bảo tính dân chủ triệt để, có thể và cần phải chuyển sang cuộc CM XHCN CỦA G/c công nhân lãnh đạo cuộc CM dân chủ TS, phải giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo trong CM XHCN LÊNIN ĐIỀU KIỆN Củng cố khối liên minh công nông trong giai đoạn mới Chuyên chính dân chủ CM công nông chuyển sang thực hiện 35 nhiệm vụ chuyên chính vô sản 3. Lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 3.2 Sự chuyển biến từ CM dân tộc dân chủ nhân dân lên CM XHCN ở Việt Nam 3.2.1 Tính tất yếu của cuộc cách mạng dân tộc dân chủ ở Việt Nam 36 3.2.1 Tính tât yếu của cuộc CM DTDCNN ở Việt Nam • Thực dân Pháp xâm lược Việt Nam, khi nước ta là nước thuộc địa nửa phong kiến, vấn đề giải phóng đất nước khỏi ách áp bức, bóc lột của thực dân, phong kiến • Từ thực tiễn và yếu tố của thời đại, chủ tịch Hồ Chí Minh gặp chủ nghĩa MácLênin, Đảng CS Việt Nam được thành lập, khẳng định CM Việt Nam “Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH” là một tất yếu khách quan 37 3.2.1 Tính tât yếu của cuộc CM DTDCNN ở Việt Nam Thực dân Pháp • Xâm lược Việt Nam • Thực hiện chính sách khai thác thuộc địa VĐ giải phóng đất nước khỏi thực dân phong kiến là VĐ to lớn nhất của nhân dân Việt Nam là nước thuộc địa nửa phong kiến Phong trào yêu nước Chủ tịch HCM gặp CN M-L Thành lập Đảng CS Việt Nam Tiến hành cuộc CM DTDCND Chống thực dân Pháp Xoá bỏ chế độ PK Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà 38 3. Lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 3.2 Sự chuyển biến từ CM dân tộc dân chủ nhân dân lên CM XHCN ở Việt Nam 3.2.2 Tính tất yếu chuyển từ CM dân tộc dân chủ nhân dân lên CM XHCN ở nước ta 39 3.2.2 Tính tât yếu chuyển từ CM DTDCNN lên CM XHCN ở nước ta Chống thực dân Pháp 1954 Miền Bắc xây dựng CNXH Nước CM Cả nước Việt Nam dân tộc Thống nhất làm CM dân chủ dân chủ đất nước XHCN cộng hoà nhân dân 1975 Xoá bỏ chế đọ PK Giải phóng miền Nam 40 3.2.2 Tính tât yếu chuyển từ CM DTDCNN lên CM XHCN ở nước ta • Sau CM tháng 8 năm 1945, thực dân Pháp trở lại xâm lược nước ta, sự nghiệp CM DTDCND nước ta tiến hành kết hợp nhiệm vụ kháng chiến và kiến quốc • Năm 1954, giải phóng Điện Biên Phủ, giải phóng miền Bắc và miền Bắc xây dựng CNXH, miền Nam tiếp tục cuộc CM DTDCND • Tuy 2 miền có nhiệm vụ khác nhau nhưng đều do Đảng CS Việt Nam lãnh đạo • Năm 1975, giải phóng miền Nam  cả nước tiến hành cuộc CM XHCN với 2 nhiệm vụ chiến lược: xây dựng CNXH và bảo vệ tổ quốc XHCN 41 Cảm ơn sự theo dõi của các bạn! 42