Nội dung

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH QUẢNG NGÃI TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG ------------------ BÀI GIẢNG MÔN: BÓNG ĐÁ GIẢNG VIÊN: NGUYỄN NGỌC CHUNG Quảng Ngãi, 6/2019 1 LỜI NÓI ĐẦU Thực hiện thông báo số: 935/TB-ĐHPVĐ của Hiệu trưởng trường Đại học Phạm Văn Đồng về việc triển khai đưa bài giảng lên website nhằm tạo điều kiện cho sinh viên có thêm tài liệu để nghiên cứu học tập, qua đó đáp ứng yêu cầu đổi mới đào tạo theo hệ thống tín chỉ, từng bước nâng cao chất lượng đào tạo trong nhà trường, chúng tôi đã biên soạn và giới thiệu đề cương bài giảng môn Bóng đá với thời lượng 02 tín chỉ, giảng dạy 45 tiết (lý thuyết 15t, thực hành 30t), dùng cho sinh viên ngành Cao đẳng Sư phạm Giáo dục Thể chất trường Đại học Phạm Văn Đồng. Chương trình đào tạo cử nhân CĐSP GDTC yêu cầu phải nắm vững kiến thức, kỹ năng thực hành, kỹ thuật môn bóng đá và ứng dụng nó trong thực tiễn GDTC, huấn luyện thể thao ở cơ sở: Đây chính là phần kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ rất quan trọng của người giáo viên GDTC. Bóng đá là môn học giáo dục thể chất trong nhà trường nhằm đáp ứng mục tiêu về giáo dục, đào tạo học sinh, sinh viên phát triển toàn diện, mang lại hiệu quả cao trong nhiệm vụ tăng cường sức khỏe, phát triển thể chất cho thế hệ trẻ. Học phần cung cấp cho sinh viên hệ thống các khái niệm, các kỹ chiến thuật động tác cơ bản, các phương pháp giảng dạy, tập luyện, huấn luyện môn bóng đá, phương pháp tổ chức thi đấu và phương pháp trọng tài. Đề cương bài giảng biên soạn và giới thiệu dựa trên giáo trình quy định của Bộ Giáo dục - Đào tạo, kết hợp với các tài liệu, sách tham khảo có liên quan, theo hướng tập trung vào các vấn đề cơ bản nhất, phù hợp với trình độ khả năng tiếp thu của sinh viên, nhưng vẫn đảm bảo nội dung của chương trình Để tiếp thu tốt nội dung bài giảng, sinh viên tự nghiên cứu học tập kết hợp với tài liệu tham khảo có liên quan, theo hướng tập trung vào các vấn đề cơ bản nhất, phù hợp với trình độ, khả năng tiếp thu của sinh viên nhưng vẫn đảm bảo nội dung của chương trình. Trong quá trình biên soạn không tránh khỏi những thiếu sót, chúng tôi chân thành cảm ơn những ý kiến đóng góp chân tình của quý thầy, cô giáo, các đồng nghiệp và các bạn sinh viên để bài giảng ngày càng hoàn chỉnh. Xin chân thành cảm ơn! 2 CHỮ VIẾT TẮT DÙNG TRONG BÀI GIẢNG BTC: Ban tổ chức CĐSP : Cao đẳng sư phạm GDTC : Giáo dục thể chất HLV : Huấn luyện viên HSSV : Học sinh sinh viên SV : Sinh viên TDTT : Thể dục thể thao VĐV : Vận động viên VD : Ví dụ 3 Chương 1. LÝ THUYẾT (15 TIẾT) 1.1. Lịch sử phát sinh và phát triển của môn bóng đá 1.1.1. Nguồn gốc môn Bóng đá Qua nhiều nghiên cứu, bóng đá xuất hiện từ năm 2500 trước Công nguyên. Trong thời gian này, người Hy Lạp, Ai Cập và Trung Quốc cổ đại dường như đã tham gia vào các trò chơi liên quan đến bóng và bàn chân. Hầu hết những trò chơi này được sử dụng bàn tay, bàn chân và thậm chí cả gậy để kiểm soát bóng. Ví dụ, trò chơi Harpastum của người La Mã và trò chơi Episkyros của người Ai Cập cổ đại. Hình 1.1 Đến giữa thế kỷ thứ 19, ở nước Anh có nhiều hình thức câu lạc bộ ra đời. Mỗi nơi, thậm chí mỗi câu lạc bộ lại có cách chơi riêng với luật lệ riêng của mình, cho nên các trận thi đấu rất phức tạp về thống nhất luật lệ chơi, số người chơi, về kích thước sân, kích thước của “gôn” nơi quy định bàn thắng, hoặc được dùng tay vào lúc nào… Trò chơi phát triển mạnh mà luật lệ không rõ ràng, vì thế đã dẫn đến sự khai sinh ra môn Bóng đá hiện đại như ngày nay. 1.1.2. Sự phát triển môn bóng đá trên thế giới Trước tình hình đó, Tổ chức Bóng đá thế giới còn gọi là Liên đoàn Bóng đá Thế giới, viết tắt là FIFA (Fédération Internationale de Football Association) ra đời ngày 25/5/1904 tại Pari thủ đô nước Pháp. Dưới FIFA là Liên đoàn Bóng đá của 6 châu lục khu vực, đó là Liên đoàn 4 Bóng đá châu Âu (UEFA), châu Á (AFC), Nam Mỹ (CON-MEBOL), Bắc và Trung Mỹ (CONCACAF), châu Phi (CAF) và châu Đại Dương (OFC). FIFA tổ chức điều hành các giải Bóng đá thế giới, giải Bóng đá vô địch thế giới - Cúp vô địch thế giới là giải đầu tiên do FIFA tổ chức và là giải lớn nhất của FIFA. Những giải Bóng đá khác do FIFA tổ chức về sau này: - Giải U20 thế giới (dành cho những cầu thủ dưới 20 tuổi) - Giải vô địch thế giới Bóng đá nữ tổ chức đầu tiên ở Trung Quốc (1991)… 1.1.3. Sự phát triển môn Bóng đá ở Việt Nam Bóng đá được du nhập vào Việt Nam từ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Những thủy thủ châu Âu có thể là những người đầu tiên mang trò chơi bóng đá vào Việt Nam qua các thương cảng phía Nam. Tiếp đó là những binh lính Pháp đưa bóng đá vào các hoạt động giải trí tại các trại lính, sau đó lan sang các trường học của người châu Âu ở Việt Nam. Trò chơi bóng đá đã nhanh chóng được thanh thiếu niên Việt Nam tiếp nhận và dần trở thành một hoạt động thể thao giải trí hấp dẫn đối với nhiều tầng lớp người Việt Nam. 1.1.3.1. Phát triển Bóng đá trước năm 1954 - Tại Nam kỳ: Là khu vực phát triển bóng đá sớm nhất ở Việt Nam. Những đội bóng đá Việt Nam được ghi nhận: Gia định Sport, Chợ Quán Sport, Gò Vấp Sport… Tổng cục thể thao Nam kỳ do người Pháp thành lập từ năm 1920. - Tại Bắc kỳ: Sau khi bóng đá đã phát triển ở Nam kỳ khá mạnh, bắt đầu lan ra Bắc kỳ. Năm 1931, Pháp thành lập Hiệp hội Bóng đá Bắc kỳ. Sau đó ra đời Tổng cục Thể thao Pháp - Việt và bắt đầu tổ chức các giải vô địch Bắc kỳ. - Tại Trung kỳ: Bóng đá phát triển ở Trung kỳ muộn hơn và nói chung không mạnh hơn hai vùng Nam và Bắc của đất nước. 1.1.3.2. Phát triển bóng đá sau năm 1954 - Ở miền Bắc: + Sau hòa bình 1954, Bóng đá phát triển rất mạnh ở miền Bắc xã hội chủ nghĩa cả về chất lượng và số lượng. Những đội bóng mạnh ở thời gian này: Thể Công, Công an Hải Phòng, Cảng Hải Phòng, Dệt Nam Định, Than Quảng Ninh…Một số giải bóng đá lớn như: Giải vô địch hạng A (được tổ chức từ năm 5 1957), giải vô địch Tổng công đoàn, giải vô địch toàn quân được tổ chức thường xuyên. - Ở miền Nam: Do liên tục có chiến tranh nên bóng đá chỉ phát triển ở một vài thành phố lớn, chủ yếu là ở Sài Gòn. Đội tuyển miền Nam đã tham gia nhiều giải khu vực Đông Nam Á là một trong những đội mạnh nhất khu vực. 1.1.3.3. Phát triển bóng đá sau năm 1975 - Ngày 28/4/1980, Ủy ban Olympic quốc tế đã công nhận Việt Nam là thành viên chính thức. Bóng đá là một trong năm môn có tổ chức Hội thể thao đại diện (sau này là Liên đoàn Bóng đá Việt Nam). Việt Nam là hội viên chính thức của FIFA từ năm 1961. - Bóng đá Việt Nam đã đạt một số kết quả: + SEA Game 18 (1995-Thái Lan): Giành huy chương bạc + Tiger Cúp 1998: Giành huy chương bạc + Năm 2018: Vô địch SUZUKI Cúp… - Bóng đá nữ Việt Nam được đánh giá là phát triển nhất khu vực Đông Nam Á, trong những năm cuối thế kỷ XX, trên lĩnh vực thành tích thi đấu của đội tuyển Quốc gia cũng như trên quy mô của giải vô địch quốc gia. - Bóng đá nữ Việt Nam đã được một số kết quả + Sea Game năm 1997: Đạt huy chương đồng + Sea Game năm 2001: Giành chức vô địch + Sea Game năm 2003: Giành chức vô địch. Hiện nay, bóng đá Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ theo hướng chuyên nghiệp. Nhiều cán bộ của Liên đoàn Bóng đá Việt Nam đã bắt đầu tham gia vào các tổ chức của Liên đoàn Bóng đá châu Á và Đông Nam Á. * Câu hỏi ôn tập: Câu 1. Trình bày nguồn gốc ra đời môn bóng đá. Câu 2. Hãy cho biết quá trình phát triển môn bóng đá ở Việt Nam. 1.2. Vị trí, vai trò, tác dụng của tập luyện và thi đấu bóng đá đối với con người 1.2.1. Lĩnh vực GDTC con người 6 Nằm trong hệ thống các phương tiện GDTC, cũng như nhiều môn thể thao khác. Tập luyện bóng đá một cách khoa học, đúng phương pháp sẽ giúp cho cơ thể phát triển toàn diện, cân đối. 1.2.2. Lĩnh vực giáo dục đạo đức, phẩm chất con người Có thể nói, bóng đá là một phương tiện giáo dục thanh, thiếu niên có hiệu quả cao, nhất là trong giáo dục nhà trường . Bóng đá là môn thể thao tập thể, ở đó mọi cá nhân cùng phối hợp, đóng góp tài năng của bản thân làm cho đội bóng trở nên mạnh, để có thể giành mọi chiến thắng. Như vậy, bóng đá là một phương tiện giáo dục tính cộng đồng tập thể cho tuổi trẻ rất có giá trị. Việc tập luyện và thi đấu bóng đá đòi hỏi cầu thủ phải tuân thủ theo các quy định nghiêm ngặt về chuyên môn, về tổ chức, trong đó có nguyên tắc duy trì kỷ luật tập thể đội bóng. 1.2.3. Lĩnh vực giao lưu xã hội Với tính phổ cập rất cao và quy mô phát triển rộng khắp, bóng đá đã trở thành một phương tiện, một điều kiện giao lưu xã hội hữu hiệu. Phạm vi giao lưu qua phương tiện hoạt động bóng đá có thể thấy rất rõ ở nhiều cấp độ. 1.2.4. Lĩnh vực giải trí Ngày nay, tham gia vào các trận thi đấu bóng đá lớn, các giải bóng đá lớn như giải Cúp châu Âu, châu Nam Mỹ, Cúp Thế giới…không chỉ có các cầu thủ và hàng ngàn khán giả trên sân vận động mà còn hơn thế rất nhiều, hàng tỉ người ở khắp hành tinh say sưa “sống cùng Bóng đá” qua các phương tiện thông tin đại chúng. Số lượng người có nhu cầu thưởng thức bóng đá trên thế giới rất lớn, đã vượt xa bất cứ môn nghệ thuật giải trí nào khác. 1.2.5. Lĩnh vực kinh tế Bóng đá nhà nghề ra đời ở châu Âu từ đầu thế kỷ XX. Kết thúc thế kỷ XX, bóng đá chuyên nghiệp đã có mặt ở tất cả các châu lục trên hành tinh. Bóng đá chuyên nghiệp có nghĩa bóng đá là một nghề. Những người làm bóng đá chuyên nghiệp sống bằng nghề bóng đá. Như vậy, bóng đá chuyên nghiệp đã tạo ra công ăn việc làm cho một bộ phận xã hội và đã góp phần thúc đẩy nền 7 kinh tế xã hội phát triển. Tổ chức Bóng đá Thế giới (FIFA) điều hành các hoạt động bóng đá chuyên nghiệp thế giới có doanh thu ngang với doanh thu của những tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới. * Câu hỏi ôn tập: Hãy trình bày vị trí, vai trò, tác dụng của tập luyện và thi đấu bóng đá đối với con người. 1.3. Phương pháp giảng dạy môn Bóng đá 1.3.1. Mục đích Trang bị cho người học phương pháp giảng dạy kỹ thuật bóng đá, cơ cấu của một giờ học môn bóng đá (Phần chuẩn bị, cơ bản và kết thúc), các hình thức tổ chức tập luyện, phương pháp biên soạn tài liệu giảng dạy như tiến trình, chương trình và các loại giáo án giảng dạy. 1.3.2. Nhiệm vụ - Nhiệm vụ chung trong quá trình giảng dạy và huấn luyện bóng đá trước hết phải đảm bảo thực hiện những nhiệm vụ của giảng dạy các môn thể thao nói chung và giảng dạy môn Bóng đá nói riêng, đó là: + Giáo dục đạo đức, phẩm chất và ý chí + Củng cố, phát triển và hoàn thiện thể lực toàn diện + Trang bị các tri thức, kỹ năng và kỹ xảo chuyên môn + Đạt được thành tích cao trong các môn thể thao 1.3.3. Yêu cầu - Thực hiện nghiêm túc các nguyên tắc giáo dục chung - Phải thực hiện đúng các nguyên lý kỹ chiến thuật, phải trang bị các kiến thức chuẩn xác, có như vậy mới có thể hoàn thiện và nâng cao sau này - Trong giảng dạy phải kết hợp hài hòa giữa lý thuyết và thực hành, giữa chuyên môn và đạo đức ý chí - Công tác giảng dạy và huấn luyện phải tiến hành thường xuyên liên tục có hệ thống. - Biết vận dụng và vận dụng tốt các kỹ năng, kỹ xảo chuyên môn trong thi 8 đấu. 1.3.4. Các nguyên tắc giảng dạy - Nguyên tắc tự giác tích cực Nguyên tắc này đòi hỏi phải hình thành ý thức tự giác và hiểu rõ mục đích của việc tập luyện làm cho người tập tham gia một cách tự giác tích cực vào quá trình học tập và biết tự kiểm tra đánh giá những hoạt động và kết quả tập luyện - Nguyên tắc hệ thống và liên tục Nguyên tắc này đòi hỏi phải tuân thủ trình tự hợp lý trong nội dung giảng dạy, trong việc áp dụng các phương tiện, phương pháp GDTC trong khi tổ chức và tiến hành hoc tập - Nguyên tắc trực quan Các cơ quan thụ cảm (thính giác, thị giác …) có vai trò rất quan trọng trong việc tiếp thu động tác. Thông qua các cơ quan này người học hình thành được tư duy hình ảnh của động tác. - Nguyên tắc dễ hiểu, dễ tiếp thu, vừa sức Nguyên tắc này đòi hỏi sự lựa chọn và bố trí các bài tập hợp lý theo độ khó, chú ý đến đặc điểm cá nhân người học và giới tính. Nguyên tắc này được thể hiện ở tất cả các thành phần của quá trình giảng dạy: Làm mẫu, giải thích, sử dụng tài liệu… - Nguyên tắc bền vững Là đảm bảo duy trì các kỹ năng và khả năng làm việc thu được trong quá trình lâu dài hoặc thay đổi trong sự hạn định trước để khi chuyển động tác thì động tác cũ không bị phá vỡ. 1.3.5. Các phương pháp giảng dạy - Phương pháp là cách thức, biện pháp để đạt được mục đích rong công việc nào đó. Trong giảng dạy, phương pháp là cách thức quan hệ giữa người dạy và người học, cách sử dụng các phương tiện tập luyện để thực hiện nhiệm vụ giảng dạy - Trong giảng dạy, người dạy sử dụng nhiều phương pháp khác nhau, mỗi phương pháp sử dụng để giải quyết các nhiệm vụ riêng lẻ trong giảng dạy, do đó khi giảng dạy phải lựa chọn phương pháp cho phù hợp. Tuy nhiên, nhiệm vụ giảng 9 dạy rất đa dạng và phức tạp cho nên các phương pháp phải được sử dụng để hỗ trợ nhau hoặc sử dụng đồng thời để giải quyết nhiệm vụ chung - Trong giảng dạy có thể chia làm các nhóm phương pháp sau: 1.3.5.1. Nhóm phương pháp lời nói - Là phương pháp sử dụng lời nói để tạo nên những khái niệm ban đầu về động tác ở người học, để chỉ dẫn cách thực hiện và sửa chữa những sai lầm trong khi thực hiện động tác. - Khi sử dụng lời nói trong giảng giải cần phải ngắn gọn, dễ hiểu, chính xác và sinh động. Trong phương pháp lời nói có các hình thức sau: Giảng giải, nói chuyện, thảo luận, chỉ dẫn, nhận xét và chỉ huy. 1.3.5.2. Nhóm phương pháp trực quan Nhằm thông qua thị giác tạo nên những khái niệm vận động ban đầu ở người tập hoặc để đánh giá việc thực hiện động tác. Phương pháp trực quan có các hình thức sau: Thị phạm, xem tranh ảnh hoặc tài liệu giáo khoa có minh họa, phim và băng hình, tham quan thi đấu. 1.3.5.3. Nhóm phương pháp bài tập Để hình thành, củng cố và hoàn thiện kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo không thể không sử dụng phương pháp bài tập. Có các phương pháp bài tập sau: Phương pháp nguyên vẹn và phân chia, phương pháp lặp lại, phương pháp biến đổi, phương pháp trò chơi và phương pháp thi đấu 1.3.5.4. Phương pháp bổ trợ Phương pháp bổ trợ là phương pháp sử dụng các bài tập, động tác và phương tiện, thiết bị hỗ trợ để giúp người học từng bước nắm vững kỹ thuật được học * Câu hỏi ôn tập: 1. Hãy trình bày các nguyên tắc trong giảng dạy 2. Trình bày các phương pháp trong giảng dạy 1.4. Luật thi đấu (11 người và 5 người), phương pháp tổ chức thi đấu, trọng tài Gồm có: - Các điều luật - Phương pháp tổ chức thi đấu 10