Nội dung

¸p dông t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®Ó cho h­ëng ¸n treo... ¸P DôNG T×NH TIÕT GI¶M NHÑ §Ó CHO H¦ëNG ¸N TREO Vµ QUAN §IÓM VÒ T×NH TIÕT GI¶M NHÑ “GHÐP” T¹I §IÓM B, KHO¶N 1, §IÒU 46 Bé LUËT H×NH Sù hoµng ®¹t nam * Tãm t¾t: T¸c gi¶ bµi viÕt ®· ph©n tÝch viÖc ¸p dông t×nh tiÕt gi¶m nhÑ cho h­ëng ¸n treo t¹i §iÒu 46 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999, ®­îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009 vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh. ViÖc ¸p dông t×nh tiÕt gi¶m nhÑ trong thùc tiÔn cã hai c¸ch hiÓu kh¸c nhau, tõ ®ã, t¸c gi¶ ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ ®Ó viÖc ¸p dông t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®­îc dÔ dµng vµ tr¸nh hiÓu sai. Tõ khãa: T×nh tiÕt gi¶m nhÑ; ¸n treo; Bé luËt h×nh sù. C¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù lµ c¸c t×nh tiÕt cña vô ¸n h×nh sù liªn quan ®Õn viÖc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ng­êi ph¹m téi, cã ý nghÜa lµm gi¶m møc ®é nguy hiÓm cho x· héi cña téi ph¹m, ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng c¶i t¹o tèt hoÆc hoµn c¶nh ®Æc biÖt cña ng­êi ph¹m téi ®¸ng ®­îc khoan hång. C¸c t×nh tiÕt nµy cã ý nghÜa lín c¶ vÒ mÆt x· héi vµ ph¸p lý. ViÖc quy ®Þnh c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®· t¹o c¬ së ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn viÖc ph©n ho¸ vµ c¸ thÓ ho¸ tr¸ch nhiÖm h×nh sù, thÓ hiÖn tÝnh nh©n ®¹o cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vµ hiÖn thùc ho¸ chÝnh s¸ch khoan hång cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Nh­ng, viÖc vËn dông c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®Ó cho ng­êi ph¹m téi ®­îc h­ëng ¸n treo vÉn cßn cã c¸ch hiÓu vµ vËn dông kh«ng thèng nhÊt. ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh nã còng ®· ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lîi cña c«ng d©n, tÝnh nh©n ®¹o cña Ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam. Trong thêi gian qua, c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ vµ h­íng dÉn viÖc ¸p dông c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®Ó cho ng­êi ph¹m téi ®­îc h­ëng ¸n treo ®­îc quy ®Þnh ë mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt sau: 18 Nh©n lùc khoa häc x· héi T¹i §iÒu 46 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999, ®­îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009 quy ®Þnh c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù: (*) "1. C¸c t×nh tiÕt sau ®©y lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù: a. Ng­êi ph¹m téi ®· ng¨n chÆn, lµm gi¶m bít t¸c h¹i cña téi ph¹m; b. Ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn söa ch÷a, båi th­êng thiÖt h¹i, kh¾c phôc hËu qu¶; c. Ph¹m téi trong tr­êng hîp v­ît qu¸ giíi h¹n phßng vÖ chÝnh ®¸ng; d. Ph¹m téi trong tr­êng hîp v­ît qu¸ yªu cÇu cña t×nh thÕ cÊp thiÕt; ®. Ph¹m téi trong tr­êng hîp bÞ kÝch ®éng vÒ tinh thÇn do hµnh vi tr¸i ph¸p luËt cña ng­êi bÞ h¹i hoÆc ng­êi kh¸c g©y ra; e. Ph¹m téi v× hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n mµ kh«ng ph¶i do m×nh tù g©y ra; g. Ph¹m téi nh­ng ch­a g©y thiÖt h¹i hoÆc g©y thiÖt h¹i kh«ng lín; h. Ph¹m téi lÇn ®Çu vµ thuéc tr­êng hîp Ýt nghiªm träng; i. Ph¹m téi v× bÞ ng­êi kh¸c ®e do¹, c­ìng bøc; (*) ThÈm ph¸n Tßa ¸n Qu©n sù khu vùc Thñ ®« Hµ Néi. Sè 3-2013 hoµng ®¹t nam k. Ph¹m téi do l¹c hËu; l. Ng­êi ph¹m téi lµ phô n÷ cã thai; m. Ng­êi ph¹m téi lµ ng­êi giµ; n. Ng­êi ph¹m téi lµ ng­êi cã bÖnh bÞ h¹n chÕ kh¶ n¨ng nhËn thøc hoÆc kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hµnh vi cña m×nh; o. Ng­êi ph¹m téi tù thó; p. Ng­êi ph¹m téi thµnh khÈn khai b¸o, ¨n n¨n hèi c¶i; q. Ng­êi ph¹m téi tÝch cùc gióp ®ì c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm ph¸t hiÖn, ®iÒu tra téi ph¹m; r. Ng­êi ph¹m téi ®· lËp c«ng chuéc téi; s. Ng­êi ph¹m téi lµ ng­êi cã thµnh tÝch xuÊt s¾c trong s¶n xuÊt, chiÕn ®Êu, häc tËp hoÆc c«ng t¸c. 2. Khi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t, Toµ ¸n cßn cã thÓ coi c¸c t×nh tiÕt kh¸c lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nh­ng ph¶i ghi râ trong b¶n ¸n. 3. C¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®· ®­îc Bé luËt h×nh sù quy ®Þnh lµ dÊu hiÖu ®Þnh téi hoÆc ®Þnh khung th× kh«ng ®­îc coi lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ trong khi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t”(1). NghÞ quyÕt sè 01/2000/NQ-H§TP ngµy 04/8/2000 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao h­íng dÉn kho¶n 2 §iÒu 46 BLHS, cô thÓ t¹i ®iÓm c môc 5 h­íng dÉn: Kho¶n 2 §iÒu 46 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh: Toµ ¸n cßn cã thÓ coi c¸c t×nh tiÕt kh¸c lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nh­ng ph¶i ghi râ trong b¶n ¸n. Theo c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn tr­íc ®©y cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao vµ cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao víi c¸c c¬ quan h÷u quan kh¸c còng nh­ thùc tiÔn xÐt xö trong thêi gian qua, th× c¸c t×nh tiÕt sau ®©y ®­îc coi lµ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ kh¸c: "Vî, chång, cha, mÑ, con, anh, chÞ, em ruét bÞ c¸o lµ ng­êi cã c«ng víi n­íc hoÆc cã thµnh tÝch xuÊt s¾c ®­îc Nhµ n­íc tÆng Sè 3-2013 mét trong c¸c danh hiÖu vinh dù nh­: anh hïng lao ®éng, anh hïng lùc l­îng vò trang, ng­êi mÑ ViÖt Nam anh hïng, nghÖ sü nh©n d©n, nghÖ sÜ ­u tó, nhµ gi¸o nh©n d©n, nhµ gi¸o ­u tó, thÇy thuèc nh©n d©n, thÇy thuèc ­u tó hoÆc c¸c danh hiÖu cao quý kh¸c theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc; BÞ c¸o lµ th­¬ng binh hoÆc cã ng­êi th©n thÝch nh­ vî, chång, cha, mÑ, con (con ®Î hoÆc con nu«i), anh, chÞ, em ruét lµ liÖt sü; BÞ c¸o lµ ng­êi tµn tËt do bÞ tai n¹n trong lao ®éng hoÆc trong c«ng t¸c, cã tû lÖ th­¬ng tËt tõ 31% trë lªn; Ng­êi bÞ h¹i còng cã lçi; ThiÖt h¹i do lçi cña ng­êi thø ba; Gia ®×nh bÞ c¸o söa ch÷a, båi th­êng thiÖt h¹i thay cho bÞ c¸o; Ng­êi bÞ h¹i hoÆc ®¹i diÖn hîp ph¸p cña ng­êi bÞ h¹i xin gi¶m nhÑ h×nh ph¹t cho bÞ c¸o trong tr­êng hîp chØ g©y tæn h¹i vÒ søc khoÎ cña ng­êi bÞ h¹i, g©y thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n; Ph¹m téi trong tr­êng hîp v× phôc vô yªu cÇu c«ng t¸c ®ét xuÊt nh­ ®i chèng b·o, lôt, cÊp cøu. Ngoµi ra, khi xÐt xö, tuú tõng tr­êng hîp cô thÓ vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña ng­êi ph¹m téi mµ cßn cã thÓ coi c¸c t×nh tiÕt kh¸c lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nh­ng ph¶i ghi râ trong b¶n ¸n”(2). Kho¶n 1 §iÒu 60 BLHS n¨m 1999, ®­îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2009 quy ®Þnh vÒ ¸n treo: "Khi xö ph¹t tï kh«ng qu¸ ba n¨m, c¨n cø vµo nh©n th©n cña ng­êi ph¹m téi vµ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nÕu xÐt thÊy kh«ng cÇn ph¶i b¾t chÊp hµnh h×nh ph¹t tï, th× (1) Bé luËt h×nh sù n¨m 1999. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2009. (2) NghÞ quyÕt sè 01/2000/NQ- H§TP, ngµy 04/8/2000, Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao. Nh©n lùc khoa häc x· héi 19 ¸p dông t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®Ó cho h­ëng ¸n treo... Tßa ¸n cho h­ëng ¸n treo vµ Ên ®Þnh thêi gian thö th¸ch tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m”(3). Ngµy 02/10/2007 Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 01/2007/NQ-H§TP, t¹i ®iÓm 6 môc 6.1 ®· h­íng dÉn vÒ §iÒu 60 cña BLHS n¨m 1999: "6.1. ChØ cho ng­êi bÞ xö ph¹t tï h­ëng ¸n treo khi cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: a) BÞ xö ph¹t tï kh«ng qu¸ ba n¨m, kh«ng ph©n biÖt vÒ téi g×; c) Cã tõ hai t×nh tiÕt gi¶m nhÑ trë lªn vµ kh«ng cã t×nh tiÕt t¨ng nÆng, trong ®ã cã Ýt nhÊt lµ mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 46 cña BLHS. Tr­êng hîp võa cã t×nh tiÕt gi¶m nhÑ võa cã t×nh tiÕt t¨ng nÆng, th× t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ph¶i nhiÒu h¬n t×nh tiÕt t¨ng nÆng tõ hai t×nh tiÕt trë lªn”(4). Theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt nªu trªn, c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù cã thÓ s¾p xÕp thµnh ba nhãm: Thø nhÊt, c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®­îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS, nhãm t×nh tiÕt gi¶m nhÑ nµy cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi bÞ c¸o. §iÒu ®ã thÓ hiÖn trong viÖc t¹o ra cho bÞ c¸o c¬ héi ®­îc ¸p dông mét h×nh ph¹t d­íi møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t mµ bÞ c¸o bÞ ®­a ra xÐt xö, nÕu bÞ c¸o cã Ýt nhÊt hai t×nh tiÕt gi¶m nhÑ trong ®ã cã Ýt nhÊt mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 46. Thø hai, c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 46 BLHS vµ ®­îc cô thÓ ho¸ t¹i NghÞ quyÕt sè 01/2000/NQ-H§TP ngµy 04/8/2000 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao. Kho¶n 2 §iÒu 46 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh: Toµ ¸n cßn cã thÓ coi c¸c t×nh tiÕt kh¸c lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, 20 Nh©n lùc khoa häc x· héi nh­ng ph¶i ghi râ trong b¶n ¸n. Theo c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn tr­íc ®©y cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao vµ cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao víi c¸c c¬ quan h÷u quan kh¸c còng nh­ thùc tiÔn xÐt xö trong thêi gian qua. NghÞ quyÕt ®· nªu vµ liÖt kª ra mét sè t×nh tiÕt gi¶m nhÑ kh¸c ®Ó Tßa ¸n cã c¨n cø khi ¸p dông kho¶n 2 (c¸c t×nh tiÕt nh­ nªu ë phÇn trªn). Nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ nµy, tuy kh«ng cã vai trß nh­ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh ë nhãm thø nhÊt, nh­ng còng lµ c¨n cø ph¸p lý quan träng ®Ó Toµ ¸n xem xÐt viÖc gi¶m h×nh ph¹t cho bÞ c¸o. Thø ba, NghÞ quyÕt 01/2000/NQ-H§TP cßn nªu "Ngoµi ra, khi xÐt xö, tuú tõng tr­êng hîp cô thÓ vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña ng­êi ph¹m téi mµ cßn cã thÓ coi c¸c t×nh tiÕt kh¸c lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nh­ng ph¶i ghi râ trong b¶n ¸n”(5). §©y lµ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ do Toµ ¸n tù x¸c ®Þnh trªn c¬ së hå s¬, hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn ph¹m téi vµ ®­îc ¸p dông ®èi víi tõng bÞ c¸o cô thÓ. Quy ®Þnh nµy gióp cho Toµ ¸n cã thÓ linh ®éng, s¸ng t¹o khi ¸p dông ph¸p luËt ®Ó khai th¸c tÊt c¶ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ cña bÞ c¸o cã nh­ng ph¸p luËt ch­a quy ®Þnh, nh»m tr¸nh sù thiÖt thßi cho bÞ c¸o. §iÒu ®ã lµ phï hîp víi nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt h×nh sù lµ ¸p dông ph¸p luËt theo h­íng "cã lîi cho bÞ c¸o”. Tuy nhiªn, khi ph¸p luËt quy ®Þnh theo h­íng “më” vÒ thÈm quyÒn cña Tßa ¸n, nÕu kh«ng thËn träng th× cã thÓ dÉn tíi viÖc tïy tiÖn cña chñ thÓ ¸p dông ph¸p luËt. §Ó cã thÓ x¸c ®Þnh ®óng ®¾n t×nh tiÕt nµy, Tßa ¸n (3) Bé luËt h×nh sù n¨m 1999. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2009. (4) NghÞ quyÕt sè 01/2007/NQ- H§TP, ngµy 02/10/2007, Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao. (5) NghÞ quyÕt sè 01/2000/NQ- H§TP, ngµy 04/8/2000, Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao. Sè 3-2013 hoµng ®¹t nam cÇn xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn t¾c cña ph¸p luËt h×nh sù lµ "khoan hång ®èi víi ng­êi tù thó, thµnh khÈn khai b¸o, tè gi¸c ng­êi ®ång ph¹m, lËp c«ng chuéc téi, ¨n n¨n hèi c¶i, tù nguyÖn söa ch÷a hoÆc båi th­êng thiÖt h¹i g©y ra”(6). Nguyªn t¾c khi ¸p dông c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ vµ t×nh tiÕt t¨ng nÆng, tÊt c¶ nh÷ng t×nh tiÕt nµy chØ ®­îc ¸p dông mét lÇn nÕu ®· lµ nh÷ng t×nh tiÕt ®Þnh téi, hay ®Þnh khung th× kh«ng ®­îc ¸p dông lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ hay t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù n÷a. Nh­ vËy, ¸n treo chØ ®­îc xem xÐt, ¸p dông khi ng­êi ph¹m téi cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù. MÆc dï, Bé luËt h×nh sù kh«ng quy ®Þnh ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc ¸p dông ¸n treo lµ ng­êi ph¹m téi ph¶i cã Ýt nhÊt mÊy t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nh­ng trong §iÒu 60 BLHS hiÖn hµnh cã tõ "c¸c” ®­îc ®Æt tr­íc "t×nh tiÕt gi¶m nhÑ” vµ Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n Tèi cao ®· cã NghÞ quyÕt h­íng dÉn, theo ®ã mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®­îc h­ëng ¸n treo lµ cã tõ “hai” t×nh tiÕt gi¶m nhÑ trë lªn vµ kh«ng cã t×nh tiÕt t¨ng nÆng, trong ®ã cã Ýt nhÊt lµ mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS, tr­êng hîp võa cã t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, võa cã t×nh tiÕt t¨ng nÆng, th× t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ph¶i nhiÒu h¬n t×nh tiÕt t¨ng nÆng tõ hai t×nh tiÕt trë lªn. Tuy nhiªn, trong thêi gian qua viÖc ¸p dông t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ë kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS ®Ó cho ng­êi ph¹m téi ®­îc h­ëng ¸n treo, trªn thùc tiÔn còng cßn cã nh÷ng quan ®iÓm, c¸ch hiÓu kh¸c nhau, cô thÓ: Quan ®iÓm thø nhÊt: cho r»ng mét ®iÓm trong kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS lµ mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ (vÝ dô: ®iÓm b kho¶n 1 quy ®Þnh "Ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn söa Sè 3-2013 ch÷a, båi th­êng thiÖt h¹i, kh¾c phôc hËu qu¶” lµ mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ) vµ ph¶i ¸p dông thªm mét t×nh tiÕt kh¸c n÷a ë kho¶n 1 hoÆc ë kho¶n 2 th× míi ®ñ ®iÒu kiÖn “cã hai t×nh tiÕt trë lªn” ®Ó cho ng­êi ph¹m téi ®­îc h­ëng ¸n treo.(7) Quan ®iÓm thø hai: cho r»ng c¸c ®iÓm cña kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS cã mét sè ®iÓm trong ®ã quy ®Þnh nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ (vÝ dô: ®iÓm b kho¶n 1 quy ®Þnh "Ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn söa ch÷a, båi th­êng thiÖt h¹i, kh¾c phôc hËu qu¶”, gåm ba t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, trong ®ã "ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn söa ch÷a” lµ mét t×nh tiÕt, "båi th­êng thiÖt h¹i” lµ mét t×nh tiÕt vµ "kh¾c phôc hËu qu¶” lµ mét t×nh tiÕt). NÕu ng­êi ph¹m téi cã c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ë ®iÓm nµy th× kh«ng cÇn ¸p dông c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ kh¸c còng ®ñ ®iÒu kiÖn "cã hai t×nh tiÕt trë lªn” ®Ó ¸p dông cho ng­êi ph¹m téi ®­îc h­ëng ¸n treo. Theo quan ®iÓm cña chóng t«i th× quan ®iÓm thø hai lµ hîp lý c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, ta cã thÓ ®i chøng minh b»ng viÖc xem xÐt cô thÓ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ quy ®Þnh t¹i ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS. T¹i kho¶n 1 §iÒu 46 cña BLHS, ngoµi nh÷ng t×nh tiÕt ®­îc quy ®Þnh ®éc lËp, râ rµng t¹i c¸c ®iÓm riªng biÖt nh­ ë ®iÓm c "Ph¹m téi trong tr­êng hîp v­ît qu¸ giíi h¹n phßng vÖ chÝnh ®¸ng” hay ®iÓm g "Ph¹m téi nh­ng ch­a g©y thiÖt h¹i hoÆc g©y thiÖt h¹i kh«ng lín” hay ®iÓm h "Ph¹m téi lÇn ®Çu vµ thuéc tr­êng hîp Ýt nghiªm träng”..., th× cßn cã ®iÓm quy ®Þnh tíi ba t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nh­ ë ®iÓm b "Ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn söa ch÷a, båi th­êng thiÖt h¹i, kh¾c phôc hËu qu¶”. (6) Bé luËt h×nh sù n¨m 1999. Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2009. Nh©n lùc khoa häc x· héi 21 ¸p dông t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®Ó cho h­ëng ¸n treo... §©y lµ tr­êng hîp ng­êi ph¹m téi ®· g©y ra thiÖt h¹i, tøc lµ thiÖt h¹i ®· thùc tÕ x¶y ra nh­ng ®· söa ch÷a, båi th­êng nh÷ng thiÖt h¹i do m×nh g©y ra cho bªn bÞ thiÖt h¹i hoÆc tù nguyÖn kh¾c phôc hËu qu¶ cña téi ph¹m. Ta thÊy söa ch÷a, båi th­êng vµ kh¾c phôc lµ ba kh¸i niÖm cã néi dung kh¸c nhau nªn cã thÓ nãi ®iÓm b kho¶n 1 quy ®Þnh tíi ba t×nh tiÕt gi¶m nhÑ chø kh«ng ph¶i lµ mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, nh­ng tÝnh chÊt cña c¸c t×nh tiÕt nµy gÇn gièng nhau vÒ b¶n chÊt nªn ®­îc quy ®Þnh trong cïng mét ®iÓm. Söa ch÷a lµ ch÷a l¹i nh÷ng c¸i bÞ h­ háng. VÝ dô: A g©y tai n¹n cho B, lµm h­ háng chiÕc xe m«t« cña B. A ®· tù nguyÖn söa xe cho B. Båi th­êng lµ ®Òn bï l¹i nh÷ng thiÖt h¹i mµ m×nh ®· g©y ra cho ng­êi kh¸c. VÝ dô: mét ng­êi trém c¾p chiÕc xe m«t« b¸n lÊy tiÒn tiªu, khi bÞ ph¸t hiÖn nh­ng c¬ quan ®iÒu tra kh«ng thu håi ®­îc chiÕc xe bÞ mÊt, ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn tr¶ cho chñ xe mét kho¶n tiÒn trÞ gi¸ b»ng chiÕc xe bÞ mÊt hoÆc mua mét chiÕc xe t­¬ng tù chiÕc xe bÞ mÊt ®Ó tr¶ cho chñ së h÷u. ChØ nh÷ng g× kh«ng cßn n÷a míi ®Æt vÊn ®Ò båi th­êng. Tuy nhiªn, chØ båi th­êng ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt chø kh«ng båi th­êng ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng, søc kháe, nh©n phÈm, danh dù. VÝ dô: §èi víi nh÷ng vô ¸n giÕt ng­êi hay cè ý g©y th­¬ng tÝch, nÕu ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn ®­a cho ng­êi bÞ h¹i hoÆc ®¹i diÖn cña hä mét kho¶n tiÒn mai t¸ng phÝ, tiÒn ch÷a bÖnh... th× ®ã kh«ng ph¶i lµ båi th­êng thiÖt h¹i mµ chØ cã thÓ coi ®ã lµ tù nguyÖn kh¾c phôc hËu qu¶. Kh¾c phôc hËu qu¶ lµ kh¾c phôc nh÷ng thiÖt h¹i trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp do hµnh vi ph¹m téi g©y nªn mµ nh÷ng thiÖt h¹i nµy kh«ng thÓ båi th­êng hay söa ch÷a ®­îc. 22 Nh©n lùc khoa häc x· héi VÝ dô: mét ng­êi vî bÞ giÕt ®· ®Ó l¹i nhiÒu hËu qu¶ nh­ con nhá kh«ng ng­êi ch¨m sãc, tiÒn mai t¸ng, thê cóng. NÕu ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn kh¾c phôc ®­îc nh÷ng hËu qu¶ ®ã th× ®­îc coi lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i kh¾c phôc hÕt mäi hËu qu¶ th× míi ®­îc coi lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ mµ cã thÓ ng­êi ph¹m téi chØ kh¾c phôc ®­îc mét hoÆc mét sè hËu qu¶ còng cã thÓ lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, kh¾c phôc cµng nhiÒu th× ®­îc gi¶m nhÑ nhiÒu. V× vËy, tr­íc hÕt cÇn ph¶i hiÓu r»ng viÖc ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn söa ch÷a, båi th­êng thiÖt h¹i ë mét ph­¬ng diÖn nµo ®ã còng lµ ®Ó gãp phÇn phÇn kh¾c phôc hËu qu¶ ®· x¶y ra. T×nh tiÕt "ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn söa ch÷a” th× ®· râ cßn hai t×nh tiÕt sau vÉn cã nh÷ng kho¶ng dÊp dÝnh g©y ra c¸ch hiÓu ch­a ®óng nªn vÉn coi hai t×nh tiÕt ®ã lµ mét t×nh gi¶m nhÑ, båi th­êng tøc lµ kh¾c phôc hËu qu¶ vµ ng­îc l¹i kh¾c phôc hËu qu¶ lµ båi th­êng thiÖt h¹i. Ph¶i xem t×nh tiÕt “ng­êi ph¹m téi tù nguyÖn söa ch÷a” lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ thø nhÊt, “tù nguyÖn båi th­êng thiÖt h¹i” lµ t×nh tiÕt thø hai, "tù nguyÖn kh¾c phôc hËu qu¶” lµ t×nh tiÕt thø ba, vµ chØ nªn xem t×nh tiÕt “tù nguyÖn kh¾c phôc hËu qu¶” lµ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®éc lËp nÕu ng­êi ph¹m téi sau khi tù nguyÖn båi th­êng thiÖt h¹i cßn cã c¸c hµnh ®éng tÝch cùc nh­ gióp ®ì n¹n nh©n v­ît qua khã kh¨n do hËu qu¶ téi ph¹m ®Ó l¹i nh»m lµm gi¶m nhÑ hËu qu¶ cña téi ph¹m. Nh÷ng lËp luËn vµ c¸ch gi¶i thÝch trªn ®©y, sÏ cô thÓ h¬n, dÔ hiÓu h¬n qua vô ¸n sau: Kho¶ng 20 giê 30 phót ngµy 27 th¸ng 11 n¨m 2012, NguyÔn §×nh S tró t¹i th«n Lòng S¬n - thÞ trÊn Lim - huyÖn Tiªn Du tØnh B¾c Ninh ®iÒu khiÓn xe « t« kh¸ch biÓn kiÓm so¸t 29LD - 2204 ch¹y h­íng Sè 3-2013 hoµng ®¹t nam Qu¶ng Ninh ®i B¾c Ninh tèc ®é kho¶ng h¬n 60 km/h. Khi ®Õn Km 6+200 Quèc lé 18A thuéc x· Nam S¬n - thµnh phè B¾c Ninh - tØnh B¾c Ninh, NguyÔn §×nh S do v­ît xe m« t« cïng chiÒu ®· l¸i xe lÊn ®­êng sang bªn tr¸i, nªn ®· ®©m vµo xe m« t« ®i ng­îc chiÒu biÓn kiÓm so¸t 29N1 8798 do anh Hµ Huy T ®iÒu khiÓn (chiÕc xe m«t« 29N1- 8798 anh T m­în cña b¹n lµ NguyÔn Thanh M). HËu qu¶: anh Hµ Huy T ®· tö vong; xe « t«, m«t« bÞ h­ háng nÆng. ViÖn kiÓm s¸t qu©n sù khu vùc truy tè NguyÔn §×nh S vÒ téi: "Vi ph¹m quy ®Þnh vÒ ®iÒu khiÓn ph­¬ng tiÖn giao th«ng ®­êng bé" theo kho¶n 1 §iÒu 202 cña Bé luËt h×nh sù. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra xÐt thÊy bÞ c¸o thùc sù ¨n n¨n hèi c¶i vµ tÝch cùc cïng gia ®×nh kh¾c phôc hËu qu¶, båi th­êng thiÖt h¹i; ng­êi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña ng­êi bÞ h¹i Hµ Huy T bµ TrÇn ThÞ M t¹i phiªn toµ xin gi¶m nhÑ h×nh ph¹t cho bÞ c¸o. Nghiªn cøu nh©n th©n thÊy bÞ c¸o NguyÔn §×nh S sinh ra trong mét gia ®×nh lµm ¨n l­¬ng thiÖn, bè mÑ ®Òu lµm ruéng; trong qu¸ tr×nh sinh sèng t¹i ®Þa ph­¬ng lu«n chÊp hµnh tèt ®­êng lèi chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc; ch­a cã tiÒn ¸n, tiÒn sù. Tr­íc khi më phiªn toµ bÞ c¸o S ®· tù nguyÖn söa chiÕc xe m«t« hÕt 3.000.000 ®ång, vµ gia ®×nh ng­êi bÞ h¹i ®· tho¶ thuËn båi th­êng d©n sù trong vô ¸n lµ 60.000.000 ®ång, bao gåm tiÒn mai t¸ng phÝ, bï ®¾p tæn thÊt vÒ tinh thÇn... Tßa ¸n ®· ¸p dông kho¶n 1 §iÒu 202; ®iÓm b, p kho¶n 1 §iÒu 46; §iÒu 60 BLHS xö ph¹t bÞ c¸o NguyÔn §×nh S 24 th¸ng tï, nh­ng cho h­ëng ¸n treo, thêi gian thö th¸ch lµ 48 th¸ng. ë vÝ dô trªn, ta thÊy viÖc söa ch÷a chiÕc xe m«t« cho NguyÔn Thanh M lµ mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ cã thÓ xem lµ t×nh tiÕt ®éc Sè 3-2013 lËp, vµ viÖc viÖc bÞ c¸o S båi th­êng mét kho¶n tiÒn mai t¸ng phÝ nh»m kh¾c phôc hËu qu¶ lµ mét t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®éc lËp kh¸c. Do ®ã, S ®· cã 3 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, trong ®ã cã 2 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ë ®iÓm b "tù nguyÖn söa ch÷a” vµ "tù nguyÖn kh¾c phôc hËu qu¶” vµ 1 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ë ®iÓm p §iÒu 46. NÕu kh«ng cã t×nh tiÕt ®iÓm p §iÒu 46 "ng­êi ph¹m téi thµnh khÈn khai b¸o, ¨n n¨n hèi c¶i” th× Tßa ¸n còng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cho bÞ c¸o S h­ëng ¸n treo v× ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn cã 2 t×nh tiÕt gi¶m nhÑ vµ Ýt nhÊt cã 1 t×nh tiÕt ®­îc quy ®Þnh ë kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS. Nh­ng khi ¸p dông c¸c t×nh tiÕt nµy ta cÇn ph¶i chó ý ph©n biÖt lµm râ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ theo quy ®Þnh cña BLHS. NÕu ng­êi ph¹m téi chØ tù nguyÖn söa ch÷a th× chØ x¸c ®Þnh ng­êi ph¹m téi ®· tù nguyÖn s÷a ch÷a thiÖt h¹i, kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh c¶ t×nh tiÕt båi th­êng hoÆc kh¾c phôc hËu qu¶, nÕu ng­êi ph¹m téi võa tù nguyÖn söa ch÷a, võa tù nguyÖn båi th­êng, võa tù nguyÖn kh¾c phôc hËu qu¶ th× ph¶i coi ®ã lµ ba t×nh tiÕt gi¶m nhÑ. Nh÷ng t×nh tiÕt nµy th­êng x¶y ra trong c¸c vô ¸n vi ph¹m quy ®Þnh vÒ ®iÒu khiÓn ph­¬ng tiÖn giao th«ng ®­êng bé. Tr­íc ®©y theo quan ®iÓm xö lý lo¹i téi vi ph¹m quy ®Þnh vÒ ®iÒu khiÓn ph­¬ng tiÖn giao th«ng ®­êng bé th× chØ nªn cho h­ëng ¸n treo trong c¸c tr­êng hîp phæ biÕn chung nh­: Tai n¹n x¶y ra do lçi hçn hîp (n¹n nh©n cã lçi, hoÆc do lçi cña ng­êi thø ba).... Nh÷ng t×nh tiÕt nh­ l¸i xe lµ ng­êi cã thµnh tÝch trong c«ng t¸c, sau khi g©y tai n¹n ®· tÝch cùc cøu ch÷a ng­êi bÞ n¹n v.v.... chØ lµ nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®Ó vËn dông møc ¸n thÊp nhÊt trong khung h×nh ph¹t. Kh«ng nªn vÞn vµo nh÷ng lý do ®ã ®Ó xö d­íi møc thÊp nhÊt trong khung h×nh ph¹t vµ cho h­ëng ¸n Nh©n lùc khoa häc x· héi 23 ¸p dông t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®Ó cho h­ëng ¸n treo... treo trong tr­êng hîp lçi hoµn toµn vÒ phÝa l¸i xe vµ hËu qu¶ g©y ra thuéc lo¹i nghiªm träng(7). Nh­ng ®©y chØ lµ kÕt luËn trong ngµnh Tßa ¸n khi ch­a cã v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh cô thÓ vµ kh«ng cã tÝnh b¾t buéc chung. HiÖn nay, nã kh«ng cßn phï hîp víi thùc tiÔn bëi v× khi xÐt xö ph¶i c¨n cø vµo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ngµy 02/10/2007 Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 01/2007/NQ- H§TP ®Ó h­íng dÉn cô thÓ ®iÒu kiÖn ®Ó cho h­ëng ¸n treo. Theo ®ã ng­êi ph¹m téi cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo mµ ph¸p luËt quy ®Þnh th× Tßa ¸n cã thÓ xem xÐt ®Ó cho h­ëng ¸n treo. Do vËy, ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi ph¹m téi khi quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t, nhÊt lµ khi cho ng­êi ph¹m téi h­ëng ¸n treo. C¬ quan cã thÈm quyÒn cÇn lµm râ xem ng­êi ph¹m téi cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc h­ëng mét, hai t×nh tiÕt hay c¶ ba t×nh tiÕt gi¶m nhÑ vµ kh«ng ®­îc gép c¸c t×nh tiÕt trªn l¹i lµm mét t×nh tiÕt tr¸nh g©y thiÖt thßi cho ng­êi ph¹m téi. §iÒu 46 BLHS còng nh­ ë c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c còng chØ nªu ra c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ mµ kh«ng quy ®Þnh mét c¸ch hiÓu cô thÓ lµ cã bao nhiªu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ, mét t×nh tiÕt ®­îc quy ®Þnh ë mét ®iÓm hay nhiÒu t×nh tiÕt ®­îc quy ®Þnh ë mét ®iÓm. Cho nªn, theo chóng t«i riªng c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù cÇn ®­îc t¸ch riªng quy ®Þnh thµnh c¸c ®iÓm ®éc lËp hoÆc cã nh÷ng h­íng dÉn cô thÓ thªm cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS, theo h­íng mçi ®iÓm lµ mét t×nh tiÕt hay cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ë mét ®iÓm, ®Ó dÔ dµng ¸p dông vµ còng tr¸nh hiÓu sai, kh«ng ®óng hoÆc kh«ng thèng nhÊt cña nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c ph¸p luËt. 24 Nh©n lùc khoa häc x· héi Trªn ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò vÒ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®Ó cho h­ëng ¸n treo trong BLHS ViÖt Nam, viÖc ¸p dông c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ë ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS ®Ó cho ng­êi ph¹m téi ®­îc h­ëng ¸n treo vµ quan ®iÓm cña chóng t«i cã hay kh«ng cã nhiÒu t×nh tiÕt gi¶m nhÑ ®­îc quy ®Þnh ë cïng mét ®iÓm, cô thÓ lµ ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu 46 BLHS. T¸c gi¶ mong nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp, trao ®æi cña c¸c ®ång nghiÖp, b¹n ®äc ®Ó cã c¸ch hiÓu thèng nhÊt c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn víi môc ®Ých lµ x©y dùng, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt h×nh sù nãi chung vµ chÕ ®Þnh ¸n treo nãi riªng.(7) TµI LIÖU THAM KH¶O 1. Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 - Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2009. 2. Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 Nxb. Lao ®éng x· héi, Hµ Néi, 2007. 3. NghÞ quyÕt sè 01/2000/NQ - H§TP, ngµy 04/8/2000 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao. 4. NghÞ quyÕt sè 01/2007/NQ - H§TP, ngµy 02/10/2007 Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao. 5. Lª V¨n LuËt: ChÕ ®Þnh ¸n treo trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, Nxb. T­ ph¸p, 2007. 6. Lª C¶m: ChÕ ®Þnh ¸n treo vµ m« h×nh lý luËn cña nã trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n sè 2 n¨m 2005. 7. KÕt luËn cña Ch¸nh ¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao t¹i Héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh n¨m 1988. 8. §inh V¨n QuÕ: B×nh luËn khoa häc BLHS n¨m 1999 phÇn chung, Nxb. thµnh phè Hå ChÝ Minh, n¨m 2000. (7) KÕt luËn cña Ch¸nh ¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao t¹i Héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh n¨m 1988. Sè 3-2013